Historisch Archief 1877-1940
de-fetandpLiatsen der tramlijnen, naar de einden
van Damiak en Kokin verplaatst;, terwijl uit
eeffl aefcteti^eli oogpunt een vergrooting van het
Danifilem naai de zijde der "Warmoesstraat om
d« TuPe van den dan verkregen vorm, onver
dedigbaar
Die ruimte moet dus_ beschouwd worden als
beütfiihbaren grond. En -thans het bebouwde
gedeelfe.
De bestaande toestand , aldaar, Is op den
dwir eenvoudig OXHDÜDBAAK. j)e toegangen
eigend, bedraagt acht en veertig, waaronder
28 die tot de grootere, en 20 die tot de minder
belangrijke kunnen g -rekend worden te hooren.
Wi^ ramen het gezameiitlijk bedrag iliér
onteigeiiingskosten op anderhalf uiülhoen.
Beschouwen wij thans de inrichting der Beurs
zelve. Na hetgeen wij reeds gezegd hebben,
kunnen wij kort zijn.
Het gebouw in hei midden van den voor
gevel binnentredend, komen wij door een
oyervan RoliUïw Dammlt s'jjyt- onvoldoende. Die j dekte" galerij- en daarna door een ruime
vesvan de Du^^ttaai wordt,-geer-tenn&deeïevan \tib-al&, waar zich de trappen" naar de loggia
veiieet en welstand, door den Vygendayn f/e-j bevinden, in dégroote Handelsbeurs, die van
brolni. IT<.t kommandantshuis staat als ver-1 boven verlicht, en aan de beide zijden van
divaaJd i/> een Jioek VCMÏhet plein, en de daar- ? booggalerijen is voorzien. Ook aan de zijde
achter </c~ltt/ti> gewis: de winkels' van Saksen der Warmoesstraat, is een ruime vestibule
aanlelendendopex-tselni vormen met een woord-?gebracht, terwijl de zaal mede toegankelijk is
een PIFOUTF op etn monumentale begrenzing van uit de verlengde Damstraat en door den
van liet vooi naatnste plein .onzer schoone Passage ter andere zijde.
hoofdstad ? .# Langs den Passage.bevinden zich.de
ioketDie toe^tai'd wij herhalen het is oj> ten van post- en teïegraafkant.oor; aan de
den duui oithoudbcar, en gerustelijk mogen wij j zijde van de verlengde Damstraat: de
schrijfzeggen, dat het toi deplickten der stads regee- kamei's.
lïg behooit, om daaraan binnen een niet te
ver veiwijdeid tijdsverloop voor goed een einde
te maken
d?vn
Is d<iar\oor geen gel
De effektenbeurs is door rnim'e toegangen
met de Handelsbeurs verbonden, doch heeft
beschikbaar,! zijn hoofdtoegang, door den Passage. In de
zal hft up een of andere wijze gevonden lokaliteiten, die de Effektenbeurs naar de zijden
woulfn. - . ! van'Dam en Damrak begrenzen is de
fiekten"Welnu, d.} shchMng eener nieuwe Beurs ( SociUit geplaatst, waarvoor de ov,erige
benoozoy itdpneeien velen is daarvoor . een \ digde ruimte in de Iste tage gevonden wordt.
uiterst geschikte aanleiding. Laat d$.£eurs j Aan de tegenovergestelde'zijde ligt de
Korenptofiteettn van een onteigening, "die reeds in beurs met haar.open hof, haar overdekt lokaal
Jiei ~bclang ut r gemeente noödm^el^ is en de en haar café.
benooJigde plaats is gevonden. Dan blijft Yoor' alle verder benoodigde lokaliteiten:
slechts over, ht-t gebouw met gebruikmaking kasteleins woningen, garderobes, retiraden enz'..
van paitieele exploitatie zoodanig in te rich-' is overal - schoon niet'afzonderlijk op het
ten, d<it de kosten \an den bouw daardoor ge- .plan ingeschreven de vereisehte ruimte
vobrdeeltelijk ffO: den gedekt, ea zóó 'kunnen dan handen.
die koeten tot, KU noodzakelijk minimum wor- j In de lo. verdieping,bevinden zich de ver
den geieduceeid 'langde 400 kwadraatmeter groote ruimten voor
Een-e\ entree! plan is en blijft evenwel in \ het Bijkstelegraafkantoor in onmiddelijke
verveïgehjkmg met het JDamra/c-plan in zekeren'.binding met de .daarvoor bestemde beneden
zm een utttdt plan .. [lokaliteit, gelegen gedeeltelijk boven de
zijga't Is thaiid de vraag niet meer, angst-'lerij der Handelsbeurs,.gedeeltelijk langs den
valhg de -waarde, te wegen van elk te ont- Passage. Die ruimten beneden gescheiden
eigenen ruimte, maar vastberaden elJc perceel | worden 'boven n geheel.
te du en valien, dat de inrichting van een goed j
plan en een doortastende noodzakelijke^ regu-j Winkels met daarboven geplaatste kantoren
leenncf -\an uen bestaanden toestand in 'den'. bevinden zich langs de verlengd
gs e verengde Damstraat,
weg staat. -. | de Nes, de .Warmoestraat en een deel vanden
Bij htt opmaken van het thans volgende ' Passage, ten- getale van 26 voor de winkels, en
ontzei p zijn \sij uitgegaan van 'dat beginsel, 40 voor de kantoren.
en hpbben \ ijhet ti aceeren van de begrenzingg'
lift gebouw alleen rekening gehou
h^t btnht 'noodzakelijke: niet mér,
met hdt ooj^-op verkeer en welstand?'
dier. vragen is neergelegd in
Jynen
den ir. e t
met
l)e eei&te viaag dien we ons stelden, was de
vol^eude . .?
Naai ncTl'f zijdo moet zich de moker rich
ten om onr di -\eieischte ruimte te verschaffen?
Eii djaiiatc ?< ei bonden, de volgenden:
Welle wij/; gingen in -de situatie 2ijn
noodDe
l. De lacade ^an het gebouw zoodanig ge
legen, dit ^'j vin uiteen standpunt midden
vooi het paleib op den Dam in haar geheel
zicLbaar i- (7.\f de teekening.)
2. De Oïien looggalerij vóór het gebouw ter
plaaf^e van het ommandantshuisr doch de
eig'-nf-lyke K? <-i ni>g eea tiental meters naar
de zijde dei "W ai moesstraat terug.
3 Pebonwsj/M)>ttfft'isc/t aangelegd, een hoofd-.
-vooi^aaule m het onderhavige geval.
-i. De «roote handelsbeurs in het midden,
de eiectenbeurs en de korenbeurs aan de beide
vleugels.
5. De totgang naar het Rökin gereguleerd
en met
der Beursstraat, tot een
van ± -30^ meters.
6 Evenzoo de toegang naar het Damrak
e^iileeitl, en op dezelfde breedte gebracht.
7. .Pe Yiigendam verlegd sn verbreed, zoo
- Beschouwen wij thans het fmanU&ele ge
deelte van het plan, dan kom en wij tot de vol
gende redeneering.
Noodig zijn reeds in het belang der Ge
meente, afgescheiden van.de Beurskwestie:
lo. Verbeterde toegangen tot den Dam.
2o. Een geréguJeerden Dam zelf.
Se onteigening daarvoor vereischt, omvat;
lo. i)e perceelen in het front van het Kokin.
2o. De perceelen aan den Vijgendam (weers
zijden.) . s
3. Benige pereeelen' van de l^es en de
"Warmoestraat.
o. De perceelen achter het
E^ommandantshnis.
Daar blijven er dus maar weinigen over, die
alleen ter wille van den .Beursbouw zouden
moeten worden geamoveerd, en wij vermeenen
dus, de daarvoor geraamde onteigeni-ngskosten,
te samen anderhalf miljoen vooreen groot deel
van de kosten begrooting der Beurs ie mo
gen aftrekken.
jRest dus: de Bouw.
"Wij ramen: .de Bouwkosten op twee en een
half miljoen..
Waartegen over 'staat de jaarlijksche rente.
door huur van winkels, kantoren, cafés effec
ten-sociëteit en Bijkstelegraafkantoor; en
De Beursbelasting..1
Die gesamentlijke inkomsten liegrooten wij
op ± / 85,000i waaronder 50 mille voor de
dat de Dam&tiaat in n zelfde richting op dea. -Beursbeïasüng.
Dam uitmondt. . - . .Deze 'opbrengst vertegenwoordigt een
kapi8, In phats van 'de- opgeheven Yischsteeg taal van ruim anderhalf miljoen, -zoodat:
een nieuwe i*-ibinding met de Warmo'esstraat j het TE VINDBS kapitaal voor clenBeurSBOtrw
1 ld. . ? '' n miljoen zou. bedragen. -,
l(jtgwg twt de Nes verbreed, en de '
.ticiat m gelijken zin bedacht.
.
We,zonden nu hierbij de ont&iefêningskostsn
mpeten voegen, ad P/s miljoen, wanneer niet,
! gelijk we daar even zeiden, het grootste deel
De noo^zü^elnke kongekwenties dier denk-'dier Som reeds moet ten koste -warden gelegd
beelden ^i]n de Tollenden: . ^ j aan gemeentebelangen, wier bevrediging,
1. Htt koirnnndintehuis geamoveerd. ! ook afgescheiden en onafhankelijk van
1 Al de gierden onteigend, die zich bevin-1 Beursbouw noodzakelijk is.
den tu scnrti hef kommandantshiris, dènYijgen-'
dam, de Waimoes-traat en de Yis'chsteeg.
3, Teï«nu ie zude van de Yischsteeg
200den
wordt, th-ans een niet-rentegevend
kapitaal van -2Vs miijoea vereischt, om de Beurs
te kunnen stichten, ? doch wél beschouwd, zijn
vetl peieee^éa oiittigend als absoluut noodza-! het slechts l a l Va miljoen, die op hare
rekekelijk. zijn vuot de inrichting der eiieelen.beu.rs, | ning mogen gesteld worden.
4 De hu.z-'U onteigend, die het groepje vor-'
men teg no\es hot 'Rokin, waar indertijd de
mdc PtUi& hspft gestaan, waaronder eenige
?'CKepleii ieeu^ eigendom van de stad.
5 Zooveel peiceelen tusschen Rokin, Vijgen- ] . lp. Dat de"?fcostelooze'
dam en Nes onteigend als voor -de ruimte der'ploitatïe beursbouw, 't- zij
Een woord tot slot:
Met- de openbaarmaking van deze beide
schets-ontwerpen hebben wij willen betoogeh.
Beurs bouw: de ex~
door partikuïieren,
Lorenl-eui^ moeten vaHén; , - 't zij van Gemeentewege, op het Damrak
mo6. Aldus de korenbeurs door de -verlengde, gelijk en uitvoerbaar is, met inachtneming van
"
I>amttla^t ^an de handelsbeurs-gescheiden,
doch op een hoogte, .van 12 meters boven den
gioad met het hoofdgebouw .verbonden ter
Wille ian f n Damfa'eade uit n. stuk, en eea
gewen«ch^e veiblndiiig der bovenven'dJepingen,
7. Sjmmetri'-ch met dezen aan den ingang
overdekten toeging tot de Damstraat, aan
de andei zijde -\d,n het gebouw .tusschen
Handels- enEfieklenbeurzen-een evenbreeden door
gang, Juet o \cidekte passage, geprojecteerd,
tevens hooidtoe^ang voor' de effektenbeurs,
ge-durende 't Beursunr voor het publiek ge
deeltelijk sf te sluiten. Het publiek beweegt
zich dan T^Ümt de .Warmoesstraat rechtsom
duor een smallere galerij die de communicatie
met het Damiak onderhoudt".- ,
y. Gemtlds o^ ei dekte Passage alleen aan de
zijde dei W*imoe^etraat tot winkels bestemd,
en de gdirde gevel aan den Dam van winkels
eischen van "het verkeer en den handel.
2o. Dat ook tegenover het' Paleis op den
Dam, de nieuwe Beurs KAN ' gesticht worden.
Wij geven ze dus als bydragêtot de
SISG SEK BEURSKWESÏIE.
C, MOIJSKEif JEN J. E. DE
De \«ilepde Yijgendam, Mer verlengde~
iat, aan de .zijde der Korenbeurs met
omzoomd, en aan de zijde der
Han,IMDM- rs a.1 een voor zooverre die lokaliteiten
met tot meeideie schrijfkamers behooren te
worden ingericht. " - ?
10. Een deel der Heszijde van, de Koren
beurs, en de Warmoesstraatzijde der Handels
beurs door winkels begrensd, en de
kleinedwaïspas'-age naar het Damrak evenaeer van
winkeltjes voorzien.
11. De voorgevel aan den Dam aas. -weers
zijden door een koepelbouw geflankeerd, die
Baar de aijde van het Openhavenfrorit in de
as \an het Damrak over zijne geheel'e lengte
zichtbaar is, en aan de zïjde van het zooveel
smallere Eukm een architektonisehe oplossing
geeft, aan de facade in die richting.
2. ia het centrum -van den voorgevel een'
JpeB bt>oggdlenj aangebracht-,'-welks levendig
karakter verhoogd wordt door een daarboven
geplaat-te open loggia bekroond door een met
ironuffie'Et'aal beel<ME0*awwerk voorzien fronton,
;n -aWus eeïi mdrnk'W'ekfceïdgelieel verkregen,
dat met recht aanspraak, maakt op den ,naam
ras ineïiiTïiïetata'le feegrenaing van het centrale
K&eiB der 'h
aantal perceelen Jat 'hm behoeve vam
aMas jbeschr«veïBeTdisboaw wordt
ont