POOK De voorgenomen; 'stichting eéner nieuwe Beurs is een kwestie, .die 'in hoofdzaak wordt "beheerscht door drie.faktóren-: GELD ? PLAATS-? .en PLAN. Het geld noemden wij.'het eerst, als de .voor naamste faktor. ? " ; -. . ?- -. ,Met geld kan meii de .zaak 'dwingen en leiden in elke richting dip "men Verkiest. ;Door middel van geld kan men onteigenen erusloopeii zooveel als men noödig Jieeft, 'en plannen doen vervaardigen .door de beste. architekten van Europa. '. .',- ? :. In' de tweed& plaats noemden' wij : een ge schikt terrein. Want hoe. goed ook hei^onfwerp zij: isonder één daarvóór geschikte ^Zaafe, ."blijft de beurs . ? , één .Bourse e,n Espagne. -'.t Sch'ijrït':':dus .'door de-, omstandigheden ge. boden, om". 'bij de" bespreking van "een nieuw. JBeursplan allereerst-- hét al of niet _?£$V van ,de geldmiddelen te beschouwen, ' Daarna dé .?plaats. "'.-En' eindelijk' liet plan. '.? .' tJït'jeé,Q"-' alleszins normaal gezichtspunt nu zou de "kwestie zich- voordoen als yblgt: De -handel in^de hoofdstad heeft een Beurs - nopdig. De' . stedelijke ' regeering, doordro.ng§n ^Tan. dat,gemeentèbélang. zet' zich aan. 't werk. ?. -De 'wethouders Van finantien en Van publieke werken slaan de^handen ineen: 3e eerste 'zorgt voor de bénoodigde som, de'. andere voor een .^geschikte- 'plaats' en' een 'goed plan, 31 .--De1.' .eerste tast in de schatkist, of sluit een' leening, -de andere^ .zoekt een terrein' en n'oo- '? digt binnen- of buitenland&che aichitekten ? o± wel beiden ? uit, tot het vei vaardigen van een pi in Geld, plaats en plan sluiten als een bu^. in elkaai, en binnen vier jaien v en. ijst de nieuwe EUndelstempel. De stichting van de Beuis zou met lang een kwestie zijn Onder de bestaande omstandigheden daaren tegen is zij dat wel, en 't hee*t een eenvou dige i eden OJ-ebiek a-m gJld en gebiek aan plaats' De kwestie wordt dus ingewikkeld. Wie lost ze op 9 diuieie ondernemingsgeest heeft het beproefd, ?Timo is money," zegden de piaktaüie anis ukanen fyd is geld Maai ookpïtitü is yeld zeiden de paitikuGeef ons plaats en toij ztOlen u qpld geven. Zij ledeneeiden aldus Één Bem -^gebouw 101deit muren en oveideklung. Welnu, wij mal en muien die icnfe geven, rente genotg, om ook de o\ ei dekking te betalen, en ? de Bem s kost u n*efs lies' das te einden plaats, Doch. ook dtt is geen beswaai Amsteidam's grachten *,ijn breed Demp een giacht, en de jila^ts is gevonden, Men ziet het de oplossing dei putikulieren is dood eenvoudig ' En zij zou vooi zeker de gewenschte oplos smg ziyu lo wannepi men de voorgestelde rentegevende muien niet zoodanig had &ekonstiueeid, dat daaidoor de Beurs op een vei dieping was gebracht, en 2o wanneei men "bij de keuze dei giackt ook rekening had geTioiiden met de blijvende, jisteed toenemende eischeii ^an het veikeei Wanneei men ei evenwel m slagen mocht, deze beide bezwuen op te he,ffen, dan bl/iift het hoof d denkbeeld dei genoemde yartikulie.ren: UITVOERBAAR. II Ook anderen "beproefden een oplossing Tan de kwestie Zij wieipen het ovei een an dei en boeg ?De gemeente ? zoo zeiden zij' ? . heeft op het oogenblik geen geldt -Wij, erkennen dat; maar de gemeente . heeft pUchtm: zij heeft be langen te bevorderen, die op hunne ' beurt voorziening eischen, en te :eeniger tijd zal daarvoor wel geld gevonden- MOETBN worden. Vereenig die belangen met de .behoefte 'aan een nieuwe Beurs, en'de laatste zal voor een deel gesticht worden door de bevrediging deieersten. Met andere woorden: Verbeter uitde Gemeente Kas de centrale verkeers-aders die toegang geven tot den Dam, ?-en reguleer dat Damplein ?zelf door het stichten '.'van^een gebouw tegen over het Paleis. Maak. daarbij gebruik van het beschikbare 'terrein, onteigen de rest, past ten deele ,het exploitatie-systeem der partikuliereu toe en , ge". Verkrijgt daar door. lo. een nieuwe Beurs met moaumentaleu gevel tot afsluiting .van den Dam; 25". Een situatie yan Gemeente grond, die. in alle op zichten ,aan de eischen van verkeer. en wel1 stand beantwoordt. - ' ' . ' III. Nog andere ''plannen .werden -te berde gebracht. Maar .de voorstanders daarvan gin gen verder. Zij wilden het handels-centrum' ?van den Dam of zijn onmiddelijke omgeving naar elders verplaatsen. Zoodoende trachtten aij wel bestaande bezwaren op te lossen, maar stelden . daarvoor weer andere ? nieuwe ? ?in de plaats. IV. Tot de vierde eatheg-orie eindelijk behooren diegenen, welke van de grondvesten <ïer bestaande beurs willen partij trekken om «en verbouwing tot^sfcand te brengen die voörloopig .zou' te gêmoet komen aan de eischen -.van den handel. Met recht ? dunkt ons ? mag men vra gen, hoe het -mogelijk is, dat thans, nu de reeds in exploitatie gebrachte tramlijn Dam ? station ? en Buitenkant het WERKELIJK ON HOUDBARE VAN DES BESTAAHDEN TOESTAND ODomstootelijk aan het licht brengt, nog ernstig kan gedacht worden aan. een verlenging van dien toestand door verbouwing op dezelfde grondvesten,' waardoor de breedte van het D<tmi ak aan den Dam, gelijk ze thans is, bl en alle ? zelfs de. meest bescheiden ? eisehen Tan het verkeer, eenvoudig ter zijde worden gesteld, ? ÏÏvenmin achten wij de beswaren gering om de. groote verkeers-aders van de stad naar andere, afgelegen, deelen te verleggen en mo gen dus de voorstanders dezer denkbeelden billijkerwijz j ^rangschikken onder de-' vorige .rubriek, waarin 'nieuwe- bezwaren in'ruil voor ;0tide worden gegeven. Zóó.stonden de zaken, toen wij óns vereenigden om onzerzijds een poging te beproe ven tot oplossing der Beurskwestie. . Had een onzer ? de Heer Muijsken ? reeds vroeger een ontwerp ^vervaardigd, waardoor de Beurs gedeeltelijk op' den'Dam, en gedeelte lijk op het Damrak- zou worden geplaatst, thans begrepen wij.we! te doen, die beide be schikbare terreinen te scheiden en TWEE plan nen te leveren, waarvan het eene de stichting van de Beurs op den Dam, het andere dien bouw op het DamraJc bedoelt. Yopr het-plan op het DamraJc w.as.het daarbij noodig de beide bezwaren te overwinnen (Zie Ij, waarover de j)ar£ik«]ieren ondernemers ge struikeld 'waren. ?:? .. En voor. hét ontwerp op den Dam de meest praktische wijze op te sporen, die uit een ïinantiëel en aestétisch oogpunt. kan geacht .worden, zoo wel in het belang te zijn van .den Handel als van het verkeer: van cte Beurs en van een 'Monumentaal Damplein. . ' ? -. PLAN, DAMRAK. : De Beursbouw op hét Damrak is ALLÉÉN. MOGELIJK wanneer de muren van den. gevel gesteld worden- ter plaatse waar' zich thans de grens bevindt tusschen den wal en 'hét water. Wij gillen die lijn hier gemakshalve de waterlfln noemen van het Damrak. .Denkt men zich die. waterlijn in rechte richting Ver lengd tot op den Dam, dan. verkrijgt men aldaar .een straatbreedte van ' dertig meters. Daar de huizen op de landzyde.van het Damrak met allen' op ééne rechte lijn'staan, is de kleinste breedte ter hoogte van- de Papenbrug 25"% meter, iets verder tusschen Papen- en Oudebrugstegen .27.1/2 meter. /_. '"'"'.Mocht liet. aldus mogelijk"'blijken, pinnen die waterlijn, dus alleen en. uitsluitend het water bebouwend, de nieuwe Beurs te plaat sen tusschen Papen- én Oudebrugstegen, dan zou'voor h'et centraal verkeer van het station m het Open'havenfront tot aan den Dam een toegangsstraat blij .ven- van bijna dertig meters,, dat is de, breedte der' Sarpliaiistraat. Thans -is de-'breedte aan den Dam, tusschen de. huizen en ".den zijbouw van de bestaande Beurs, slechts 14 en zonder dien zijbouw bijna 18 meter, terwijl de . bestaande breedte tus schen de'huizen, en de Korenbeurs slechts 12Vs meter bedraagt. " ONS schetsontwerp voor den Beursbouw 'op liet Damrak,. bedoelt den gevel werkelijk GE-, PLAATST- AAN DE VERMELDE WATERLIJN, dus laat voor het verkeer van het Centraal Station naar den Dam een breeden toegangsweg open van'251/s'tot 30 meter op zijn,breedst aan de' zijde van den Dam. . ... Om ter eene zijde zulk een . overvloedige bi eedte te verkrijgen, en toch de Beurslokalen allezins voldoende afmetingen te kunnen geven, is het. natuurlijk no^dig, dat de ruimte tus schen de Beurs ea de zijde der Warmoesstraatperceelen, geringer zij dan aan het Damrak. Wij geven aan .die straat een breedte van ruim 12 meter, dat is 3 meter breeder dan de Kalveistraat op gyn breedst', voorzien den^acïitèr-' gevel der Beurs .van winkels, denken ons ook eene Verdieping der Warmoess' raat-watergevels tot winkels ingericht, en overdekken dié winkel straat met glas. Ze wordt daardoor een galerij of -passage van 200 meter lengte, -by 12 meter breedte; welke galerij ïater door. kleine dwarsgalerijen met. de warm.oesstraatkan ver-' bonden-'\7orden, wanneer men'de Papenbrugsteeg en de Paternostersteeg (thans op het water dapdloopende) ,doör aankoop van één perceel tot een breedte brengt van 8Va meter en mede met glas overdekt. Alleen door middel van zulk een overdekte. winkelgalerij tnsschen de ïïeurs en de Warmoesstraat1perceelen, is bet mogelijk de eige naars dier perceelen te bevoordeelen ia plaats van te benadeelen. Een d< odsehe straat zou doen hun eigendom in waarde doen verminderen, maar een schitterend verlichte passage, welke een kamer van hun achtergevel (tot winkel ingericht) een huur van f 500 tot f 1000 zou doen opbrengen, doet hunne perceelen in waarde stagen. Door een voortdurende cirkulatié van het publiek door de lange galerij en de beide verbindings-galerijen met de, Warmoesstraat, bestaat er bovendien kans, dat de voorgevels hunner perceelen in de Warmoesstraat zélve mede in waarde stijgen. Wij mogen dus gerust-elijk aannemen, .dat de eigenaars ?der-. Warmoesstraatperceelen met zulk een Beursbouw finantiëel gediend zouden zijn,, maar moeten evenwel op partiëelen weer-i zin bedacht zijn. In dat geval zou men de' overdekte , galerij voorloopig 9 meter dat is Kalvers'traat-breedte kunnen geven en aldus 3 meters van de gevels der Warmoesstraatpereeelen verwijderd blijven. . Teneinde voorioopig in zijn geheel de Situatie der Beurs te behandelen,, om straks al onze aandacht te wijden aan de hoofdzaak: de in richting der beurs.zélve, moeten wij thans na de belendende wegen te hebben beschouwd nog spreken over de groote ruimte, het pleintje n, 1. dat tusschen de ?, Beurs, dat is tusschen de Papenbrug en den Dam beschikbaar blijft?1 > Wat zou men er mee kunnen aanvangen, wanneer de beurs eenmaal tusschen Papen- ec Oudebrugstegen gebouwd werd-? Men zou er den wijdschen naam van Square aan geven, en er vermoedelijk eenige bloemperken aanleggen. Daardoor zou men aan den Dam een open tochthoek krijgen even breed als de I)am setf. D.e Dam zou er zijn waarde als plein geheel -door verliezen. Van begrenzing en afsluiting door monumentale gevels dan geen sprake meer. Het zou een mittelooze ruimte worden, de schrik van alle beursbezoekers bij slecht weer. Geheel anders wordt,die toestand, wanneer men de beursvoorzijde' aan de Papenbrugsteeg door één monumentalen, voorbouw met den Dam verbindt, en aan dien ^voorbouw, zulk eene be stemming geeft, DAT OP DEZELFDE PLiATS WAAR THANS DE 'BEZOEKERS GEWOON ZIJN DE BEURS TE REmEDEN één ruime5 aooge, overdekte,- tochtregèn- en .windyrije passage toegang. verleent tot de Beurs-lbkalen. V" ; - """. Deze overweging gaf ons aanleiding tot het projecteeren van een overdekte galerfter breedte van de Reguliersbrees'traaf,, aan weerszijden en ook aan den. buitengevel aan het Damrak, (dus daar in.. dubbele rij) . mét winkels omzoomd, waarboven in, twee ^verdiepingen zich ruime kaittoren bevinden. Deze galerij geven wij bij een vrije breedte, van 15' meters, en een hoogte van 30' meters, een' lengte van ruim 100 meters, en .blijven" met' zijn hoofdingang achter den be staanden beursgeve;! nog 19 meters terug. De plaatsing . San den' Dam wordt' daardoor zoo danig,, dat .een réchte lijn, getrokken van de galerij-rotonde langs het hoekhuis ^koffiehuis) aan "het Damrak, juist den hoek van het'paleis ontmoet. Die drie punten bevinden zich in ééne réchte lijn (Zie 'de.'situatie.plan Damrak). D,e Beu'rs genaderd,, blijven wij met de groote galerij 15- meter van haar gevel terug, en maken daar een'eyeïv&reeiie.dwarsgalerij, die de be staande Papen'brug vervangt, en dtjs de com municatie, .der 'Papenbrugsteeg met het Damrak onderhoudt. Ijt de kruising dier beide 15 meters galerijen, verheft, zich een glazen koepel, waar onder zich ,dè hoofdtoegang bevindt tot ^e Effecten-beurs. De .-hqófdtoegang der daarach ter gelege.n' gró.oté Handelsbeurs, gelijk wij straks zullen zien, ligt aan het Damrak, maar toeh kqnnen hare. bezoekers die handelsbeurs droogvoets bereiken, wanneer zij: 1° door de hoofdgalerij en rechtsom door de dwarsgalerij naar de .overdekte straat achter de beurs gaan, en daar ter hoogte der handelsbeurs dit lokaal betreden; 2° door dé Effekten'bears zelve. De 'groote Handelsbeurs heeft das twee lioofdtoeftngén en een derde ondergeschikte door de ffektenbeurs. ? ? " Dé situatie der Beurs tusschernie Oudebrugen Papenbrugstegen is das geworden als volgt: Aan de' zijde Van de Warmoesstraat een over dekte.' winkelstraat van 12 meters breedte. j^aar.' den Dam-.'toe een monumentale galerij ter. breedte der Reguïierabreêstraat, en aan de zijde van. het,JDamra|&e.e.n centrale verkèersadêr van 25% tot 30 meter breedte, de breedte der Sarphatistraat. ' Thans de hoofdzaak: de Beurs. -DB BEURS.LIGT GELIJKVLOIES. - Het blijkt 'onnóodlg om de Beurs-lokalen op een'eerste " verdieping te leggen- Met.OM.se situatie, omgeven wij de beurs aan de achterzijde met een mantel,.van winkels waarboven kanto ren, en ook. aan. de -voorzijde brengen wij nog eenige winkels aan';metvolkomen.Vrijlating even wel.van den monumentalen 43 meter breeden hoofdtoegang der groote Handelsbeurs aan het Damrak, en toch verkrijgen wij voor deEffektenbeurs een- breedte van 20, van de groote Handelsbeurs een breedte van 32 meters. Wan* neei' men daarbij in het oog .houdt, dat de breedte van' het Yolks-paleïs tusschen de kolommen slechts l9Vs Meter bedraagt, en dus de glazen kap der Handelsbeurs nog, ruim 'twaalf meter breeder is dan de kap van het Paleis voor Yolksvlijt, dan kan men .zich een denkbeeld maken van de enorme lokalen die zich in h,et door ons voorgestelde plan bevinden;. Die lo kalen . lijden dus in !t minst niet onder den royalen-25 tot 30 Meter breeden toegang^van hét Station naar den Dam. .De drie benoodigde hoofdlokalen, Effecten- Handels- en Korenbeurs zijn.als volgt geplaatst (zie het plan). De Effecten-Beurs aan.de Hoofd-Galerij, de Korenbeurs naar de. zijde van, het open haven front, de Handelsbeurs met hoofdtoegang aan het Damrak, tusschen beiden gelegen en met beiden door ruime commiunicaties verbonden.1 . De'' Effectenbeurs, (zie het plan), .bevat de volgende lokalen, (behalve garderobes en re-~ tiraden). . 1. De Beurs zelve, groot 37i/2 X .20, = 750 D Meters, 2. De Effecten-Sociëteit, bevattende in het parterre een ruimte van _ 150, ea in elk deibeide verdiepingen een ruimte van 300 D Me ters,- dus gezamentlijk een oppervlak van 750 O Meters' met afzondelijken toe- en opgang aan het Damrak,. verbinding met de Beurs, woning voor den conciërge ..Jmz. 'Die ruimte van 150 Meters-yoor 'de EffectenSociëteit, 'alleen in het parterre, kan nog met ruim 150 .meters vermeerderd worden, wanneer men de vier winkelruimten, die de beurs van het Damrak scheiden, mede bestemt tot effectensociëteit, waardoor een gesamentlijke ruimte, van 900 Meters voor die sociëteit wordt verkregen, gelijkmatig over 3, verdiepingen verdeeld, Waar van het parterre-gedeelte -langs het'Damrak, en de beide verdiepingen mede langs het Dam rak ,en ,het, door den glazen koepel hel ver lichte, front tegenover de groote galerij zich uitstrekken. De .effec-tenrbeurs-gaat door alle verdiepingen heen, en wordt door een glazsn kap over dé ^volle uitgestrektheid' van boven verlicht. '-..'?" Een communicatie-gang van 14 meters lengte bij ruim 7 meter breedte-verbindt de effectenen handels-beurzen ten gerieve van hen, die beide beurzen Wehschen, te bezoeken. Ter Im ker zijde 'van'dien Verbindingsgang bevindt zich een lokaal voor post en telegraaf; groot 12 X 12 dus'bijna 150 D nieters, met loketten aan 3 zijden, nï. van de effecten-beurs, van de. Handelsbeurs 'en van den verbindbgsgang. Dit béneden lokaal voor post en telegrafie staat in verbinding met het onmiddelijk daarboven gelegen groote rij bs-telegraaf kantoor, dat zich over de geheele breedte van 't gebouw uit strekt ea 370 D meters oppervlakte heeft. Zoowel dit boven- als het beneden lokaal heeft een aparten toegang en trap met schrijfkamer aan -de Damrakzijde voor het publiek. Aan de rechterzijde van den verbindingsgang vindt men één .der drie schrijfkamers, (!ner met boven licht) beh'oorende tot de groote Handelsbeurs. Deze schrijfkamer meet 90 D meters. De groote Handels-beurs is een in vrye spanning met geheel glazen kap en behoor lijk geventileerde overdekte ruimte van 66 bij 32 meter, door een zuilen-passage (waarboven een verbmdingsgang in 't belang, der bovengelegen kantoren), verbonden met een smal ler gedeelte van. 22 X 23L/2 meter,, dat is een gesamentlijke oppervlakte' van 2629 .Q meters. ? .Deze ruimte vermeerderd met de .750 D me ters der effecten-beurs,, maakt te samen 3380 D meters, dat is. bijna duizend vierkante me ters, méér dan de ruimte der. bestaande beurs aanbiedt (terwijl de tochtvrije vestibules, 'schrijf kamers, effecten-sociëteit enz. post'en telegraaf bureaus enz. enz. nog buiten rekening blijven.) De handelsbears heeft haar motiumentalen gevel aan het Damrak, een voorgalerij en een met bogen overdekte trottoir-van zes nieter breedte, waar de passage voor het publiek on belemmerd blijft. Die booggallerij ter breedte van 43 meters geeft gelegenheid om den gevel der handelsbeurs aati het Danirak te doen. spreken, en boven haar en de -vestibule een bovenzaal -van 360 Q meters" met bijlokalen en. afzonderlijke, hoofdtrap té .verkrijgen, in de hoofdparty der fapade gelegen, en" in 't bijzon der geschikt' voor de bijeenkomsten der kamer! ,n koophandel. De handelsbeurs heeft, behalve afzonderlijke retiraden &n.garderobe, drie. schrijfkamers, waar van 2 elk groot 72 D meters aan het Damrak, en de derde reeds besprokenej groot 90 D me ters, . omniddelijk tegenover de post- en telegraafloketten aan den communicatie-gang. . Wij zeiden reeds dat de handelsbeurs 3 toe gangen heeft. Eene'overdekte: aan den achter gevel, met den Dam verbonden door .de hoofd galerijen .eii de overdekte winkelstraat; een aan het Damrak en een derde aan.de zijde der Effectenbeurs. Wij - zouden ;obk nog een -vierde moeten vernielden, die de verbinding vormt mét: de Korenbeurs. Deze ligt ongeveer öp_ haai ende plaats: .aan de Oudebrug, welke in ons plan een pleintje 'wordt.. Zij 'keert haar gevel naar hét open havenfront, en bestaat uit de volgende lokaliteiten: . ....,-' , lo. In hst midden- vaa den gevel .eèncafé .van 150 Q .meter oppervlak. \'. ' '.- 2o. Aan weerszijden daarvanbreede corridors', welke toegang "ge ven tot: ." ' ? ' 3ö. Een open hof met gaander$en omzoomd, 4o. Een niet glas overdekte lokaliteit en: 5o. Groote direct verlichte monsterkamers en magazijnen. De open- en overdekte ruimte der Korenbeurs 'behalve het café en-dé monster kamers, meet 675 D Meters. Verder bevat de beneden lokaliteit .retiradén, garde-robe en kasteleins woning ea 2 .trappen, ééne van 'binnen, én. ééne (hoofdtrap) aan het Damrak, welke voeren naar- de bo,venverdieSing, die weder monsterkamers en -een door en café-kastelein te verhuren lokaliteit bevat, even groot als het café, welke ruimte" zich. op de 2e verdieping herhaalt. Zoo strekken zich de Effecten^, Handels-, en Korenbeurzen, onderling1 verbonden, en toch op velerlei wijzen elk .afzonderlijk toegankelijk, van alle vereischte. gemakken en bijlokalen voor zien, behoorlijk verwarmd en geventileerd, langs het Damrak en de Oude brugzijde uit. Nog een woord over die haar omgevende winkels en kantoren, waarvan de eersten steeds met een' entre-sol van 3 Meter hoogte tot woonvertrek bestemd, zijn ingericht. Gelijk wij reeds opmerkten^ hebben wij den voorgevel der^Beurs aan.deDamrakzijdegrooÈendeels van wiiikels vrij gehouden, opdat daar onder Het monumentaal aspect niet lijden zou. Toch. vonden, wij er nog plaats voor 12 win kels of liever 8 (na aftrek vaa de meer bénoo digde parterre-ruimte der .effecten-sociëteit.) Boven tlie winkels bestaat'in 2 verdiepingen ruimte voor 18 kantoren^ waaronder 2 van dubbele grootte.' Aan de achterzijde der Beurs daarentegen, dat is aan de overdekte passage langs de Warmoesstraat-achtergevels gelegen, zijrij 29 winkels geprojecteerd met 46. daarboven, ge?bouwde kantoren. Aan de groote Hoofdpassage die de J3eu,rs met den Dam verbindt, zijn weder 35 winkels ontworpen met 46 daarboven gelegen ruimten, onder welk aantal zich 24 van dubbele grootte bevinden. Terwijl in den voorbouw van den Passage een café is gedacht van 230 Q Meter, met kasteleinswoning, keuken, enz. enz. .met daartoe behoorende zalen, geschikt voor bijeen komsten, groot in. het parterre 100; en op de eerste verdieping 480 D Meters. Die voorbouw van den grooten passage aan den Dam is in ronden vooruitspringenden vorm ontworpen, op dat die gevel zijn architectonische waarde zou behouden, Van welk standpunt ook,op den Dam gezien,' te eerder omdat de hoeken van een plein zich het meest leenen voor dergelijks ar chitectonische vormen. . ? ? . > Ter weerszijden vaa diea.. cirkelvormigen voorbouw, die met een koepel isafgedekt,be~ vinden zich 2 vleugels, waarin beneden fönteir nen zijn gedacht,, terwijl zij op de verdiepingen de genoemde lokaliteiten voor feesten of ver gaderingen bevatten. De.gevels aan het Dam rak bestatin uit 3 wel te onderscheiden deelen. lo. de breede rijkere Beursfagade ,met boöggalerijen, en afgedekt door een gebogen .fron ton, waarin monumentaal beeldhouwwerk, ge kroond door den wereldbol als symbool van den wereldhandel." 2o. de hoofdtoegang tot de d wars galerij, de Beurs .en de Papenbr.ugsteeg. 3o. den meer eenvoudigen zijgevel van den groo ten winkel-passage. ' , Het materiaal is Bt-rgsteen voor de ae&tetisch-coiistructieve deelen, en baksteen voor het overige. Nog behoort te worden vermeld, dat bij de indeeling van den geheelen bouw steeds op een as-breedte van zes meters is ferekend, waardoor dus de breedte van winels, van kantoren, van zuilen afstanden enz. steeds zes Meters bedraagt. Daardoor worden flinke verhoudingen verkregen, een nood&akelijk vereischte voor zulk een uitgestrekt ge bouw. Ten slotte een woord over de finantieele uit voerbaarheid: ' - De kosten van d^n bouw zijn uit 'den aard der zaak aanzienlijk, doch hunnen uit de op brengst van de beschikbare ruimten voor wln-t' keh, kantoren, vergaderzalen, café's, e«J. e»#.,'? worden bestreden. <J Wat de Beurs zelve aan rentabiliteit te kort\ schiet om de kosten van hare stichting geheeL te bestrijden, wordt vergoed door de meerdere rentabiliteit van den grooten Passage. Jy u de geprojecteerde kantoor!okahteiten ook lot andere doeleinden kan bezigen, die wellicht meer rendabel zouden blijken te zijn. DE STICHTING VAE DE BEURS OP HET DiMRAK 18- DÏJS MOGELIJK BK -UITVOERBAAK. ' ,' ?< Wat méér i?, ^wanneer het k'apitaal is gevon-' den, kan met den bouw onmïddel'f/k een aan vang worden gemaakt. Men begint daartoe met den bouw "derSears en gebruikt de bestaande, tot dat de^ nieuwe gereed is. Dan bieekt toen de oude af," : en sticht den grooten Passage totverbinding met den Dam op hare plaats. Deze verdeeling heeft, ? bovendien nog dit voordeel, dat niet op -eerts t alle magazijnen en kantoren tegelijk worden v aangeboden, maar eerst die, welke tot de Beurs '« behooren, en later de overigen, als de Passage ,J gereed is. Door het hier besproken plan, hebben wij,1"' aldus aangetoond de mogelijkheid: ten lo. Van een Beurs-stichting voldoende , aan alle eischen van den handel' gelijkvloers op het Damrak en toch gelegen aan,den Dam. ten 2o. Van een toegangsweg van 251/a tot 30 Meters breedte als hoofdverkeersader van,j het Centraal-Station naar den Dam. ten 3o. Van een waarde-vermeerdering der perceelen aan de Warmoe&straat. ten 4o. Van eene monumentale af&luiting van ' den Dam ter plaatse van de bestaande Beurs, ten 5o. Van de fiuantieele uitvoerbaarheid, zonder ander kapitaal dan hetwelk door de opbrengst der stichting zelve /voldoende rente afwerpt. ten 60. Van de onnriddeïijVe uitvoering, Wij kunnen er nog bijvoegen, dat ah men te Beniger tijd, aan de andere zijde: de R'okmzij!le. van den Dam, een dergehjken koepplbouw tot^ stand brengt, als thans de voorbouw van den Passage vertoont, het Kummandantshuis en eenige huizen in die buurt amoveert, - en in,' hunne plaats een gebouw sticht tegenover het paleis (zie de stippellijnen in het bituatieplan i Damrak) men alsdan een symmetrisch geheel verkrijgt, waarvoor een stichting der Beurs op het Damrak een alleszins goschikt uitgangspunt zou blijken te zijn. ' ' PLAN: DAM. ' Reeds in de algemeene inleiding brachtten wij in herinnering, dat zich. vele stemmen heb ben doen hooren ten gunste van een andere oplossing der Bêurskweetie. Deze bestrijden het denkbeeld van partikuliere exploitatie, en aclïten het een waardig_ei houding voor de stedelijke regeering, om mid' delen te beramen die injden o ogenblikkelijk en geldnood zouden voorzien. ZoodoeuAs zou het met gedeeltelijke hulp van onteigening moge lijk zijn, eenandere plaats voor den Beur&bouw te kiesen. De vraag blijft: WAAR? Daar zijn er, '? en wijzelf behoorden van. den begiane af aan ondwrdat aintal ? welke den Dam de aangewezen plaats achten voor de nieuwe Beur^stichting. Doch op het plein zelf is de bénoodigde ruimte natuurlijk niet Voorhanden. Men moet den passer op de kaart der gemeente hebben gezet, en daarbij bekend zijn met de enorme lokaliteit die de Beuis verei&cht, om overtuigd te worden van de gi'oote moeielijkheid, om eerp geschikte plaats voor dien bouw te vinden. "r Zoo "wordt door'sommigen het BrmbiandtpleiH, door anderen het Soktn, door derden de PaleissiraatoïHe Dawistraat voorgesteld. Doch in aanmerking genomen dat de drie beurzen,' 'Effekten-, Handels- en Korenbeurs, met effek-> tensocieteit, schrijf- en monsf er kamers, vesti-? bules, trappen, telegraaf kantoor enz. enz., gezaaienÜijk een ruimte van i 7000 D meters vereischen, blijkt het reeds bij de eerote pas-_ serwijdte. dat op het Eembrandtplem of het Eokin niet eens de oude Beurs zon kunnen^ staan, terwijl aan de Dainstraat of elders met minder dan =L 70 perceelen zouden mpeten onteigend woiden. Men kan du^ de kwestie der PLAATS niet afgescheiden van de eischen oan liet PLAS beschouwen. Keeren wij tot den Dam terug. Yrije, onbebouwde ruimte, zeiden we reedsj H daar niet genoeg. Had men den geheelen Dam beschikbaar, dan zelfs zou de Beurs er ter nauweraood plaats kunnen \inden. , Anders evenwel wordt de^zaak, wanneer wij met gedeeltelijke gebruikmaking van den beschikbaren grond, tevens hei bebouwde gedeelte» beschouwen, dat tegenover het 'paleis in 'dl omgeving van het kommandantshuis is gelegen. Wij spreken van ?beschifcbaren grond", en bedoelen daarmee de ruimte die tu&schen de rooilijn van het kommandantshuis en de huizen van Saks is gelegen. Die ruimte behoort niet meer tet den Dam. Het behoud daarvan is zoo min noodzakelijk voor het verkeer als noodig voor het architektoni^ch geheel. Integendeel,. Wordt de toestand gereguleerd, dan worden de uitgangspunten van het vji^ser, met name