DE AMSTERDAMMER, ^WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. terstond te vertellen: dat de oude heer Bos den heer Vales, maar door velen vóór hem, is zelf indertijd zijn viouw geschaakt had en mee uitgesproken, scheen ons niet juist. Het was genomen naar_het Nieuwe Diep. Holland was die welke Molière vooistelt, als zijne tijdgetoen in last maar de jongelui waien het eens, nooten willende veibeteren. Mohèie zou, volzóó eens, dathet geiadenwa<3 thans geen spaak gens .deze uitlegging zelfs zijne typen, Cdthos, meer m het wiel te steken." . Madeion, Jodelet, Marcarille opzettelijk niet Ziet u de rondborstige ooin wil maar zeg- overdreven hebben, opdat men,, zich zelven. gen, dat de vrijer, (wiens naam hij niet eens zijns ondanks, moetende herkennen, er toe zou kent) de hoop op het nichtje, niet al te gauw komen zich van het belachelijke te ontdoen. moest laten varen. . Ik;, kan mij Molière . Biet voorstellen, met dit Het ra mogelijk, dat er zulke,ooms bestaa'n, doel zijne-tooneelen schrijvende. Wanneer ermaar hun "beeld behaagt niet; men kan ook te gens het beginsel: faire Tart powr Pari streng rondboistig1 zijn. geldt, is het bij den sarüstischen dichter. Ik onaardig is beschreven -hoe de,.minnaar stel mij Molière niet anders voor, dan uit de om den ouden zeerob te behagen, met een wereld om hem, zijns ondanks, een type aanangstig hait overmoedige brieven schrijft, men nemende, zonder andere reden, dan dat het kan zich vei maken -met zijn ontsteltenis als hij zich onweerstaanbaar aan hem opdringt; het in den avond op weg naar zijn meisje des kos- steeds meer 'in zijn ^eest ontwikkelend -en ters bok voor den duivel aanziet, maar onver- vooral concentreer end ; en; als hij bet neermeld had kunnen blijven, om aesthetische re- schrijft, geen ander doel kennend dan aan dat denen, dat de trein waarmede- hij naar zijn type de grootst mogelijke volmaaktheid te meisje i eibde zonder hem van Warmond vertrok, geven^in den kunstvorm dien hij zich gekozen toen hi) daar, door ____ een ernstige omstan- bad, *** casu het blijspel. Als, Molière een digbeid" gedrongen, even zijn wagen verlaten ander doel had gehad zou hij minder kunste had," i.'fr' , ? naar geweest zijn. Van tendenz, van utiliteitsDit laatste ongeval is zonder twijfel uit het. beginsel, van een wensch om de weldoener leven gegiep n, maar onbewezen blijft de stel- zijner eeuw te zijn, door haar, nog wel, van ling: ^ o ilu's .packt da ist's interessant. précieuses of verwaande markiezen te zuiveren,' baar worden gemaakt om ZIJDP lezeressen en lezers in den vorm van feuilletons, nieuwstij dingen, boekbeoordeelmgen, bespreking van { aan de orde zijnde vraagstukken, enz. enz., in zoo vei i e deze met den aaid ^n het doel van 'het blad overeenkomen,.eene afwisselende, on derhoudende en aangename lectuur'aan te bie den, terwijl, naar wij hopen, van de rubriek Advertentiën een ruim gebruik zal w-orden gemaakt. Wat de typografische uitvoering be treft, wij behoeven er slechts aan te harinneren,. dat de H.H: Nuan & VAN DITKAK zich daarmede zullen belasten." : woord: omtrent geen enkele wetenschappelijke'heeft temggetiokken ? Zij, kritisch in haar stelling kan of mag hij, die de volstrekte vrij heid van denken huldigt, een overtuiging koes teren in den diepen, ernstigen, innigen zin van het woord ; in dien zin, waarin overtuiging een is, met een deel van onze zelfbewust heid. De moderne theologie was evenwel, ik zeide het reeds, ook een richting in de kerk. Een voudiger en, juister uitgedrukt : de moderne theoloog was tevens, in den regel, predikant. Men begrijpt het kritieke van deze verbinding. De moderne theoloog, de volstrekte vrijheid van onderzoek huldigende, kon, in den boven ] omschreven zin, geene overtuigingen hebben; JAMES GEDDES. History of theadministration, de moderne theoloog, predikant in een of ar.Pensioaary f Ho1" i der kerkgenootschap, moest daarentegen, in ^i i (1 , ,,?.?..,, l ^en boven omschreven zin, overtuigingen hebStaats-Ahnanak voor het Komnkryk der He- bea. De moderne theolo moest om glecUs ' Q Nieuwe Uitsaven: derlanden ?4. G. F. "W. BOkEL. Drogredenen zijn geen waar aanleiding van het werk van den Luitenant-Generaal van Swieten over onze vestiging in Atjeh. ? 1.60 Nederlands Volkswapening. Proeven vaa Wet geving op de Militie,'de Schutterij ea_den Land storm, door een Ond-Militien. ? 1.75. iets te noemen, de vraag, of er een voor ver stand en gemoed bevredigende synthese is van de wereldgeschiedenis, een dier vragen achten, waarover pleit en tegenpleit mogelijk en geis ; de predikant moest belijden, dat regeert; belijden derhalve, dat Meei dan door een spookgeschiedenis, "'zoo-' als het eeibte verhaal heet, zal de belangstelij Molière zoomin als bij Shakespeare of ooit sprake geweest zijn. Hun eenige ling van de lezers worden opgewekt door het voldoening moet geweest zijn, hunne werken thema -\au het tweede: een eerste liefde. Het e maken, en te volmaken, daarvoor war,en zij is een oude geschiedenis, maar die altijd nieuw Kunstenaars. blijft, e<_n dwaze oppervlakkige banale vader,' staal een einstige genegenheid zijner dochter in den weg en maakt twee paar menschenon'Mgn3ieer.de Redacteur! Een welmeenend vriend, die onbekenwenscht gelukkig. Anna en Karel > waren voor elkander te blijvenj verwijt mij in het katste nummer alspekmpt. Met de voorbarigheiïi aan jonge van uw steedg welkom weekblad, dat- ik op en vei liefde artisten eigen, had hij al vast de r^peren leeftyd m-et dezelfde opvatting omtrent Toekomt" geteekend: zijn me,sje als gelukkige ze!iere, ghakespeare-vraag ben toegedaan, als jonge goeder, de oude poes, en Karel zetf alïr.toen ifc den dic}iter leerde kermeilp Dat ver. echtgenoot en vader. Dat. de personen te her- w;jt is in ^ oog een bedekt compliment, en ik .kennen waren wordt niet gezegd, wei dat Ka- verzeker mijn vriend,- dat ik gaarne, zelfs zon'.rel- de oorspronkelijke teekemng aan zijn mfc- dër zijn toestemming, mijn opvatting ook naar verkorene, cadeau gaf, dat deze erdei bedoeling zijn eigen im,icilten ZOn. wijzigen, indien de ;van verstond, en een gravure m de katholieke door hem aaDgeYoerde argumenten mij vaneen illustratie- het tafereeltje onder de oogen van dwaling overtuigd' hadden. . ' ,net publiek .bracht. Wat moest bij zooveel jammer) dat mijn lyedu masque bij het lezen v voorbarigheid de teleurstelling groot zijn, toen van Iets Qyer RoffieQ fin Jlllia" niet tot de =de oude heer kort en goed zijn toestemming goede vergtaners heeft behoord die maar eea -weigerde tot liet verwezenlijken van de getee- half VOQrd noodig hebben., H<mderd woorden /.kende tóekomst! Hij had zijn dochter al_ be- zijn niet voldoende geweest, om hem te doen stemd voor den zoon van een handelsvriend bemerken> dat het behandelde punt een kwestie fen was niet gewoon het nauw. t? nemen met Van-vorm en niet van gedachte betreft, 1) De zaken des harten Immers toen zijn overleden alleraardigste'voorbeelden uit de middeleeuwen yrouw, hem op haar sterfbed een opvolgster dis Mj ^^ en waarmede ik ,^ ^ ^ .. aanbeval,-gaf hij ten antwoord, dat hij ook al langstelling de kennismaking hernieuwde, beaan dezelfde had gedacht. vatten zeer zeker overeenstemmende gedachten. - Van zulk een papa was met veel te hopen. En geen wopder, Wat nieuws fg er onder de Evenwel zou Karel met met een ander meisje ^ dacht galomo rcedg< Gelukki dat.het .getrouwd zijn, wanneer .zijn vriend hem niet oude-zich in deu ioop der ^^ onder nietïwe eenigen tijd, na het verbreken van het-enga- vormeQ voordoet .Cement, over de droefheid had willen heen hel- De aanvechter'van mijn. wenken betreffende ;$e'n door -het onware bencht dat Anna reeds Ronieo en JaMa heeft'schitterend bewezen dat .getrouwd was met den jongen van Hood. minnende harten in de middeleeuwen even ' .Dit.huwehjk komt, wel tot stand, maar eerst moeie^fc tot scheiden konden komen als de -,als dat,van Karel gesloten is. Dat'heide paren ge}ieven van -Vèrbna. Dit eischte echter -een .zeer ongelukkig worden, is licht te begrijpen. bewijg_ ffij had mij moeten OTertnig6 da^ze, ' ; Wie, zijn hier nu de schuldigen? GIJ zult kere lyrische ontboezemingen-in Romeo en zeggen, de vader en de onhandige vriend, ook Julia en sommigen. Tan Hooft's liederen niet Karel zelf, en Anna mm of meer; m,s! aan een Italiaansch aroma hebben, en dat zekere het einde van het verhaal wordt de schuld ge- overeenstemming in stijl mede voorhanden is .geven' aan de. Roomsch-Kathoheke geestelijk- ? in de door hem aangeaaaide middelgeuwsche heid, die er toch. eigenlijk geen part of deel" iiederen. Een en ander heeft hij, mijns inzien^ aan had; maar.de. schrijver schijnt iets tegen ^et ? gedaan. Dit pleit geenszins ten nadeele hen ?'te-hebben., die van t houtje zijn, zooals van die iiedereu. Integendeel, zij winnen het .Anna's broeder zich uitdrukt, welke wijze van ;n ongekunsteldheid en frischheid van vorm-.spreken niet accordeert met 's mans geloofs- maar juist daarin-ligt. het bewijs, dat zij mijn belijdenis; al het góéde en schoone is God. ! argüment niet ontzenuwen. Of vindt mijn on,,Erkend moet worden.dat,het soms moeieljjkia. Bekende vriend, dat zij zich door dezelfde ge.-een slot te maken aan een vertelling. = Z0chtheid en dezelfde antithesen kenmerken , De volgende kleinere verhalen: Moeders wie- als de schrijvers die ik in de Gids aanhaal?' gelied,. de Nieuwe Juffrouw, de Lauweren van Mocht dit ^indruk zijn, dan erken k «marne den Straatmuzikant, de Tijdgeest en Een Begra-? dèmoeilijkheid van elkander ooit te zullen . venis uit de Achterbuurt, zijn naar mijn oor-' overtmgen. Bij een -vraag waar indrukken en ^.deeVbeter .geslaagd dan de eerste twee n het ;Smaali. den doorslag moeten geveil[ geraakt ;ïs. zeer denkbaar, dat vele lezers de beelden men moeilijk tot eenstemmigheid, zelfs dan ,uit het . volksleven door Martin Kalff neder-. wanneer ^ide partijen -gaarne van een dwa, leggen met-de,-verklaring, ? dat het toch een ; iing terugkomen en- liever in-consequent zijn heel hef boekje is. . l dan karaktervol de schillen voor de oogeu" ?; ? - ?? "?' te blijven verkiezen. - " ? _^k d^ opneming dezer regelen zult u mij, ttoer Mdkelaarsw Zee-Assur^e, Acade- \ geacMe e'er redakteur, zeer verplichten. (jod alle ; zulk een synthese bestaat. De moderne the| oloog moest het woord G-od terugbrengen tot Op Maandag 5 Januari 1880 en tien volgende die soort Viin woorden, waartoe bijvoorbeeld dagen, zullen in het nieuwe verkooplokaal van ook het woord Vaderland behoort : tot de den Heer H. G. Bom, Warmoesetraat bij de neiltrale, geheel onheteekenende woorden die St. Olofspoort 35 te Amsterdam, de uitgebreide llun 2in eerst ontvangen van een ander, waar bibliotheken, nagelaten door wijlen de heeren mede ziJ in verband worden gebracht, als: het Dr. F. N, Obbes, Leeraar aan de Hoofere van Sokrates, het vaderland van . . , , Burgerschool te .Amsterdam, Dr. J. W. E. Cicero, de predikant moest telkens het en plaatwerken en muziek. Scheffer, Genees-, Heel- en Verloskundige te woord &<>& op de lippen -nemen op een wijze, Weesp, P. la Seur, Hoofdonderwijzer te Am- dan al!een verstaanbaar, wanneer dat woord sterdam en C. M. Geerlings, Geneesheer te P 2ichzelf een zin heeft. Wat toch zou het Diemen, verkocht warden. willen zeggen, dat de God van predikant A. Zij vormen eene belangrijke verzameling de wereld regeert, of dat men trachten moet van -boeken over natuurlijke historie,-genees- gelijkvormig te wurde.i aan den God van preheel- en verloskunde, technische- en natuur- d'fr^ B., of, eindelijk, dat de God van Prof.. wetenschap, rechtsgeleerdheid,, geschiedenis en C- de Nederlanders zal bewaren voor hetgeen aardrijkskunde, godgeleerdheid, wijsbegeerte, misschien juist bevolen wordt door den &< d oudheidkunde, taalkunde, onderwijs en opvoe- van menschen-, even goed Nederlanders als de ding, letterkunde, voorts bevatten zij pracht- bedoelde Prof. C. De moderne theoloog, een laatste voorbeeld, moest het bestaan van een volstrekte moraal, en, als zij bestond, haren -^~~?grondslag tot de kwesties rekenen, waarom-, trent men een meening heeft tot nader order de SüOeÜte WAftrd? de predikant moest aan de moraal, door hem verkondigd, een goddelijke wijding, en haar W. H. MALLOCK, h Life worth liviny, daarmede n een volstrekt karakter n een Chatto and Wmdus, LoBdoü, 1879, IX en 247 bl. onwankelbaren grondslag geven. Malloek, de schrijver van The New Hepuólic ; Zoo droeg de moderne theologie, als richting or, Culture, JTaitb, and PMlosophy in an Eng- i" de kerk, de kiem harer ontbinding vanden Usïi - Country-House, en van The new Paul- and aanvang in zich. Het oogenblik moest komen Virglnia; or, Pos-itïvism on an Island is bij waarin de talrijke, schier elk oogenblik herons geen vreemdeling meer, na het belangrijk haalde konfiikten, waarvan slechts zeer enkele artikel van den heer W. H. de Beaufort ia de&ids door mij werden opgenoemd,?sommigen hater (Augustus 1879). fe een noot van dat artikel leden volkomen helder voor den geest stonden. werd reeds bericht, dat Is Life worth living Dat was het kritieke oogenblik, het oogenblik juist uitgekomen was. Men kan van het bedoelde der scheuring. Er waren moderne theologen, artikel in de Gids geen kennis hebben geno- 'die deze konflikten niet langer wilden dui men, zonder van te voren ongeveer te weten den. Zij hielden op predikanten te zijn, om wat de strekking zal .zijn van dit nieuwe boek. voortaan de onvoorwaardelijke vrijheid van Heeft men het gelezen,.dan weet men omtrent onderzoek met woord en daad te handhaven. Zij de richting van Mallfick.niet veel meer. Toch Heten in de partij', waartoe zij eens behoord verdient dit boek in hÖge mate-onze belang- hadden, achter al de moderne theologen, die stelling, en is er m den laatsten tijd geen werk de hoop niet opgaven, dat hunne volstrekt uitgekomen, dat de mijne zoo zeer heeft gewekt,, kritische richting in de wetenschap vroeg of of zoo levendig mijne bewondering heeft gaande laat blijken zou niet onvereenigbaar te zijn gemaakt 'voor de bekwaamheden ,van den met hunne werkzaamheid in de kerk ala preDL , ' J_ _,, .u«^uvu lil IlUÜJlI beginsel, zoekt haar. steun in iets absoluuts: de absolute waarde van het leven, en, als natuurlijk, onmisbaar fcorrelaat, het absoluut karakter van de z;edewet. Hierin ligt -hare innerlijke onwaarlieid. Wie zegt onvoorwaar delijke, vrijheid van onderzoek te willen, en aan jets, wat ook, een absoluut karakter' toekent, misleidt, .naar mijn beste weten, zich zelven en anderen. Voor den denker toch kan er niet iets absolunts zijn, zonder dat hij be reid is, de kategorie van het'absolute te vaarden. Evenmin kan hij deze kategorie aa, vaarden, zonder het absolute in beginsel kenba, j., i,i,.~ n ?* - te achten. de onvoorwa Omgekeerd sluit de erkenning r?!,wï.ai;;u- -'--?-. aan'orie aanar van ..__,,_e vrijheid van onderzoek de erkenning iu, dat nïqts dan het betrekkelijke, het eindige, voorwerp kan zijn van ons onder zoek, en ons kenvermogen mitsdien het absolute nooit tot veranderlijk is. Onder liet absolute is natuurlijk te verstaan alles wat anders nog dan alleen voor den mensch bestaat, en uit zijn aard niet verander Het absoluut karakter der zedewet ea a$ absolute waarde van -het leven in de vervul ling dier wet gezocht, ziedaar het eigenlijke bolwerk van de nieuwerwetsche konservatieve macht, die in ous land ten slotte uit de mo derne theologie is opgegroeid. Hoeveel-verschil. er nu ook moge zijn tusschen de moderne theologie in Nederland en het engelsche po sitivisme van onzen tijd, in dit eene opzicht komen zij ten volïe met elkander handhaving van de absolute waarde vem nee leven, onafhankelijk van elke op bovennatuur lijke wijae megedeelde of gevonden godsdienstleer. Tyndall, Husky, Ciifford, Mill, Martineau George Elliot en anderen zijn1 de vertegen woordigers van het engelsche positivisme. Zij hebben om strijd zich beijverd n om een zoo genaamde, onafhankelijke moraal te vestigen,. a om aan - die onafhankelijke moraal een absolute geldigheid te verzekeren, n om in de gehoorzaamheid aan de zedewet de absolute waarde van .het leven te vinden. Wat dus in dit opzicht gericht is tegen de engelsche po sitivisten, mag beschouwd worden als evenzeer gericht tegen de partij van Prof. Kuecen in 'psicht overeen: van het schrijver. dikers van een vaste overtuiging ook omtrent proefschrift door R. L. SCHOLTEH. Dit pi oeibflirift- strekt zeer tot' aanbeveling van den -jtugdigen auteur, die' in het histori sche der Makelaardij zoowel als in het juridi&cli gedeelte, getuigenis geeft van kennis en ooi deel Ware het hem gelukt den vorm wat den Haag, "uw dw. dienaar, A. C. LOJCFELT. 1) De welmeeneïide vriend, die 'onbekend wcuseht te blijven," beeft de eer hierbij aan te leekenen, dat de heer Loffelt waarlijk honderd woorden te veel heeft ge bruikt. Gold het hier alleen een kwestie van. vorm en met van gedachte dan hadden in het GidsartikeJ de .aangenamer of levendiger te maken, zoo zou | zeer ztker deze diser'tatie meer gelezen wor- i volSeil(!e "odrden .achterwege kannea blijven: den, doch dit mag ons niet leiden tot onrechtvaai dikheid. De heer degelijk weik geleverd. Scholten heeft een Ce heei Vales opende Maandag weder in Felii Meufis zijne reeks conférences over on/dtrweipin uit de fransche letterkunde. De goede opLom^t, vooral .van damespubliek, be wees, dat men sprekers boeiende voordracht, zoowel aK de onderwerpen die hij bespreken zou, wadideeide. Het piogiamma .der conférences zal dit jaar heva'ten: Molière, Sardou, Zola en de jonge dichteis dei laatste periode; i Maandag werden.Molières leven,zijnePreeieuses ei Femmes Savantes behandeld. Molière behoeft biet meer ontdekt te worden; temeer mag men het op prijs stellen ;wanneer datgene wat reeds As. publiek, eigendom mag wor den beschouwd, in korten aangename» vorm. woidt opg*^i°cht, en hier en daar eene frissche opmeikug, eene oorspronkelijke gedachte, de gelukkige samenvatting van een oordeel bij het bekende ietönieuws voegt. .Zoo trof ons b.v. de opmeiking, dat, dègeleerde PhUamiate en de twee pieut^che bas-bleus, h-are gezellinnen, die ie dei e aardsche liefde als te weinig platoiu cli -\eifoeien, toch den geleerden Yadius, Taniiin du grec omhelzen, terwijl Molière jukit de eenvoudige natuurlijke Henriette, die \ooii_ Buiend door de geleerde dames grof en s! off i±j'; genoemd wordt, den kus van wege h«t L.U laai" weiseren. Kan men, zich treffender overeenkomst denken met het schoone afscheid van Romeo en Jtilïa, waar de nach! tegaal en de leeuwerik aanleiding geven tot dezelfde j verzuchtingen, ala bij Hooft de nacht en de morgen ? ; Waarom duurt de nacht tot den avoad niet? is. een [ GEDACHTE zoo geheel in samenklank 'met de Italiaassclie poëzie, en die - van Shakespeare's .treurspel, dat zij als uit den mond van Julia schijnt opgevangen. N.tt weet men dat Hooft geïuimen -tijd in Italiëvertoefde en vooral in zijn liederen de zoetvloeiendheid der taal en de verfyning der gedachten trachtte na te volgen. Onwaar schijnlijk is he't niet dat mpig plagiaatjëbij 'hem en anderen onder die herinneringen aan Italiëschuilt...." . Bij 'den heeren Nijgh en van Ditmar te Rot terdam zal verschijnen De Israëliet, wekelijksch orgaan, gewijd aan de bevordering vajijoodsehe belangen. In haar cirkulaire zegt de redaktie onder anderen: ' . Puttende uit de 'rijke bron der heilige boe ken van Israël, uit de talrijke en gehaltvolle geschriften zijner geleerden van vroeger en lateren tijd, uit de geestesprodncten van zijne ? groote denkers, uit zijne, merkwaardige, vierduizendjarige lotgevallen, met gebruikmaking en waardeering der latere ontdekkingen en vorderingen op het gebied van taal- en godsdienststudiën, .van land- -én volkenkunde, hoopt het kennis te verbreiden,- het gemoedsleven te verheffen, het hart; warm te doen kloppen voor godsdienst en leer, de grodtsche roeping, die Israël in de wereldgeschiedenis heeft te vervul len, gedeeltelijk vervuld heeft, helder te doen uitkomen. Kaast de behandeling van soortgeUschon«ingswijs, die niet enkel door.lijke onderwerpen, zal het orgaan ook diemtDït boek (met .uitzondering van het slot, stellingen van wetenschappelijken aard. dat ik later kenschets) getuigt van groote heer- ' In den aanvang bestond deze scheuring meer schappij over de taal, van grondige kennis in naam dan inderdaad. De moderne theologen, van de wijsgeerige school, die het bestrijdt, van die de kerk verlieten, waren nog van den zuurveel geest en van ongewone scherpzinnigheid, deesenj der kerk doortrokken. Zij hadden geIndien men ooit een mistigen morgen in Londen anticipeerd op hunne toekomst. Zij hadden heeft .beleefd, en tegen den middag de zon heeft gegrepen naar een vrijheid, die destijds nog zien doorbreken, heeft men dezelfde gewaarwor- niet de hunne kon zijn. Korter of langer tijd ding kunnen smaken, die de lektuur van dit boek gingen zij voort met. prediken, met het vereiken vriend van waarachtig vrij onderzoek kondigen van heilige overtuigingen en onomyerschaft. Hoe veel nevelachtïgs wordt hier stootelijke waarheden. Zij stelden zich aan als weggevaagd, hoeveel" onzin hier blootgelegd! geloovigen, omdat zij, de nawerking van langDit boek is geschreven tegen allen, die in durige invloeden ondervindende, nog geloovigen de dwaling verkeeren, dathet huldigen van waren. Zoo blijft iemand, die het schip verlaten het onvoorwaardelijk recht der kritiek vereenigr heeft, de deining nog gevoelen. Maar zij, die haar is met het vaststellen va'n een absoluut de predikantsbetrekking verlaten hadden, waren beginsel op het gebied der zedeknnde. Zij die op den goeden weg, op dien der volkomene deze' dwaling koesteren heeten positivisten in vrijwording. Zij konden onbelemmerd de uitEngeland, maar dragen in Nederland een an- komsten, al de uitkomsten, aannemen, die het deren naam. Ik heb hier het oog op de partij voortwandelen op den eens ingeslagen weg der diéin Prof. Kuenen te Leiden haar woordvoer- wetenschap hen deed vinden. der vindt. Orn de nuttigheid van Mallocks werk Ook de achtergeblevenen moesten langzamervoor ons land in-het licht te kunnen stellen, hand komen tot iets anders dan hetgeen'zij moest ik het ontstaan van deze partij schetsen, in den aanvang hadden gewild. In het aller"Wat hare oudere leden aangaat, is zij sa- eerst vóór de scheuring, hadden zij zelfs niet mengesteld uit theologen, die voor een vijf- getwijfeld aan de mogelijkheid van vrije weteneu-twintig jaren den moed hebben gehad, schap met zekere godsdienstige overtuigingen een nieuwe theologie te helpen . stichten; te vereenden. Ten tijde van de scheuring werd een theologie, die zich op menig aangele- de naïveteit van deze ve'rzekerdheid natuurlijk gen punt van de overlevering losmaakt verbroken; niettemin bleven zij volkomen ter Deze theologische richting was tevens een rich- goeder trouw hopen op het aanstaand viuden ting-in de kerk. Zij trad niet alleen op, om, van een modus vivendi tusschen kritiek als beals moderne theologie, een wetenschap, die der ginsel n een overtuiging op zedekundig gebied. godgeleerdheid, maar .ook om de kerk te her- Hoe. langer zij vruchteloos naar zulk een wwfes vormen. In deze. omstandigheid was van den vivendi zoeken en het bouwvallige van bun aanvang het kritieke voor haar gelegen. Nu godsdienstig stelsel alleen aan de algemeene toch zag zij zich verplicht een vaandel omhoog opmerkzaamheid onttrekken door van dat stelte heffen, een leus te verkondigen, waaraan sel, buiten eigen kring, zorgvuldig te zwijgen, zij ten opzichte der wetenschap niet.getrouw met dat gevolg, dat in de laatste tien jaren kon blijven, zonder op kerkelijk gebied in zon- van de zijde der moderne theologen in ons derlinge konflikten te geraken. Die vaandel, vaderland geen enkel werk van systematische die leus was: geen gezag, volstrekte vrijheid theologie is uitgekomen, naar die mate van onderzoek. Die vrijheid kan, het spreekt wordt hunne positie bedenkelijker, of liever: van zelf, niet onvoorwaardelijk, niet zonder het gevaar is reeds aanwezig. Op het oogenomzieu, gehuldigd worden, tenzij dan wan- blik, waarop Prof. Kuenen, onder de toejuineei' men bereid is, elke wetenschappelijke gingen zijner, geestverwanten, den Hemel bad stelling, elke, zonder eenig voorbehoud, een- Nederland te bewaren voor een wetenschapvoudig te laten gelden tot nader order, pelijke richting, die hij gevaarlijk achtte, en Niets kan dan geacht worden in het afgetrok- daarbij toonde, aan een zedekundige overtuiging keue zoo onomstootelijk vast te staan, dathet, eene godsdienstige wijding te willen geven, heb andermaal in het afgetrokkene, niet voor ik hem ontrouw zien worden aan de onvoorwijzi ging, aanvechting, omverwerping vatbaar waard-elyke vrijheid van onderzoek. Zijne onsou zijn. Ten aanzien van geen enkel weten- trouw was te,gevaarlijker, naarmate de tradischappelijk, dat is: door wetenschappelijk on- tïoneele klank van zijn naam het huldigen derzoek verkregen resultaat, kaa men het dan. dier vrijheid schijnt te waarborgen. Prof. Kueooit in 't hoofd krijgen, den Hemel te bidden,- nen is nu op weg een konservatieve macht te dat zijn. genadige bescherming er ons voorbe- worden. Wetenschappelijke navorschingen, die ware. Want om waarheid, louter waarheid is hem dierbare' overtuigingen aantasten, zullen, het. ons dan te doen. Is de gevonden waarheid uit den aard der zaak, moeilijk meer kunnen gevaarlijk voor de rust van maatschappij of rekenen op zijn kalme overweging. Hij is de individu, men kan het betreuren, maar nooit handhaver geworden van een zeker bolwerk. kan men op dien .grond wenschen, dat de Wat is nu het bolwerk, waarin de konserwaarheid niet ware uitgesprpken. In een vatieve macht, die hij helpt schragen, zich iugen, die aaa een onverworpen. Hare te Nederland. Het zijn inderdaad hare soofdstell in Mailocks Is Life worthlivmg'a biddelijke kritiek worden onderwu^u X,ar6 , dweepaclitige voorstanders laten dit boek dus beter ongelezen. Maar wie, er behagen in schept, o althans niet vreest, ook de in wetef"chappehjke kringen meest' geijkte stelling e zien ontleden door een fijn en kloek ve, stand, hij leze en .overdenke dit werk. ffii zal .stellingen, die hij wellicht reeds genend ontwijfelbaar te noemen, in elkander ' len al» holle frasen. . Het eigenlijk mikpunt van den schrijver is de zoogenaamde greatest A*^wess"-theorie en de groote stelling, die zijn kritiek in hei vo Ie licht wd plaatsen, deze;, de waarde van bet leven hangt af van de waarde van het doel van het leven; de waarde van dit do.el fe niet te bepalen, tenzij men wete waarin dat doel bestaat; deze kennis is niet meer te ver krijgen, nadat men iedere bovennatuurlijke kenbron heeft afgesneden. Wat bij dit betoog de geheime wensch is geweest Van den .schrijver^ het aannemelijk. maken^van het roomsche geloof, gaat mij niet en ver was zien val aan. ^ , De korte apologie van het gezaj? vajn eenemale verleiding der Kerk, aan het slot de scherpzinnigheid van den 'auteur?"ten emale onwaardig, en dus niet gevaarlijk. Maar zij neemt m dit boek een zeer be.chei-' den plaats m, en wilde men om haar het o-eheele werk ongelezen laten, men zou zich vrij willig berooven van een lektuur, die het den ken op het heilzaamst prikkelt. Aan een werk'als dit van Malloek hebben wij m ons land groote behoefte. De wi geerte, ik bedoel hetwgsgeerigonderzoek*,«.keert hij ons in zeer bek]agenswaardigen toe stand. Zij is de homiletische en paraen'etische periode, dat is: de periode van het trenriffst verval ingetreden. Zij is gemoedelijk gewor- ' den; zij wil, geloof ik, de algemeene zedelijkheid bevorderen, of zij wil de kerkelijke ortho doxie bestrijden,, of de. partij der verlichting schragen, kortom, zij is. thans een 'der vele takken van de filantropie. Maar van een filanthropie, die, hier gelijk zoo dikwerf elders met de beste bedoelingen, verderfelijk is im mers verslappend werkt. Kloekheid van geest toch is een grooter schat dan een aantal ,«-emoedelijke beschouwingen, die meestal g?en steek houden. Laten poësïe, verbeelding be spiegeling, hare taak vervullen, maar laat het wïj>geerig onderzoek onderzoek bbjven. Het kritisch gedeelte van Mallocks werk acht ik voor als nog onwederlegbaar. De partfi in. Nederland, die ik hierboven schetste, mag zoo zij zichzelve eerbiedigt, het niet'onder' zich laten, een poging aan te wenden Malloek uit den1 zadel te lichten. A. PlERSON. OÏH In Leipzig gebeuren thans wonderlijke dingen.Yerscheideneprofessoren,waaronderWebes, Zö'llner, Fechner, manuen wier nameu klinken als een klok, zijn door de proeven van den lenigen tijd geleden^te Berlijn veroordeelden Slade tot het spiritisme bekeerd. De bekende physioloog Wundtj hoogleeraar te Leipzig, heeft aanleiding gevonden om, na met zijne bovengenoemde drie ambtgenoofoH een spiritistische séance te hebbenfbijgewoond een brochure te schrijven; In die brochure treedt hij zoo kloek mogelijk'tegen de veld winnende lichtgeloovigheid op en ontwikkelt hij hoofdzakelijk tw«e gedachten. De eerste is dat, als waarlijk geesten van een hoogere wereld zich op de spiritistische séance aan de menschen openbaarden, hunne mededeelingen Van meer gewicht zonden zijn dan de laffe, en onnoozele uitspraken, welke in zijne tegenwoordigheid onder den invloed- van het medium .Slade werden verkregen. .