r DE A M S TEBDAMMEB, .WEEKBXAD VOOR NEDERLAND. No. 238 y :l, regel, die aïch als hoogst fatsoenlijk aanbeveelt «n schier bij al de oud-ltberab>n op kalme goed keuring sou kun non rekenen, wam hét niet, dut er nog ittts onschuldiger» kon aanbevolen warden. Wie het echter te doen is o», biunen de grenzen der grondwft, aan de onrechtvaardigheid, dat duizenden kiewrs worden buiten gesloten, die voor 't minst even bevoegd syn ah de thans bevoogd verklaarde, een «inde te maken, zal aandringen op den laagst mogetyken census, f 20 voor het platteland en een zeer geringe verhooginff van dit minimum voor enkeJo sjtoden. Wat er uit drsen obaos aal voortkomen, kan trfomand besUssen. Eendracht echtor zeker niet Toch ojp n zaak mag m«n rekenen. ? Bet Kberali»me, van seer koneeryatief karakter zal zich dadelijk aansluiten by bet advies der Dordrechtache VRIJZINNIGE KIESVKREESIOINO, welke ni wenscht aan t» dringen op het tot stand komen van een centraal komitéder vryzmnit-en" in Nederland, dat een programma tot ftrondwetsharsieuing zal hebben te ontwerpen, waarin aan verstandelijke ontwikkeling de daar aan toekomende plaats als maatstaf van kies* bevoegdheid zal gageven worden. . Voor behoudende naturen ia deze oplosnng van de kwestie de aangenaamste, die zich deuken laat; want men beeft den tijd zijn standpunt te handhaven, geen schrede voor- of achterwaarts to doen tot twee saken zicht baar worden, die beiden even hoog in de lucht hangen: de grondwetsher-. ziening en do maatstaf, genaamd verstandelijke ontwikkeling. Dit teleakopisch standpunt is het veiligste waarop men post kan vatten. Men sou er alleen last kunnen krijgen van iemand, als von MUncbhausen, die een stormwind kon blazen: doch dezulken »u'u zeldzaam. Nu de regeering gedwongen is de kieswet te wQtigen, kunnen slechts twee zaken m aanmerking Van 'een herziening der Grondwet kan vooreerst niets komrti. Is er, vragen wy met de ArnJttmichc Courant, wier byval ons zeer verh«ui<t, iemand die met een gerust geweten zou dur ven zeggen, dat, op dit oogenblik, eene doel treffende herziening van art 76 der Grond wet mogelijk kon geacht worden?" Men weet beter, Wie thans op |grondswetswijziging aandringt vóór kieswethervorming, predikt direkt of indirekt het behoud van den bestaanden onverdedigbaren toestond voor nog zeer langen tijd. De eerste vraag is: boe ver zal men de kiesbevoegdheid, by behoud van den census, kunnen uitstrekken? De tweede vraag luidt: moet niet het enkel' vondig distriktstelsel ingevoerd worden, zoolang bügebreke van grondwetswijziging een meer door tastende hervorming, om tot eel proportioneel kiesstelsel te geraken, niet wel mogelijk schijnt t1 De liberalen, die meenen, dat niet rechtvaardig heid, maar behoud van de Kamermeerderheid een eerste vereischte is om het land te zegenen, zul len van enkelvoudige distrikteu en eensusveriaging met gediend zijn. Voor hen is het rekken van ?en eerloos politiek leven, het schoren van kuustmatiae toestanden, het vertoon van kracht zon der inwendige sterkte, het eeno noodige om hot Vaderland veor den val in den afgrond te be hoeden. . . , 1. *!_. 1. De liberalen, die hnn beginselen liefhebben, en in de voksverteganwoordiging niet bet minste vertrouwen stellen, ols zy zelve, met het oog op de wyze waarop zy is samengesteld, zich genood zaakt ziet te ei kennen het volk volstrekt niette ver tegenwoordigen, kunnen onmogelijk ieU andflrs begeeren.dan dat er ten spoedigste en eind komt aan een liberale kamermeerderheid, van welke niemand weet te zeggen, welke beginselen haar heibg zyn. , . Enkelvoudige kiesdistrikten en de verlaging van den census tot een minimum, zyu de eeuige mid delen om, onder deze grondwet, een eind te maken aan een toestand, cue voor het liberalisme zelf Toch zal men aflas doen om aan dit middel tot herstel van grieven te ontkomen. De menschelijke geest is somtyds aoo wonderbaarlijk vindingrijk, als men in 't nanw zit Staatkundig Overzicht. d» ?' MerwDe franscbe kamers werden geopend en de verrads zingen voor ? den Senaat zijn afgeloopen. De bucnatsten vielen in republikeinschen. geest uit. De slcaftredende republikeinen, werden allen herkozen, '* de anti-republikeinei verloren 27 zetels. Onder de gelnkkigsten behoort de Freycinet, die viermaal verkozen werd. Men acht thans de partijver? houding in den Senaat geheel in het voordeel dar progretsistische liberalen veranderd. Ook de groep van Jules Sinton slonk tot een twintigtal, terwijl de rechterzijde niet meer dan 90 en de linkerzijde bet dubbel getal senatoren telt. De zitting werd geopend door den oudste in jaren, de Heer Gaulthier de Rumilly, eon re publikein, die bij deze gelegenheid een pleitrede hield, voor het ?-behoud van het bestaande, kies. stelsel en waarschuwde feiten grondwetsherziening als onnoodig en gevaarlijk voor d" rust des lands. Gdtubetta s . besluit om de geliefkoosde her vormingen door te drijven, ataat echter vost. Reeds beeft hu in den ministerraad zijn ontwerp tot herziening der grondwet voorgeleten. De hoofdpunten zijn: verkiezing der senatoren voor het Jpven door de beide Kamers in kongres verrnv'/l, uitbreiding van bet kieskollege voor den . :?'!,.ten behoeve der gemachtigden der groute . !?;, beperking der bevoegdheid van den in het begrootingarecht en wederinvuering ? jn scrutin de liate. De overeenstemming sn Gambetta en zijn partij laat echter veel nschen Over. Hot zijn juist do opportu. die niet het minst ontevreden zyn over de ' ? ucüuemingen die bjj gedaan heeft en in 't alge meen over zijn onparlementair optreden. Ia de liimer werd Brisson met bijna algemeene stemmen weder tut voorzitter gekozen. ? Verleden Zondag, den jaardag van Blanqui's dood, bad er 'te Parys eon minifestntie plaats, waarbij de', radikalen o. a. Louiae Michel, zioh wat al to opgewonden aanstelden. Een twintigtal 'der oprósrigcn werd door de politie gevat Omtrent Tunis verkeert men in het onzekere. Nu de zuidelijke deelen door de franschébezet ting ontruimd zijn, steken, naar het schijnt, de opstandelingen het hoofd weer op. Men spreekt van eon hongersnood, die in aantocht zou. z^jn, en van eano groote menigte Arabieren, die op een gunstig tijdstip wachten om den strijd te her nieuwen. Derby, Brigbt en Cbamberlain hielden rede voeringen voor hun kiezers, Men is daaruit te weten gekomen, dat allereerst een voorstel tot verandering van bet reglement van orde zal . worden gedaan om het obstractionisme te breidelen. Ook denkt de regeering 'aan uitbreiding van stem recht en wijziging van het landrecht. Derby gaf z\jn afkeuring te kennen over het streven der iersche landheeren, om uit de staatskas schadelooistelling te verkrijgen voor de mindere pacht die zy ontvangen. De ministerraad ? houdt zyn zittingen en heeft de aandacht gevestigd op de verschijnselen, waaruit blijkt, dat oproer in Ierland wordt voorbereid. De regeering wil bet uitdealen van wapenen aan do bevolking strafbaar stellen. Weder ? werden cenige agrarische misdaden ge mold en verzamelplaatsen van wapenen en dyna miet ontdekt. ? De prnissische landdag, die kennis cal maken met het ontwerp tot regeling dor kerkelijke aan gelegenheden, zil den 19den Januari geopend worden, naar men zegt, niet door Bismarck, maar door Puttkammer. belangrijke ^ , ? In den RÖksdag wawntw»,?.,... , kwesties aan de orde. Allereerst de interpellatie» Hertling, vroeger uitgesteld wegens ai«kte van den llnkskansttlier. Do interpèllant Wilde be palingen omtrent don duur van den werkdag, uitsluiting van arbeid op den Zomtag enz. Bismarck heeft b<j <leza gelegenheid een redevoering gehouden, waarin h\ de vaderlijke ««g. der Kegeering voor den arbeider in bet licht trachtte te stellen, betoogde, dat zonder corporatieve vereeniging der onderscheidene indusstri&n de staatszorg niet voldoende kan worden toegepast en hevft i i :uwe staathuishoudkundige ontwerpen tegen het voorjuur in uitsioht gesteld. Eerst als de tabaksmonopoli} werd Ingevoerd en dedrankwet aangenomen' zouden de middelen gevonden lijn om den belastingsdruk voor den minderen man te lenigen. Richter en anderen bestreden den Rjjkikunselier, die telkens nis bH het noodig ncht,» den Keizer in hot debat mengt, hij woes op Bisinurck'a onstandvastigheid ten opzichte van ekouomiscbe denkbeelden, stolde hem voor als een beschermer der grooto iuduatrUta gedekt door een theorie, die tot staats-soi-ialwme moet leiden. De tweede kwestie van belang was do motie Windtborst tot gedeeltelijke opheffing der kerkolijke wcttoo. Zij werd voorgesteld als een poging om den vredo fa Duitschlund mogelijk to maken. Konsorvaticven en nationnal-hberalen bestreden baar, Vircbow, verdedigde de motip uit naam van .oen de*l der foi tschritupartij. Z\j werd met groote m< erderheid aangenomen. l In 't iilgemoun is de biiiuenlandscbo politiek van bet duitsclio rijk de bron van grooto verdeuldheid en spanning. Keizer Wilhelm hoeft als koning van IVuisscn, door een maaifett, al wat liberaal is, onaangenaam gestemd. De koning handhaaft iyn rocht om in Pruisen de stantkuudo naar zgn eigen inzicht to leiden; m. a. w. wie legen Bis marck zh-h verzot, vergrijpt zioh aan Z. M. Deze verklaringen schijnen meer in het l>yzonder bet doel te hebben den ambtenaars te weerhouden van deelneming aan verkiezingsbewegingen. Do Rijksdag verwierp een voorstel van Bismarck om een vervolging in te stellen t«gen een socia listisch blaadje, hetwelk den Rijksdag beleedigd had. . Van liberale zijde is een wetsontwerp gereed gemaakt voor schadevergoeding bij ongelukken en 'vewkeringen togen ongevallen der werklieden. De zaken in Dalinatie krijgen voor Oostenrijk een eenigërmate dreigend aanzien. Een gernoht, als zou van Bylandt-Beitz om deze troebelen zijn ontslag genomen hebben, hoewel niet vol'.omen ongegrond, is gebleken niet juist te zyn geweest.. De Port e heeft de Bosniërs eu HerzeRpwiniën aan Oostenrijk'» willekeur overgelaten, mits da Mabomedanen slechts de roude muts mogen dragen en zy niet buiten de grenzen van het gebied zullen worden geroepen. Terwijl do Koning van Sparije met zijno echt genoot te Lissabon fceatelgk ontvannen werd, kon de stemming in Portugal beter zijn. BÜde lezing der troonrede werd do Koning door hot publiek op de' tribune gebrutaliseerd. In Egypte wekt de eneelacb-franschénota, die mededeelt dut de beide ouropeenobo rijken den Khedive willen handhaven tegen binnen- en buitenland sch geweld, groote sensatie. Vooral de militaire partij begrijpt, dat aan haar wenschen de bodera wordt ingeslagen. Of op Blaine's uilnoodigingen aan de ZumAmerikoansche Staten om een konfurentie te Philadelphia te boud*n, over de wering van curopeesche inmenging ter bescherming der neu traliteit van het Panama-kanaal govolg zul wor den gegeven, is niet te zeggen. . De berichten dienaangaande spreken elkaar tegen. _H^t legeven tot het van onwaarde verklaren dier briefjes, verdient het volgende om zijne aktualiteit de vermelding. In een dorp moest dezen zomer verkieaing Slaat* hebben van een lid voor den gemeenteraad; e partijen stonden scherp togen elkaar over. Op een oogenblik dat hst vry druk was aan de stembus, kwamen twee personen om te stem men, dio eerst van plan geweest waren zich te onthouden en daarom hunne Stembrief jes hadden thuis gelaten. De aekrotaris, die tot hun tegenparty behoorde gaf hun ieder een stembÜjet, dat z\j invulden en In de bus staken. Bij het openen der bus bleek bet dat twee ongestempelde briefjes aanwezig waren en mot zeer n te waarschijnlijkheid waren dit de briefjes, de bedoelde personen ingeleverd. Goede trouw kan verondersteld worden, maar 't is ook mogelijk, dat de secretaris van de ge legenheid heeft willen gebruik maken om twee stemmen, zijner tegenpartij hy voorbeeld, nietig te doen verklaren. .... ' De kunstgreep die hier uysaohien m 't klem is aangewend, kan ook op grooter schaal te «eniger tijd m toepassing worden gebracht door aan en kele kiezers van wio de persoon, die met de ver zonding der stembiljetten- tt-belast, weet dat zo tot zijn tegenpartij bsliooren, ongestempelde of n;et goed gestempelde stembriefjes'thuis te zen den; wordt het ontdekt dan kan 't altijd voor een abuis doorgaan. Men zegge niet, dat elk maar moet toezien, w«in,t er zij u duizeu Ie kiezerl «Üe nauxrelgks \voton hoe hun stembiljetten gestempeld mooten zijn en nogmaals duizenden dïl er nooit op letten. Om de mogelijkheid nlker misbruiken te voor komen moet dus de burgemeester of de ambte naar, met het verzenden of uitreiken der stem briefjes belast, verantwoordelijk worden gestold voor 't afgeven van onvoldoende biljetten of men moet bet stempel afschaffen of de stempels aan brengen op de achterzijde der biljetten, zoodat de voorzitter van 't stembureau ..zich kan' overtuigen van 't aanwezig »ijn van voldoende stem; pels, vóórdat het briefje in de bus wordt ge stoken. ' _ ? De d»gbl.tlen bevttton: Hot ItandtUblaJ: NoJorluiduli lodlS in 1881. Ons Allerlei. i-n«UT dor koninklijke residentie en alle andere officieren in het vor teiyk 'a Gravenhage, zich niet anders dan in uniform in het openbaar mogen vertoonen, althans vóór 4 uur namiddag. Op zichzelf ver heugt ons dit besluit zeer, omdat het zeker zal bijdragen tot verbooging van 's lands weerbaar heid bij dag. Intnsschen doet het ons leed, dat nu niet gelnktydig is bepaald, dat de soldaten, die steeds in uniform langs 'B -heeren staten moe ten loopen, na 4 uur ten minete van bet dragen der wapens zullen ztfn vrijgesteld. Dit zou voor ben OOK een kleine verlichting" en voor de burgers een geruststelling zijn geweest, waarop sedert lang te vergeefs is aangedrongen, met het oog op de vele vechtpartijen van dronken landsverdedigers. Een nieuwe manie beeft zich van ónze politici en van een deel der pera meester gemaakt, de manie om elke verkiezing op grond van infor maliteiten nietig te willen verklaren. De liberalen willen dékans te Middelburg, do anti-revolutionnairen te Sneak nog wel eens wagen en zoeken le van de usance, den Prins toch maar een boogaren rang heeft gegeven. Al gaat het niet altijd volkomen naar bet goede beginsel, toch moeten, ook by Vorsten, rang en verdiensten ge lijken tred houden. Het Nieuws herinnert dat de overleden Kroon prins op 22 jarigen le'ef tijd -generaal. was, terwijl Prins Alexander op 30 jarigen leefttyd nog twee rangen lager staat. - Vergeet het Nieuws dan geheel dat de overleden Kroonprins een sieraad van ons leger was; dat hy als inspekteur der kavallerie dienst deed; dat hjj als bevelhebber büde mobilisatie van 1870 toonde eea ferm sol daat, eeh kundig generaal te zijn? Onze tegenwoordige Kroonprins is ziek en zwak, zal men zeggen: Welnu, wij zullen er hem geen verwijt van maken dat mj geen aktive rol bij het leger vervult -Dooh dan eische men ook de generaals-sterren niet voor hem. Na b den bwtsten tijd het niet of niet vol doende gestempeld zjjn~vim*irtembriofjej zoo Vaak ware ontwikkeling in Staat en Maatschappij. En, UxHThy' later de Universiteit gedacht: ?Vertegenwoordig ia de toekomst als m het verleden het recht des vryen gewetens, hel recht der zelfstandige overtuiging. Dat is de voorwaarde vaa Uw bloei, dat is de waarborg Uwer ontwikkeling." Eere den man die in onze dagen aldus spreekt! laat ons zeggen: aldus durft te spreken. Zulk een taal doe* het hart goed, als men even te voren eon voordracht van B. en W. gblezen heeft: dreigende met synodale prolessoren voor dogmatisch onderwijs in orthodoxe richting. EEN VERDWAALDE tLEEUWi. Minister Six heeft, bil uelecenhoid van het In plaats van zich' getroost of desnoor i teleurgestold by de uitspraak der meerderheid neer te leggen, wil men met opoffering van het laatste greintje eerlijkheid , dat nog in de politiek is overgebleven, elke verkiezing doen vernietigen, die niot in den geeat der minderheid uitvalt De terugroeping van baron von Canitz, den duitschen gezant, bij het nedarlandsche Hof, beeft liii-r to hinde veten verbaasd en leed gedaan. M<:n 'wist. dut ilezo diplomaat, verwant aan een o. IAO. i.'i^te t';'.miliün, ons land warme sympathie t .edvoiw. . AU moit nagaat hoo weinig genegen heid ibui-uiit.'.'xcii het Kabinet van Berlijn ten tm'.cti 'iiui -.ie . k> i-stert geluk nog dezer dagen bij ilc '.knstvi rti-ugoling bleek, door de ttitslui-. iing v.m mui-- Beliepen van de. vrije vaart, -?dan wordt h- 1 cftniKcrmate duidelijk welke gronden clou rijksk'inüclicr van het duitsrhe Eiik hebben bewogen den vriendschappelijk gezinden verte genwoordiger uit. den Haag te verwijderen. Men begint in de riei-lijnscho diplomatieke kringen d«n gozantschapspost in Nederland juist nu van belang te beschouwen, Dat is een veeg teeken. Het héft de aandacht van bet Nieuws van den Dag getrokken dat onze Kroonprins nog geen booseren rang bekleedt dan dien van GenaraalMojoor en dat bösedert 18 Februari 1877 geen promotie beeft gemaakt Ons verwondert dit 'geenszins ; onze Kroonprins heeft sedert 1877 niet mot de natie meegeleefd en keuren het zeer goed dat men niet, bm der J»v& (Suriname). Xitutet Bolleriamteht CoHfaHt: Het h&ndoUtrftkUat met Frankrijk, Borneo IV. Het Tadfrland: Kinderarbeid. _ De uitsluiting dor csdeflandich» ichepan Tin da doitsche ktutraart. Het Niinu-1 van dm Dag: Een Süikorpriitjo. Afnhtmtehe Courant: Algetuoeno beschouwingen over kiesrecht. Onderwijzers-bibliotheken on bjjoonkomaten, Utrtehtithe Courant: 1881. Boem en schande (Qonon&l van der Heijden). Amiterdamicht Courant: Eea «rbeidenboling (adres aan de Tweede Kamer ran Flóitormin en de Kop). Onze BepUek (klerlkaliamo), Boraeo. Een nale zing. HetEaiuerreralag overhel traktaat met Frankrijk. Dagblad van ifwiW-tfo/laiti en 'tGraemhage: De vr\Jbandcl-politiok on de tractaten, De nota van Mr. Yfintgena. Standaard: ChrUtelök-nitionaaL Conclusie (con tract). Yijoint console! ! De Tijd: Een nonaaaUcbaol ander een neutrale wet EEN WOORD OP ZIJN PAS. In een kernachtige redevoering heelt Prof. Theod. Jorissen het tweo honierd vyitigjarig beslaan van de inrichting voor Hooger Onderw\j3 te Amsterdam herdacht Daar is slechts n stem over de uitne mende wijs waarop de welsprekende woord-. voerder zij n taak heelt volbfachLHi) toekende een beeld van het verleden, dal in hoofdzaak ge trouw aan de waarheid, liet wetenschappelijk leven der hoofdstad gedurende twee en een halve eeuw in scherpe trekken te aanschou wen gal. De geschiedenis van het athenaeum is een lijdensgeschiedenis. De zieke beleefde, gelijk men van teringlijders gewoon is, nu en dan zeer heldere oogenblikken, gezond, frisch, krachtig, bloeiend was hij nooit. Het Athe naeum moge .wonderen verricht hebben met de krachten, die het bezat, zijn krachten waren in den regel zeer gering. Tientallen van. jaren bleven de voornaamste leerstoelen bij afwisseling onbezet, en breedgeschouderden droegen een geneele fakulteit, of smalgeschóVderden zagen zich verplicht te doen alsof hun schouders zeer breed waren. Gaat men aan de hand van-, den feestre denaar na wat sommige dier Homerische helden hebben gewrocht, hun invloed op de amsierdamsche maatschappij, dan rijst de vraag, of men zich thans wel op den goeden weg bevindt,'nu men een leger van hoogge leerden herbergt, van wier bestaan (enkele uitgezonderd) men alleen iets bespeurt in de dagen dat de gemeentübegrooling wordt op gemaakt. O, gij broedgeschuuderden, waar is uw kroost? Maar toch on zauk, zoo willen wij blijven hopen, heelt Amsterdam voor goed van'zijn wetenschappelijk voorgeslacht geöffd.:De tra ditie, waaraan het arristèrdamsche gemeente-. bestuur de eeuwen door getrouw bleef in haar inrichting von Hopger Onderwijs: »DE VRIJHEID TUI EWETBN TE fEfSÉS," Zal met.de herinnering aan de groote dooden blijven leven. Tot heden is allhans diétraditie niet uitgestorven. Dij den feestredenaar leefde zij in volle kracht. Hoort slechts hoe by de studenten toesprak: * Draagt uw nieuwen'Haam met gelijke eere, als de Universiteit den haren. Athenaeum of Universiteit deze instelling van hooger onderwijs is steeds zich zelf, steeds de beginselen getrouw gebleven van haar oorsprong. Laat hetzelfde steeds van u worden gezegd: weest dienaren uwer over tuiging; weëst u zelf. In de twee en een halve eeuw van zijn bestaan heeft het Ilooger Onderwijs in Am sterdam het recht van vrijheid vaa geweten, van vrijheid van denken voorgestaan en ver tegenwoordigd. . . Verloochent die beginselen nooit, gij, zijne jongste zonen! ' ? Het. zijn de 'beginselen, die de toekomst beheerschen; het individu zijn zelfstandigheid, der maatschappij den waarborg van ontwik keling geven. Weest toonbeelden van zelfstandigheid, van Univereiteilsfecst, den Nedeifandsche Leeuw uitgereikt aan Mr. Backer, bezoldigd sokretans van hel kollegte van Kuraioren der Universiteit. We weien niet of de Rcgéering de stich ting der Amsierdamsche Universiteit als een verdienstelijke daad beschouwt. Zoo ja, dan kwam een blijk tot erkenning van verdiensten zeker in de eerste plaats too aan Mr. J. C. de Koning, den afgetreden wethouder van onderwijs. Wilde de Regecring Ijver in do bïhartiging van onderwijszaken beloonen, het tienjarig lijdvak van Mr. de Koning's'wcthouderschap was een meer dan .voldoende reden voor dei-gelijk huldcbcloon. Het kan echter zijn dat de Heer Six de stichting der Amsierdamsche Universiteit als iets afkdurertswaardigs wildu brandmerken, en dus een » Leeuw" bij zich had gestoken om hem den man te vereeren, die het minste schuld .droeg aan de gepleegde euveldadd. In dit geval was de keus van den Minister ge lukkig, blijve het dan ook de vraag, of een dergelijke scherts wel gepast zy. Nu ook de feestredenaar een dekoratie ont ving, kan men moeilijk anders dan aan ernst gelooven, en is de eenvoudige oplossing van de kwestie deze: de minister zal zich hebben vergist. Zou hel ter wille van het prestige van den Nederlandsen Leeuw niet wenschelyk zijn dat hij ten slotto toch kwam, waar hij behoorde Ie zijn: bij Mr.'De Koningf Gelukkig liad de afgetreden Wethouder dezer dagen geen reden eïch over ondank baarheid te beklagen. Het prachtig geschenk hem door onderwijzers en onderwijzeressen aangeboden, mocht hem bewijzen, dal zijn arbeid gewaardeerd en zijn aftreden oprecht betreurd wordt. ELIJK RECHT VOOR ALLEN. In een uitvoerig artikel schrijft dékatholieke Amttelbode o. a. het volgende naar aanleiding van do voordracht tot benoeming van kerke lijke hoogleeraren: Wy meenen vooralsnog dat B. en W. even onpartijdig willen zyn voor de Katholieke on voor de Afgescboideue en voor de Israëlitische als voor de Synodale gemeentanaren. B. en W. willen niet een onbillijk gunstbetoon afzondereu vóór de Synodale leer of leering, wel beeft het door ben voorgestelde middel er meer dan den schijn van: moge dat geschied z\jn buiten hunne bedoeling. Het moét zeer zeker ook buiten hnn doel liggen. Hun doel is het gemeentebelang; dat belang willen zij bevorderen met het aantrekken van studenten naar de gemeente-Universiteit: dat aantrekken meenen zy te kunnen doen slagen door middel van deze oprichting van twee nieuwe 'leerstoelen. Hebben zij een ander eerlijk en ge schikt middel bij' de hand ter bereiking van hun doel, ook. dat ander middel zou hun wel kom zijn Dat minstens veronderstellen w|j: moest die veronderstelling ongegrond blijken, hadden wij niet met waarlijke £. en W. te doen maar met zich vermommende sekretarissen, dan verklaren wij onze veronderstelling voor ongegrond en trekken ze terug: maar wjj nebben op out punt, voorals nog veel betere opinie -van B. en W. Het bewijs voor deze veel meer eervolle opinie kan spoedig galeverd worden: het kan worden geleverd by de eerste bespreking dier aangelegenheid. Alsdan zou ik aan B. en W7 wensohen ter be oordeeling voor te leggen wat hier volgt: stu denten voor de rechten en studenten voor de medicijnen zullen n wel even welkom zijn als studenten voor de theologie. ? De Nederlanders die katholiek zgn, vormen de u bekende talrijke fractie der natie. Voor al die katholieke studenten die ter universiteit gaan, wordt hoegenaamd niets gedaan wat hen byzonder naar Leiden, naar Utrecht, naar Groningen trekt: waaneer nu voor hen iets bijzonders ge daan werd in Amsterdam dat hen bijzonder aan trekt, welnu dan zullen zij naar Amsterdam eerder dan naar Leiden, dan naar Utrecht dan naar Groningen ter Hoogeschool gaan. Doet dan in belaag uwer gemeente en uwer gemeente-Universiteit tot aantrekking, van KatWieken wat gij nu doet voor Hervormden: en even als gjj nu twee Professoren, door de Synode te benoemen en 'te ontslaan, aan uwe Universi teit verbindt, doet zoo ook met twee professoren, b. v. eon professor van philosophie .en een prb?fessor van geschiedenis, te benoemen en te ontslaan door bet by de wet erkende R. K. Kerkgenoot schap,^, w. z. door het E. K. Episcopaat. Natuurlijk spreken wij hier niet op gezag van anderen; maar wüdurven aan "bet oordeel van alle Katholieke, bladen de vraag onderwerpen, of ?ok züniet van meening zün, dat, schier alle Katholieke anders hunne zoons naar Amsterdam ter Universiteit zallen zenden ingeval hunne zoons te Amsterdam vinden wat niet nëder drie andere Hoogescbolen hnn aanbieden, namelijk een Katholieken kerkelyken professor van philosophie, en een' Katholieken professor van geschiedenis? Is bet na B. en W. waarlijk te doen ombiliy* en rechtvaardig het belang der gemeente en der gemeente-universiteit te oevorderen met haar steeds meer en meer studëerenden aan te' trek ken, dan kan bun een voorstel als-het onze een. middel als het aangewezeneter bereiking van hun doel niet anders dan'welkom zijn. Wjj zien dan ook bij de pers naar antwoord uit Stellig zal dan ook De Amsterdammer vel vil len erkennen dat, niet nu, maar dan wel gelijk recht vóór allen kan gesohieden^ . Stellig zal ook hier het Nieuws wel bereid zijn te herbalen wat het schreef betrekkelijk de the ologische faculteit: . , de wetenschap ion stellig door zulk een veel* züdighoid slechts kannen gebaat worden; de Universiteit zou er nog meer door bloeien, en dégemeentelijke schatkist geen de minste schade lijden." Het spreekt van zelfs dat wij den Israëlieten niet willen zien weigeren wat wfl voor ons zei ven vragen. Zoo wOrdt Amsterdam de syutbeaifl, van wat men noemt in bet algemeen de vrije wetenschap maar ook van de specifiek Hervormde theologie van de specifiek Katholieke philosophie, enz.; zoo wordt Amsterdam de levende synthesis van net Nederlandsche volk, de ware samenvatting van de werkelijke toestanden, de «enige levende bron van du'feitelijke behoeften der Hoogere studiën in het vaderland. Voor B. en W. van Amsterdam en voor het Nieuw van dm Dag moet dit voorstel inderdaad verleidelijk zijn. Wat meer tegt, wij zien niet in, noo zij «on hun standpunt zouden kunnen weigeren dezen raad op te volgen. Als men de dogmatiek te hulp wil roepen om een Universiteit leerlingen te be zorgen, i» de katholieke zeker tienmaal voordeeliger dan de gematigd orthodox-hervorm de. Op deze kwestie komen wij, na in het volgend nummer van de Amstefbods het slot van bovenbedoeld artikel gelezen te hebben, terug. KLACHTEN. Eenige bewoners van het westeinde heb ben het volgende adres verzonden aan den Gemeenteraad. > Geven met gepaston eerbied te kennen déondergeteekenden, allen bewoners of eigenaars van perceelen aan hel Wesleinde ot den omtrek alhier; >dat door de voortdurende uitbreiding der slad langs den Amstcl en van daar uit in ds richting der Stadhouderskade, het Westcinde de hoofdtoegang tot dat nieuwe gedeelte dor Gemeente is geworden; «dat die toegangsweg zich thans in een onbeschrijfelijk verwaarloosden toestand be vindt, daar het middengedeelte eene ondoor waadbare oppervlakte vormt, terwijl het geheele verkeer voor voetgangers moet plaats vinden over het smalle verhoogde voetpad langs de woonhuizen. »Vormt het middengedeelte ter breedte van p. m. 16 meters by vochtig weder eea modderpoel, bij droog weder verandert deze modder ia stof en dringt op hoogst hinder* lijke wijze in hunne woningen. i Redenen waarom zij UEd. Achtb. eerbie dig verzoeken: 11 e. dal langs den tuin van het Paleis voor Volksvlijt een verhoogd en bestraal voetpad ter voldoende breedte moge worden aangebracht; »2e. dat hel middengedeelte van het West einde, hetzij met Andernachsche straatkeien of met klinkers moge bestraal worden, of, zoo dit vooralsnog mei geschieden kan, dat dan de stadsreiniging hel Westeinde behoor lijk van modder en stof zuivere, hetgeen thans buiten hare werkkring schijnt te liggen. «Hetwelk doende, enz. Wij teekenen hierbij alleen aan, dat een andere toegangsweg lot de nieuwe stad, leidende van de Vijzelgracht naar de Stad houderskade en Ferd. Bolsiraal, in nog veel treuriger toestand verkeert. Men vindl daar bij het middenperk aan beide* kanten zoo diepe puiten, dal »Uu«i <m irotioir ie romen bij hevige regens onderstroomen en de mod derpoel letterlijk niet ie passeeren is. Reeds herhaaldelijk werd hierop gewezen, maar hel baatte niet. Welk genot steekt er toch in, bekende fouten niet lèverbeteren? UIT DE MAASSTAD. Het rapport over de veiligheid van het publiek in onze schouwburgen en concertzaal, waarvan ik in mijn laatsten brief heb gesproken, heeft wat de eerste betreft vooralsnog slechts dit gevolg gehad, dat er bier en daar brandende kaarsen in lantaarns zichtbaar zyn, die men er vroeger niet gezien beeft, en dat m ingezonden stukken door bezoekers van den kleinen schouwburg geklaagd wordt over stoelen in de gangpaden, die er vol gens den directeur yan Zuylen niet staan. Om iu dit laatste gescbil uitspraak te doen, verklaar ik mij incompetent, en om des lieven vredes wille zal ik maar aannemen dat hot op een misverstand berust. Trouwens, van veel gewicht acht ik bet niet, als do bedoelde schouwburg inderdaad 200 weinig gevaar voor «orsoonlijke ongelukken op levert, als stellers van bet rapport mcbnen. "Want wie, in geval van paniek, ongedeerd uit dezon doolhof weet ,to komen, zal door die paar stoelen zijn kansen op behoud weinig verminderd zien. Voor de Doelezaal echter schijnen de gevolgen von het rapport zich reeds spoediger te doen ge voelen. Hot Tjestuur van Toonkunst ten minste beeft bekend gemaakt, dat in 't vervolg de con certen, en zelfs reeds aanstonds dat van den 20n a. s., in het Fcestgebouw zullen plaats hebben, daar uit eene ontvangen mededeeung van heercn commissarissen der sociëteit Harmonie gebleken is, dat, in verband met de noodig geachte vei ligheidsmaatregelen, bet aantal zitplaatsen in de grooto zaal dier sociëteit bij do oratoriën-uitv ringen zoodanig zou moeten verminderd vvordeu, dat het op verre na niet toereikend zou zijn pm den leden en verderen bozoekoi's dier uitvoerin gen plaats to kunnen geven." Waaraan dit wüze besluit is toe to schrijven, weet ik niet; of B. en W. het, ten nanzien van do Doelezaal, reeds gera den" hebben coacht veiligheidsmaatregelen voor te schrijven, dan wel of men .liier te deuken heeft aan eene lofwaardige zelfopoffering van het be stuur der sociëteit, hetwelk liever' eeue zekere bato prijs geeft dan de verantwoordelijkheid in't geval eener ramp te dragen, 't is alles cv.cn duister als het contract", volgens hetwelk in het voorjaar van 1882 mot de verbouwing van da 'Doelezaal'zal worden aangevangen." Was bet niet Toonkunst allén dat -naar het Tcestgebouw ver bannen wordt, dan zou men nog kunnen denken dat heeren bestuurders door liet ? buitengewoon zoele Januari-weder misleid, zich reeds in het voorjaar waanden en met ijver do verbouwing ter hand gingen nemen. Doch hoc dit zy, de verban ning van Toonkunst verheugt mg ongemeen, daar wünu in dio maatschappij oen krachtige bondgenoote winnen voor het verkrijgen van ecu goedii concertzaal. Nu gocf ik ook de hoop op eono nieuwe nog'niet geheel op, zoolang ten minsto niet gebleken ia dat het góheimzirinigo -contract'1 daarvoor een onoverkomelijke hinderpaal zou zijn. Nu ik toch eens over gebouwon voor openbare vermakelijkheden spreek, moet ik volledigheids halve vermelden, dat het bestuur der vereeniging, welko zich het stichten van een nieuwen schouw burg ten doel stelt, bekend gemaakt heeft, dat do lecninff van 6 ton (omtrent do voorwaarden heb ik reeds ecnige weken geleden mijn meening go zcgd) niet is volteckend, en zij weldra met een nieuw financieel plan' voor den dag zal komen. Over dit voornemen onthoud ik my evenzeer van elke beoordeoling, als ik over het vorige plan deed, zoodra het door .de leden der veraenigiuff was vastgesteld; ik wensch te zeer dat de zaak tot Atand komo en wüin 1831 in 't bezit van een ' No. 238 DB AMSTERDAMMER, WEÉ£jBIiA$ VOOR NEDERLAND. . &J* . x . ? ' f .... * JT« _ nieuwen, Rotterdam wnardigen, schouwburg rullen s4jn, don dat ik zelfs ook maar den sobu'n aou willen hebben bet totstandkomen dezer zaftk op eouigerlui wijze tegen te werken. Als er onder m\jne stadgenooten zijn die daartoe lust gevoelen, dan hoop ik voor mij zei VCD, dat zij -zich dasrbjj niet van de initiaal G. bedienen, zooal» vóór eenigen tijd de »cLrijvt>r van een perfide ingezonden stukje in bet JMtui-tl, Nieuumbl. gedaan beeft Heden heeft ouzo gemeenteraad zijn eerste zit ting in hi't jaar 1882 gehouden, welke met den gobruikclijken welkomstgroet van den burgemees ter goopeud werd, waarop do heer van der Hoop in naam van den raad beeft geantwoord. Belang stelling in het laatste punt der agenda, hét voorstel-von Weel unmetyk om ook in de oude stad de nosfitbricatie in oigeu beheer te nemen, dreef rui bedeu-middag tegen S uur daarheen, en geoosziuM verwonderde bet my, dat het afgescho ten hokjo, dat den weidschen naam van publieke tribune draagt, met belangstellenden zóó gevuld was, dat ik er zelfs niet kon binnenkomen. Ge lukkig verleende de welwillendheid vnn ecu der raadsleden mij toegang tot dégereserveerde tri bune. De voorlezing der ingekomen stukken niet minder dan 46 naar ik boorde, est de be noemingen waren nog niet afgeloopen. Delaatete was die van den gemeente-secretaris. Op hoogst eervolle wijze, met algeraeene stemmen nameujk werd daartoe gekozen mr. J. J. Tavenraat, chef der secretarie, die door B. en W, bovenaan op de voordracht was geplaatst. Het past m$ niet in eeue beoordoeling dezer keuze te treden, maar dit is zeker, dat er in de zoal weinigen waren, die voor den persoon van den gekozene zich daarover zoo oprecht hebben verheugd als uw correspon dent. Maar juist daarom doet het my innig leedden schijn op my te hebben geladen, dat dezeTceuzo mij volkomen onverschillig heef t gelaten, want 't schijnt dat ik in mijne vreugde het groote belang der gasquaestie had behooren te vergeten en onmiddellijk na de beëediging do zaal had moeten verlaten. De nubbVke tribune toch, waar ik zooveel belang stelling in do gasquaestin ondersteld had, liep daarna tot op vier man leeg. En nu zeggo men nog dat bet hier aan belangstelling in de publieke znnk ontbreekt! Ue priucipiccle rjunestic: concessie, inschrijving of ciqeii beheer, is' ook bedeu nog onbeslist ge bleven. Door den heer van RoalÜb wns eeno motio voorgesteld om bet voorstcl-v.in. Weel, c. s, aan B. en W. ten fine van praeadvics in banden te stellen, en na eenig debat hoeft do Raad zich eenstemmig vereenigd met deze motie, nadat de considerans er vnn afgenomen wns. Nanr du letter werd daarin bet pvacadvita beperkt tot deze tweo punten: de toekomst van het gas in verband met net electriscb licht, en eene globale raming- der kosten eenor stedelnko gasfabriek; maar uit de schriftelijke en mondelinge toelichting bleek, dat do voorsteller eigenlyk een prauadvies wenschte, waarbij de qunestie in baar geheel van een ruim standpunt toegelicht en beoordeeld wordt. Waarom dim echter iu den considerans -aan 1). en W. ,ecn zoo beperkt standpunt werd aangewezen, bleef onopgenelderd. Geüjk te verwachten was, lokten considerans en toelichting bestrijding van de zyde der voor stellers uit, die in hunne toelichting dcgasquacstie rijp voor beslissing achtten. Intusscnen ver klaarde de heer van \Veel in hun aller naam, dat zij zich niet tegen de conclusie der motie zouden verzetten, en nadat mr. Roest ze op geestige wiho gedctanitcerd en de voorzitter verklaard bad, dat 13. en~\\r. tot bet geven van een nriedvics bereid waren, zoo spoedig als een nauwgezet onderzoek slechts (Tnrtoojrdfi. word nonJei liuuAlolUKt) stom»ming de motie aangenomen, waardoor echter, zoo als uitdrukkelijk door den heer van Raaltc ge constateerd werd, de raad geenszins geacht werd zicb in beginsel Hen gunste vnn eigen beheer te hebben verklaard. ?Op ccne zinsnede in mijn voorluntsten brief schijnt de heer van Veel geheel ten onrechte vuur gcvftt te hebben. Het ovcrnemon der nieuwe gasfabriek, zoidc hij o. a., is door d« voorstellers ..geenszins liaubévblen, zooal« van zekere zijde geinsinuoerd is, pow les Icanz, ycux der Rotterdnmscbe aandeelhouders", en vergis ik mij niet, dan is uw corresoondcut dio zuccre aijde." Ik schreef namelijk woordelijk: rEn te meer zou een oosluit tot naasting der nieuwe fabriekte betreuren zijn, omdat bare aandeelcn in1 handen van een zeker aantal Rotterdammers znn, terwijl de Imperial oeno Engelche maatschappij is. Waar ue raad over dergclijke zaken te beslissen beeft, moet by er voor waken dat zijne reputatie als die van Caesar's vronw blijve. Van bevoordeeling van enkele ingezetenvn uit de stedelijke kas mag bij zelfs niet verducht worden." Het is uwen correspondent volkomen onbekend, in hocierro er voor den heer van Weel aanlei ding bcsrtaat om in deze woorden eene insinuatie tegon de voorstellers.te lézen, maar 't is mij niet mogelijk er «ene in to zien en zeker is 't dat ik er geeno mede heb bedoeld. Ik heb mot deze zin snede niets anders beoogd dan een m. i. krachtig argument aan te voeren tecen het overnemen der nieuwe gasfabrltk, hetwelk blijkbaar aan de echerpKÜinigliuid van den heer van' Weel on' zijne mcdevoorstcllcrlB was ontsnapt. Van verdacbhnakiiifj dezer vier heeren is, naar 't mij voorkomt, in de bavennungi'hoaldo ziusnmle geen spoor tu ontdekken; er is daarin van do heercn voorstolJers hoegenaamd geen sprake, noch wordt er op. It.^n zelfs gezinspeeld. Dut do ratd, die de belnnge.i van alle ingezetenen te bcbnrtigcn beeft, zelN' van do verdenking vrij blijve bet belang van cnkci'3 byzondure personen te dienen, acht ik eeno zaak vauromtreiit gcen ecl-ljjk Rotterdammer onversclifh'iff kan zijn, en ik geloof inderdaad niot de grcnaïn eener gepaste vrijheid van liet woord eene iushnmta tegen .een of moer zijner leden zou kunnen zi^n, is mij een raadsel. Overigens ben ik er den h'cer van Weel dankbaar voor, dat hy my de gulcganheid beeft gegeven op dit punt terug-te komen, .want ondanks de beschuldiging van verdachtmaking, blijf ik 't een groot, zoo niet bet gewichtigste belang in den parlementai ren timt acht en, dat bet karakter dei' electicyo lichamen vlekkeloos i?üals de reputatie van Caesar's vrouw. ' . ?, ?. ? G. TJIT DE HQF3TAD. No. 82. . ' Kif il een gek getal; Da Witte Sociëteit .'k Heb 't meer opgemerkt; elf is een gek gelal en 'k kón beden geen courant tor hand hemen, of er kwam roy zoo 't oen en ander, dat met gek synonyme was, onder 't oog. ? ? ? ? Om to beginnen stond er in 't Dagblad, onder de offjcieele berichten, door de pohtlo vermeld, dat zy als gevonden voorwerp weer eene portomonnaie had te pakken gekregen» woann zich een sleutel, een bont schort, een broek, «en gareelbeügel, een muisvale hazewindbond, een hterijlot, een parnplnie, een paar dameshoeden, ji tot zelfs een middenstuk eeuer clarinot en nog veel meer mooie zaken bevonden, en onwillekeurig vroeg ik me af of soms Bmnberg, die al oud bf pint te worden en zyn taken misschien aan kant doet, dat wonderding stil achter een boom bod gejegd en daarna hard was weggeloopen; doch btf nader inzien begreep ik, dat men redelijker wy'ze van de politie, die van tüd tot t^d niet bfl wachto' ii om, daar waar 't benoort, de puntje* op de i te zetten, ook niet vergen kin, dat » met komma's weet om te springen, want dat is immer* heel erg moeilük. Vervolgen» kwam 't Vaderland met de bespot telijke mededeeling op de proppen, «to dat nog «elonder 4e ,la*M» beri&t»" die Mttmrl$ alqfd heel belangrtik z^n. datoaderdaotndidaton voor de ainitaütd» verkiethig TOOT twee leden der prov. Staten van Z--HoUand ia het hoofdUetdutriet Vkardingeo o. a. nog genoemd werd de grondeigenaar J. J. Duyattee alhier! t Eotiercümtch Nievwtblaa van beden deed ook een dwaatheid. ZQ, de redactie, kenrde het van 't 7aderlmd af, dat daarin het gebeurde met de begaafde diohterw uit Arnhem die door de rechtbank «Idaor in staat van kaoneltik onver mogen ii gesteld, werd roohtbaar gemaakt Ik moet eerstgenoemde redactie .gelift geven, dat 't edeler wai geweert van 't Vaderltmd als het de beminneftke aangiter van ocbtmdliederen t* nutldagtangcn, ter wille harer aitatekende beguafdheden hei verder bekend worden van den ongelukkigen toeitaod bespaard had, te meer omdat alle omitandigheden. welke tot den droeven omnukeer harer geldetyk* aangelegenheden geleid hebben, nog niet door allen kannm gekend t$n; maar het ^ottcrdamtch Nianetttad deed haar nel meer kwaad door de behandeling van t Fadarlmd af te keuren en twiitceeebrff aft (* lokke». Wat t memcwMcMf beieerd had ia deze ?aak, dat b: ttitt owpraWiv, heeft het jutot davdoor uitgelokt, en de rol vervuld van een onhan dig vriend. Niet alleen in de papieren wereld kon men op dezen dag met nieuwe dwaasheden kennii maken. Zoo rooide men straks zoo onhandig in t Voor hout een der prachtig* boomen, welken door den irtorm van U Oet. jl. de top wal afgeslagen, dat hu in zijn val een gaaf gebleven buurman grootendeels van z$n kruin beroofde, en toch wai er ruimte genoeg om hem, zonder andere boomen te beschadigen, over het middenpad te kannen laten vallen, 't Zal, zoo voortgaande spoedig gedaan zUn met onze oude vrienden in ?eVooïhout Op de Witte Sociëteit, die van buiten allo kleuren, behalve die van Wit vertoont, waa 't heden om 5 uur nog erger gesteld . . . men'zat er in een twijfelend icnemerlicht, en dus in da onmogelijkheid om een courant te lezen. Men heeft er namelijk in plaats van don prachtigon gouden lustre met 40 pitten, die met de overige weelde der hoofdzaal in harmonie was, thans een parapluie-vormlgo gaslamp aangebracht, dio op ongeveer een meter van net plafond hangt en welke, dooi een wit geëmailleerdeu ronden abat-lumiire, van ongeveer twee meter diameter, omgeven, geon voldoend licht kan verspreiden. Naar ik verneem wordt er 50 pCt. ga» bespaard, doch als men nu, ten einde ten minste iets te kunnen zien, de andero Candelabres met U pitten moet aansteken, dan betwyfel ik sterk of dat voordcel wel zoo groot zal zijn, te meer als men het waardeverlies rekent op dien gouden lustre geleden, vermeerderd mot de ontzagzelük hoogo inkoopsom van dit nieuw licht-toestel. Zoo als men weet bestaat bet anagram der Witte" uit do letters N L S. Da N is verbon den met de L en uit bet schuinscbo been der M valt de S sierlijk naar omlaag. Op glazen, borden en kopjes, overal vindt men dia raadselachtige letters, die toch evenmin .Nieuwe .Likeur Soci teit, als Jfiouwe .Littéraire Sociëteit kunnen bc. . , -.- anagrammen op de. door engeltjes gedragen schilden zijn ge plaatst, werd 't me hoe half donker 't ooi; was, zoo klaar als do zon, dat met NS L be doeld. WAM!- TVunw *l««l«* .ClUit» 't I» ui opea «atJQL.fi. <3omtÖ*s»rwsen de oogen *an duizen den, die de 'Witte bezoeken, niet langer zullen bederven, en men de twee zoo-nimfen aan 't plafond, ten ge volgen van den bizondei'en stand harer beenen, de conservatieve" en do Jiberalu" genoemd, weer onder 't vol licht der heldere gas vlammen kan onderscheiden en bewonderen, op dat leden, weHfcj*lanp in den conservatieven boek, onder beschutting der dito engelin neer zaten, niet zonder het te weten onder de liberale nimpf en hare trawanten verzeild geraken en omgekeerd. Nu ik voor bet eerst over deze Sociëteit spreek, omdat bet mijne gewoonte niet is uit de school te klappen, zooals helaas door zoo menig chroniqueur onder den sluier van anonymiteit is ge daan, maak ik tevens van deze gelegenheid ge bruik, om hulde te -brengen aan bet streven deicommissarissen, welke deze Sociëteit door den rijkdom harer nieuws- en letterkundige bronnen eenig hebbed gemaakt in haar soort. Waar toch vindt men dat legio binnenlandscbo en buitenlandsche dagbladen, tijdschriften, brochures enz-. Hare bibliotheek is riJK voorzien van periodieke geschriften en als men op het voetspoor van hot Hotel Je Belvédère" op het Buitenhof alhier, nog besluiten kon om even als daar, de adresboeken van de voornaamste steden van Europa aan te schaffen (dat van London kost slechts twee pond) dan zou men daardoor niet alleen vreem delingen, maar ook vele leden een diemt bewijzen. Wat men ev«nwel ook aankoop?, de benaming van Nieuwe Littéraire Sociëteit kan evenwel nooit wel gekozen zyn t* noemen. Van de 2000 loden zy'n er zeker geen 20 pCt. penvoerders dio zich op letterkundige verdtensto mogen beroemen. 's Graveuhoge, Elf Januari 1082. ', J. A. de Bergb. KUNST. MAGDA IRSCUICK VON PEUPALL, IN DEUORALl". ' Het is ecnbnitcnfcansjen vony ons "Nederlanders, dat Magdiv Irscliick, die, als Fivii'niu vun IVrfcll eeii geheel jaar van haar liewo/er: lev.-n, hare zorgen uu triomfen, op het Linii^tiuii \;IM haar mau, den fijn-bcschaafdeu neef dus Ko\t'n<i-Uen Schouwburg-lntoiuliuitsculDunliiifuti'i.n,I'H, U:\ruii Karl Theorior Emaauel von. Jfnlii'l ui!ius;c:;J, do vreèi voor een vroegHjJig af'diwi vun het. fooneol bad gewettigd, onzo hoofde a/1 wel onder de groote middelpunten heeft willen be trekken, waar zij haar voortreflijk talent nog maals der openbare waardeering overgeeft . Des te meer mag het ons bedroeven, en moge 't ooi beschamen, dat bet buis" by de eerste voorstellingen zoo slecht bezet is geweest. Gelukkig', zeide de odelo vrouw, ben ik ge woon voor maar n persoon in een overigens keffen schouwburg op te treden, anders ia zoo n klein publiek al weinig begeesterend.". Maar die eene persoon is dan de kunetlievende Koning van Beyeren, die, om de dramatische poëzio en dramatische handeling ongestoord te kunnen genieten, de gewoonte beeft do buigend o en aangapende menigte buiten te sluiten, als bij zich tooneeluitvoeringen laat voorstellen. Mevrouw Inchick von Perfall is eene kloek, maar niet te zwaar gebouwde, fraai geprofileerde vrouw, met zeer beweeglijke, sprekende gelaats trekken, donkere oogen, fraayo tanden en ge voelig gemodeleerde armen, waar zij hare, door ernstige oefening ry'k geschakeerde, gebarengammaai de scboonite efiekten mee afdwingt Zelden zag ik zulk eene vrijmoedigheid, om ae wel gevormde armen en handen, waarlijk de nitffeeprefcen gedachten en ffevoelabewegingen te doen okkompeniëeren. Zy beschikt ook over eene hoogst welluidende, krachtige stem; die *jj wel'op het sterkst uitzet, maar nooit misbruikt Zi) ipVeekt een duidelijk, gedistingeerd, gemeenekndr' Duitsoh. De middelen, die baar ten dlenite ataan, zijn door overigen arbeid (dien zty op 13-jarigen leeftijd reeds aanving), geheel geschikt gemaakt om haar. gevoel, verstand en fantaizie te dienen. Zij heeft de DeooroA met eea hartstocht ge?elfs Mteie Saebaoh biet in de rol en die men na toch voelt, dat er __, nis i». Wfl moeten echter bekennen, dat, al speelt Jufv. Joséphine de Groot de rol met minder, nutöstria, .haar penoon en sommige oprattuigen .? van dien aard waren, dat ze btf ae voor dracht van Mevr. von Perfall niet achterstonden, Het stuk (van' Mosenthal) is middelmatig. Bet kit slecht in elkaar; er ontbreekt geheel in: maar ktt, te rfik aan gelukkig* grepen, schoonheden in de onderdeelen; en vooral is het ge schikt om een aktrioe te doen schitteren.Mogda beeft zich dan ook in dit laatste opzicht het Aak alleszins waardig betoond, en bet niet ?eer tab$ke publiek heeft baar m den avond van 12 Jan, eeue wanne bejegening met geestdrift waardig gekeurd. Be geneele voorstelling beeft wel voldaan. Een stok als dit VolksscJtauspiel is zeer aan de krach ten van het gezelschap geSvenredigd. De Heer guller Fabricfts (Joaepbl vader), Lederer (Schulmeister). Jttrmn (Pastoor), Werner (Joodsche aritajvd}, ook de vervullen d«r kleinere rollen nebbe*atah zeer voldoende van hnn taak gekweten. De. ondankbare rol van Joseph was m banden van te Heer Eulau. Zelfs deze bekwame akteor ingde er niet in de rol te redden. De da me», buiten de hoofdrol, waren zwak; FrauG nther, ala Röschen echter vrij goed. Waarom ondertosschen vinden de Heeren Enlau en Jürgan toch zoo'n behagen m het dragen van knevels ? Dat is een betreurenswaardige zaak, waar een echt kunstenaar mee behoort te breken. Dat van da knevels het talent niet schijnt af te han gen, zon men nit de geschoren bovenlip van Lndwig Bamay en van den Generalissimus vonMoltke mogen opmaken. Wji hopen, dat de langzamerhand bij bare voor stellingen aangroeyendo menigte Mevrouw von Perfall moge doen besluiten naar aanvankelijk plan om hier drie weken te toeven, to volbrengen. /ij besteedt bare snippemreu om, met baren ridderlyken gemaal, onze monumenten en onze schil derij-verzamelingen te bezoeken. Als theoretiesch beoefenaarstor der dramatische lette: kunde zou het niet onbelangrijk zijn, dat zy ook tjjd vond zich een weinig met onze literaire instellingen gemeenzaam te maken. 12 Jan. -82. Alb. Th. FRAXSCHE OPERA JÉRUSALEM." Dat Verdi's Jènmakm minder bekend is dan NnbucJtodonospr of Ernani van denzelfd*n maestro, ia niet daaraan toe te schrijven, dat de muziek lager Staat dan van deze twee opera's; maar ook bier is het vertalen v.m den naam tot schade van het werk geweest. Zoo bc'cft men Mcijerbocr's Pardon de 'l'loêrmd en Weber's Fi'dü'Mitt pok geen dienst gedaan door zo te hcrdoopen in Dtnoruh en Robin des Hois. Die de groote aria uit Jérnsalcm door Italiaan:che zangeressen op concerten hoorde zingen, los op het programma 'ILombardi alluprimu Crociutu en vergat den langen titel; hetzelldc is bet geval met den (pooien krijgsmarsclj, die zcw vaak g-> gespeeld wordt. Jrfit&tdcm is een eclite grand-optra met zeven tableuux, paleizen, een harem, een schavot, een panorama van 't Heilige land, balie?, optochten, ravour-nria'i,groot orkest,liarp-acconipafjnement, pauken, turkjchn trom e:i wat dies moer zij. Vordi licefh er weder zyn stroomen van zoetvloeiende melodie in uitgestort, afgewisseld met het aa»t..il .krijgshaftige koren, d** *»« een'kruisvaarders-. £ejg£biwi<»nifc^{i4>«^ 4^n mocht vau dit alles oök~ al veel ond en convcnu schijnen,'hot is onmo gelijk niet te genieten waar de twcehoofüpartijt'n Gaston en IluJène worden Bezongen, zooals liins'log 3 Jan. door den heer Yitaux en Mme vun den . Bcrgho geschiedde. l De heldere, welluidende stem van den tenor, l steeds gemakkelijk, steeds van ieder nummfineeu j afgewerkt kunststukje makende, boort nien nooit l genoeg', het heerlijk, frisch, machtig orgaan van j do zangeres die bestemd, is hem onder honderd i namen Tiet Adieu, mon lïcn-aimc toe te /.inceu, l schenkt met iedere maal nieuw genot. Beiden weten J van gcen vermoeienis, en verwierven, als telkens, i daverende toejuichingen. j Op erooten afstand volgen de andere perso- i nen. De heer Pons, hoewel beter dan audc.c avonden, scheen wat stem, actie en persoonlijkbeid betrof, niet tegen de veeleischendo en zeer dramatiscbe partij van Rocer opgewassen; even min de heer Dccbesuo. De llU. Cabannci, de Grave en Doaval vervulden beter hun meer bescheiden aandeel. Wat de koren betreft, terwijl het schel en kiijicbend vrouwenkoor in de kapel in het eerste bedrijf alles behalve genot opleverde, maakten heeren en dames het in bet finale van dit bedrijf en in de volgenden zuó goed', <|at men zelfs een dor koren onstuimig terug eitcKté! :obk bet orkest volvoerde niet een zeker brio zyn taak. Het ballet in den harem was ditmaal werkelijk gracieus; meer .nog büiia kan dat van de vier tweede danseretsen met. do i-chnrpen, dan van de solo-danseressen gezegd worden, JEAN BECKER-QUARTET. Ieder muziekvriend zal voorzeker met g'erioojrcn het weder optreden van de muzikale familie Bcckor begroet hebben; de uitmuntende indruk toch, dien het vi«rtal 'brkvramo kn-ustenaren ver loden jaar gemaakt heeft, deed steeds de herin nering aan ben hvcudig houden. liet programma was saam^csteld als vo!?t :? Quartet in D. van Heinr. llol'maim, Solostuklcen voor cello. Trio voor strijkinstrumenten vanlJoccherini, Vioólsonato van Langhaus, Soloitukben voor piano, (junrtct in c-mol: vaa Gusta»- Weher. Het (juartet van Hofmano kou ons irict bohiv-1 gen; wjj vonden het arm aan muzikale gedacht c n en waar die nog te voorschijn kwatilcu, kenmerk ten züzicli door trivialiteit, vooral in het laiitstp gedeelte. Wij vonden het dan ook geene geluk kige groep uit het ruimo repertoire Van het geiehcbnp en hadden liever oen quartet Y.I.I Beethoven of Mozart hiervoor gehad; to muur dani1 die namen ook niet op bet programma van de tweede soiree voorkomen. Men EOU echter met de meest onbeduidende compositiën verzoend raken, indien zij Bespeeld worden op eene wyze zooala dit by Becker het geval is. In de eerste oogenblikken luistert het oor slechts naar de wonderbaar zoete samensmel ting van instrumenten, en na eerst eenigërmate hieraan gewend te zijn, -komt men er toe den gang der compositie te volgen. Een geheel ander werk is liet Trio van Boecberinc. Hierin is alles duidelijk en klaar, afge rond en volmaakt. Hoewel de thematisch» be handeling misschien wat verouderd is, zal het werk steeds oon goeden indruk blijven maken; vooral de tweede Satz is. een lief on geestig nummer. Het c-inol-qnartet van Gustav Weber is ingelijks een schoon werk; zeer interrcssantegedach ten , een schoohe styl: en fraaie klank-scha keering zyn de gunstige eigenschappen, diéw by eene eerste auditie reeds meenden te ontdek ken; ook bier was de uitvoering iu alle deelen uitmuntend; de verschillende solo-stemmen in het Andante wamen allen goed uit; alleen achten wij ons verplicht mei. Jeanne Becker onder bet oog te brengen dat de pianopartij geene accompagncmentpartij is, maar evenzeer eene zelfstan dige stem' m het quartet heeft als ieder der an dere idstrnmenten, zoodat de bescheidenheid niet te ver gedreven moet worden. By hare solovoordrachten Hourréc van Bach, Aria van Scbnmann, Spinnerlied van Mendelssobn en Marche Militaire van Sohnbert-Tansig, bewees z^ over eene voldoende mate van kracht te kunnen beschikken, terwijl ook het p. en pp. een aangenamen toon verkrijgt. De bonding der polsen kunnen wij echter niet goedkeuren; het weinig losse en minder gemakkeIgkemoet o. L «ene groote mate van vermoeidheid teweeg brengen, vooral in octaafpaseagei; wy' waren dan ook verwonderd over het reraltaat dat mej. Becker verkreeg in Schnbert'i mortcb, ondanks de ityve bonding van polsen en armen. Overigeni werd aan alle technische «oowel als muzikale eiscben voldaan. De Heer Hugo Becker speelde twee aalonstokjei voor cello, die muzikaal weinig waarde hebben, doch in staat «ijn de gunstige eigen schappen van een solist in een helder daglicht te plaatsen. De Heer Hugo Becker bezit een zeld zaam schoon instrument en weet daaruit een toon te ontlokken die bjjna te groot ia voor de kleine zaal van Odóon; ook de technische moei lijkheden van bet tweede stukje werden voldoende overwonnen, zoodat men gerusteljjk kan verkla ren dat brj in alle opzichten veel is vooruit ge gaan, sedert zijn optreden in het vorige jaar. Ook de heer Hans Becker, die ab alt g overwegende party vervult, kweet zich met veel talent van s$n taak. Eindely'k rest ons nog den genialen vader te bespreken, ala aanvoeder van zyne kinderen. In dit opzicht althans achten w^ hem onverbeterlijk; men kan een solist ontmoeten die meer geacheveerd speelt, waar de zuiverheid der intervallen nietn te wenschon overlaat; meer mnzikalen zin by het dirigcoren en bestndeeren der werken kan, dunkt ons, niet aangewend worden. Ook was by nu niet meer de volstrekt domineerendo party, zooals verleden jaar, toen z\jne kinderen nog niet over de kracht konden beacukken van thans. Het moet voor den genialen kunstenaar eene streelende gedachte zijn met zijne kinderen zoo te kunnen werken. Wy wenscben het uitmuntend gezelschap dan ook een langen leeftijd toe. Wübegrypen niet waarom het amsterdamsch publiek, hetwelk veel van kamermuziek houdt, getuigen de soirees der Maatschappij t. bev. der Toonkunst, in zoo betrekkelijk geringen getale is opgekomen. Den 30en dezer is echter no^ eene tweede soiree, dio voorzeker met verlangen zal worden tegemoet gezien. Zondag jl. vierde de heer A. van Lier zijn dertijrjnri? jubileum ah Schouwburgdirecteur. Wat bij voor du bevordering der tooneelspeelkunst in Nederland gedurende dit tijdvak gedaan beeft, is te bekend, dan dat bet noodig zou zijn hierover in het breede nit te weiden. Niet alleen, dat onze grootste ar listen onder zijn directie stonden, maar hij bracht ook alles, wat ia het buitenland groot is op liet g«bicd der tooneclspeelknnst, in ons land. Het rand-Tntitre heeft successievelijk zien optreden Emil Ilcvriont. Dawison, Eduard Devrient, Th. Döring. Iloasc. Grobeck^r, Barnay, Friederiko Go.szman, .Mavie Seebacli, CUra Ziesler, ARIT, Sarah ernbardt enz., ter.vül wjj nu Magdi Irscliick hebben en ons nog iu dit jaar bet uitzicht op ognar en Possart geopend «. Door zijn toedoen kwam, soms ten koste van zyn eiijen beurs, het b?ïtc van het buitenland naar Nederlair.l. Welken naam bij zich i n het buitenland ver worven hooft, bewezen do talrijke gelukwenichcn, hfiu van daar toegezonden; o. a. door Mauricr, eucral-Intendant ven llüUcn. Erust Poïsart Ix'lirun, Emil l homae, Leofjld Günther enz. Of ook wij Nederlanders het -Ehre dom, dem Elire gebiihrt'' op hem toepassen dan of wüdaar* h«t spreekwoord «de profeet wornr nj*t geëerd -n -\j" <=^=" lauir* bij hem in praktijk brengen, wensciitc ik gaarna aan de KaderJaudscbe nreerden der tooaeetepeelkunst in overweging te geven. M. H. De .Dinitanten"-vereeniginff ,de Kleine Club", gaf Woensdag den Uden Januari 1SS2, in bet lokaal Plancius, eene voorstelling ten voordeele van do noodlijdenden door do ramp op de lierwede. DMkeorstelling, te.?en acht aur aanzekondigJ, begon eerst te kwart voor negen. 2 bettond uit de stukken: De Aficcei^en, Moees Hc.nileliSoJtit ea Toonccliludieii. Wie het eerstpenoemde door de verceniging het Nederlandsch Toouecl zag opvoeren, en daar in dat ne bcdry) Louis Uouwnieeitcr, Mevr. Kleine, Morio en Mevrouw do Vries al hun talent zogen aanwenden om iets geacheveerds te Ie Teren, wat hun d:in ook voortreifeüjk gelukte, zal inzien hoe moeielijk hét voor deze dillitanten'1 was, iemand te voldoen. 'k en pancelen. Te Londen is thans een twéode tentooustelling gehouden van tapijtwerken en panöelen voor kamerversiering, vuurschennen, kamerschutten, enz. meest door dames gewerkt, waar prachtige voorwerpen ingeleverd zijn. Ue groote prijs 'voor oorspronkelijk werk van d.iuics-lieCheisters is toegekend aan Mi><s ifttclcn Jackson: diédrie allerliefste kinderfiguren tot een kaïnerechut vereend heeft. Ook kunstenaars van naam hebben teckeniugen laten uitvoeren of uitgevoerd op verschillende meubcjstoffen; vooral in een nieuw artikel, engelsche lak genaamd, voor paneek'n van deuren en kastjes, is veel zocds geleverd. Deze piineelen worden geschilderd met uiieverf, daarna vernist en in het vuur colakt, zóó zacht echter, dat de verwen niet lijden en toch, de stof soliede fjonoeg is oai lang te duren en te kunnen worden schoongemaakt. Zaterdag, 21 Jan.., zal door Het Nederlandsch ? Tponeel, voor bet eerst HAMLET, naar de beworj kin:; van Dr. Burgersdijk worden peperen. . De dichterlijke vertaling verschynt dien dag in het i licht. De Heer L. Bouwmeester zal de hoofdrol 1 vjrvullen. DE XEDERLANDSCHE I.ETTEREX EN 11AUE. BEUEFEïilXO. " Den bcuefonaar der Nedcrlandscba letteren door tintelt een gevoel vnn dankbaarheid on waardoeriug ah hij don blik achterwaarts slaat on ziet wat in nog guen vijftig jaar door hem en zyn medearbeider j is verricht. Hét veld, door hem ter bcarbeidicg gekozen, lag braak. Geschiedenis, kri tiek en aesthftticA bodden ]\ot onontgonnen gebv ten. In do 17"' eeuw ontdekt men ter nauwernood een spoor van kritiek. In de opdrachten van vclo werken is het algeheele verguizing of algoheele vcrgoding. De pogingen van Pols waren meer uitspraken dan kritieken; het.genootschap NU Vokntibus Arduuin, waarvan hij de ziel was, heeft niets blijvends verricht. De 1&" eeuw wie gelde zich welbehngelyk en genpotjchapnelyk in slaap in de scbodaw van het licht der n**, dat een scheppende maar geen kritische eeuw Was. De IS** was nocb bet een noch het ander. De spoctatorialo geschrilten zjjn een lichtpunt in baar bestaan; een taaikenner al* TeaKate was «fin tijd en t^dgenooten verre vooruit. De 10** eeuw bracht verandering. Met lofrede* nen begonnen, eindigde zij met kritiek en histo rie.?Ypey, Clignett, Bilderdijk, Collet 'd'Escnry, Van Kampen, Siegenbeek, Weiland, Witsen G fSbeck, Visacher, Beyerman, CappeUe, de Clercqen weinig anderen togen aan het werk; moge hun arbeid veel toiwenaohen overlaten, de bedenking, dat niets verricht en alles te doen was, veront schuldigt veel. . De duitsche geleerde HofmannvonFallersleben bracht loven en beweging in de studie der nederlandsche letteren. Bakhuyxen va.n den Brink komt de eer toe de beweging m een goede richting te hebben geleid.' Zün vondel met Soikam en Som.mclpot, cijn beschouwing over het oude blijspel wees de historisch-kritische metbode als deeeuge ware aan. Zijn optreden was eea gebeurtem} die de door oprichting van JDe&i'tbgeeavoorbtlgaande bleek. De Qidten van 1837?1847 hebben groote beteekenis in de ontwikkeUnge-geschiodenis der nederlandsche letteren, die voortaan uit een historiioh-kritisch of aestketisch oogpunt werden beschouwd. BakhnQien van den firmk bleef bet hoofd der eene, Potgieter werd het van de andere richting. Om hen heen groepeerden zich mannen ak Jonekbioet, Van Vloten, llofdük,Beett, Mr. Jacob van Lennep, Schimmel, Alberdingh Thttm, Bisschop, Busken HueU)rJ)oorenbo^Aeiu W,Wöbnu>di,eni. Dr. Jonekbioet richtte zich zetfeeneeranüopmet zijn groote NederlandtcJu Letterkunde', dit werk alleen aon zijn naam aan de vergetelheid hebban ontrokt. Dr. Jan |M Brink, beboorende tot een jongere periode,[baande akh eeo nieaw spoor «n heeft de grootste aanspraak op waar deering om den numeren gezichtskring, die hfl opende. De beoefening der vergelijkende UieratmwgescbiedenJB Is en Mijft zün kracht en onmbken* bare verdienste. SchhnmeTen Mr. J. N. van UaH deden de belangstelling ia de geschiedenis en kritiek van het tooneel herleven, wnrijl do eerste vroegere vrome wenschen de verheffing van het tooneel tot kunstinstelling?tot daad tracht te maken. De vroeg gestorven Simon Gorter blijft in dankbare herinneriiig door aUne studie ove» BÜderdjflt. .-.-*Dr. M. de Vries, hoogleeraar te Leiden, mos» / niet zoo zeer de geschiedenis zelf tot arbeidsveld /. gekozen hebben, door zQn bezielend woord wist en weet by velen tot de studie daarvan aan ta sporen; op het gebied der taalitndie lifVzQn kracht en zon roem, een roem, die een Euro» peesche is. Zgn Nederlandtch Woordenboek iM«tn voorbeeld van degelfikbnd. Naast hem worden met erkentelijkheid herdacht: Eek» Verwijs en te Win kel; en dr. CotiJn en Verdam genoemd als hnnner waardige volgelingen. De hoogleeraar Een, hoewel ach aan het sanskriet wijdende, maakt te dikwerf zijn wetenschap dienstbaar aan de Nedcrlandsche taal en letteren, om niet in hare ontwikkelingsgang een voorname plaats te beslaan. Dr. Brill, hoog leraar te Utrecht, onderscheidde zich vooral door zün uitgebreide Nederlandse/te spraakkunst. Op dit gebied streeft een jongere hem rusteloos ter ztfde, een volgeling der Leidsche richting: Dr. van Heiten, van wiens onverdroten werkzaamheid zijn laatste werk: Vondelt taal een treffend getuigenis aflegt. Een oningewijde duizelt als hi) dat tuigbuia van woorden inziet en slaat bet boek ongelezen dicht De voorweinigejarengestorvenLeendertZiWacht slecbta op vermelding, om hem naast een Halbertsma, Dr. Jager, Bogacrts en Oudemans een waardige plaats te geven, die bij zich zelf verworven heeft zoo wel door.kiitiscbe uitgaven yanMiddelnedtilandsebe werken, als door de gedichten van P. C. Hooft. Dr. Moltzer, hoogleeraar te Groningen, sluit zich waardig bij de beoefenaars der taalwetenschap aan door de voortreQ'eli/ke uitgaven der MiddelnederlnndscHe Bibliotheek en verdient met zero. zyn plaats iu de gelederen van hen, die do KederUndsche letteren uit een bistorisch-kritisch of «esthetisch standpunt beschouwen. Hem komt de niet geringe verdienste toe een school te h ebben \ ? gesticht, die men, om haar eigenaardige kenmer- V ken, de Groningsche sou kannen noemen. Met zün Harcniana, Anna Roemers Visschtr, Bhakcspeurc's invloed op het Nederlandse^: tooneel. Stu diën en Schetsen enz., beeft by naast Dr. Matthes, die zyn talent wijdde aan een studie orer G«erftardt, Bnuidt en ei*AUlende MnL uitga ven, den jongeren het voorbeeld gegeven en aangespoord on , in numografiöii venehiBted» penoaen en tijden nHvoerig te behandelen. Tot de Groning sche school als die zoo genoemd mag worden, behooren Dr. Penon met een Kritischcochwdtling fan Vondels adkeldialiten en £ f/dragen tot de geschie denis der Nederlandsche Letterkunde; Dr. Worp met e«n proefschrift over Jan Vos en een uit voerige beschouwing over Paffenrode; Dr. Kollewijn met een betoog Occr den invloed can Vondel op de Duitsche letteren en last not least Dr. Jan te \Vinckel met Matrlant's tecrken beschouwd als spiegel van de 13e eeuw, met de uitgave van Aesopet en de Roman van JUoriaen, benevens zijne Toortreffelijke Bladfyden uit de Geschiedenis der yederlandsehc letterkunde. Dit laatste werk verdient de aandacht ten volle. Het Ie deel: Mr. Joan Blasius als vertegenwoordiger van de rotnantiscfte richting onzer letterkunde t» de tercntiende eeuw is te weinig bekend en te weinig besproken om naar verdienste te worden ge waardeerd. Het zoo pas verschenen deel handelt over Vondel als treurspeldkhter. In dit werk, dat geleerden en leeken is aan te bevelen, wordt menig nieuw gezichtspunt geopend. Van de Gyslregltt can Acmstcl wordt op goede gronden aangetoond dat het als kerstspel, onder bedekten vcrm behoort tot de mysteriespelen: terwijl de slotsom der beschouwing van Vondel's treur spelen verrassend is. .Uit het mysteriespel1* aldus besluit Dr. te Winckel ,tragi«-h door de heilige onderwerpen, die er in behandeld worden, is het oud-testamentischétreurspel voortgekomen. dat daaraan door zijn parabolisch karakter bleef herinneren; het mystyriespel heeft ook in Neder land gebloeid tot den opstand tegen Spanje; het oud-testamentiscb treurspel heeft zich daar nog gedurende de eerste helft der zeventiende eeuw gehandhaafd: Vondel, die de rij «van mjddeleeuwsche dichters voortzet heeft nog het meest van de oude mysteriedichters overgehouden, . .zoodat by hem niet de een of andere menscb,maar God zelf de ware held van het treurspel .is wiens wondervol bestuur van de lotgevallen der menschcn bet verhevenste onderwerp der tragedie uitmaakt." Als voorgangers en tevens als tijdgenooten der ??Groningsche school verdienen die jongeren niet vergeten, welke door hnn eigenaardigen ai beid een Amjterdamsche school in het leven hebben n>epen. Sommigen hunner znn door omstandigeu gedwongen de vele op archieven en bibliothe ken vergaarde stof voorshands onbearbeid te latend De Amsierdamsche school onderscheidt zich hierin vaa do Groningsche, dat zy zich voomamentiyk op de historiscn-kritische besenouwing van bet tooneel- heeft toegelegd, en naast een groote ken-' nis van Vondel, de minder bekende tndgenootcn uit het stof beeft opgebeurd, terwijl de geschie denis van het literaire leven der 17de eeuw te Amsterdam ben boven alles dierbaar is. Hoewel geen Amsterdammers behooren daartoe A. C. Loffelt, met zün ontdekking van den pralenden ridder Théodonu Kodenburg, Dr. Gallee.de schrij ver van de dramatische vertooningen Ut Neder' land met zijn Akademie en Kerberaad, en Dr. Kranenburg met een dissertatie over Jm Volentilus Arduum. Dr. Gallée heeft zich later met linguïstische studiën onledig gehouden. Loffelt is zfln eerstB TieMe, toonie'kritiek, getïoaw gebleven. Moge sijn lang verwachte stu die over Shakespeare en het Nederlandsen too neel eindelijk haar vench$nin£ nabQ zijn!' Tot de eigenlijke Amsterdammers behooren N. CL Wybranda, ter goeder naam en 'faam bekend ak de bekroonde geecniedscbrnver van d. n Amsterdamschen schouwburg, nitde bronnen zelf saam ? gesteld. Steller dezes volgde hem daarin metmo- . nografién en een itndie over Ssunnet Coster.door de Qrobingsehe boogeachool eervol vermrlc1*., Mr. A. de Vries Az., de groote prentenkenner, verwerkte zyn schatten, opgédolven ia archief of bibliotheek, zelf niet, maar bood die ieder ten geschenke aan. Er is in de butste jaren bijna geen werk ovttr onze letteren geschreven of Mr. de Vries beeft een deel der stol geleverd of den bewerker niet rmmd en daad ter cyde gestaan. Gold bet de kennis van het hem dierbare Am sterdam» dan vooral toonde büsieh tot hnbjr be reid, getuige bet werk van GebbardoverlUeoUat Witseo, getuige zooveel. k De AnttterdMsecho school heeft veel te ^fnfr*** aan den penoo&lüken omgang met. den boog* leeraar Alberdmgk Tbjjm. iloewel m fceoonbi» ng en toepassing verachill^nd, hebben c| v** i'»': H JL M