Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR*NEDKftLAHD.
SCHOONSGHRIiVEN.
CIRKlü en FRU AATLÊBSEK door
A. f, K. KHAPT» voor hen die eene fraaie
hand willen schrijven, Langebrugsteeg 13
Iemand, jaren ah kapitein te koopvaardij op
tle groote vaart cevaren bobbende, zag zich
caarno zoo snocdiir mocroliik iu een of andere
rereisehtt». Adres franco, letter Vf, U, bü d
Boekh. Willen» Leenders Paleisstraat, 12, alliit
ouders?6° o Provisie.
In alle plaatsen van Nederland worden voor
een coulant Artikel in dagebjksche consumptie
Oepöthouders gevraagd. Op brieven zon
der opgave van referenties, wordt geen aan
dacht geslagen. Franco brieven onder No. 1138,
worden .ingewacht aan SEYFFARDT's Cen
traal Annouc .-Bureau, te Amsterdam.
Attentie s, v. j».
en Wielen, tegen hoog loon en vast werk. Zij,
die met Dakwerk ook eenigszins bekend zgn,
komen vooral in aanmerking. Franco brieven.
onder motto Bj/tttig, aan Kooijkera's Centraal
Adv.-Bur. te Leiden.
Aan hetzelfde adres een mooie Charret te
Koop.
STOOMVERWERIJ
CHEMISCHE WA88GHEBIJ
TASf
Gebr.PALTHE, Ie Almelo.
DiDit U AMtirlja, YUIELSTRAAT. 53, ni WUI de
Winti ieteiei uieuui ei SPUlSTEüT 65, m waai to
tMlem iidnêi W8ii8Ht wo;tei
G. TH. DE HAAN.
VAN
BRANDSPIRITUS,
35 Ct.
PER LITER. ? Verkrijgbaar aan de
Chemisch Techn. Fabriek.
Egelmnttffrtgrfidtt
89US-SALONvanC.J.CRIETEE.
Nicmvendijk 194.
VANILLE IJS * / 3.? per bus,
(voor SO personen.)
Een WEDUWE van middelbare leeftijd, be
kend met ds Franscbe taal en Kookkunst,
zach zich gaarne tegen l Ang. of eerder
geplaatst als Huishoudster of tot Ge
zelschap van een eonig lieer of Dame. Adres
franco, letters D Z, by L. J. C. BOUCHER,
Boekbiuderij, den Haag.
WORDT GEVRAAGD
voor eene juffrouw (weduwe) bjj nette lieden
eene ruime _____
Otigoittewbi deerde Mftmer?
of twee Kleine, met de noodige gemakken.
Adres franco beieven, lett. N. X. bureau de
Amsterdammer, Rokin 2.
PL'IKE BOTER / 11.30 per 10 KG. en
/ S9 pet 20 KG.; tweede soort / 10 per
10 KG en / 19.83 per «O KG. ik
comptant by DE KKEEK, Amersfoort.
KoffieJhee.Suiker.GemberenChocolade.
Heerengrndit bij de Wolrenstraat 304.
3P A. M.
Alta soorten van KOFFIE, gebrand eu ougebrand, als:
JAVA Isto soort ... .............. per te Kilo
7's Ct.
5
l
STOFTHEE ...... . ........... van af 60 tot 125 Ct.
GROVE ZWARTE THEE ..... ......... ? 75 ? 300 ,
GROENE THEE In alle soorten.
WITTE SUIKER. . . .............. 32'/s, 37Va en 40 Ct.
Prima Gcconfijte CHIS. GEMBER ............. 70 en 100 ?
MANDARIJN ? ............... 120 .
Luxe Potjes GEMBER ................ per stuk 80 M
DaijelUk«cli wordt gehoord en be»Orgd aan linl» monde»
OUD PAPIER;
Ï.E1.IEGBACHT,
Opgericht 1804.
tia-re PRIJZEN.
VER!KIBTIC>I!«C>.
PASSEMENTERIËN
HUIS GEVRAAGD.
Om spoedig te aanvaarden wordt TE HUUR
gevraagd eeu net onderhouden WONING.
Huurprijs ongeveer f 400.
Brieven franco, onder lett. P B, bij de
Boekhandelaars GEBHa. EBERT, Benrsstraat alhier.
Te Huur gevraagd.
tegen Augustus een net WINKELHUIS, niet
te groot eu or> f en goeden stand. Brieven franco, (
onder Lett. B. D., Burenu de Amsterdammer,}
Rokin 2.
Toen
MEUBELEN,
Te Huur gevraagd.
in den omtrek van den Dam, ecne gelegen
heid, jrejcliikt tot
MANUFACTUÜRII AG AZIJN en AVoning. Brieven met op
gave van huurprtjs en wanneer te aanvaarden,
onder motto Magazijn, aan' het Bureau van
d* Blad, RokinaT
ÏK HUUR of TE KOOP GEVRAAGD
bin. nen Amsterdam, op een goeden stand.
EEK BUHK LOKAAL,
ter uitoefening van CAFÉ. Opgaaf van
huurof koopprys, breedte, diepte en hoogte en waar
gelegen, adresseerè
letter C.
men met franco brieven
C. Bureau dit blad Rokin, 2.
HILVERSUM.
TE KOOP eene kleine VILLA, voor weinige
jflren nieuw gebouwd, met fraai aangelegdeu
Tuin, gelegen op een der schoonste eu aange
naamste punten van Hilversum. Brieven fr.
letter L.. Boekhandel van JOH*. GERADTS &
COMP. aldaar.
WIJ hebben de eer te be
richt eu dat wij In onze
SlgttPBCORATIËM,
MODES.
't Meu w e
VERLEG «*? Girï DE
I> a m r a. IE 18, _A~m a t er «fl a, m.
ISSCHOP-ESSEJVC
Poiucli vmn Rham en Arak, witte CKroea-Puaich
Stoagtbon Ellxter.
Export Likeuren en Bitier
DEPOTS:
Amsterdam, Doelenstraat 5.
Utrecht, 3. B. WEENING.
'U Giawnhugc, VAN EINDHOVEN
Ooada, SLOTEMAKER 4 Co.
Hilversum, P. VAN RIJN Qzoon.
Zeiden, Utrechtsche Veer.
Rotterdam, CORNEL1S F. SCHEFFEB,
Scttevcningen, VAN EIJNDHOVEN & Co.
Haarlem, Hk. VAN CITTERT Pzn.
BeveruX/Je,. K. E. HÜSING. .
Fijne Likeuren, Elixter Longue Titae.
(i KV II UI
(neniclienvoedfel.)
Wed. J. DE JONGE, Q.Z. Voorburgwal 22.
MES
DE VERLICHTE KOFFER.
KOFFERS, TASSC£IEN,!IIEMEN voorradig ?
in elk formaat en eiken prijs; alles wordt ook JN
volgens opgaaf ten beste geleverd in den kortst
mosrelijkeu tijd. Alle binnen- en bnitenlandsche
REIS ARTIKELEN worden netjes en billijk
gerepareerd. W. JAX8£üI,
NES 4. voorheen M. PILGER.
E
Nicmveiulijk 8I5 Auiütcrdaiu*
Prijsnoteeringen aanvangende 5 April 1880.
2. Stofthee ? 1.10. No. 6. Souchon ?1.30,
No. 4. Congo v 1.10, No. 7. Pecco Souchon v 1,60.
Overige nummers volgens Prijscourant.
DE KASVEREENIBING,
Hecrengracht 190,
ONTVANGT GELDEN & DEPOSITO
tot de volgende rente:
«onder voorafgaande opvraging. \\h P0t
met een dag vooraf opvrugens. . 2
n tien dagen , . . 2V*
voor 243 maanden fixe g'ï
Tevens belast zy zich met het "
W BEWAKI.XO KBJIEX VAN «VAARDEN.
Een en ander volgens Reglementen, aan het
Kantoor verkrijgbaar. »»«??*
AMSTEHDAM, Juui 1880. DE OlRKCriE.
De Aiugterdnnisclie
VOORSCHOTBANK,
Blanwbnrgwal 7,
,
welke zonder voor
gaande kennisgeving, direct terug te bekomen
znn; ontvangt GELDEN a DEPOSITO tSÏÏ,
vergoeding van Rente, thans 3 pCt. ^^
PorUand-Cement, Knlght Bev«n & Stuw
vjliotsche vuurvaste Steenen. Stir-Qlenbolïh'.
ingelsche vuurvaste Steenen. Cowen
-----'«gels voor vloer- en wandbekleedina.
A.ph.lt.dskleder.oirtoii-cuir. ES
'an P. DESFEUX, te Purvs.
«genten
lieuw entvaneen een groote lOrle^-,
BRILLEN,
voor eiken leeftijd, welke zich door uitmun
tende kwaliteit enbllUjkepryzenbjzoniS
aanbevelen.
De ZON- en STOFBRILLEN zijn steeda
aiyerse kleuren voorradig. Reparaties
spoedig en goed.
Singel hoek Eotingiplein, X 478.
FORNUIZEN.
Solide , plaatijzeren Ledekan t en, Huis- en
veukenbenoodigdlieden en «ukelooze
Petroeum Kooktoest ellen, Amerikaansch Systeem, van
if l pits tot 6 pits tegen billijke prijzen,
Formizen met en zonder circulatie, 2 penooni
^edekanten f 10 en 11.00, l persoon» Lede»
kanten f l en f 8.00, 5 gaat» Fornuizen met
ovens van af / 35.00, 4 gaat» Fornuiiea
16 en hooger, 3 gaats Fornuizen / 10, f 11,
M2 en 13.0), 2 «aats Fornuizen f 8, f9,
f iU en 11.00, Kinder wagens in diverse soorten.
IJZERMAGftZJJN: Wolvenstraat 14.
Fornuizen en Ledekanten ook
verkrijg
baar in de Spuistraat bij het Spui 330.
SPUISTRAAT No. 121.
DANIËL 8TALPERSTRAAT No. 36
Steeds voorbanden alle soorten van TRAP- en HAND
NAAIMACHINES, Singer Systeem Machines, doelmatiger inge
richt en veel minder eedruisch makende, dan de Origineele Amerik
Singer-Machines, SCHpEN- en ZADELMAKERS-MACHINES
van de beste Constructiën.
MACHINEztlDE jaren-?a~~-~ en~ffratis- onderric-ht- TeTe-?
uitgevoerd.
U. BRLCKMANN, Fabrikant CD Mngazijnhoudcr, AMSTERDAM.
Tijdelijk geplaatst Spuistraat f l».
rïijwMÖ ~ r>° ? l-."-1 ----- 3 ? ---yr oansce en ransce omans, racweren, eïust
GARENS. Reparatie worden spoedig dag morgen i Kjjkdag voor Prenten, Teekeningen. Fhotograpbièn,
JE. 4O, tegenover het Hotel
Adrlau en Passage
Boetenieijcr, Amstelstraat 14.
(waartoe de toegang vrij is)
verscheidenepari'iJeuEsquIge
fijne echte ^ctfuiporteerde
HATAIVA SICiABEIV In
verschllleiide prljzenhebben ver
krijgbaar gesteld.
Gebrs. BLEGKMANN.
GEELS ft Co., Warmocsstraat, Amsterdam.
Dagelyksch versch gebrande Koffle.
GEELS 4 Co., Warmocsstraat. Amstcrdan
.Laten lederen dag hooren.
GEELS d Co, Warmoesslrnat, Amsterdam.
Bezorgen direct het bestelde.
GEELS & Co., Warnoesstraat, Amsterdam.
Goede qnaliteiterj tot lage prijzen.
GEELS d Co., Woraocsstraat, Arasrerdam.
Heden ontvangen zeer fijne Guldens Thee'.
GEELS 4 Ce., Warmocsstraat, AmsterdaD
Bloementhee 25 en 30 Cent.
P I E. SE IV E R B I ER,
BEIERSCH BIEH en
CERSTEBIER ie en 2e soort,
hetwelk direct voor verbruik GETAPT kan
gorden, alsmede voor, verbruik aan de POMP
> Fust en Flesschen,
van de
AMEBS^I?MCHBIEEBRO
uWEEIJ, alwaar PRIJSCOURANTEN ^ati»
Tijrkrijgbaar zijn.
E
T
D. B O EL E.
J. A. TOGNACCA & F. COSSA.
E 1-ftO ItALYEnSTRAAT hoek Hozeuboomsfeeg, E 14O.
Ontynngcn ccn prachtige Collectie vau 'do nieuwste
marnieren m Bronzen PEÏ¥DinLE8 en
A L'INDÉPENDANCE.
DOELENSTRAAT 19,
OVER BRAK § DOELEN-HOT KL.
Hoofd-Depot van de Union de Producteurs.
POHTran
van «f/ 85 per Anier, 80 Cti. per Flewh, 15 Ct«. tier Glas, intondcnde J/iWl
CU.
van ? 38 per aokcr, 85 Cta. j»t Fluch, 15
«f / 50 per aolter, / 1.15 per
CHAMPAfiSiE, merk Enion de Produc
. per Glu.
per 'tokt, ? 1.15 per Flach,
. ocrk Cnion de Producteun carte blanche, ? f.80 ï>er Pleirh, 30 Cts. wr Olu.
Verder «lle «oorten t«n ordinaire en fijne 1VUWÉW en MHBUBKX.
GedetailleerOe Prijscouranten lijn op usvnge griitia verkrijgbaar. De levering geschiedt franco aan haii
compUnt.
IfIEI\VIJ,\ «O Cents per UI»*.
HfB. Zenda^s na
uur
zoo "beken
12/1 Fl.
Onze thans
ÜAMÜPAISSlS ble3êü wy 8teëdraan~êr wiginéêre mand, inhoud :
/*».5O of 24/2 Fl. »4.? , met alle kosten franco dooi Nederland.
TERWE1T & Co., Heerengracht, 227, Amtterdam,
Linoleums Warehouse.
M. W. UIJMMAiy, Rokte *O.
Toordnrlg yoorhanden een ruime keuze van bovengemeld YLOEBZELL
JALQUS1ËNBAND met ingeweven tuaschenband, TAPIJTEN,
MEUBELSTOFFEN, 'BEHANGSELPAPIER, LIJSTEN, Mahonle, Noten en Zwarten
RAAMGARNITUREN, DEURPLATEN en alle bij het Behangersvak behoor ende artikelen.
STOOM-KLEEDENKLOPPERU,
Spoeïigt aflmring en gthetle reini|ing van STOF voor de minst mogelijke prijs.
VERWKRSPAD 89.
Brieven en Boodschappen aan de Fabriek en Rokin 20. De TAPIJTEN en KLEEDEN
van buiten de stad worden na ontvangen bericht, van Spoor of Boot afgehaald,
_____ _ J* H* HAMERS,
PUBLIEKE VERKOOPING,
. In liet Wleuwe Verkooplokaal van H. C. DO9,
1Varinoe«*traa t b(| dé Ut, Olpfspoori 85»
Maandag
Godi
wysl
i ,r -i v- ,,^jtf«?-^s:«?oek,en °T?r N^iwwetenscbap, Scheikunde, Geneeskunde,
ileerdheid No. 1141?2272. Dinsdag: Godgeleerdheid, Kerk- en GodsdieartjieschJedeai»,
VrümetseJarij, Oudheidkunde, Taalkunde en Spoorwegleetunr. woensdag:
, , , . e:
Letterkunde, Proza en Pcöcv No. 2578?2965 Optwche Phyaische Instrumenten.
Donderdag; Hollandsche en Franscbe Romans, Prachtwerken, Geïllustreerde Tüdschriften Zater.
PARIS CHARMANT
JOURNAL ILLUSTRE DES MODES NOUVELLES,
Le plus joll, Ie plus iutéressniit et Ie moins cofiteux des Journaux
. de Modes. ? . .
PARIS-CHARMAÏsT a eu la bonne fortnne de BC concilicr les sympathies de tous
cenï qni Ie connaissent. '
II est vnü qne les Cuiiscrk-s si intüressantcs de Béréiiice; ses Aqtrarcllcs; sca Modes
simples, élégantes et distinguées dont il donue 11 chaque Nnmcro de nombreus modèles,
les descriptlons pratlijues ijui les accompa^nent, les Ouvrngcs pour Dnmcs snns cesse
renouvelOs, et les Romans des ineillcurs auteurs ont pnipsnmment contribué aTcxtension
de cette publication gi attrayantc ét d'nn pris sï niodiqne, qn'elle est devenne anjonrd'hni:
LE JOURNAL UNIVERSEL DE LA FAMILIE,
PARIS CHTAIUflAMT oflre tous les mois
10 Cravures-MoUcs. l Aqu^rcllc-Modes.
l Fcullle d'ouvrngos pour Dames. l Patron découpi'.
l Morecnu de Muslque pendant 8 mois, les 4 ««tres sent rcscrrec & la prime,
On Vaboiiue chcz tous les libruires et DircctcuriS de la Poste et chez ELLER1IAN,
HARMS & Co., Editcurs a Amsterdam,.
V f IJL «l'alionnement fl. 4-? par an.
.
Gust. Aimard.
HfiT FORT DUUUES\E.
DE BANNELING.
Prijs f 1.? Ing. rijk geJioudcn rood
niet goud r 1.50.
By alle Boekhandelaren verkrijgbaar.
SZABERNIK POLKA
? ES
\ i\A 1MKOMI C T10\
et Polka Blazurka.
vóór Piano,
Verkrijgbaar by alle Muziekhandelaren.
Nederlandsche Kunstbode,
Beellen.fi Kinst.-Oidhtiikundt.- Kunst.- Hijverneil
LEIDING VAM
Dr. .JAS TEN BRINK.
Dit blad verschijnt eiken Saterdag. Prijs per
3 maanden franco per post f 3.25.
Eenmaal per maand ontvangt men een plaat
i ETS, PHÜTOTTPIE of PHOTOGBAVÜRE,
Men verbindt zich voor een jaar.
Adrertentiën per regel 25 Ct. (6852)
Uitgever W. C. DE QrUAFF, te Haarlem.
Een roman, dien ieder tal wïllen leun.
MB. P. BnoosnooFT, .
De Kinderen van Baron van Batenberg.
2 Deelen. Prijs ? 6.75,
Uitgitf vin J. Rinkn Jr., Arnhem.
EUERMAN, HAXUS t C*.
Nü. 158.
l
DE AMSTERDAMMER
A°. 1880,
WEEEBLAD VOOR
Venohjjnt MUrcn Zondagochtend.
üitg*ren: H!T.T.BftMAWt HASMS * O».
Kantoor: Bokin 2.
ZONDAG 4 JULI.
INHOUD
HET RIJKE NEDERLAND. ? Mr. GEOROE
WILLES VREEDE. door J. Domela
Nieuwenhois. ? FEUILLETON: ?DE AANTAL OP DE»
HOLEN." door Euila Zola. ? STAATKUNDIG
OVERZICHT. ?
vloot van betrekkelijk kleine scheepjes bezaten,
dit) reeds vóór de kiel er van gelegd was,
bettemd waren do Handclmaatachappij te dienen.
Groote bodems,'diedoor inhoudsmaat, snelheid
of stoomvermogfen met die der beide groote
^^ihondelsataten konden
J. A. de Bergb. ? Uit de Scbeïdestad, door' er niet. Daarvoor ontbraken
Melchior. ? KÜITST: Een man van prind
Abonnement per 3/m. ... 60 Cta. fr. p. p. 75 Cts.
Afconderljjke Nummers. 5 »
Advertentie» per regel 15 >
weinig. Eli onze tyd komt met dubbele eischen. «n de ee^te pla>ts een vraag was via
rceMH'oe langer hoe meer wordt de landbouw et n
en van eer. un schreef daar o. a.
ii »
Een man van principe,
door F. v. d G. ? Nog Iets over Makart's
Intocht vanKarel v te Antwerpen, enz. ?
LETTERKUNDE- Lettres et Mémoires de
Marie, Reine d'Angleterre, épouse de Guillaume
III. Collection de docnments authentiqnes
inédlt*. door Vf. Dooréuboe, enz. ? STATIS
TISCHE EN INDUSTRIEELE
MEDEDEELINGEN ? Bij Dunkler's monument, door J. I.
Estor. ? ALLERLEI. - INGEZONDEN. ?
CORRESPONDENTIE. ? OVERZICHT VAN
DE EFFEKTENMARKT. ? Haudelaoverzicbt
der We«k. ? Veilingen. ? Burgerlijke
Stand. ? Te bnnr zijnde woningen.
-?ADVERTENTIEN: Schouwburgen enz.
HET IUJKE
Dezer dagen werd in ?Aiüs" ecne
vergadering gehouden, die misschien weinig belang
stelling buiten don kring der daar verschenen
personen wekte, maar daarom niet minder
haar verdiende.
Den 20 tot en met den 20sten Oktober van
dit jaar zal te Londen de vijfde jaarlyksche
landbouw-teutoonstelling, meer iu 't bijzonder
de veeteelt, de kaas en boterbereiding betref
fende, gehouden worden, voor welke ongeveer
f 20.000 aan prijzen is uitgeloofd.
Het behoeft niet gezegd te worden van welk
belang het voor Nederland is, daar den ouden
roem van het kaas- én boterland op te houden
of den veiloren naam te herwinnen. Het laatste
toch is niet geheel overbodig. De Denen heb
ben, mede door de prijzen op dergelijke ten
toonstellingen behaald, der nederlandfiche
proü"s''.ti£ ^n^OA^n^reiitie aangedaan, die ge
vaarlijk dreigt te ' worden;" indien jtfederiana
?t niet op zyn hoede is, zou het mogelijk zyn, dat
[j het zon. .cereplaats op de markt der
zulyelprodukttn verloor.
Nederland beeft de aangename reputatie van
zeer ryk te zijn. liet is dat, trots de ontmoe
digende resultaten, die de inkomsten-belasting
hier en daar oplevert, inderdaad. Het moet
dat wel zün. Immers gedurende een drietal
eeuwen heeft de zee haar schatten ons doen
toestroomen; gesteund door het bezit van de
heerlijkste koloniën, breidde de scheepvaart
zich uit en de gevleugelde Mercurius scheen
gernimen tijd de Nederlanden tot zyn lieve
lingsplekje te hebben gekozen. De vloten van het
kleine Holland vertoonden hun roemrijke vlag
in alle werelddeelen en de vaderlandsche drie
kleur streed mét die van Engeland om de op
perheerschappij.
Wy weten bet, de. tijden zgn, vooral in de
lautste helft dezer eeuw, niet' weinig veranderd.
Engeland en Amerika, geholpen door den stoom,
stevenden ons voorbij. De wereldhandel verliet
onze kusten, om plaats te laten voor de
indische beurtvaart, die wel schatten bracht, maar j
bestonden
de havens en
de kanalen. Inmiddels werden de iudische
havens opengesteld, de differentiëele rechten
vervielen en geheel onmachtig, ouvoorlereid
tot den stryd, zag Nederland zyn scheepvaart
dalen. Doch de ligging van ons vaderland,!
de handelsgeest die in het bloed zit, bewaar
den, ons gelukkig voor een volkomen verval.
Althans tot beden. Wat Tij als markt aan
waarde verliezen, kunnen wij winnen als en
trepot, als doorvoerplaata. Draalt de regee
ring in onzen snellen tijd, nu allerlei betrekkin
gen en verhoudingen zich zoo spoedig wyzigen,
niet al te lang, zorgt zy er voor Rotterdam een
ruimen en diepen weg naar zee, Amsterdam
een kort en onbelemmerd kanaal naar den
Rjn te openen ? Nm'liimFs handel gaat on
getwyfeld langs nieuwe banen een schitterende
toekomst tegemoet.
Nederland echter heeft niet alleen aan han
del en scheepvaart zyn rijkdom te danken;
ook zyn bodem, zoo vruchtbaar, al kost die
jaarly'ks millioenen om hem boren water te
houden, is een bron van zyn voorspoed en
der stoffelijke welvaart, die alom beerscht. De
landbouw eu veeteelt werpen schatten af. De
zuivelprodukten worden inderdaad met goud
betaald, en werden dat in de laatste dertig
jaren, in steeds toenemende mate. ?Engeland
trekt", zeggen de boeren, met een opgeruimd
gelaat, want zij hebben de ondervinding opge
daan, dat het vee, de kaas en boter, die door
de Britten worden begeerd, hun rijkdom niet
weinig vermeerderen.
Het is bekend hoe sedert de Londensche
markt zich is gaan voorzien van nederlandsch
vee en nederlandsche zuivelproducten, de
landerufin in J.wU« ttfd tot e*n. 9.igfikejjdejr{i«^d_e.
zyn gestegen; hoe de kaas en boter Twee drie
maal zoo duur werd als weleer.
Algemeene welvaart, ry'kdom en weelde in
op de pryzen aan de londeneche markt in
vloed dreigden te oefenen; men vernam dat
men iu Engeland zelf zijn best deed om meer zaak niet alleen van routine en praktyk, maar j l"j;er|J' wuw grtieclen, in 1777, eischte reeds
te produceeren dan tot dusverre_het geval was; j een bedrijf, waartoe een zekere mate van wtften-l n,r, Hendrik Uulkoen, de beroemde
Amrter~ schappelijke vorming noodig is. De landlieden1 dam :cbe advocaat, dat de erkende omclmldiie
beginnen dat in te zien. De Regeering sta' van 's landa wege een biliyke
schadeloosstelgeholpen, en zeer stellig
op de tentoonstellingen de
den droom werd
moest weten, dat
Denen de Hollanders in de. schaduw had
den gesteld. Sinds dien tijd is de nederland
sche veehouder en landman niet volkomen ge
rust meer. Z\j, die den toon aangeven op dit
gebied, verliezen het gevaar niet weder uit het
oog, én zy begrijpen, dat Nederland alles moet
doen om de eereptaats als landbouwende natie
te behouden.
Het ligt niet in ons plan op alles té wijzen,
wat ten deze opzichte vermelding verdient. De
maatschappij van landbouw betoonde zich wak
ker, en men weet, hoe de nederlandsche land*
Imnw nipf nllpan in Hpnnmurkcn zelf de
zuiveluien werd eindelijk gewaar dat Duitscbland, en
vooral Denemarken er naar streefden
konkurrenten te worden als leveranciers va*n
zuivelprodukten, totdat men eindeljjk voor goed uit
gereed om de nieuwe behoeften, die zich voor
doen, voor zoover het van haar afhangt, te
vervullen, opdtit er niet een ty'.l aanbreke,
waarin, evenals de handel, ook landbouw
linR moest erlangen en in onze da,
anders de ervaren schrandere van
igt>n, niet
..._ Ëiippard,
in zijn jeugd lid van het Opcnbanr mimsteri«,
later pre:id«ut van het Gerechtshof van
Gelderland."
bereiding is gaan bestudeeren, maar ook naar
veeteelt en zuivelbereiding tot mededinging! Bovenal echter worde hier de man van
kamet het buitenland geroepen, d* vaan strijkt ; rakter herdacht. Xederlaud is helam!. niet rijk
en het ryke Holland langzaam mair zeker |aan dezulk-n. die den moed Lusner
overtut,,-,. l ging onder alle omstan ligheden toonen te
beachteruitgaat. j ïitttn. Zoo iemand, dnu%ehoordB Vreede tot
>u de grondeigenaars en landlieden zelven j;e keurende. Hij vroeg niet naar het oordeel
het initiatief nemen tot betere uitoefening van : van of liet voordeel by de menschen; hy gaf
hun bedrijf, moet het voorde Nederland sche Re- ! getuigenis vnn lustgeen by vour reclit en
waargeering een aangename plicht zijn, hun de be- i
bulpzame hand te biedjn niet alleen door |
geld voor een Londensche tentoonstelling toe,aloude iellze der faderen maakte hy steecUtut
">eld- Coferiegeest, intrigue, cameraieiie
«,£«. ten
te staan, maar vooral door haar aandacht op ja
Schryver dezes verschilde van liem
.
het landbouw- onderwijs te vestigen. Door dat i menigxverf iu politieke overtuiging. Niet dawop
ook tot op zekere hoogte voor dorpelingen ! intu3«ch«n komt het aan bij <td.«-.i»rd«ering
i ____ :KI _____ A_ __ 1 ___ . ? ^n ? zn ? ÏTTT ? ______ i ,^_ l VJHI ? fe*t ? kftrftktor. ? Hut ifl rtm»«-rtmfr«.»fr utmrlitq
bereikbaar te makeu7zal zrj den grondsag |
LTVJ* uiuing 10 g£f»«u ueaii uucQiou) uutMti vvrfc uv*<*j. ** t *»,*»». *^i««. LU ua«.*i»u**| «ii»*. «ij v*v
deensche wijze proeven hier te lande nam of leggen voor een ontwikkeling, die
bezig is te nemen. ten afwerpt.
Die overtuiging van het gewicht der zaak is
oorzaak, dat ook thans de belanghebbenden' ~"
by veeteelt en zuivelbereiding met zooveel j
ijver de deelneming van Nederland aan de vijfde j 'II".
jaarlijksche tentoonstelling te Londen
voor. _ ?
zuchtigheid, liefje voor hetgeen hu
waarheid oordeelt" en eerlijke middelen
WllIClll
bereidelren bevorderen.
Terwyl de Regeering nog uiets van zich liet
hooren, vormde zich reeds een voörloopig
koEen merkwaardig man is aa > het'Vaderland
en de wetenschap door den dood ontvallen.
Mr. Gedrge Willem Vreede is niet meer.
T- den ouderdom van 71 jaren is hy, den
Utrecht overleden. Acht
mitéj dat pogingen aanwendde om een kapitaal L.In de° o
bijeen te brengen, hetwelk noodig zou> «jjn om «g aan dê baogeschooUldaar Aan^
de ï.edcrlanders m de gelegenheid te stellen op flls hoogleeraar in het staats-, volken- en straf- werd
recht zün li*b,t doen schqnen. Tal van gaschrifteo | NVillem I
bijeen, zullen de blyvende getuigen zgn van zynegroote belgische
;n mentuli majf
opmerzelfstan-iijfheid,
onbaatreen hy recht en
middelen om deze
te doen zegevieren.
Men moge duu ojk soms van een ander
ververschillen ; overal waar die hoedanigheden op
den voorgrond treden, brenge men een eerbie
dige huliIe aan den bezitter.
Dat Vreude' zulk een bezitter wa«, bleek reeds
bij de intrede van zij a maatsc'.iappelyken loop
baan. Kort na zyn promotie tot doctor in de
rechten aan de Leidsche hoogefchool in 1831,
en ve-tigila hij zich als advocaat te Goriucheiu.
? w ..? * i _»__ fi+ _'.. .i__^
flinke wys te Londen mede te dingen.
Ruim tienduizend galden bracht het
.._ tafel, waar vele officieren aanzaten,
een toast gedronken op Z. M. Koning
a I. Vreede, die 's koniugs houding in de
1 aangelegenheden afkeurde, weigerde
en verleden Maandac vergaderde het met een' werkzaamheid en weinig geëvenaarde ,kenni«. l dim mede te drinken. Wat dat zej?g*u wjldu
, t , , , \i , , lÏAf ÏB Viïac /ia Tilaafa *t!a4- jsm AWAI» i-l» <k»A4> AH_ l in Hat tte*tti.\ Of rrl t*i. t n AArt f ïtil \i*fl fl ITk^Tt QpniPr
groot aantal belangstellenden en vrienden om
in afwachting dat de Regeering een definitief
komité zou benoemen, de maatregelen te be
ramen en de plannen vast te stellen, die tot
het gewenschte doel zouden kunnen leiden.
Die "plannen en mtatregeieii-'Ttata» tvuten
onze beschouwing. Wy spreken alleen over de
zaak voor zoover zij ook den stedeling belang
Holland en Friesland en dat zonder veel moeite kan inboezemen. En dat moet dit krachtig
oper voor te doen. Engeland vroeg, vroeg steeds
meer; slapende werd men rijk. Eu niet
aleen de boeren, ook de stedelingen genoten van
de behaalde winst.. De verschillende bedrijven
en ambachten hadden gelegenheid voordeclige
treden van Nederlands landbouwstand zeker.
Ieder, die zijn Vaderland lief heeft eu weet
hoeveel de veeteelt en zuivelbereiding bijdra
gen tot veiiiooging der welvaart, zal er prijs
op stellen, dat Nederland te Londen menigen
Het is hier de plaats niet, om over de weten-1 in dat gezelschap, _in een tij l waarop schier
schappelijke verdiensten van de> nu ontslapene ? geheel N^iterlaud Willem I vergoodde, za.1 wel
meer in net bijzonder uit te weiden. Daaraan' geen nader betoog bahoeyeo, Vreede h.\d in
zal ongetwijfeld elders door meer bevoegden ? d«ze een stellige over'uijiug; hij wilde niet
een welverdiende hulde worden gebracht. j veinzen; hy achtte zich verplicht naai die
overHier Volsta de herinnering «an hetgeen hijjtuigiög te handelen. HU vroeg «iet naar de
voor de staatkundige geschiedenis en voor het l gevolgen, die deze weigerirg voor hem zou
volkenrecht in inemgeltaorwrochte^tudie heeft i kunuoi hebben.Zuwai'eu inderdaad
annvant«« Ka of A fH±rra<rrttn ? 1 tVdliïLr ar>nc?¥Trv «t A W JfAS*"* T «V* ?.-. .^lfOftaW+tn ?> !»»«£.- .«* rt*
ten beste gegeven
fcelijk ernsTTg géfidég :"
,et nistische richting in het strafrecht en voor de | Zelfs de haur zyner kamers w^
,a. beste middelen, om by de s'rafvordering de vree* voor de oftiHvren, door zijn
zaken te doen en bun fabrikaten van de hand prys behaalt.
te zetten, de leveusbehueften, ook by deo
landman vermeerderden, en waar die binnen Tot nog toe weten wy allen uit den mond
zekere perken werden gehouden, vormde zich van den voorzitter van het voörloopig koinité,
het kapitaal: een zaak, waaromtrent de effek- dat de Reegering bare sympathie met de zaak
tenmakelaars in de steden zeker hoogst be- i betuigd heeft. Spoedig verneme men, dat die
langrijke mededeelingen zouden kunnen doen,
als zij uit de school mochten klappen.
Zoo ging het ongestoord. Ernstige
tegenevmpathie zich op oubedriegelyke wijs, in hot
toestaan van een ruime subsidie openbaarde.
Want om de landlieden tot deelneming te
bespoed werd niet ondervonden, tenzij zulk een, wegen zal het noodig zyn, dat hetkomité over
die een gevolg der weersgesteldheid was. Onze een goede beurs kan beschikken, ten einde de
veehouders en zuivelbereiders genoten evenzeer
een leventje voor dsn wind als tot vóór zeke
ren tijd onze reeders.
Maar de hemel bleef niet onbewolkt. Aan
niet den ondernemingsgeest aanwakkerde, guez de kim begon zich een nevel te verteonen
werd geopend op een tyd, d* wij een talrijke l Men hoorde van uitvoeren uit Amerika, dio
risico, die by dergelijke inzendingen, als van
vee b. v. zeer belangrijk kan wezen, voorzya
rekening té nemen.
Ten opzichte van den landbouw heeft de
Regeering zeker niet al hare plichten vervuld.
vrijheid en .de eer der burgers zooveel mogelijk | gezegd,
Hier worde de getuigenis afgelegd van een een ieder zgn gezelschap. Trouwe ?
zijner vele dankbare leerlingen over de liefde,'ten verklaarden hem met tranen in Je oogon.
die hij hun wist intehoezenien, voor de hum.v' dat zij niet langer ni jt beoi kouden annzitteu.
^163
Op
onëeschonden te bewaren." j" Tóch h Vreede, in l&il, door Z. M. Koning
Vreede was een beslist tegenstander van de, Willem den Twee-ie ? en het strekt het
kadoodstraf en van de vroegere lyfstraffelgkè j rakter van dien vorst tot eer ? met
voorbyrecbtspleging. l rang van di>n streng monarchalen mr. Star
Vreede wilde aan het recht d«r verdediging Numan, tot hoogleerair aan de utrech'sche
in strafzaken de mee-t mogelijke ruimte zien' hoogeschool benoemd eu zulks, terwjjl bij uii't
toegekend. \ de eerste, maar de tweede op de voordracht
Vreede ijverde voor een beperkte toepassing j van curatoren stond,
der. menigwerf zoo treurig werkende pve- j Groot was overigens de gehechtheid vau
ventieve hechtenis en voor de verplichting tot j Vreeds aan het stamhuis van Oraiy.i X man,
schadevergoeding door den Staat aan den on- uts gegrondvest op de stroomen bloeds voor
schuldig van de vrijheid beroofden onderdaan. \ Neeilamh vrijheid en onafhankelijk
volksboVreède huldigde m één woord de zienswijze:, staan, ia tacliti^jarigun kamp gestort, üvoot
lever tien schuldigen in vrijheid dan één on-' was zijn eerbied voor de staatslieden, die den
..u-u:? :_ j. ._ nederlaudscheu naam groot hebben gemaakt.
liever
schuldige in de gevangen».
Waar het pas gaf, deed hij ook in het open-j \Vg weten met welk "een liefde hij "getuigde
baar van deze milde opvattingen Wijken. Menig van een Grotiu*, een Jan de Wit, eon Liureas
wel overwogen vlagschrift of artikel in de' Pieter van de Spiegel, een Ggibert Kirol vun
Utrcchtsche Courant strekt daarvan ten bewijze.: Ilo^eudorp, een Anton Reiuhard F»lck, een
In gemelde courant van 6 Maart 1878 gaf L. C. Luzac. Eu al was hy in menig opzicht,
|hy nog te kennen, dat de vraag der schado-' door verschil'van gevoelen met den uituemenden
rf, . j' . . ., _ ..? , J My *"SU lc &OJUUVJ1, UUl UC >ltti%K UC1 aUIlUUU UWVJL , Bi «uull * MU MC» VC1UU ulcl* «CII UILUC1UCUUCI1
Tot bevordering en ontwikkeling van dien tak vergoeding aan ten onrechte in preventieve leider der liberalen, met Johan Rudolf
ïhorvau welvaart deed zy tot dusverre al zeer hechtenis opgestoteuen geen fiuancieele, maar becke, na 1648 van dezen afkeerig geworden,
FEUILLETON.
DE \A\V\I; OP DK\ HOLE\
EMILE ZOLA.
III. .
Het was een regel, dien do duitsche staf zich
gesteld bad: ieder 'Franschman die, zonder tot
het leger te behoorep, met de. wapens in de
hand gevat werd, zou worden gefusilleerd. Zelfs
de wcei'banvheidskorpseh werden niet als oorlog
voerende troepen erkend. Door op deze wijze
vreesclyko voorbeelden te stellen aan de boe
ren die hunne haardsteden verdedigden, wilden
de Duitschcrs de ahremcene wapening verhin
deren, riie z'tj vreesden.
De ofGcier, een lang, mnger man, vari een
vüf' 'ff jarvl' omstreekz, üeed Dominiqne een kort
verhoor ondergaan. Hoewel hu zeer zuiver
fransch sprak, had hij een echt pruisische
styfheid van toon.
? Zyt ge uit dït land?
? Xeen, ik lien één Belg.
? Waarom hebt ge de wapens gebruikt ?.. i'
Dit alles moest u niets aangaan ...
pominiquo antwoordde niet. Op dit
oogwiblik bemerkte de officier dat Franjoise doods
bleek ttocd te luisteren; op haar blank voor
hoofd Uekende haar lichte wond een roode
Bticcp. Ily keek de beide jongelieden na el
kander arin, scheen te begrijpen, en vergenoegde
zich er bi) te voegen: ?
? Ge ontkent niet dat ao gevuurd hebt?
? Ik heb gevuurd zooveel ik kon, antwoordde
Dominique rustig.
Deze bekentenis waa overbodig, hu was ge
heel zwart vnn het kruit, met zweet bedekt,
en eenigo bloeddruppels uit, de schram aan zijn
schouder gevloeid kleurden zijne kleederen.
? Het is goed, zeide de officier. Binnen twee
uren wordt ge gefusilleerd. |
Frnucoise uitte geen kreet. Zij vouwde de'
handen samen en hief ze ten hemel in stomme
wanhoop. De officier merkte dezo beweging op.
De twee soldaten hadden Domiuique meegeno
men naar een aangrenzend vertrek, wa.ir zü
hem' moesten bewaken. Het jonge meisje viel
op een stoel, baar knieën knikten; zij kon niet
weenen, hare smart verstikte haar. De officier
iutusschen hield haar voortdurend in 't oog.
Eindelijk richtte bij het woord tot haar:.
? Is die knaap uw broeder, vroeg hij.
Zij knikte van neen. HU bleef even stijf, zon
der een glimlach, en zweeg een poosje.
? Woont hy reeds lang hier in 't land?
Zij knikte weder, thans bevestigend.
? Dan zal hy wél goed de naburige
bosEchen kennen?
Nu sprak zij.
? O j», .mijnheer, zei Ie zij, en zag hem
eenfcszins verrast aan. .
Hij sprak niet verder, tn.vir draaide rond op
zijne hielen, en beval dat men den burgemees
ter van bet dorp zon roepen. Maar Franchise
was opgestaan, terwijl een flauw blosje haar
gelaat kleurde; zy' meëndo het doel van zijne
vragen begrepen te hubben en voelde een wei
nig 'loop in haar lm* herleven. Zij haastte zich
zelf haren vader te gaan zoeken.
Vnder Mcrtier was, zoodra de geweerschoten
hadden opgehouden, spoedig langs den houten
trap naar beneden gegaan, om zjjn wiel eens
te bekijken. Ilij beminde zijn dochter afgodisch,
h» koesterde eenen hechte, degelijke vriend
schap voor zijn toekomstigen schoonzoon Do
minique ; maar zyn taolonraa be':leedde ook oen
ruime plaats in zjjn hart. Daar nu toch de klein
tjes, zooala hij ze noemde, gezond en wel aan
den storm ontkomen waren, dacht hy nu aan
het derde 'voorwerp zyner liefde, dat treurig
geleden had. Gebogen over het groote houten
geraamte bestudeerde hy er met gebroken hart
al do kwetsuren van. Vijf van de velgen waren maar toen twaalf mannen zich op de binnen- shap. Toen het haar scheen d.it hjt geheela
aan splinters gevlogen, het houtwerk van de plaats opstelden met het geweer m den arm, | huis ingesluimerd wa=, open Ie zg het
venas zat vol kogels. Hy stak zijn vingers in de begon zy te beven, zij meende dat zij stierf, j ster, zoo zacht inog.-lijlc, ea leunde iu de
venkogelgaten, om er de diepte van te melen ;hy Het was dus gedaan ; de executie zou plaats i sterbank
dacht na over de wijze waarop h^ al deze be- hebben. De twaalf mannen bleven daar tien Buiten
schadigingon zou kunnen herstellen. Toen Fran- minuten staan
Buiten w.ude ni:U' kiliuea-swo.'l.
. .
n, de stem van Dominique werd sikkel van ilu lu.uio, die achter de bo ïsoheu vau
joisc hem Vond was hïj reeds bezig, niet mos steeds luider alsof hg iets met kracht weigerde. ! Sauval ondcr^iiiff, bescheen- liet landschap als
n stukkeu verbrijzeld bont de spleten te stoppen. Eindelijk kwam de officier buiten, sloeg de met hi>t acliiju-i.4 van een flauw nacli' lich'je..
v-,i... ?u. -u _;! ----------- .. deur dicht, en zeide: ! De lange schaduwen derboom.'n!:ige!)aUz»-aitd
-r- 't Is goed, denk er eens over na ... Ik j strepen over bet veld, terwijl hst gras op da
En
zeide zij, zij vragen naar u.
eindelijk weende zy, terwijl zij hem
verlelde wat zij sfehoord'hnd. Vader Slerfierschudde
het hoofd. Men failleerde toch de menschen
zoo maar niet. Dat zouden we eens zien. En
geef u den tijd tot morgen-ochtend.
open plekken zicht sclueu als groenachtig
werd over. dien rustigen toon, vervolgens gaf
hij too voor ile Jtoi-te, bezadigde woorden van
den gry'saard. Hij riep hem ïelfs tei-ug, om
hem. te vragen: .
' ? Dat bösch hierover, hoe heet dat?
? Het bosch van Sauval.
? Hoever strekt zich dat uit?
Dé molenaar keek hom strak aan.
? Dat weet ik nief, zoide hg.
En hy ging .heen. Een uur later was de
oorlogstontribulie die de officier geeischt had,
in levensmiddelen en in geld, óp de voorplaats
van den molen bijeengebracht. De avond viel,
Fran^oise volgde met angst de bewegingen der
soldaten. Zij verwijderde zich niet yan voor
de kamer waarin Dominique was opgesloten.
Tegen zeven uur' werd haar angst op eene
vrceselyke proef gestald. Zy zag den officier
de kamer binnentreden en zij hoorde hem met
Dominique spreken. Een kwartier lang hoorde
zij hunne stommen, zoo dikwyls zij luid spraken.
Toen verscheen de officier op den drempel, en gaf
in 't Duitsch een bevel, dat zij niet.begreep;
111 fluweel. Ma.ir Franjoise verloor zich niet iu
a. de geheiimiunig* bekoring van den nao'.it. Zy
B, ! bestudeerde het veld, zy zocht de schildwachten,
eu uci. jjciuiuu unccu met ean settere nieuws-j die de Duitschers terzUda wel gepl itttst zoudeu
gierigheid had aangekeken, kwam haar by den i hebben. Zu zag duidelijk schaduwen van afstand
arm vatten, met echt vadetly'ke zachtmoedig-! tot afstand hings de oever der Morelle. Een
beid. IIu' nam haar mede naar haar kamer. .enkele stond voor den molen aan den overkant
- Bil
En met een wcnlc liet bij de twaalf man
h(j trad weer den molen binnen, met ernstig l Vader Merlier, die zy'a pijp was bly'ïen rooken,' bestudeerdo het veld, zg zocht de schildwachten,
«n vreedzaAm uiterlijk. Toen de officier om J en het peloton alleen met een zekere nieuws- j die de Duitachers terzijde wel gepl iatst zoudeu
levensmiddelen' voor zijn manschappen vroeg, ~~'?i~l?* L"J '~* *? '?~^' r--- Lfl J-" |?1'1? **" ? - j....j_i.-ii_ ?!.?_j._-...^_ ^_*_?j
antwoordde by' dat de lieden van Rocreuse niet
gewend waren zoo ruw behandeld te worden,
en dat' men door geweld- niets van hen ver
krijgen zon. HU nam alles op zich; maar op
voorwaarde dat men hem alleen zou laten
Het scheen dat de officier eerst boos
Blyf hier wat rustig, zeide hu. Doe uw der rivier, by een wilg, wiens lange takken tot
best wat te slapen... Morgen, als net dag is,'in het water hingen. Franjoise kon hem zeer
zullen we wel verder zien. ?-M ?j?i..;... n^_. ,.,
Toen hij heenging, sloot hy uit voorzichtig
heid de deur van buiten;
Het stond by hem vabt dat vrouwen tot niets
deugen, eu dat zg alles, bederven, wanneer
zich mengen in ernstige zaken. Fran^oise echter
legde zich niét te slapen. Zü bleef lang op baar
Soed onderscheien. Het was een groote knaap,
ie onbewegelijk bleef staan niet'bet gezicht
naar den beinel gekeerd, met het droomerig.
uitzicht van een herder. :
Toen zij aldus met zorg de gesteldheid'
deiplaats had nagegaan, ging zQ weer op het bed
zitten. Daar bleef zjj een uur, diep m
gedackbed zitten, luisterend naar Je geluiden in huis. ten verzonken. Toen luisterde KÜ weer. Geen
De duitschc soldaten, op de binnenplaats ge- zuchtje bewoog zich in_ het bui«. Zij (rad weer
logerd, zongen en lachten; zy aten en dronken | naar liet venster, keek nog eens uit; maar
z«ker tot elf uur, want het gedruisch hield | zeker scheen een van de horens der maan,
geen oogenblik op. In den molen zelf weer- die achter de :boomen doorschemerde, haar nog
klonken van tüd, tot tijd dreunende «tappen, hinderlijk, althans zjj ging weer zitten
wachj _. i .. »?* i .... i _ _ *i ?* _i i_, 'ji! _ _T«__ Ij. f: I<.1;:1. ««(.«A» U A! »?*.. l*«^« >w_ll «.«..>. ?
zonder twijfel van de .schildwachten die
algelost werden. Maar hetgeen haar vooral belang
inboezemde, dat waren de geluiden die zg kon
onderscheiden in de kamer dié zich onder do
hare bevond. Verscheidene malen ging zii op den
grond liggen en hield haar oor tegen de plan
ken vloer. Het was de kamer waarin Dominique
opgesloten was. Hij wandelde zeker van den muur
naar het raam, want zij. hoorde langen tyd zün
geregelde «tap. Toen kwam er een lange poos
ter. Eindelijk scheen net uur haar gekomen
te zyn. De nacht was geheel donker, zjj be
merkte zelfs den schildwacht Vlak tegenover
haar niet meer,
groote inktvlak.
het landschap
Zy jluisterde
scheen eene
nog eenigo
oogenblikkea, .haar besluit was genomen. Er
was daar, dicht langt het venster loopend, een
ijzeren ladder, eene rij staven, in den muur
geklonken, die VAU het mo'enrad tot den zol
der klom, en die vroeger den molenaar diende
om eenige der raderen te kunnen nazien; maar
van stilte; hij was gaan zitten, meende" zjj; ? , ,
Overigens hield alle rumoer op, alles raakte in later had men de machinerie veranderd, en
V