Historisch Archief 1877-1940
Verschijnt, iedereu Zondagochtend.
:'ELLERMAN, HARMS & c°.
Kantoor: iokin 2.
Abonnement per 3/m. . -. . 60 Cis. fr. .p. p. 75 Cts.
Afzonderlijke Nummers. . .'..... 5 »
Advertentiëii per regel . . . .15 >
In het volgend Nummer zal als Feuilleton
Verschijnen: .,2V»en X^ene&e dood
Oorspronkelijke Novelle door
INHOUD.
, Een. waardige ontvangst, Feuilleton.
Staatkundig overzicht. Gemeentezaken.
.KUNST. Horatius, fragment, door J, L.
Wertheim. LETTERKUNDE. Priesters' zonder
roeping, door Dr, Jan ten Brink. De Tuin
man van de Nederlandsche ,Bank, door J. R. de
Kruijff. Statistische en industrieel©
mededeelingSn. Allerlei. Handelsoverzicht der
week. Overzicht van de Effectenmarkt. Schepen
ia lading.,.?Veilingen. Onbestelbare brieven.
Burgerlijke stand. ~- Publieke Vermakelijkheden.
Te huur zijnde -woningen. Advertentie'n.
Een waardige ontvangst.
De hoofdstad heeft feestgevierd. Z, M.
?de koning bracht zijn gewoon
voorjaarsbezoek en hield als onlangs.gehuwd vorst
zijn intocht met de nieuwe koningin.. . j
De Lentezon brak door de wolken, de.
gouden< uniformen schitterden en tusschen
de glinsterende bajonetten reed de bejaarde
vorst gezeten naast zijn schoone ega, nu
en dan het grijze hoofd ontblootendèen
zijn volk toewuifende, dat de oranjekl^u*
op de borst en de liefde tot Oranje in
het hai-t draagt.' ,
Het schouwspel was indrukwekkend en
stemde meer tot ernst dan tot luidruch
tigheid.
. Het enthousiasme was niet groot, heeft
men gezegd.
Indedaad het was groot genoeg.
57- Niemand mocht meer verlangen,
'" Voor zoover..wij zien kunnen heeft
Amstels burgerij zich waardig gedragen.
Wanneer Nederland zijn koning aan-<
sehouwt, denkt het niet, aan het
oogenblik van heden alleen, maar aan drie
eeuwen van 'sJands historie. Oranje ver
tegenwoordigt ' het grootsch verleden der
natie, en daarom kan geen vorst in Europa
rekenen op luider toejuichingen bij e,en
feestelijk verschijnen dan Willem de derde,
ISeerlands koning.
.' Waren de hoera's ditmaal minder luid,
bleven zij grootendeels achterwege, dan
was-het omdat de weemoed zich onder de
feestvreugde had gemengd. Emma, de
ieucdiffe-schooue, deed' van zelf aan haar
'.t* O O ' *
d.enken, die eenmaal de plaats naast Wil
lem de derde zoo lang met zeldzame eere
had ingenomen.
Daar zijn kronen, ook -van koninginnen,
die nog lang na hun verdwij nen van zich
doen spreken, aan zich doen denken. Voor
het oog van menigeen, wij mogen er niet
aan twijfelen, verscheen bij een blik op
het vorstelijk rijtuig de geest van Sofia,
niet als die 'van Banquo voor Macbeth,
maar als het schitterend beeld van
beminuel^ke waardigheid en dacht men aan de
vrouw, dié" beroemd door heel Europa,
door het recht van.geboorte en zegepraal,
een zegepraal slechts weggelegd voor
dengtfen-en talenten, -in het oade Huis van
L
Oranje zich een eereplaats had veroverd.
En'dan prins Hendrik was niet meer.
De brave, de eenvorfdige, de vriendelijke
prins, volgde niet me^f zijn gade.
KÜln men Willem den derde zien en
zijn broeder vergeten?
Mocht er een gejuich opgaan, waai
de dood iets van zijn sombere schaduw
over het goud en het satijn uitspreidde,....
de blijdschap kon niet jubelen, zij had een
droeven ondergrond.
/ :
Zou Willem de derde het anders hebben
' s
gewenscht? Kp"n Emma een hartstochte
lijker 'welkomstgroet verwacht hebben?
"W~y gelooveu het niet.
Een goede koning en eene goede ko
ningin houden van een goed en eerlijk
volk,- ?-,<
Goed en eerlijk is het nederlandsche
volk. Het huichelt niet.
Meer dan den vorm acht het het wezen.
Het vertoont zich gelijk het is. En wat
het bovenal is? Trouw!
Trouw niet slechts den levenden, maar
trouw ook aan zijn. DOODES.
Koning Willem de derde weet dat, .e»
koningin. Emma zal het met ware tevre
denheid ervaren1 hebben.
Voor zulk een volk iets te zijn, is der
hoogste eerzucht een waardig doel.
Emma heeft gezien wat men op
Neerlands troon 'gezeten zich kan verwerven.
Als gade van den cpnstitutioneeleu vorst
is zij verzekerd van de hulde, waarop de
hooge plaats die haar is aangeboden recht
geeft, maar als koningin die heerscht door
deugden en talenten is iets veel schooners
voor haar weggelegd.
Op den duur kan zij overwinningen
behalen die de edelste en vruchtbaarste
zijn. voor ieder die er zich voor inspant.
Deze zwijgende begroeting door het
nederlandsche volk bewast dat hier een
liefde te veroveren is, die zelfs geen af
scheid neemt bij 't graf.
Het was stiller dan gewoonlijk bij een
koninklijken intocht.
De Tersieringen waren niet algemeen.
De illuminatie schitterde niet.
Waarom verzwegen wat iedereen .weet,
het heeft .buitengewoon veel moeite ge
kost het zoo ver te brengen dat. men be
hoorlijk feest kon vieren.
Was dan toch misschien \de liefde tot
het Huis van Oranje verzwakt?
Neen, en. nogmaals neen.
Nog altijd zijn Nederland en Neerlands
hoofdstad n met Oranje.
Daar bestaat, wat men ook zeggen
moge, geen. zweem van verlangen naai
de republiek. Niemand zou het einde
begeeren van onze roemrijke monarchie.
Als het er op aankomt, is er voor ons
allen slechts n leus waaronder, wij ons
vereenigen, en die leus klinkt
volenkracbtig als immer: sLeve de Koning!"
Thans werd zij meer gefluisterd'dan uit.
volle borst aangeheven.
Wij zeiden het reeds: dat was het ge
volg van het feit, dat de twee beminden
overledenen, waaraan do intocht deed den
ken, nog te veel in de gedachten van
hetdankbaar en trouw volk leelden.
Doch.er .bestond.nog een reden.
Daar verscheen op het balcon voor 't pa
leis Willem de derde naast Koningin Emma.
Prins Hendrik was niet meer..... Prins
Frederik.... de Prins eu Prinses Vou Wied....
de troonopvolger, de Prins van Oranje..,.
Prins Alexander.-i.. waar waren zij?
Neen, wij vragen dat niet.
Maar dit verklaren wij zonder vrees
voor tegenspraak: Wanneer een jaar later
H.H. M.M. aan de hoofdstad hun gewoon
bezoek brengen, en zij vertocurexi zicJi voor
verzamelde menigte op den Dam, in
gezelschap van Vkoning ooMi n 'skonings
zonen, da^ er een- kreet van verrukking
uit het hart des volks zal opgaan,,-, luider
eu langduriger dan eenig hoezee, waarmee
ooit een zoon van 't beroemde
Oranjegeslacht werd begroet. Dan zal de geest
drift geen maat kennen, het sparregroen
zal in een oogwenk "om de muren geslinr
gerd worden en Y en Amstel zullen zich
baden in een lichtzee, zood.at hun water
vlakte in goud- en zilverglans de. opge
wonden, vroolgkheid weerspiegelt.
Want, terwijl elders de moordenaars
rondsluipen en het, Gezag den dolksteek
moet vreezen, schaart Nederland in deze
eeuw van despotisme, anarchie en annexatie
zich vaster dan ooit om den troon van
raije heen, die troon, die van ouds
her is geweest, en zoo wij hopen, nog
eeuwen ] ang big ven zal: de grondslag
onzer vrijheid.
Aller oogen zijn gedurende de laatste dagen
op Rusland gevestigd. Nu de óostersche kwestie
van de baan geraakt, dat wil zeggen, EU
men moede geworden is aan haar te denken
en de Czaar begrijpt, dat het oogenblik om een.
schrede verder te gaan niet gekomen is,
trekt de inwendige toestand van het groote,
half 'op europeesche half op aziatische wijs be
stuurd Rijk de aandacht. .
Solowieff heeft niet het geluk gehad aan-het.
vergif, dat hij innam, te sterven, en
hetvreese-lijke geheim," dénamen zijner medeplichtigen,
kan hem nog afgeperst worden. Hij zal een
streng verhoor 'ondergaan, vóór hij zijn mis
daad met hefc leven boet. Doch of hij zwijge
of spreke, al kwam door zijne aanwijzing de
justitie een geheele bende van politieke mis
dadigers op het spoor, de rust van den Staat
zou daarmee niet gewaarborgd zijn. De onte
vredenen -vormen een leger, gereeruteerd uit
alle standen der maatschappij. Al wat ontwik
keld is smacht naar betere 'wetten, die de
vrijheid brengen en den vooruitgang der natie
mogelijk maken. ?
Toch heeft de Czaar, op raad zijner trawan
ten, een maatregel genomen, die te vreezen
was, en de noodlottigste gavolgen na zich .
zal slepen. Gelijk in Buitschland, zoekt men
ook in Rusland het middel- ter genezing in
datgene,' wat de oorzaak der kwaal mag ge
noemd worden. .
De macht der ambtenaarswereld wordt ver
sterkt in stede van geregeld. De
gouverneursgpneraal, die over de in staat van beleg ver
klaarde districten werden aangesteld, gelijk
generaal Grourkhp te Petersburg, ontvangen
een volmacht zonder wederga.
Zonder onderzoek mogen zij verbannen, ge
vangen zetten, aan den krijgsraad ter veroor
deeling overleveren, -wienzij willen. Dagbladen
en tijdschriften, die den generaal niet behagen,
mag hij .opheffen, de gouverneur is dé-wet.,
Macht en '. geweld zullen van dit oogenblïk
af heersenen, gelijk nimmer 'te voren.
Aan alles kan men bemerken dat de schrik
algemeen is. - , ;
De Czaar, thans reeds niet zijn-gevolg
naaLivadia vertrokken, reed, vergezeld van ko-.
zakken, door.de stad en zijn vertrek naar
't zuiden zal ongetwijfeld' een óngunstigeh in
druk maken.
Onder zulk een pressie zal al wat oppositie
heet,, zich ten krachtigste en snelste ontwik
kelen, .z'oodat de russische Staat in den eer
sten, tijd ten prooi zal zijn aanwoelïngen, waar
van de gevolgen niet te berekenen zijn.
_ Engeland verheugt zicli over de goede be
richten die uit Kaapstad komen. Pearson te
Ekowe is ontzet n de Kaffers leden een ge
voelige nederlaag. Ook "Wood ontstal hun een
aanzienlijk getal ossen en 'schapen. Nog
meer vreugde zouden deze tijdingen veroorza
ken, wanneer zij niet vergezeld gingen van de
mededeeling, dat de transvaalsche boeren thans
meer aan hun onafhankelijkheid gaan denken,
dan toen zij haar nog bezaten, en men vreezen
moest, dat Bartle Frère te Pretoria ingesloten
kan worden.
Uit Afghanistan en Birmali kwamen geen
tijdingen van belang. Met Jakob Khan -wordt
nog altijd onderhandeld. De engelsehe troe
pen werden een .weinig, vooruifcgc&choven um
Jakob het nemen van een besluit gemakkelij
ker te maken,
Wilson, die-door den Khedive werd ontsla
gen, zal nu weldra in Engeland teruglceeren.
Een poging om hem op zijn post te
handhav.en schijnt niet gedaan tézijn. Hieimt blijkt
duidelijk, dat nieuwe.verwikkelingen worden
afgewacht om dan krasser op te treden,
Een . stem ten voordeele der beschermende
rechten, heeft zelfs in het engelsche parlement
weerklonken. Ritchie ptelde voor, PU de premien
op den uitvoer van suiker in andere landen
die - industrie in Engeland'benadeelden, een
commissie te benoemen, in 't bijzonder met het
doel om .de kwestie .te .beslissen of het vast
stellen van invoerrechten ,de engeKche nijver
heid kan baten. - ; ,
Dat de liberale le.den, als Lowe en Forster,
met kracht tegen zulk een voorstel optraden,
is te begrijpen. Het vrijhati delstelsel, waarmee
Engeland de wereld gezegend heeft, is zijn
roem. Ofschoon'Bourke, de minihter,
nadiukkelijk verklaarde, dat .het benoemen van zulk
een commissie volstrekt niet bewees, dat het
ministerie a'an het heffen van invoerrechten
dacht, gelijk Ritchie bedoelde, men -wilde
zijn stem daartoe niet geven, tenzij onder voor
waarde, dat er van een onderzoek in hoever
de invoerrechten wenschelijk zijn, geen sprake
mocht wezen. In een -weinig bezochte
veigadering zegevierde echter de heer Ritchie, met
70 tegen 46 stemmen, werd zijn voorstel aan
genomen. Natuurlijk zal buiten Engeland,
vooral in Dtiitechland, deze beslissing indruk
maken.
In Düitschland verzetten de zeesteden zich
met kracht tegen het,beschermend stelsel, zoo
als Bismack dat heeft voorgedragen.
De theoreti*1-' spreken, er e°s anJQ*'°tp?l.
Frankrijk houdt zich bezig met den heer
Blanqui, den grijzen samenzweerder, die, of
schoon in" de gevangenis gezeten, door de bur
gers van-Bordeaux een geschikt
volksveitegenwó'órdïgèr wor.dt geacht..
De oostenrijksche;, keizer vierde op
gebrul-kelijke wijs. zijn zilveren huwelijksfeest. De
overeenkomst tusschen. de. Pol te en Oostenrijk
is tot stand gekomep. De sultan blijft
£>ouverein en Oostenrijk fe&z'et eenige deelenvanhet
district Novibazar. Een telegram meldt dat
Serviëen Montenegro .weer intiigeeren, om
de.nïtvoering. vari dit tractaat te bemoeilijken.
Garribaldi's program, 'wrordt m Italiëbespro
ken. Tot een agitatie ten gunste van alge
meen stemrecht achten de italiaansche demo
craten den tijd gekomen. Ook het Italia
irredenta" wordt weer vernomen.
In Spanje wonnen de officieele kandidaten
het bij de verkiezingen.
Portugal denkt aan het invoeren van het
burgerlijk" huwelijk.
De oorlog tusschen Peru en Chili wordt met
kracht gevoerd. De verscheping van guano
is .voor den eersten ±ijd onmogelijk gemaakt,
daar de aanlegplaatsen werden verwoest en
Chili de havens blokkeert.
Bij de verkiezing van een lid der Tweede
Kamer voor bet Kiesdistrict Dordrecht, waren
Ai1
EENE VERTELLING DOOK
Fr.
(Slot).
Diep bewogen ging -Hendrik heen. Hij be
greep het lijden van zijn vriend volkomen, en
tocli had hij hem die bittere pijn niet kunnen
besparen. Slechts n redmiddel bleef hem
:pver de vlucht. De zorg voor zijn veiligheid,
en allerlei nieuwe indrukken zouden hem af
leiding geven. Was bij eenmaal vrij, dan stond
de wereld -weer voor hem open, en zijn liefde
voor Marie zou toch. hopeloos gebleven zijn.
Wel vreesde Hendrik dat zijn oom in onge
legenheid zou 'komen door Richters vlucht,
maar toch bleef hij bij zijn besluit. Hij bezat
middelen genoeg om hem schadeloos te stellen;
ja al werd de kommandant van zijn post ont
zet, dan kon hij hem op zijn landgoed een
even nuttig en aangenaam leven bezorgen.
Wat het vlnchtplan betreft, daarover kon
hij.liet met zien z'elven nog niet eens worden.
Hij wensehte Arthur zoo spoedig moge-lijk te
bevrijden, omdat hij wist hoeveel de arme man
moest lijden, maar zag heel goed in dat hij
hem niet alleen de middelen tot" de vlucht
aan de hand kon doen.
Marie werd in liet geheim genomen. Eerst
oeefde zij terug, voor de groote verantwoor
delijkheid en zij durfde ook haar vader niet
bedriegen.
Het geldt een menschenleven, Marie, be
denk dat," sprak Hendrik. Richter is red
deloos verloren als bij nog vijf jaren in de
gevangenis moet doorbrengen. Dat is een
langzame moord. Zijn rijke geest zal verstom
pen al komt zijn lichaam de eindelooze kwel
ling misschien te boven. En krijgt hij eenmaal
de vrijheid terug, dan is hij dezelfde niet meer
dan is hij geestelijk dood. Dat weet ik zeker
want ik ken hem."
Marie zei dat Richter zijn straf toch nog
al kalm scheen te dragen; dat hij er in den
laatsten tijd niet meer zoo diep ongeluk
kig uitzag.
En weet gij niet waarom hij zijn gevan
genschap zoo geduldig- verdraagt?" riep Hen
drik. Hier in .de citadel is een nieuwe ster
voor hem opgegaan; zijn hart heeft gesproken,
en hij heeft zijn leed verkropt, in de zoete
hoop dat het leven eenmaal meer licht voor
hem zou worden. Aan die gedachte heeft hy
zich vastgeklemd; hij meende dat hij begrepen
werd en voelde zich daardoor minder ramp
zalig."
Marie zag hem aan met vragenden blik.
Zij begreep hem niet.
En wie was die ster, denkt ge ? G-ij, Marie,
gij! Zijn liefde voor u heeft hem kracht ge
geven om te blijven leven "
Marie's wangen bloosden.
Heeft hij u dat bekend?" vroeg zij.
Neen hij bewaart-zijn geheim, maar ik
heb in zijn hart gelezen. Ik weet dat hij u
liefheeft. In den beginne wees hij mijn aan
bod, om hem bij de vlucht behulpzaam te zijn,
.bepaald van de hand, alleen omdat hij niet
van u gescheiden wilde worden. Hij beminde
u meer dan de vrijheid. Toen vertelde ik.hem
dat gij de~ mijne zijt en ik zag hoe hij ont
stelde, hoe vreeselijk die mededeelinghemtrof.
En geen wonder r arme Arthur! Ik had
hem op eens alle hoop ontnomen en nu
begon hij zich angstig vast te klemmen aan
liet denkbeeld van vrijheid. .Gretig nam bij
mijn aanbod aan, en -ziet ge, Marie, als wij
hem niet spoedig helpen, dan vrees ik dat hij
krankzinnig woi'dt! Wij moeten hem red
den!"
Vader zal zoo boos zijn, als hij 't merkt,"
zei Marie.
Ja, dat zal hij zeker," gaf Hendrik ten ant
woord. Maar wij kennen zijn goedhart immers?
En in stilte zal hij den ongelukkige de vrij
heid gunnen. Wij zullen den eersten storm
natuurlijk moeten verdragen ? laat dat maar
aan mij over. Ik ken uw vader beter dan hij
zich zelven kent. Help mij, liefste, wij doen een
goed werk, en als wij eenmaal samen gelukkig
zijn, dan zal 't ons een heerlijke .gedachte
wezen, dat wij iets gedaan hebben voor-een
mensen, die n enkel oogenblik'van drift zóó
zwaar moest boeten.
Marie eindigde met hem gelijk te gevsn, en
samen bedachten zij het plan, waardoor zij
Richter de vrijheid terug wilden geven.
Veertien dagen waren ongeveer verstreken.
In De Kroonprins" zou een bal plaats heb
ben, waaraan alle deftige burgers deel namen
De kommandant hield'wel niet van die soort
van dingen, en beweerde .dat iemand, die be
hoefte voelde aan. beweging, even goed een
paar uur eserceeren kon, .als naar een ba.
gaan ? maar sedert Marie's verloving was
aij in zulk een goede luim, dat hij zich had
aten overhalen om ook op de rondgaande
ijst te teekenen. " - ? ,
Hendrik en Marie verbeidden- met klimmesid
ongedulde het naderende, feest, want dien
elfden avond hadden zij bestemd voor Arthur
Richters vlucht. . .
De kommandant was gewoon om bij enkele
plechtige gelegenheden gebruik te maken van
zijn eigen ouderwetsehe staatsiekoet^, om aan
de eerzame burgers een hoog denkbeeld van
zijn voornaamheid'te geven. Johan werd dan,
in een even antiek livereipak gestoken, en
moest al zijn kracht en handigheid te hulp
roepen, om zich op het trillende achterbankje
in evenwicht.téhouden
Aan deze omstandigheid had Hendrik het
bevrijdingsplan vastgeknoopt, en hij twijfelde
geen ? oogenblik aan het -welslagen. Johan zou
op den i'eestavond te huis blijven; Hendrik
had het oude livereipak weten te bemachtigen;
daarin uitgedost, zon Arthur op het rijtuig
springen, zoodra het zich in beweging had ge
zet, en de' kommandant zou zijn gevangene
zelf-buiten de citadel rijden! Beter kon het
niet, en de wacht aan de poort die buiten
dien slechts flauw verlicht was zou het be
drog zeker niet ontdekken.
Eindelijk was de feestavond aangebroken.
De kommandant had. eerst de gehe'ele citadel
nog eens geinspekteerd, alles was in de beste
orde. Hendrik had hem vergezeld en beiden
waren in de vroolijkste stemming.
Daarna begaf Hendrik zich naar
de,hulska"mer, waar hij Marie zou aantreffen.
Is alles in orde?" fluisterde sij op gejaagden
toon. Haar hart klopte van angst en zij was
dat zij door haar zenuwachtïgheid alles
verraden, zou.
Houd u .bedaard, liefste," sprak Hendrik
emoedigend. Gij weet wat er van afhangt en/
alles zal goed afloopen. k heb Richter's
kasemat ontsloten; hij kleedt zich en wacht achter
iet schuurtje, tot wij .voorbij rijden."
Maar,vader?" sprak Marie.
Wees gerust, kind. Hij zal wel boos zijn
morgen, maar dan is .Richt r in veiligheid.
[k heb 'hem de plaats aangeduid, waar hij ee'n
stel bnrgerkleêren vind-en zal, -en hij heeft zijn
reisplan reeds lang gereed."
Een uur later hield de staatsiekoets voor
de kommandantswoning stil. Hendrik had reeds
vooruit met zijn oom een glas wijn gedronken
en beiden waren in de vroolijkste stemming.
Lachend spoorde de oude heer vrouw en doch
ter tot voortmaken aan.
Eindelijk kwam Marie te voorschijn blozend
en b.evend van Innerlijke vrees.
Dat is de balkoorts," riep de kommandant
lachend. Ge zijt zeker bang dat ge zult blij
ven zitten! Dat is het! Nu," vervolgde hij,
met innig welgevallen het jonge meisje
bekij.kend, dat in haar baltoilet dubbel bekoorlijk
was _ nllu, als de jonge heeren niet met u
dansen, willen, dan zal ik eens toonen dat mijn
beenen nog niet stram zijn! Ik laat een
parademarsch blazen, en pas dan eens op. F'
.Hij wa;s vrouw en dochter bij het instijgen
behulpzaam, -wees ook Hendrik zijn plaats aan
en volgde toen zelf Johan sloot het portier
achter hen dicht.
En nu, voorwaarts marsch!" kommandeerde
de overste,
'Hendrik . riep den oppa&ser toe, dat hij
terstond Het' licht moest gaan wegnemen,