Historisch Archief 1877-1940
:- De 'voorgevel, aan de Nieuwe Vaart," is
' aan den beganen grond voorzien van 8 poor
ten, ter wijdte van 2 meter, en op'de
ver, diepingen van luiken van dito breedte. Bij
. plaatsing dezer luiken- is in acht genomen het
praktisch nut, om die niet boven elkander te
plaatsen, waardoor dus bij lossing en lading,
.. ongehinderd 8 verschillende ploegen arbeiders
' kunnen werken.
De hijschbalken - worden genraakt van ijzer,
waarbij lieren met kettingen, enz. Hierdoor
: wordt het onnoodig verspillen van ruimte op
'de zolders voorkomen, zooals zulks het geval
? is bij het gebruik van de middeleeuwsche"
touwwerken.
Voor de gebouwen wordt gemetseld eene
kademuur, en de kade aangelegd op eene
breedte van 4 meter, en voor de kademuur in
de Nieuwe Vaart wordt gebouwd een los- en
-iaadeteiger, breedte voor de vleugelgebouwen
" 3 meter en voor de middengebouwen 8 meter,
bij eene lengte van bet geheele bouwterrein.
De open ruimten of hoeken aan elk einde
dezer steiger (groot 10 bij 5 nieter) aijn
ge- maakt ten behoeve der zolderschuiten, ten
eiade deze gelegenheid tot lossen en laden te
geven, bij aldien voor het middengedeelte een
zeeschip mocht, liggen. De Nieuwe Vaart voor
de gebouwen wordt uitgediept op eene diepte
:-' van 50 tot 65 deoioieter, ten einde de grootste
-zeeschepen ongehinderd voor de zoogemelde
steiger te kunnen ontvangen.
. ? De bouw geschiedt voor particuliere
reke= Hing'en bewijst de vruchtbaarheid van' het
besluit van Burgemeester en Wethouders en
der .Gemeenteraad van Amsterdam, om dit
gedeslte der stad voor den handel ia te richten.
Wenschelïjk zoude het zijn indien meer par
ticulieren het voorbeeld der bouwheeren van
bovengemelden bouw -zoo praetisch navolgden;
dan mag Amsterdam trotseh zijn op den naam
van handelsstad en zal dan niet ten achter
?zijn bij de gioote koöpsteden in den vreemde.
Het doet ons genoegen te kunnen aankon
digen dat bij het Duitsch gezelschap van den
heer van Lier ScM-n schen in studie is. Het
is La j olie parftiineuse van Oft'enbaei, eene
der aardigste operetten, waarin de muziek
even pikant Js ah de toestanden. Wij herinne
ren ons hei eenige jaren geleden ook in het
Grand Théatre te hebben zien opvoeren, de
toilet-coupletten en het lied van Bruseambille
wekten een storm van toejuichingen.
Met veel genoegen woonden wij in Frasoati
-1.1. Woensdag de voorstelling bij van Zij is
krankzinnig" en de betooverde kat".
Eerstgenoemd stuk is te veel bekend om
over het stuk zelf uit te weiden. We wiïle-n
echter op de bijzondere goede uitvoering er
van wijzen. De heer F. Kistemaker speelde de
inoeielijke rol van Harleigh met veel gevoel
eu waarheid van, opvatting. Moge men dien
acteur .soms valscb pathos en te groots uitzet
ting, van stem ten laste legg-en, in deze rol
' maakte hij aan geen cleaei- gebreken schul
dig: eenvoudig en waar stelde bij den krank-'
zinnigen edelman voor en treffend was het
oogenblik dat hij tot de rede terugkeert door
de soberheid en daardoor natuurlijkheid van
spelen stembuiging.Mevr. van'Westerhoven de
Heer als Lady Anna vatte o. i. hare rol wat
al te koel op en mijten wij gloed en kleur.
Mejuffrouw Coersen als de jonge Miss kunnen
wij niet zeer hehagelijk vinden, ofschoon aij
blijkbaar haar best doet het. platte
amsterdamsehe dialect te overwinnen gelukt haar dit
niet geheel en klinken f v en s en z nog dik;
wijls abnormaal. .De heeren de Groot.en van
Hilten waren goed op hunne -plaats ofschoon
wij den laatsten niet zeer natuurlijk vonden,
omdat hij steeds declameert. Wat den heer Taï~
taud bewoog als de oude bediende van Har
leigh zulke barbaarsche gezichten te trekken
begrijpen wij niet, het vooruitsteken van de
onderlip schijnt bij hem een gemoedsbeweging
die wij niet kennen, te moeten aanduiden.
De betooverde Kat is eene allerliefste ope
rette, hier ter stede dikwijls in 't franscb. onder
den titel van La Chatte metamorphosée en
femme" gezien. Voor zoover wij weten echter
nog nimmer in. 't Hollandsen, en we moeten
erkennen dat ze er niet merkbaar bij verlo
ren heeft, omdat déuitvoering, de beschikbare
krachten in aanmerking genomen, bijzonder
goed was.
In de eerste plaats een woord van weigemeen
den lof eu aanmoediging aan de debutante mej.
Dupont. Wat zij nog mist aan routine en los
heid van bewegingen vergoedt zij door een lief
en zuiver mezzo-sopraan geluid. Haar stem is
goed ontwikkeld en .aangenaam van timbre;
enkele malen zelf gaf zij sporen te hoeren van
coloratuur. Wij gelooven dat zij, bij ernstige
studie, vooral wat het acteeren aangaat, eene
lieve soubrette kan worden de friscliheid van
zeventien lentes doet overigens de gebreken
in spel, mimiek en bewegingen vergeten.
Mevrouw Göts Scheps vervulde naar beste
krachten de oudere partij en slaagde er in met
de heeren Kreeft en de Groot een goed,en
semble te vormen. Vooral de heer Kreeft heeft
"een aangenaam geluid, dat bij een eenigszins
zuiverder uitspraak van het Hollandsen zeker
meer zou gewaardeerd worden. .De heer
De Groot als de Indische toov enaar Dig?Big
bracht1 de lachspieren verschillende malen in
beweging. In 't kort de betooverde Kat js
een bezoek o vervaardig."
Met genoegen kondigen wij de
beneficevosrstelh'ng van den Heer Messers aan, die
bij het.Tconeeïgezelschap van den Heer Prot,
Schouwburg Frascati, den 6am Maart zal plaats
grijpen. Wie zich den Heer Messers herinnert
als Jago, als Baron de Eastiboulois en zoovele
andere verdienstelijk vervulde rollen, zullen
hem gaarne een blijk van waardeeriag geven
door hunne tegenwoordigheid in den Schouw
burg op den avond van 6 Maart. Het geko
zene stuk: Schillers' Koovers, is altoos nog een
herhaald bezoek waard.
17 Februari gaf de heer F. Grosg voor zijn
benefiet iets nieuws voor ons, namelijk een
operette, gecomponeerd door Sappe, getiteld:
Frans Schubert", met?Benützung", zooals het
heette, van Schubertscue motieven.
Geen wonder dat de schouwburg goed bezet
was. De beneficiant mag niet bij uitsluiting de
lieveling van het publiek heeten, zijüschoone
stem eu zijn groote muzikale begaafdheid ma
ken dat menigeen al of niet naar de opera
gaat, naarmate de heer Gross al of niet
medezingt. En dan in deze dagen van spanning
wilde men dubbel graag den zanger toonen,
- hoeveel prijs het publiek stelt op hém, die ons
zoovele genotvolle avonden schonk, vooral in de
Wagnersche opera's. Zooals u wellicht bekend
is best&at er gevaar, althans vrees, dat we onze
opera niet zullen kunnen behouden. De uit
gaven houden hier even weinig gelijken tree!
met de inkomsten als in andere landen en stede»,
en dus moet er een subsidie zijn. Tot nog toe
werd dat op royale wijze verstrekt door eenige
donateurs en door tal van kleine bijdragen;
om redenen die niet publiek zijn gemaakt,
schijnt- het echter dat de som der vrijwillige
bijdragen langzamerhand kleiner, en. dus te
klein' wordt voor de behoeften. De tegenwoor
dige direkteur heeft dan de zaak ook slechts
voor" n speerjaar op zich durven nemen. In
afwachting van officieele berichten zenden tal
van personen ingezonden stukken aan couran
ten, behelzende a'le den een of andeven wenk.
De een wenfeht een meeting te beleggen en
daarop plannen te beramen 1), een ander wil
stads-subsidïe, een derde beter decoratief, om
daardoor het publiek tot trouwer opkomst te
brengen, een vierde goedkooper plaatsen, om
onbemiddelde huisvaders uit den fatsoenlijken'
stand in staat te stellen om te komen, een
vijfde meer, algemeene deelneming aan de vrij
willige bijdragen.- Zoo zoeken velen naar het ei
van Columbu^ moge het gevonden worden!
We kunnen onze opera met misken, nn we er
zoolang aaa gewend zijn. Het is zoo'n genot
die schoone muziek meer en meer te leeren
waardeeren, naarmate men zémeer hoort.
Maar waar dwaal ik heen? Ik wilde u van het
Liederspiei" vertellen, dat hier voor het eerst
werd opgeroerd en algemeen voldeed, niet het
minst wellicht door de bekendheid, welke de
liederen van Schubert hebben. Hoe weinige
dilettanten zijn er toch, die de Müllerliederen,
Er'.könig, Haidenröslein en andere niet gezon
gen (of vermoord) hebben. Met groot enthou
siasme werden dan ook alle lieder.n begroet,
die in het genoemde Liederspiei' zijn inge
weven. Yeel intrigue zit er niet in het stukje,
maar het is allerliefst, het stelt den componist
voor als een man van 28 jaren, die, teleurge
steld in zijne liefde, zich in de eenzaamheid
teruggetrokken heeft, daar liederen schrijft en
een jong paartje door zijn invloed gelukkig
maakt, terwijl hij zelf inmiddels aanzoek en
raad krijgt van verschillende vrienden, die
hem allen overhalen de een omdam-melodiëo,
de ander o ia kerkmuziek te schrijven, terwyl
de derde, die natuurlijk de-overwinning be
haalt, hem een scboone toekomst voorspelt als
liederen-componist.
Hoe, die schoone toekomst js verschenen i
maar helaas! Sehnbert zelf Sieeft die nagenoeg
niet aanschouwd. Slechts op het laatst van
zijn leven begon men hem een weinig te
wa&rdeeren. Het was in de lente van bet jaar 1828,
toen hij te Weeaen zijn eerste en laatsrte con
cert gaf, waarvan het programma geheel be
stond uit zijn eigen composities. Toen was de
concertzaal stampvol en werd de componist
daverend toegejuicht. Genoot hij er door? of
was hij toen reeds te onwel ? lieeds -langen
tijd voelde hij zich ziek, en in Juli, tóen men
hoopte, dat de buitenlucht hem zou opfleuren,
was hij reeds te zwak om vervoerd ie kunnen
worden. Hij bleef dus in Weenen en stierf daar
den 19 Nov. 1828, in den leeftijd van 32 jaren.
Zijn leven was niet gelukkig geweest. Hij
was de zoon van een arra dorpsschoolnieester
eu de jongste van achttien kinderen, die alle
vroew stierven. De vader, die zijn kinderen niets
kon nalaten, deed zijn best ze zoo goed mo
gelijk op te voeden en zoo had Frans ook al
een voldoende dosis lager onderwijs genoten,
toen hij op. zijn zesde jaar naat..school ging,
spoedig was hij de beste leerling van de klasse,
maar lioe goed bij vorderde in andere vakken,
de muziek scheen hij te kennen, zonder er
zich eenige moeite voor te geven. Toen hij
in een oogenblik al de kennis had verkregen,
welke zijn vader bezat, deed deae hem in de
leer bij Saliëri den directeur van het koor,
maar deze verklaarde zeer naïf, dat hij zijn
jeugdigen leerling niets kon leeren, wat deze
niet reeds wist; op zijn elfde jaar was liij dan
ook een even bekwaam zanger als violist en be
gon hij reeds te componeerea. Ouvertures,
symphoniën, quartetten en verschillende zang
stukjes vloeiden uit zijn pen en werden dik
wijls uitgevoerd door "de leerlingen van de
kostschool waarop hij was en tot zijn zeven
tiende jaar bleef. Uit dien tijd dagteekenen
?vele en wel de zwaarmoedigste zijner liederen,
ofschoon hij zelf een vroolijke en levenslustige
jongen was.
; Toen kwam hij in 1813 als assistent van aija
, vader, weer in de ouderlijke woning terug en
. kreeg daar een klein kamertje, waar hij
i,usschen de schooltijden in verzen las en verschil
lende van zijn prachtigste scheppingen o. a,
i de Mignon liederen componeerde. Eens op een
avond las hij Erlkömg, naar de vertaling van
"VYalter Scott en deze schilderachtige poëzie
bekoorde hem zoo, dat hij naar een pen greep
en de muziek er bijschreef, nagenoeg zonder
even op te kijken.
En toen vloog het lied de wereld door ?
Ach neen, de uitgevers zagen er niet veel
voordeel in en pas jaren later toen de zanger
Vogl het eens op een concert voordroeg en
daarmede veel succes behaalde, kochten ze de
j kopie voor een kleinigheid van den componist,
\ wonnen met den eersten druk duizend gulden en
j later duizenden. Twee jaar na den dood van
Schubert zong Mevr. Deviient-Schröder, Erlk
j nig voor Goethe, die haar vol dank een kus op 't
voorhoofd drukte en geheel bewondering was,
, maar ofschoon Schubert vijftig zijner _
; op muziek had gebracht en sommigen er van
1 aan den dichter zond nam deze nooit eenige
notitie van den eenvoudig-en dorpschoolmeester.
i Even weinig als Goethe liet Beethoven zich
: gelegen liggen aan "Schubert,'die met de nede
righeid van een waar genie steetis zeide; Wie
kan bop«i iets, te zullen voortbrengen, die na
den grooten Beethoven komt." Een zijner
grootste wenschen was om den maestro wenste
ontmoeten, maar toen hij eindelijk in zijn
tegenw.oordigheid kwam, wist Beethoven niets
beter te doen dan hem op een paar fouten te
wijaen in de harmonie. Schubert wilde ant
woorden, maar de maestro kon niet meer
hooren en wees zijn bezoeker dus op een lei om ?
zijn antwoord er op te schrijven. De hand
van den componist beefde echter aoo vreeselijk
van ontroering, dat hij even weinig zich schrif
telijk .als mondeling wist uit" te drukken en
geheel verlegen en teleurgesteld huiswaarts
keerde. Beethoven nam zoo weinig notitie van
zij u j cisgen bezoeker, dat hij pas in zijn laatste
z'.ekte vernam, hoe Schubert meer dan 500
liederen had gecomponeerd. Hi| -giög ze toen ge
durig leaen en.spelen eu meer dan eens riep
hij uit: er zit werkelijk een sprankje godde
lijk genie in dien Schubert. Ik had dat ook
op muziek moeten, zetten,''
Maar de dagen van Beethoven waren geteld;
kort nadafc hij de jVIüllerliederen" voor't laatst
had 'geleseo stierf hij in 1827. Op den dag van
zijn begrafenis wijdden Schubert en een paar
kennissen een dronk aan" de ziel van deis
grooten taan" bij wiens ter aardebestelling 'zij
geweest -waren. En nu een glas op-hem die
Beethoven het eerst van ons zal volgen.,"
stelde een uit het gezelschap voor, waarop
Schubert dadelijk aijn glas in de hoogte iield,
en zeide: dat beu ik!"
Hij bedroog zich niet: - het volgende jaar
daalde werkelijk Mj ten grave, die door Liszt
genoemd werd: ScJmbert,, Ie musicien Ie _ph<-s
poëte gid fut jamais.
' De Heer Gross stelde den componist prach-i
tig, iets geïdealiseerd voor; men weet- dat!
Schubert bijzonder leelijk wa?, korf-,, breed,
eeiïigszhis gebogen, met bolle, krachtelooze i
wangen en een bleeke doch niet fijne tint. i
Zijn uiterlijk maakte het den kunstenaar j
moeilijk om een standbeeld van hem te maken'
dat. gelijkend was, en dat voldeed aan de \
eisenen der kunst. Prof. Kindmanu, aan wien j
het vijftig jaar na Schuberts dood werd op-;
gedragen om aan . tbn sch&onen blauwen]
Uonau" een monument ter eere van den groe
ten toondichter te ontwerpen, .slaagde hierin
door hem voor ? te stellen op een oogenblik
van inspiratie, op het punt van een zijner
liederen neer te schrijven zoo als hij gewoon;
was difc te doen.
Voordat dit monument te Weenen werd ont
huld was er geen andere herinnering aan
Schnbei-t dan een - gedenksteen aaa het huis waar ,
hij geboren was te Liehtenthal. j
Men mag aarzelen- de genoemde operette een
kunstwerk te noemen en zelfs mogen er ge
gronde bezwaren zyia tegen het arrangeeren
der liederen voor'koor <en orkest, zeker
is het, dat Frans Schubert" uitstekend
vold&ed en groot genoegen gaf aan veleii .0. -a.
was die Forélle, een quartet TOOT mannen
stemmen ver wonderlijk welluidend en werd dan
ook gebi seerd en darereaid toegejuicht.
E. 18 Febr.
1) Werkelijk is thaiis in eene vergadering van
be1 augstellenden besloten te U-achten door een coupon-"
stelsel in liet deficit te voorzien. Het is eene proef
neming, moge zij gelukken !
Onder de genot rijke avonden voor
beminnaars van gewijde muziek, behooren voorze
ker dif, waarop de zangvereeniging Excelsior
hare' uitvoeringen geeft. Wij, en velen mat
ons, veizuimen dan ook Biet, die, zoo getrouw
mogelijk, bij te wonen, ook Dinsdag 25 Fe'br.'il.
bevonden wij ons in het Kerkgebouw der Herst.
Ev. Luth. Gemeente, waar het talrijke koor,
onder leiding van den talentvolle» Directeur
fïeïr/£&, de seboone werken van Hmipfónann,
jBarg-ivl, Mendelssohn, Sehiibert en Lachner
ten gehoore bracht.
Het was die avond do 29ate Groote uitvoe
ring on een tienjarig bestaan heeft bewezen
dat Excelsior", haar naam getrouw, steeds
vooruitgegaan s op den weg der volmaking.
De Koornummers werden "over het algemeen
met entraïn en goed genuanceerd gezongen
en gaven bewijs van ernstige studie. Vooral
de schoone Compositie van Bar g iel (?de "Heer
is myn herder"") voor enkel vrouwenkoor, deed
ons genoegen. Voor de ens&mble-stultken ware
het wel wenschelijk-dat het getal Heeren
grooter ware en dus beter in verhouding tot dat
der Dames. De uitvoeringen zouden er
onge\ twijfeld bij winnen.
: Het glanspuMit van 'den avond was zeker de
? solo voor sopraan die Almacht Goltes van
) Fr. ScJiubert, door Möj,. H. .op zoo artistieke'
en gevoelvolle wijze voorgedragen. "Wij hopen
nog dikwijls in de gelegenheid te worden ge
steld, haar schoon geluid, haar gehoon geluid
in zoo heerlijke compositien te bewonderen.
Ook mej. S hebben wij met veel genoegen
gehoord; zij heeft esn krachtige volle Altstem
welks.zeer zuiver klonk, een weinig meer ge
voel zou echter niet geschaad hebben, vooral
in No. 4, Brei geistUcJie Lieder für Alt-Solo
mit Ghor, van MendelssoJin, welke Liederen,
overigens, zeowel door de soliste als door het
koor, met kennelijke voorliefde werden ge
zongen.
De uitvoering werd glansrijk besloten door
de altijd schoone Psalm 100 door F. Lachner
voor sopraan-solo en koor en wij gingen naar
Siuis met een gevoel van erkentelijkheid jegens
.,Excelsior" en haar wakkeren Directeur, voor
al liet schoone dat wij gehoord hadden.
Maandag 24 Februari verleenden de HH.
Sriens, solo-clarinettisl, en Wedeme^er,
solovioloncellist,. van het Paleis voor Volksvlijt,
hunne medewerking tot een cawce.rt w/il de
jongejuffrouw Dessam: De jonge virtuoze
toonde inderdaad eene reeds zeer -ontwikkeld-e
techniek, de concert stukken, waarmede Cad.
Tmisio- indertijd den saam jan Taiisêndimger
verdiende, werden ook door haar vlot .gespeeld.
Wanneer b j zulk eeae Vorschule eene dege
lijke studie en ontwikkeling1 ook ma dea
nmzikalen smaak komt, meenen wij de jonge
pianiste veel te kunnen voorspellen. De num
mers, door de HH. l^rïens en Wedeiueijer
uit-gevoerd, toonden dafc .men hier met de bekwa- [
me solisten van het Paleis-orkest te doen had. |
Maandag 3 .Maart zal ,de heer Laty, pre-!
mier rol e van het Fransen tooneelgezelschap,'
onder directie van den HH. Uenéen Ohamoniii,'
bij den heer Van Lier, in de Amstelstraat, <
zijne be:ien.ce-yoorsfcöllmg ftcven. Hij heeft
daartoe gekozen Le D&nüMonde, van
Alexandre Duin as fHs-, waarin de HEI. Roméa!.,
Bouillon! en Alcime, de dames Dprback, Lebrun,
GKLbert en Abraham,- welke laatste drie jaar ge
leden aan het.ïaagöche gezelschap verbonden
wa?, hem ter zijde zullen staan. 'Wie den heer
Laty gezien hebben in Montjove, in Sêrepliine,
zullen verlangend aijn hem in de rol van
O rivier de Jalin bij te wonen; zijn smaakvol
en welberekend spel maakt meer indruk dai!
de opzichtige mimiek van vele acteurs die
zijn emplooi vervullen.
i i
Het artikel van den heer" Geor-ge Berger in
het Journal .des Béb&is, dat wij de vorige
week aanhaalden, heeft een waren. storm ge
wekt. Men herinnert zich dat het de
mnnrschilderingeüvan Baudry in-de Fransche opera
betrof. De Ghronique des Arts vordert
onmiddelijke toepassing van electriüeh lichi, als het
eenige middel van behoud. De heer ons
doet daarenboven het denkbeeld" aan de hand
?om, zoodra het electriscb. licht is toegepast,
er duur raiddel van .de photogravure copiën..
van te late-a nemeD, en deze in de opera fe
.plaatsen. De stukken zelf zouden dan ?gebracht
worden hetzij naar de Tuileriëa, wanneer deze
weder als -museum worden opgebouwd., hetz^
naar het Hotel de Vdle, waar zij een prachtige
plaats zouden vinden, en zoowtj bij dag ais
bij av-on-d zouden kunnen gezien worden. Ook
het Ministerie van Openbaar onderwijs heeft
zich .de zaak aaBgetrokkei!., en last gegeven
er eene reeks gravures van te laten vervaar
digen op koyten van den Staat.
Paul Baudi-y heeft eene nieuwe opdracht
van het Fransehe gouvernement gekregen en
keurig ten uitvoer gebracht. Hij heeft twee
teekemngenveivaardigd voorde voor- en ach
terzijde der sieuwe bankbiljetten van 1X30 ir."
die zullen worden uitgegeven. 0e teekeniïi'gen
moeten eleganter en artistieker 2ijn dan al wat
tot nog toe in dit genre verschenen is. Het
graveeren op kleinere schaal kan evenwel nog
veel aan hunne waarde te kort doen.
Te Berlijn is thans een schilderstuk .tentoon- :
gesteld, dat zoowel door den naam van den
schilder als door 'zijne bijzondere eigetóedhap--'
"pen de aandacht trekt. Het is van Cari
Menzsl, wiens Cyclopenwerkplaats, een reusachtige
?smidse niet allerzonderlingste verlichting,
o-mstreelig sier jaar geleden hetoord-eei der kunst
kenners verdeelde. Bij dit .stuk is geen verschil
van opinie mogelijk, het treft, ieder door zijne
schoonheid van opvatting en uitvoering, ter
wijl er een nieuw lichteffect in bestudeerd is.
Het stelt het buffet van een bal voor., in eene
Jange galerij geplaatst, omringd door eene
menigte heeren en dames in rijke toiletten en
uniformen van onzen tijd. De gelaatsuitdruk
king van deze menigte figuren is zeer goed
-bestudeerd, hier en daar humoristisch getint,
maar de zee van licht, die uit duïaenden was
kaarsen op', de gedecolleteerde schouders en
satijnen costumen, op de" goudborduursels en
degens der heeren stroomt, is nooit zoo weer
gegeven. Vooral in een sombere kamer onder
schel licht zou het veel effect maken.
! Op den 20 Januari 1:1. herdacht "do kunst
wereld den honderdjarigen sterfdag van
D.a.vid Garrick, den beroemden, zoo rijk door de
natuur begaafden Britschen kunstenaar, van
wien een tijdgenoot, Noverre, getuigde II est
tout a-la-fois Ie Protée, l'Esope et' les
Jloscius de son- siècle."
Al wat in Londen en in geheel- Engeland
aanspraak kon maken op geestbeschaving en
ontwikkeling, de hoogste arist.okratie niet uit
gesloten, stelde hoogen prijs op den omgang
met den buiten ge wonen man. Een zijner, oude
vrienden, Lord Spencer, hadhemuitgenoodigd
om het kerstfeest van 1778 op zijn landgoed
in het graafschap Northhatnpton te komen
, doorbrengen. Daar zijnde, kreeg hij plotseling
weer een aanval van zijn oude kwaal; hij
wenschte naar Londen terug te keeren, maar
zijn toestand verergerde onophoudelijk, en den
20 Januari 1779 was het met David Garrick
volgende staaltje.. Iemand had. van
500 £ geleend,. WAB buiten ajjnachuJ^
gegaan, . en had zoo veel- schuldeischeis dat
zijn > loedverwanten iiisschen beide moesten
COBWB; eu een dag - bepaalden om allf v&t
hem. misschien nog van: den ondergang zou
kunnen redden, gezamenlijk te bespreken!
Garriek hoorde yatf h«t'gef«l;-maar in plaats ia i
zijn voordeel te-doen met deze schikking, zond
i hij zijn schuldenaar een brief: hij had
vemoJ men dat er dien' dag eenxpariijfje-bg hem zijn
[ zou, en-misschien werd.er-tot verhooging der
l feestelijke stemming 's avonds wel een
virugdej vuur ontstokeö, en dau zou bij mogelijk vrel
' zoo goed willen zijn om bijgaand papiertje mei
een te verbranden. Het was de
schuldheken' tesis. - "
! Mevrouw Garrick, ' met"" wie "hij in 1749
ge/huwd was, heette Eva Maria Vioktti, en was
. in . weerwil van haar ItaJiaanschen jiaani, eene
| Duitsche ' van geboorte, die eerst' dan euse
' by een 'der Londenschütheaters en later
gezelschapsdame van La-dj Burlington gtsree&t
was. G-arrick stond in blakende gunst bij de
-vrouwen, wier harten hij in rollen als Romeo
' enz. stormeBderhasd veroverde, terwijl de
manmen hem vol .geestdrift toejuichten, -wanneer
hij optrad als Kichard III of koning Leai. Een
200 veelzijdig talent als dat van ?Garrick be
hooit tot de zeldzaamste verschijningen op het
gebied der kunst; zelfs Devrient en D*MSÖ,
Ta-lma en Leka-in, Rossi eii Salvini hebben het
in dat opzicht niet zoover kunnen brengen als
hij. In alle mogelijke rollen, in treur-,, blij- eu
kluchfcspelen trad iij op en steeds niet het
schittereaidste gevolg.
Zijn mimiek WAS onvergelijkelijk, en voor ert
na hem nimmer geëvenaard. Geen
kreeg ooit van de natuur zulke
buigzame spieren, zulke voor elke v
vatbare gelaatstrekken als deze lieveling der
goden. '" "
De groote teoneelspeler mag ons inti^sthen
den begaafden schrijver niet doen voorbi] ien.
Garrick heefb epigrammen, kritische eo
dtamaturgische schetsen, en bovendien enkelf zeer
goede blij- en kluchtspelen geschreven. Het
geheime huwelijk", de .?leugenachtige knecht"
en anderen.
En het stoffelijk omhulsel "was dien gi ooien
veel omvattenden geest waardig. Zijn rdte t lijk
was in elk opzicht innemend, terwijl mem J
tijdgenoot spreekt van zijn prachtige zwaite
ocgen, zijne welluidende,"buigzame stem, kloeke
gestalte, aangename manieren eu fijn
be&cha,->fden toon. Mannen als graaf Chesterfield,
Waibuiion, JohnsoD,"Edmnnd Biirke, Sapmel Fox.
Josuah Reynolds, stelden 4en hoo,gsten pu^
op- eijm mgaaa-g.. Sjn geheugen was zoo
leibazend tterk, dat ikf niet zij-n. eigen i oliën,
maar ook die" van zijn medespelers kende, en
nooit een souffleur noodig had.'
op een reis, die "hij van 1763?'65
doorDurKhland. Frankrijk en Italiëdeed, werd hij aan de
voornaamste hoven niet "de meeste
ondei^cheischeiding ontvangen, hoewel hij -geheel-ai-. pir~
tiknlier reisde en nergens gastrollen vei vulde.
Gaarne gaf hij echter in besloten kringen
zonder tooneel, proeven van zijn taleaaL
JB.»
IL
Be vereering1, waarin eenmaal' vader CiTS
deelde, behoort voor goed tot de-geschiedenis.
Kiet langer is zijn dichtwerk de bijbel voor
den " boerenstand. Wie hem vervangen heeft'^
Men vrage het 'hu», die CAIS een prulpce t
sc&eldeB. T-och is hem nooit de plaats te
oatnenaen, waarop hij in de .geschiedenis der
Nedeïl-andeche letteren . aanspraak maakt. Be~
scJiOH.weïin verbsassd met zijïa tijd, geoot deeld
als een -dichter, voortgekomen uit de school
van MAEELANT, zal 'men hem nooit zijn ver
diensten kuü^öjj ostrooveit.
heeft nooit in- de vereerhig gedeeld,
CATS zich verheugde, hoe, oneindig
lïooger fe|j ook als kunstenaar $ta. Maar
YosDEL is niet zoo imipojrüdair geweest al^ men
hst wil doen voorkomen. . Men heeft hem dit
tijdens aijn leven trachten te isaken 00 deze
eeuw, "die arbeidt oni hem tot zijn recht te
doen komen, heeft hoe paradox het klink e
met een zelfde pogen. Ie strijden. En aK altijd
is het wapen: de godsdienst. De tijden heeten
veranderd, het wezen is-gebleven.
"N''vragen de Tr§n 8naps feij h
van een kunstenaar:
Het stoffelijk overschot van dezen onsterfe
lijke, wei-d ia de Westminster Abtdy bijgezet',
naaet Engelands vorsten en groote mannen.
Daar ligt hij, op een paar schreden afstand
van-het monument in 1740 door de Londensehe
vrouwen aan de herinnering van Shakespeare
gewijd. De begrafenisstoet was een der prach
tigste, die Londen ooit bad aanschouwd; in
70 koetsen met zes paarden bespannen, volgde
de Engebohe aristokrafcie. het lijk van den
gevierden en beminden man. ' ,
David Garrick was den 18 Februari te
Here,ford ^gebor&n, als de aoon van een majoor,
toen hij op 63jarigen leeftijd stierf, had hy
pas drie jaren geleden de directie van -het
Drury-Lane Theater ceclergelegd, orn van de
lang gewenschte rust te kunnen genieten,
Sheridan, de schrijver van lastertongen",
kocht zijn.aandeel in de directie voor 35,000 &
, Behalve dat, had Garrick met zijn kunst,
grooten rijkdom verworven, die hem in staat
j stelde om'op ruimen voet te leven, gastvrij te
zijn voor zijn talrijke vrienden en vereerders,
en ??met zeer milde hand wel te doen. Een
zijner levensbeschrijvers vertelt daarvan het
...... met verlof, wat sinje, 'Bemst, Papi^t,
Arminiaens oi Geus?"
en is de kunstenaar, even als de beoordeplaar
j Senist, dan wordt, hij in genade aangenomen.
; Zeer zelden staat er eon kums^fcreehter op dig
j .den kun-e-tenaar als kunstenaar beschouwt en
. zich slechts dan in diens staatkundige en
yod1? dienstage overtuigingen verdiept, als hetstiekt
ter opheldering en verduidelijking Tan het
kunstwerk-. ?
Ook dat recht komt VONDEL toe. Men
oordeele zijn dichtwerk als kunstwerk- en lichte
het, zoo noodig, toe, door het in. verband to
brengen met zijn leven, zijn godsdienstige en
politieke overtuiging, getoetst aan die van zijn
tijd en tijdgenooten.
Die proef kan Vondel weerstaan. Ontdja-i
van liet strijdzuchtigg karakter, zijner euiw,
zal een onpartijdige beschouwing van.z
jnkuristwerk .hem den voorrang toekennen boven alle
Hederlandsebe dichters., van vroeger en later
t tijd. Om dat oordeel te onderschrijven m^et
men YQHDEL self lezen en niet alleen napiattn
wat over hem gezegd wordt. De hoógleeraar
(Jonckbloet, die zeker niet onder de
zdtVj zinnigsïe beoordeelaars van Vondel gei ekend
l kan worden, komt na een doorwrochte &ttulie
!tot de slotsom: In Vondel 'bereikte de
Nctleilandsche poes-ie liaar Zenitïi.
Dat oordeel geldt VONDEL als lyrisch dichter
oordeelen zoo gaarne de tegenstanders wat
' is. hij als dramatisch dichter ?... Een tweede P
y;p@?s zegt LOFÏELTL Geoordeeld naar de eisenen,
; die deze eeuw aan het drama stelt, vergeleken
; bij SHAKBSPEABE mag -men gelijk hebben, maar
men moet VOMDIX'S treurspelen beschouwen in