Historisch Archief 1877-1940
-. i
i <v
». ....i-.
DE AMSTERDAM ME R, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No. 238
hem geleerd nat te trekken uit het vergeiyken
van gefaeurteniszen met data; en hea getracht
n» t« volgen om aan degelyken inhoud een
scboonen vorm te paren.
Onder de enkelen, die nog tot de
Amsterdamnhe tohool bohooren, verdient een eente plaats
M«ü^r, met een overgrooto kennis van
Amsterdaui'4, verleden. Zijn itudie over Uooft's Jongt*
liKpyare* beeft aller aandacht getrokken.
Moge dit overzicht den aanhef van dit opstel
wettigen, en met dankbaarheid erkend worden
dat er veel goeds on groots op het gebied der
Nederlaudsche taal en letteren in noggeenvijftig
jaren is verricht, de grootste beteekenis ii ge
legen in het feit, dat tEans aan alle HoogeschoTen
hier te lande een leerstoel voor de beoefening
dezer vakken is opgericht die TSJJ geliefbebber
tot wetenschap zijn verhoren.
Jan. 83. J. H. Rossing.
HET UOOGER ONDERWIJS TE AMSTERDAM
VA» 1632 TOT ONZE DAGEN.
Onder dezen titel heeft de boekhandelaar
O. D. Bom UGz. te Utrecht, b, het 250iarig
bestunn van onze stedelijke Inrichting voor
Bopoer Onderwas, als feestgave, bibliographiacho bij
dragen in het licht gegeven, die zeker de aandacht
veroianon. Reeds op het eerste gezicht beveelt
\ dit net gedrukt groot 8* boekje, met eene goede
houtinode van het poortje van het voormalig
Athenaeum op den omslag, zich aan. Deze cata
logus, aan de hoogleeraren van de Universiteit
en de Seminariën opgedragen, mag met recht
«en -feestcatalogus" heeten. Aan de uitvoering
van bibliographiiche geschriften wordt in de
laatste jaren nier te lande oneindig meer zorg
besteed dan vroeger, maar oen catalogus au
deze komt toch niet alle dagen voor.
Doch wij hebbeu hier ook niet met een gewonen
verkoop- of antiquar-catalogus te doen. Do biblio
graphie is hoofdzaak, de verkoop van de boekeu,
in Eet magazyn van den boekhandelaar H. G. Bom
alhier voorhanden, waarvan een pryslüit aan het
werk ia toegevoegd, bijzaak. Gelyk F. Mnller's
pamfletten-catalogus zijne betaekenis niet heeft
verloren, uu de gcheele verzameling in alle
richtingen is verspreid, zoo zal ook doze
bibliographie steeds een vraagbaak *ÜQ, een monument
van bovendo waarde, als de feestviering van
heden reeds laag tot het verleden znl bchooreu.
Het werk, waarvan \vy nog slechts een klein
gedeelte ontvingen, zal eene bibliographic bevat
ten van de geschriften aller hoogleeraren, dio in
de verschillende faculteiten sedert 1832 aan het
Athenaeum, de Uuivenitcit en de Seminariën tot
op beden onderwijs hebben gegeven.
Ook do lectoren van later tyd zullen worden
opgenomen, Aan het geheel zal worden toege
voegd cono alphabetische naambjst dor behandelde
personen, alsmede c«no opgave der genootschap*'
werken. tijdschriften en verzamelingen, waaria
zij bijdragen hebben geleverd, on eindelijk, eeno
mumihjst van boekdrukken en uitgevers to Am
sterdam, die zich op wetenschappelijk gebied
hebben bewogen. Ol ook de bibliothecarissen,
waaronder de drie beroemde zonen van Vossiua,
hier eene plaats zullen vinden, voor zooverre z'j
aiet hoogleeraren waren, benevens de manzien,
die, gelijk Tulp, onderwijs gaven aan andere inrich
tingen welke niet direct by bet Athanaeum be
noorden, wordt niet ge«egd. Dooh ik VWiarüp
niet. waarom dezen uitgesloten zouden wordea,
Het werk van den heer Bom zal dns Overtui
gend doen zien dat in het handeldryvend en
«eevarend Amsterdam van de I7do tot in de 19de
eeuw nog andere goden dan Plutus werden
vereerd.
Aan de volledigheid en deugdelijkheid van bet
werk valt niet te twijfelen, nu.de 1ste aflevering,
die de hoogleeraren der faculteiten van letteren,
historiën en bespiegelende wijsbegeerte van G. J.
Vossiaa tot II. Bosscha bevat, voor o&sh'gt Het
aal wel t/lijken, dat een of ander boek den
zorgvnldigen bewerker ontgaan ia. Van enkele werken
zou men misschien een vollediger titelopgave
' kunnen verlangen. Doch da samensteller zal
zeker de eerste zijn, om aan het einde van zijn boek
het ontbrekende aan te vullen, het gebrekkige
te verbeteren, waarbij de mannen van het vak
hem wel met hnnne inlichtingen behulpzaam
zullen zyo. By de werken van de hoogleeraren
worden voorts cok de titels vermeld van ge
schriften, die tot hutme "boeken in eenige betrek
king staan; terwijl de langere of kortere lyst
hunner Opera umnia wordt gesloten met de
lykredenen eu audcre redevoeringen, die over hen in
druk verschenen. Genoeg om. te bewijzen, dat
déze biographische bibliographie uitnemend ge
slaagd mag Jbeeten. .
Ten slotte nog eene opmerking en een wensch.
" By het inzien van deze bibliographie r\jst onwil
lekeurig de vraag, waarom de jongste f eest viering
zoo arm is geweest aan gelegenheidsschriften?
Als buiteulandsche academiën zulke eeuwfeesten
vieren, verschijnen er in den regel een aantal
belangrijke, meer of minder omvangrijke
monographiën, waarin de boogleeraren van
verschillende faculteiten de vruchten van wetenschappelijk
ondci-Zock hebben neergelegd. Bjj het 250-jurig
. bestaan: van onze stedehjke instelling vóór hooger
. onderwijs, hebben alleen Dr. van Tooreuenbargen
en Dr. Vardar de eer der theol. en litterarisclie
faculteiten opgehouden. De andere hebben niets
van zich doen blyken. Boden zich misschien gecnfl
. geschikte onderworpen aan voor dit doel, hadden
dan de mannen, W;«r beroemde namen in de
geschiedenis van het Athonaeüin vooikotnen, niet
overvloedig stof kunnen Ievnren voor hoogst be
langrijke geschriften? Men zal deze
?bibliographischè bydragen" straks slechts behoeven in to
*ien, om het te betreuren, dat voor mannen, die
in hun tijd zoo veel hebbeu gearbeid, nog geen
bidgraplieu zyn opgestaan, om de plaats to
bo-V.ien, die huu in du geschiedenis der wetenschap
toekomt. Mt-n be/uepe zich niet op liet slechte
voorbeeld van du Lcidscho académie, die, zoo ik
my niet vergis, lüj liaar derde eeuwfeest tlochfa
op ét-ne feest K*ve van dien aard kon .wijzen, eii
ons botcudien ftog altijd .laat wachten op het
gedenkboek dier merkwaardige fuestviering. UB
Leidschc school kan tceren op huar ouden roem,
naar de Aiauttfrdiimsche Universiteit moet zich
in do geleerde wereld een goeden naam verwor
ven, duur zich tuin te sluiten bty debesletraditiën
van het Athenueuin, eu geono gelegenheid was
daartoe geschikter geweest dan deze. De uitne
mende retio van den hoogleeraar Joriwen kan
slechts (en Joela het gemis van zulke feestgaven
. vergoeden.
MAAT misschien zijn er, die zich eerlang
gei' roepen gevoelen om ons een Vossiu*, een "\VeUtcin
en andere geleerden in breede trekken
te teekeneu. Daarom uit ik den wensch, dat wat
«r in de Universiteitsbibliotheek wordt gemist
van hetgeen in du verzameling Bom aanwezig is,
uit de laatste in da oersta moge overgaan, opdat
*U, die ziuh mot do studio van h t verleden
onzer tegenwoordige Universiteit willen bezig
houden, uiet vi achteloos mogen zoeken naar. de
bronnen die hier in de éento plaats aanwezig
dienen te zUn.
" Delta,
De Ziener of Stelden, vit Noordland, door
Jonas Lic. Naar den zesden noorschen druk
.' door J. Lotruo van der Got*. ? Haarlem,
W. O. de üraaf.
Droevig en somber als een noordsch landschap
- in de «enemcring van den korton, kouden winter
dag, is het verlmnl vnii Jonas Lie. De inleiding,
J» oijf*u).jjk bet slot bevat der geschiedenis van
?V'JWT'nrmon schipbreukeling op cw Uvenszce,
be'? neemt mis remis bij den Aanvang elke illusie en
werpt een. nehailuw over de zonnigste tafereeltjes.
Ook do Irffcnden on cngen wijzon op den
altoosdnrendttn strijd van don meusch tegen bet geweld
l!
der woeste, vaak ontembare elementen, tegen
booze geesten en geheimzinnige bovonaardsche
machten. De eenige lieflijke verschijning, de dame
met de roos, komt den ongelukktgen David ver
kondigen dat de aanleg tot do kwaal zyner krank
zinnig gestorven moeder, ook als een dreigend
zwaard boven zyn hoofd hangt. In zyn ziekelijk
overspannen toestand droomt hy van naderende
gevaren; met «y'n geestesoog ziet h(i alshetwaro
wat op verren afstand gebeurt met haar, die hem
het liefst is op de wereld. Daarom wordt hy een
?Ziener" genoemd. Wij zjjn gewoon om aan dat
woord meer de voorstclüDg te verbinden van oen
verheven geest, wiens profetische blik niet cy'n
eigen lot vooruit ziet. maar die de hoogste be
langen der menschheia bespreekt of bezingt, uit
innerly'ken aandrang en met den gloed der over
tuiging. In den eigenleken zin van het woord
echter geeft ?ziener" even goed do beteekenis
terug van het zoogenaamde ?second-sight", de
geheimzinnige eigenschap» die de Schotten bijv.
met de bewoners van het hooge Noorden gemeen
schijnen to hebben.
Er ligt over de kleine vertelling een waas van
reinheid en eenvoud, van weemoedige poëzie, dat
ons verlangend doet uitzien naar een volgende
pennevruoht van dien schrijver, in do hoop dat
deze dan zyn talent om ons geheel onder den
indruk te brengen van de door hem geschilderde
omgeving, eens gebruiken zal om onsNoordlandj
tomer in al zy'u krachtige schoonheid voor oogen
te toovcren.
Uit het Noordsch te vertalen is zeker lang niet
gemakkelijk en het zou dus mujrgenziftery zij u
om te wijzen op enkele minder vloeiende volzinnen
of aanmerkingen te maken op sommige taal- en
l ?_ i . J* .. ? A. ?_ J_ 1. *? _ - i _ Tl*^..^i__ \^
spelfouten, dia niet in de bijgevoegde Errata
her" " heeft een breeden rug",
Welnu, luj neme ook dio
sield zijn. ?De zetter heeft een breeden ru
werd onlangs gezegd . .
Onvolmaaktheden op zich! J.
DE ALGEMEENE GESCHIEDENIS AAN DET
GYA1NASIÜM.
De nieuwe leoraar in de Alg. Gesch. hevil, na
een half jaar, en niet eens in allo kliusen,
werkKaam te zijn geweest, zyn werkkring hier met
eon dergelykon. te Middelburg weder verwisseld.
Geen wonder : goed, uiut al te uitputtend eu vrucht
dragend onderwy's in dot vak is aan het stedelijk
Gymnasium onmogelijk. Twee beletselen _ziju er
vooral: ton eerste do wijze, waarop het Gymna
sium bestuurd wordt, ten tweede hot voorschrift
vau het door do Rufjoerinj? vastgesteld program ma.
liet eerste beletsel zal, honen wij in Api il, door
de in functie treding vau eóanieuweu Kvctor wor
den weggenomen, maar dezo kan het twtsuie
baletsel met wcgruiiutii. Daarvoor is ceu vcraudering
ia het programma onmisbaar.
Ik stel hierbij jop den voorgrond, dat do Alg.
Geschiedenis nu het Latijn en Uneksdi Jen ccrstuu
rang op het Gymnasium behoort to bekleedeii, zal
dit aau zyn doel beantwoorden. Blijlwus do boek
jes van gedrag van vóór de iiieuwo Wet, werd dit
ook, althans iu theorie, vroeger erkend. Ik neem
dit aan, zonder er my vertier over uit tu laten.
Nu bepaalt het programma twee uren 's wucks
.voor clko klasse iu de Alg. Geschiedenis. J'>en
vak, dat slechts twee ure» van do 20 tot 31 uruii
eischt, kan bij do lecrlingeu, dio op het uiterlijke
zien, onmogelijk in cuuiziuu staan. Daarbij komt
dat in de dno eerste klassen do «unacho Alg.
Gesch. moet behandelt! nwiaco. U»t u^tnarliikü
gevolg is, dat er. in deze drie klassen gccu
onaerwf/3 Ican gegeven Worden, inaar dat de tijd.
verinorat wordt, kan dus voor den gausc'ian cur
sus van zes jaren slechts een tijd van twaalf uren
vcor do Alg. GoBch.' besteed worden, dau behoort
hot onderwijs daarin in do drie laagste klassen ge
heel op te houden en eerst in de vievde klasse
een aau vang to nomen met telkens vier ^urim.
Vier uren voor do Üoatersche en Grieksche Gesch.
in de vierde, vier uren voor de Komeiuscho tu het
begin der Middeleeuwen in de vijlde, en vier uren
voor do Nieuwe Gesch. in de zesde klasse. Let
men er bü de admissie» op, dat eenige kennis- van
de hoofdpunten der Gesch. een onmisbaar
vereischte is en vult do leeraar in het Laty'n en
Grieksch dat bij gelegenheid, zoonis hy dat reeds
doet, tot verstand van deu behandelden auteur aan,
dan is dit voorloopig voldoende.
' Zooals nu het geval is, wordt de Alg. Gesch.
verlaagd, een spot, oppervlakkigheid eu verwarring.
Maar zal met vrucht in de vierde klasse do
Grieksche Gesch. behandeld worden, dan moeten
de leerlingen reeds behoorlijk wat Giïuksch ver
staan, dan moet het Grieksch reeds in do eerste
klasse, zooals vrooger, onderwezen worden. Ont
wikkeling van schoonheidszin is aan de orde van
den dag; de Grieken zy'u, als algemeen erkend
wordt, onze leermeesters daarin en men -belet
eene grondige kennis van het Grieksch op de
Gymnasicn! t Is of een barbaar, die de humani
teit verdelgen wil, het prujframma geschreven
heeft. Liever het Latijn het tweede jaar begon
nen, dau het Grieksch. Ook hierover weid ik uiet
verder uit. Voor de zesde klasse zijn viur^uren
voor de latere middeleeuwen en de nieuwe Gesch.
voldoende, omdat eigen lezüu door da leerlingen
kau aanvullen, wnt niet behandeld kan worden
en eene gezonde pajdagogick onderwijl in de Ah;.
Gesch. na het congres van \Veenen Iblü verbiedt.
Geeu politiscoreu, do jongens, ciie genrófiiüurd
hebben, zulloü zelven de tegenwoordig
gujuliiadenis tfaau lezon. Do slotsom is dus, dut meu bij
den Minister moet zoeken to bewerken dat bat
program m u in dezen zin gewijzigd wordt.
Ile pfeheelc grondslag vaa het pro^rnmum deugt
niet, Biuar, daar ecu geheel nieuw progvitiuuia uut
nl. goed is, onmo^elyk te. veriyachtuu ia, ia dit
kaleidterea van het kranku schip boter ilan J:it
d-oor de spleten en echcurc'i hei w
meer binnoudiiuge, cri du bemanning
Dr. J. lluua.
inei.T fii
De tentoonstelling van voorwnrpeii In: ivffeuiU
hot Athenaeum lllustro ch tl« Üsiivorsiti-r. ilio
Maandag jl. iu do Univor;i>i.-i!n-lji!iliotia-t -h ^'''
opend werd , heeft iu d«/.o A«vuk lujuuudcr i.lc
aandacht getrokken. Geen wonJi'i' ; %ij i* de
eersto van dien aard in ons land. M<:t dttn cata
logus in .do hand, gcsft zy niet-ulleeu ons over
zicht van de geheel» geschiedenis dezer
^Rmecuschappcüjke iostelliag voor hooier onderwijl,
m nar doet ons tevens een buk «laan iu Ju eigen
aardigheden van het studentenleven, llijua dagelijks
kwnninn nog nieuwe voorwerpen in, p. a. twee
vaaud^Itjes, die voor 25 j wen bü do viering van
het 225-jarig beslaan van het Athenuen ui op
tenten prijkten bij het reunie-diner. On oen dier
vaanduUjei least men: nAcademia
Amstelodamcmsi. 18? ? en dan de slang met den staart
in den bek, het zinnebeeld der oeuwighoid. Mr.
J. van Lennep, die, zoo men zegt, de opsuhriften
voor die vaandeltjes aan de hand heeft gedaan,
heeft zeker niet gedacht, dat de in bovengenoemde
woorden uitgedrukte wensch betrekkelijk zoo
spoedig vervuld zou worden. ,
De tentoonstelling draagt een echt feestelijk
karakter, m zooverre dat er, bij hetgeen
wuzonlijk historisch van belang is, ook al datgccn
fiovonden wordt, waaraan als souvenir (Mixuriositoit
waarde kan gehecht worden. De HII. Rogg«,
Seheltema en van Somerea hebben met smaak,
kicischheid on hartelijkheid de kleinigheden bijeen
gezocht, itooals men op een gouden feest de oude.
lieden met allerlei omgeeft wat voor niemand
wnardo KOU hobbon dan voor lieii, vaa wier levens
geschiedenis hot een deel is. liet gymnasium, hot
Atbeunoom, do sominurion, vooral het studenten
leven. van het embryonisch groeneiirMjrtpork tot
do dissertatie en promotieparty als bckrooning,
is er goed vertegenwoordigd. De banieren, de
fexwtbolulen, de preaidiale hamen ea iiiHignea
geven aan do tentoonstelling iets schilderachtiger*
aan menigeen zich er van zal hebben voorgesteld.
"Wö kunnen hier bijvoegen, dat aan den
catasupplement «tl wordon ^oegoyoegd,
g nog tot Zaterdag
logos een
en dat do
dezer geopend zal blyven
Onder de feestgaven aan de Universiteit ter
gelegenheid van haar 250jarig jubilü aangeboden,
is zeker de meest tocpaaselyke do Geschiedenis
harer boekerij, bewerkt door don zoo
verdioustelykeu bibliothecaris Dr. H. C. Rogge. Van de
bookcrrj, door Willem Eggort in hst begin der
15de eeuw gesticht, tot op onze dagen, gaat dezo
beschry'ving al de lotgevallen na, en wy»t er vooral
op, dat haar in de laatste ty'den zooveel belang
stelling is betoond, blijkende uit do talrijke en
kostbaro verzamelingen, haar cadeau gegeven.
Het jubileum >ou eene heugelijke gebeurtenis zijn,
al waro hot allcea als aanleiding tot deze
gewenschte uitgave.
Het Isle No. van hot RtcMsgckcrcl
tijd«chrift voor binnoa- en buitcnlondscha
rechtsstudie, ouder redactie van Mr. II. L, Drucker,
5. Kata en W. L. P. A. Moleagraaff, verscheen
by'W. C. de Graafif te Haarlem.
Een aantal binnen- en buitcnUndsohe rechts
geleerden beloofden hnn medewerking. Af inhoud
van het late No. bestaat uit : Jhr. Mr. O. O. van
Swiodercn, Iets over den eed ; Mr. W. ,L. P. A.
Molengraaff, De overeenkomst van verzelerinff I ;
Mr. II. L. Dracker, Ücchtshaodoling ca rechts
orde. 'Wetgeving: Mr. S. Katz, Parlementaire
Studiën, I ; Dr. G. Liebe, De wetgeving van het
Duitsche Ityk. Rechtspraak: Mr. W. L. P. A.
Molengraaff, Vier vonuisson overvrachtrechtjDr.
G. Liebe, Rechtspraak van het Duitsche
Reichsgericht ; Mr. D. Josephus Jitta, Fransche Juris
prudentie en Boekbcschouwingen ; liot Rechtsge
leerd magatiln : wordt uitgegeven in
tweemaandely'ksche aneveriogen in groot 80 formaat van
6 ü 7 vel, tot deu pry's van f 9.? per jaargang.
Du den heer J. L. Ccijer», is verschenen: Jaar
boek der Eyks-Universiteit te Utrecht 1880?1881.
Behalve eon aantal mcdedcpliugou, dio betrek
king hebbeu op het onderwijs eu de lotgevallen
van de Universiteit, behelst dit jaarboek o. a., do
f.oo belangryke redevoering door den Rector
Magnificus Dr. D. do Jong, den 2(wten Maart
1K81 uilgesproken, gotiteld: ?De strijd voor i.!e
vrijheid uer academie, gcilnrcwlc de eerste vijftig
jaren van haar bestaan, donr de stedelijke rcgeC'
n»g teyen de litrli gevoerd.
Los en Tn«f. 4e All. 1881 bevat: Movr. de
Douairiere, door C. v. Niuvult; Do Eedqnaestie
Jonr Mr. v. Jlnmel. Do laatste weiiïcli var» een
Celibatnir door Joacbim. ?De val van den
Christus," door A. tt. v. llnnic-lcn
llohen-Seluvangau, door J. 11. Ilooycr.
Astrca. Jantwri-Nr. bevat: Piet Vluchtig, Slot
vjn: Junior en Senior; P. J. van dor Noordaa,
Iu -don Hout; J. R. Arnold, Puntdichten ;
Francisc» Gallé, .Slot vau: Do Alve, eene pL-rgsngc;
II. J. Krebbei-3, Levóosuitiug; " Josephiuo Giaso,
Hocldcn onder do stnrreu; Dr. Eusoeh' Van Qye,
Hij het standhncld van Mumlinc te'Hrnggo;Haga,
Uibliogralio ; F. S. K., H. Wolfgang Vinder Mey.
. Van Qnzz T<ifil, iy'lschrift gewijd nan do Studio
dnr Nedcrlandschü tomjvallcu is het Isto nr. ver
schenen.
UEVIEW.
F. JBarham Kinclte, Ün iuud a-W\inff
euttivators. ? Algcrnon C. Surintntrne, Neto on Mary,
qüeen of Scots. ? Fftincis OaltOH, Photocraphi'c
chroniclt's frotn childhood to ogo. *- Wil/'rid
S, Jilunt, 'JL'he'futnro of Islam. ? Alfrcd Austiy,
Pietro Coss», drnmatist. ? Grant Allen, Sir
Charles Lyell. ? Js'rancca l'owcr Colibe,
Vivisectio», fonr r«plttg. ? John iïfnrky, Tlin jonrnals
of Caroline Fox (a quiikcress atFalmotith, 181!)?
1871, memoira on MUI, John Sterling, \Vorda\vorth,
Carlyle, Kingsley, Tcunyson.)
REYUE DES DEUX MONDES.
Duo do Broylic (de -1'Acad.), Etudes
diplomatiquea. ? I/udocic. Halécy, L'abló Constantiu. ?
Cuchtval Clarigny, Les üannces do l'Italie. ?
Anatolc Leroy~Beatillcu, Un philosopho histcricn,
M. Hemi Taino. ? Jacques Vincent, Lo oousin
Noiil. ? ff. Valbert, Le voyuge du major Serpa
Pioto dans 1'Afriq.ue Australe.
Niotiwo üitgavon:
? Dr. J. O. 11. ACQUOY, Kork.qcschtcJsnis on
gosohloilonia va ti liet Clu-iatondora. f 0.40
De milltiüro Gid». l'or Jsurj;. van 4 ad. f3.?
POL DE MONT. Lorclcy. f 2.50
Dr. II. C. ItOOOE, GoBuhicdonia dor Boekerij in Am
sterdam. f 1.?
TheopliUua, MiJJolnedcrlanduch gedicht dor Ho eeuw,
opnionw iiitgogoven door Dr. J. Vordtm. fl.90
Dr. J. J. VAS ÏOORËNENBLRGES, Het ondsto
Nodcrlandaoho verboden book, 1523. Occonomica
Chriatiana, aummi der GoJlikor Scrifturon, toegelicht. 14.80
NIC. ISEETH, Sparaa. f 4.25, «ob. f4.90 '
WILLIAM BLACK, Zon»oiJSun(;. fC.50
AMALIA 11. EDWABDM, Lurd Drackenbnry. f C.50
KAHKL EMIL FUANZOS, Eon strijM om recht, f 7.80
F. GÜXHT, Du onafhankolijUo Vryniutafclaara-Tjogu
?I>o«t Nubila Lux" te Amutovdaui. Por all. l' 1. ?
llechtflseloonl Magazijn. Per jaarg. v. G all. f9.?
Dr. l'. L. MULLElt, Ui'b'OBla H;innonoti»ia. f5.50
Naam- i/n llanglyst Jor Olücierun vau hot Kanihkiyito
leger der Ncdcrlandon on vun du Nodorlandsc.io Indiuu.
f'1.30 .
iflllifnlre Kaki-n.
ÜËNEKSKUSDIOF, HULP ÜIJ
SC1UEÏOEFENINGEN.
])r?;pr dngoii werd. by ecua oefening in het
i'schïftttMi van een onzer gaVnizoeuen een
oini>-i'»tiio:ui:, di.u-met den dienat in de»
waarncn.iriü'p<'>i iielr^t wnB, door etfn ongelukkig toeval,
ii.l. 'i'odi het. wogspiin^en van een stukje lood
i/n ii ><i .:"^<!l. niulrtt dcüo zeker tegfn een bard
vcv,i-u->i-( w-u i^ost.uit, in het rcclit«rciybesri
vcrwniiil; ^'v'lnkki^ echter üóó gering, dat het feit
op zit-h/.oij' irr-cu vKrnioMing KOU tBrdiciifin, ware
het niftt, dut Uj-ons zich opnieuw do
vraaffvoorwaarom er toc'i iiiot ten allen tiido, bij het
cljietoii cc n officier van gezondheid
oar.ia, in plaat a van een hospitaalsoldant, en
daarom c«n;r don inhoud van euh paar artikels
wmschen te bespreken, voorkomende onder C.
bc dienvt by de Korpsen van Hoofdstuk H van
hot onlangs vastgestelde ?Reglement voor den
goncesknndigon dienst by de Landmacht in tijd
van vrede?'
Vele personen hebben reeds door woord en ge
schrift hunne zienswyzo doen kennen, op welke w|jze
een ïchietbrtau moet ingericht zyn, .om ongelukkeu
bij het scbijTschietcn to voorkomen, alsmede
aangegeven de maatregelen van voorzorg, die daarby
in acht genpmon moeten wórden. Do voorschi'U*
ten, betreffende do wapenen en schietoefeningen
bij de Infanterie, do Cavalerie en het korps
Gonietrocpon bevatten evcnzoo verschillende maat
regelen voor de veiligheid van het personeel in
don waarneroingspo&t van elke scbietbaan, welke
inaatrcgelon, naar onze meening, in verband met
de inrkhtiog onzer meeste schietbanon zóó af
doende 7 ij n, dat wanneer zo maar goed wordon
nagekomen, er dan moeilijk ongelukken kunnen
plaats hebben en, zoo ze dan toch nog mochten
voorkomen, üooals nu dezer dagen het geval was,
men dun do oorzaak er van moet zoeken In de
roekeloosheid van de personen zelven, met den
dienst en don waaroemmgspost belast, doorgoen
.voldoend gebruik te maken van da dekking, die
de waarnemingspost hun oplevert.
WU willen cchtor minder uitwijden over da na
plaats gehad hebbende.?geringe verwonding van
dion onderofficier, doch er alleen op wijzen, dat
het stukje lood btf den man eene ernstige ver
wonding had kunnen veroorzaken, wanneer het
met dezelfde kracht tegen een der teeden deden
van zijn lichaam ware gekomen, waarmode het
na z\jn d\)been getroffen heeft, en waardoor
eene verbloeding ontstond, dio echter met de hulp
van den aanwezigen hospit&alsoldaat spoedig tot
staan gebracht werd. Welke gevolgen sonde
alzoo de toepassing van de 3e alinea van art.
48 van boven genoemd reglement na zich hebbon
kannen slepen, wanneer de verwonding eens
ernstig geweest ware? Op het schietterrem toch
was geen ofiicier van gezondheid aanwezig en
vau eun hospitaalsoldaat Kan, noch mag gevergd
wordon, dot hy in alle ernstige gevallen zal
kunnen optreden ; naar onze meening kan ztine
geoefendheid zich slechts zoover uitstrekken, dat
nu, in afwachting van de komst van don geneesheer,
uit de stad of van elders ontboden, een eerste
verband weet aan te brengen. WJj vinden evenwel
doze eerste hulp mot voldoende, on «ouden
daarom wenschen, dat er op elk ichiotterrein
oen officier van gezondheid aanwezig ware, niet
alleen, voorzien van den verbandrandsel, doch
ook van een brancard, om te voorkomen, dat dé man,
indien het gaan hem moeieliik valt, genoodzaakt
worde van eerst naar een 01 ander punt te moe
ten loopen, om van daar per kar ot wagen naar
het hospitaal gebracht te worden, eooals dit met
den bovenbedoelden onderofficier heeft plaatsge
had. Wordt ons gevoelen gedeeld, dau zal het
zeker oen ieder vreemd klinken, dat er werkelijk
oefeningen, waaraan gevaar is verbonden, gehou
den worden zonder dat er een doctor by tegen
woordig is on dat nog wel ten gevolge van den
gedecltclyken inhoud van het aangehaalde art. 48
waarvan de 3e alinea luidt:
?Bij oefeningen in het schüfschieten en by de
?Artillerie-schietoefeningen zfln de officieren van
?gezondheid dan alleen aanwezig, wanneer dit
?door den chef van den militairen
goneeskundi?gen dienst ter plaatse, in overleg met de
betrok?ften militaire autoriteiten, noodig wordt
geoor?deeld."
Wy vragen of deze bepaling wel goed is, on
zeggen dan volmondig neen, daar de redactie
van dit artikel uu zoo uitgelegd kan worden,
dat men nooit eon officier van gezondheid by bet
Echyfschieten zal zien, -en do zorg voor den soulaat
zelfs in zeer ernstige goval'en geheel opgedragen
wordt aan ceu hospittmlsoldaat. To uiccr is tiet
vreemd, dat er niet bepaald wordt aangegeven, dat
er ten alle tijde by do schietoefeningen een officier
van gezond beid zal wollen zijn, daar 'men o. a.
in art. 'IU vau datzelfde reglement leest:
?Hij militaire marsenen moeten, naar gelang
?van do sterkte van den troep, een ot meer
-oliicicren vau gezondheid tegenwoordig y'ija."
Doze bepaling is zulccr zeer goed ? alhoewel zij
zrldrn o? nooit wordt nagekomen ? doch komt ons
tuinder dj innend voor dan by de scliietooioningcn,
daar men bij ecu militairen marsen zelden van
ongoJukken hoort, en in zoo'n geval een gaoefcude
hospitttaUoldaat zeer goode diensten kan bewyzen,
terwijl do voorkomende ougcstoldheden bij eon
iu den regel, yan geen belangrijken aard
zijo, liovendien lezen wü iu de Ie alinea van
art. 48. .
?Do officieren van gezondheid, bij de korpsen
?ingedeeld, moeten, voor zoover da uitoefening
?van deu militairen geneeskundigen dienst dit
?gedoogt, tegenwoordig z\jn bü grooto paradcs-eu
?tuonsttiriügcn voor de korpsen, waaiioo zy
bs?hoorcn, bevolen".
Eii. in do 2o alinea vaa datzelfde artikel:
?Hij iedere groote parade moet in elk geval één
?olficicr van gezondheid, daartoe door den chef
?vail CICQ UlllU.viieU j;Ulicu*kiuidi«<.u Jionot tav
?plaatse aan to wy'zeii. tegenwoordig zijn".
Alzoo, moet altyd by een grootc parade min
stens éón officier van gezondheid tegenwoordig
zijn, en bij het schyfschieten alleen dan,
wunueer dit door den chef van den militairen genees
kundigen dienst tor plaatse, in overleg met de be
trokken militiiire autoriteiten, noodig wordt ge
oordeeld. Hoe is dit tu rijmen?
Wanneer do UIL doctoren ons tegenwerpen,
dat zy geen tijd hebben om eono schietoefening
bij te wouen, dun nutu'oordea \vü met de mseste
but-choideoheid, dat de dagelyksche oudervinding
onn leert, dat, in die garnizoenen, waar er 3 of 4
officieren van gezondheid aanwezig z^'n, hunne
diensten, met inbegrip van den dienst in de
hosE i talen, zich gewoonlyk tot slechts 3 uren daags
epalen, en dat or maar enkele uitzonderingen
op den algeraeeueu regel bestaan.
Wy willen echter dit teedere punt liever laten
rusten en er alleen op wijzen, dat iu het reglement
niet voldoende uitkomt) hoezeer de belangen Van
den soldaat op den voorgrond staan; daartoo
behoort o. a. ook voor hom d» wetenschap, dat by
oefeningen, waaraan gevaar is verbonden, steeds
oen doctor aanwezig is, om hem by voorkomende
ongelukken te helpen.
Al mogen de officieren van gezondheid hét niet
aangenaam 'vinden een gedeelte vau hun dag soms
doelloos op eene heide door te brencreji, laten zij
dan niet vergeten, dat da officieren der
compagniün ook niöt voor hun genoegen soms urenlang
eene schietoefening moeten leiden, 'maar uit
plichtbeécf dit met da meeste opgow»fethoid_ doen. Kon
echter a.in deo officier van RCzondheid, met het
oog op zijn soms kostliareu ttfdi worden toegestaan
de oefening in het schieten to paard bij te wonen,
dan «ouden wy dezen ijniajregel Beer toejuichen.
Wij hopen, d»t door dit schrijven in dp door
ons aangetoonde l«cmte x.ixl worden voorzien, en
zijn overtuigd, d»t de Minister van Oorlog, die
200 veel hljjkcji'gueft.van het dienen in het leger
zoo populair mogelijk te willen maken, door do
b langen van den soldnnt in ieder opzicht te
behiu-ligen, er zich uict. hij zal kunnon neerleggen,
dat d# geest van gt>nonmd art. 48 worde uitgelegd
op oeno ' wjjzOi. waartoe do redactie aauiaiding
Sf««ft''
VERUETEttlNCrEN" HI.T HET ENGELSCUE
LEGER.
. Onder bovelistanndtn l il el levert het üfrcchtsch
Dagblad van 4 Jan. 1.1. (üijvoegsel) .eon interes
sant overzicht, over hetgeen onze overzeescho
bttren fiodert. kort (leden, om de deugdelükhoid
hunner militaire logur-instelliugcn te verbeteren.
Vooral was< liet streven van don chef van hut
militair dupartcinènt daarheen gericht, het lot der
Officieren to verbotorcn. Om dat dool te
l»ci'eiken werd bepaald dat do hoogere
bevelhebbersplaatsen zooveel doenlijk zouden vervuld worden
door jonge officieren. Teneinde daartoe te gera
ken is voor de kolonels eu luiteuanU-kolouels,
voor de mnjoors, voor de kapiteins eu luitenants,
do lecftyd yan roep.: 55, 43 eu 40 jaar aangeno
men, waarop zij het leger moeten verlaten.
BIJ liet eugeuche leger mag voortaan niemand
vóór zyn 19de levensjaar in dienst treden ; eerst
na het voleindigde 2lbte levensjaar en na min
stens één jaar in het moederland gediend te heb
ben, mag hy naar de Koloniün worden ingescheept.
De diensttijd bedraagt 7 jaar in de gelederen, 5
jaar by de reserve. filHft de man in het moeder
land, zoo kan hy na drie-jarigen diensttijd met
groot verlof vertrekken, maar blijft hy vervolgens
9 jaar by de reserve. Hieruit volgt derhalve, dat
de reserve uitsluitend bestaat uit geoefende man
schappen terwyi bovendien, door vrijwillige
vurbintcnissen, eene tweede reserve gevormd wordt,
dié alleen, wanneer het Vaderland in gevaar ver
keert, ouder de wapenen .mag geroepen worden.
12 Bataljons in het moederland en
GindeJÏiddellandache zeo, benevens ? 3 garde-bataljons, 6
regimenten Cavalerie en 17 veld- of rijdende
battergen, staan steeds gereed om, wanneer bet noo
dig i», onmiddellfik naar het buitenland of de ko
loniën, te vertrokken,
De regimenten wisselen elke 16 jaar van dienst
in de koloniën en in het moederland. Do dienst
tijd Toor officieren en minderen in de koloniën
duurt niet langer dan acht achtereenvolgende
jaren.
Na 20 dienstjaren hebben de officierenrocUon
pensioen; dat der kapiteins en luitenants bedraagt
f 2400, een generaal op 62-jarigen leeftijd heeft
f 12,000 peuaieeu. IJo vendie n ontvangen de offi
cieren na een zeker aantal dienstjaren eeiio, gra
tificatie. Deze bedragen voor de rangen van lui
tenant tot majoor na 12-jarigen dienst f 14500;
na 15-jarigen dienst f 19:000; na 18-jarigon dieust
f 24.000. Bovendien ontvangen de officieren na
20-jarigen dienst levenslang oeno toelage van
f 2400 'sjaars; welke toelage stygt in evenredig
heid van de rangen.
De weduwen- cu woczenpensioenen z\jn
insgelyks aanmerkeiyk verhoogd;'de nagelaten betrek
kingen van een officier, dio voor den vijand sneu
velt of binnen zes maanden aan verkregen won
den komt te sterven, ontvangen een
minimumpensioen van f 1100 's jaars. S,
ALLERLEI.
Volgens de cyfers van het duitsohe rijksbureau
voor statistiek is het aantal reoruten, dat niet
kan lezen of sohryvenk over het geheele duittche
rtyk berekend, gedurende de zes jaren 1675 tot
en met 1880 vau 2.97 tot 1.59 percent van het
geheele aantal verminderd.
Opmerkelijk zjjo de cjjfere, aangevende do
verdeeung over de provinciën in Pruisen by do laat
ste lichting. Terwyi die voor Oost-Pruisen,
WestPruisen en Posen respectievehjk 7.02, 8.75 en 9.91
percent aangeven, zyn zy slechts 0,40, O.D9 en
0.22 voor Hannover, Westfalen en da
Ru'nprovincie.
In het jaar 1881 zyn door het koloniaal
werfdepót to Harderwük uitgezonden 1467 militairen
naai" Oost-Indiö, waaronder 919 Nederlanders, 445
Duitschors, 4 Fronsohen, 36 Belgen, 35 Zwitsers,
23 Oostenrijker», l Zweed, l Afrikaan en 3
Luxemburgers.
Van genoemd depot zyn naar West-Indië ver
trokken 80 Nederlanders, 10 Duitschers en l
Zwitsers.
BERICHT.
Do Redactie van den Militairen Gids is van wel
willende zyde onder da aandacht gebracht, dat
het toevoegen van nanteekeningen der lïcdactio,
iwin ondcrteokendo opstellen een faut is, aan oen
Vorig militair tydschril't niet geheel zonder grond
verweten.
Hoewel DU de aanteekeningen in den M. Gr.
van onschuldigen aard zyn, stelt de Itsdixctit) er
prüs op, oponiyk mede te doelen, dat zy den
wenk gaarne ter harte zal nemen, en vleit ziuh
daarmede het bewy* te leveren, dat zy zeer
goeteld is op de ontvangst der wenken vxndewai'e
vrienden; dat z\jn zy, ?diconsonteleitentoonen."
Tevens maakte zij van deze gelegenheid gebruik
om mede te deelen, dat door de late ontvangst
dor copv, en den grooten omvang der Ie afleve
ring, ? waarin men het opstel over de keuring
van vee, vooral wenschte op te nemen, een
boekaankóndiging. een bericht aan do lozers, opgaven
omtrent ons nieuw veldgeschut, en een errata,
achterwege moesten blyven.
. , i
BIBHOGRAPHIE.
De Militaire Spectator No. 1.
Het vijftigjarig bestaan van den Militaire
5pectnr. door A. W. P. Wejtiel. ? De
wetspntwerpcn tot regeling van de inilitiö «a de schut
terijen. ? Hot topographiseh teekeneh in Nederl.
Indië, door M. van Meurs. ? Aanteekeningen
omtrent de theorie dar fouten, door M. Krantz.?
liet gebruik vau den telcphoop by de oefenüigen
in het gevcchtschieten vau d> Duitsche infanterie,
door M. Onnen (Met schetsen). ?
Boekaaukondigiogen. ? Overzicht vón buitenkuuUche
tydschriltan.
De. Militaire Aids. ie Aflevering.
Een woord aan ie lezers. ? Oefening van ves
tingtroepen nabij Utrecht in Augustus 1881, door
A. L. W. Seüfftrdt. ? Onze cavalerie-manoeuvres,
door F. N. Tkiaiige, ? -Over den invloed van den
verplichten persoonleken dienst op hei kader dor
schuttervjoji, door A. Kool. ? Keuren van slacht
vee (runderen), door F. J. Hinrichs.
SCHAAKSPEL.
Ausser dor riiilosophio irelss Ich.
?koia «o gntes Troibmittel d«s
,0uli!raa al» höchstona Koffoa
Hund Sohaoli".
Jfüis PAUL.
N". 3. (*)
Van don Oud-Rcdaclcur van »SISSA".
ZWABT. '
?'t"*; A '< {?/ -'t ï ,'&/4 K> sy/4
IStl yjm ïjÊi $$$
d. o.
WIT.
t-
8Wit speelt.voor en geeft in 3'zetten mat.
O Do oplonningon yxn flcbaakpvoblomii's volden om
Uo 11 dlRen, xraarby franco aai> do rodaetio van dit
WnJ insozonJon oploaeingen EiJlen vcrtnolil worden.
Oreiignua U hot tiiut voluoondo alléaa doa liurstcn eet
nin to guvon, man moot aanteonon hoo bjj do
vcrachillenda vordedigiogen tiut-mat volgt. . ,
Oplatslng van Schaakproblaem No. 1.
l H8 ? B 8!
2 G 5 nt. G 4 -h
3 B 8 ? B «of
B 8 ? f 4 mat.
l
(D
_ C 5 nt. C 4
3 B 8 ? B 4 mat.
(2)
2 C 3 nt. G
3 Dame zet mat.
E 2 nt. C 3 (l
D 4 onverschillig
D 4 nt. C 3 (2
C 3 . C 4.
D 4 nt. G 5 (3
G 5 , C 4.,
(3)
l .. . ... . ."?' C 4 ? D 5 of D 3
g C 3 ? D 3 4- en volgündcn zot mal.
. Speelt/zwart l G 4 nt. f ü volgt 2 B 8 ? E 5
BH l zwart G 4 - B 5 of B 3 volgl:
^ B 8 ? D 6 of C 3?, D Ü enz.
Het teckcn l achter den zet bclcekcnd cn:iig;slp,
juiste zet. Andere zeilen, als l f C ? D / ui
C 3 nt. G 4, leiden by juist tegenspel van y.\v:n-l
. K. te' Ha
No. 238
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
?Rr
FEDILLETOlf.
Dit Ie
mm Geneesheer.
N N X TJ'S*
Nipt ter yan myn hui« woont eene weduwe,
die aïAncfi geregeld een paar kamers verhuurt aap
vreemdelingen uit do naburige stad, die in ons
dorpje in do gdz'ahde landluchl verademing zoeken
tegen den mist t>n den rook, waardoor gedurende
het grootste gedeelte van 't jaar hun borst be
zwaard wordt, en vooral om- eenige rust to vinden
voor de zenuwachtige gejaagdheid on overspanning,
waariu zy vaak gedwongen zijn hun leven door te
brengen.
Ik nad reeds gehoord dat de vertrekken ook dit
jaar weder bewoond waren en wel zeer vroeg in
't seizoen; ? 't was in April en dus zeker iu ons
land nog geen tüd om reeds bet buitcalcven te
gann genieten. Wie de bovenwonjng betrokken
had was my geheel onbekend; tot ik op zekeren
dag, in 't begin van de maand Mei, een schrijven
omving van iemand uit de stad met verzoek de
bewoonster dier kamers voor rekening van den
schrijver als geneesheer een bezoek to gaan bren
gen en zoo noodie onder behandeling te nemen.
lic veronderstelde dat de brief kwam van oen be
zorgden bloedverwant, die vreesde dat zy'ne zusier,
tante, of wat zü anders mocht zyn hier in haar
afgelegen woonplaats zelve niet spoedig genoeg
geneeskundige hulp zou inroepen, als zy zich niet
wel gevoelde; omdat haar gewone dokter niet in
de buurt is: ? dergelijkeangstvalligheclenontmoet
men dagelijks in de praktyk. ? Er was dus geen
haast by en den volgenden namiddag ging ik op
myn gemak müne visue maken, 't Duurde slochls
kort of ik was op deTioogte en zag met welk ge
val ik hier te doen had en dat, zooal niet
onmiddellyk, müne hulp binnen niut langen tijd zokcr
dringend noodig zou wezen. Na genoegzame ken
nismaking en na tle belofte te hebben gedaan haar
van tüd tot ty'd eens te zullen komen bezoeken,
dacht ik er verder niet aan haar te vragen naar
haar omstandigheden of geheimen, zoo zij er mocht
hebben. Wij genceshecrcn verliezen. meestal spoe
dig na liet begin onzer loopbaan de nieuwsgierig
heid. _ Wy] zyn door onze betrekking gedwongen
zoo dikwyls m te dringen in de levensomstandig
heden van anderen, zoo dikwijls ous lo bemoeien
mei familiegeheimen en de vertrouwde Ie worden
van tal van mensehen en daarbij allerhande
hyzonderheden te vernemen omtrent zaken, toestan
den 011 personen, meestal van weinig opwekkendtm
.aard. dat wn, als 'l uiet noodig is voor de regeling
der behandeling, niet gaauw cv naar trachten door
noqdclooze vrugcn 't geheim van een of ander
patiënt uit .te vorschen.' Met een onwillig oor
luisterde ik daarom in den beginne naar de vrij
willige openbaringen en bekentenissen, die my van
ty'd tot ty'd by myne bezoeken gcj.ian werden en
.eerst langzamerhand werd de bL-lungstelliiig
opgewekt, die ik> later in zulk eene hooge mate ge
voelde en die oorzaak is geworden waarom ik
het verhaal heb opgiiteekend,
Mynheer Bosman was koopman en by voorkeur
speculant in koloniale waren; ? nog heler had
voor hem den naam gepast van speler in allerlei
artikelen. Hy speelde in rysl en in krenten, in
arckanoolcn en peperbollen; ? don oenen ty'd
zat zün pakhuis vol door zeewater beschadigde
tabak, een andermaal hnd by zulk eene hoeveel
heid muskaatnoolcn in voorraad, dat het
onmogelyk vas een tiende deel te verkoopen, eer de rest
vermolmd was. Altyd was zyn hoofd vol van
plannen van groote jjoderncnimgen. Het tegen
woordige was hem niets en het verledcnc, hoe
vaak het hem ook teleurstelling had gebaard, had
hem niets geleerd, inaar hy leefde in du toekomst.
Enkele malen was de fortuin hem gunstig; mis
schien was dit nog zyn grootste ongeluk. In plaats
toch van tevreden te zyn en te behouden wal hy
gewonnen had, kende dan echter zün rjjkdom
schijnbaar geene grenzen en verdubbelde hy zync
waaghalzerij on dolle ondernemingen, die hem
gewoonlyk spoedig weer tot zijn gewonen staat van
halve armoede deden vervallen. In dien toestand
leefde hjj zoo goed en.zoo kwaad als 'Ikon van
de verdiensten, die zy'nc vrouw trok van den
kruidenierswinkel, dien hy in een oogenblik van
verstandig overleg kort na zyn huwclyk voor zy'ne
vrouw had begonnen.
Uil dit huwelyk was een centg kind geboren;
eene dochter, die onder deze wisseling van levens
omstandigheden eene zeer tweeslachtige opvoeding
ontving. Soms had zy eene dure goevernante en
op een anderen tHd bleef zy thuis van school,
omdat het schoolgeld niet kon hütaald worden; ??
eenmaal kreeg zy op haar verjaardag cenc prach
tige piano en moest van dien ty'd af alle d;U»en
les nemen in muziek van een der beste meesters
uit de stad en geen twee jaren later werd het
kostbare stuk verkocht om in de dringcnstc
levensbehoeften Je .voorzien. Zy had soms hare kasten
vol.met zy'dén japonnen en coslumes yan 't vorige
Jaar en geen gelu om een eenvoudig- katoenen
'l i -- s- - « j ii
kleedje te koopen, waarin zy. de klanten in don
winkel kon bedienen.
Toen zy' veertien jaar oud was, stierf haar moe
der; t was eene zachte, stiHo vrouw
niet- tot het doel. De fieeren J.
,ccn Haarlemmer" en ?een leek" te ani.
W. O. te Leiden, kunnen hieruit zien dat hunnu
oplossingen onjuist zyn.
Goede oplossingen .ontvingen wy van Eelnimi
te Steenwijk, Duo te A. en uenri tu Amsterdam
, ?
te toegevend voor haar man, dien zy nooit zou
trachten tegen te houden in zy'ne ondernemingen,
misschien omdat zy met het onbepaald vertrouwen,
zopvelen van haar geslacht eigen, altyd weer
opnieuw geloof sloeg aan zy'nc berekeningen van
Zekere winst, hiisseh.ien omdat r.ij met kahhc ge
latenheid, insgelyks een eigenschap narcr kunne,
beruste .m haar lol, toen zy na eenige ijdolu po
gingen in de eerste jaren van hun liuwelyk, h&
vruchtelooze van verderen tcgcnsUuul had begrepen.
Te toegevend was zy ook geweest .voor .hare
dochter, tot wie zy nooit een woord van ernst
had durven richten, omdat zy bang was hare
vruolykhcid te verstoren, wie zü nimmer, ook waar
nel noodig zou geweest zijn, had vermaand, om
dat zy vreesde haar ook slechts voor een
oogenblik leed lp doen.
Hierdoor nog méér groeide dit kind op zonder
eonige vaslc leiding; half verwilderd en zonder
oeniy goed voorbeeld voor oógcn ; ? haar eigen
hoold volgende, en her- en derwaarts geslingerd,
al naann.ilc de lust van 't oogenblik haar ingaf,
r- soms halstnrrig haar cigtntizin en wil kanle.nde,
tegen het beter weten van anderen en een vol
gende keer blindelings zich overgevende aan den.
leiband van al wie zich harer aantrok. ? Uil kim],
grool geworden en volwaas-en, was liet die
dekanicrs had gehuurd in ons dorp.
Uit eon fmanticel oogpunt beschouwd was een
der beste zaken' geweest, waaraan. My'iiliccr Bosman
m een ty'dperk van welvaart zy'n geld had be
steed, hol verbouwen van zijn huis op zulk eene
wjjze, dat er een flinke bovenwóning by'. gekomen
Was. Moeder en dochter kregen daardoor in
ty<J<n van tegenspoed, behalve haar
winkelvcrdicnBten, in 't verhuren harer kamers eene vaste bron
van inkomsten. ? Ook vroeger was dil
hulpmiduel somwylen te baat genomen; ? toen echter
Was liet slechts een klein Vertrekje, dat zy be
schikbaar konden stelleneen waarvoor dus ook
slcchis een zeer bescheiden _ huur kon worden
verk repen. ? Na de verbouwing waren een paar
mooie voorkamers, eene afzonderlijke slaapkamer
inut alkoof en verdere geriefelykhcden ontstaan
? 't Ontbrak dan ook zelden aan geschikte huur
ders, hoewel de prys tamelijk hoog was. Meest
was de bewoner deze of gene bezadigde vrijgezel
mot gevestigde positie en min of meer bejaard ;
doch somwylen kwam een jong ambtenaar of een
luitenant, die he.t geluk had meer geld voor ka
merhuur te kunnen besteden dan dezen stand
ge' woonlyk eigen is. het kostbaar kwartier betrekken.
Voor Uct kind was het tot bevrediging harer
nieuwsgierigheid en later voor het aankomende
meisje als welkome afwisseling met het eentonige
;' léveu in den beperkten familiekring, een genot
om mcb té helpen om de .heeren Ie bedienen
en gaarne liet zy' de oude dienstbode het werk
achter de toonbank verrichten en met de klanten
praten, tcrwy'l zy bezig was boven de kamers te
stoffen en datgene te doen wat voor do budjenhiK
noodie was. Hare aangeboren nieuwsgierighciu
deed haar ouder deze oczighedcn vaak het oog
slaan in boeken of geschriften, die voor een half
volwassen meisje minder passende lectuur bevat
ten en waardoor zij vroegtijdig werd Lekend ge
maakt met het beslaan van toestanden en
maalschappelijke verhoudingen, dis een gesloleri boek
zyn voor de meeste beschaafde vrouwen, ? Een
andere maal kreeg zij, op haar verzoek en om
zich te oefenen, van dezen of genen bewoner wer
ken ter lezing van de beste schrijvers uil het bui
tenland, die zy met by'na evenveel yver bestudeerde
als de flauwste romans, die zü een volgende keer
uit de leesbibliotheek komen Piet.
Zoo ontwikkelde xy zich' tol een half beschaafd,
half. verwilderd karakter; ? dwecpeml met strenge
moraal en vaste grondbeginselen omtrent eerlijk
heid en goede zeden en m het volgende oogenblik
hartstochtelijk opgewonden door de cenc of an
dere franschc ronnri, zenuwachtig, gejaagd en in
staat weg te loopen mei den eersten den beslen,
die haar van liefde sprak.
By 't allereerste begin dezer ?Slurm imd
Drangperiode" was hare moeder gestorven; ? haar
vader kwam hoe langs hoe meer in verval. Wel
speculeerde hn nog altijd cu deed grootc zaken
in gedachten, doch minder dan ooit kwam er iels
tot uitvoering,
Zonder eigenlijke faillissementen of schandelijke
accoordon had toch zijn naam hier oen slool en
ginds een kn.ik gekrejen, waardoor hij den lilc! van
solicdc gaandeweg had verloren. ? Hy werd daar
door genoopt zy'ne operalk-s in lagere kringen Ie
zooken on deri omgang mei ImiuVlsvrioüdon van
den derden en viord^n rang. ? Ook Oe pKwlsen
door dezen bezocht, giiiü hij binnen; ? do
^oeieteit maakte plaats voor dj knx'g; wijn en hiur
werdpii ter zij geschoven vour R rog on jenever.
Spoedig wn.-! hij or Unis en ten ha'Ulc heter en
lanscr clan in y.ijn ri;<-'ii .voork.i'iu-r -H'hler den
winkel; ? zootl-,it toen y.ijne iloehlcr tot volwas
sen jonkvrouw geritipl, op üükiven d-i? hel wiiagde
ceu onbevangen Mik Ie werpen op Imr toestand
en op liare/nngevins, zij lot di: ovcrlniginjj kwam,
d;ït het e^nig-ile wo/.cn w.i ir au ;:;j vwlnnden w?,s
en waaraan zij h :re Z"!-.; on liefde 7..»1 kunnen
v.'ijdftl, een verloopen k'Dpniiin was on eeii half
siitten dronkaard, dii,- ;ill.,- besef van zijn
vudrrsch:ip of van h:iré kinderliefde reeds lang verlo
ren had. "
In die dn^t-n waven <\c bovenkamers vorlmürd
aan CPU snrnumeriiir bij de <>en of iind>.T tak van
ndmiiiistnitie. ? 't W,",- <v:i knap i.jiipmonscli
van dcftije familie. Ot' hij h-t looit crnsli?
penioo-ii'.j h:\il met ^:jno vr-i-hoitdins tot d.- ikic'i'.vr
van zijn h'.tish'rer weel ik Mii;i. D- inosrHijkhoid
daarvan bt-staat; lo';h is k-l eveninin
on'.viViixi.-Jijjnlyk, dat hy nimmer :inn etMip'iliiurzaiiic veri'enipinj
mot Inar heeft K-.-ilu'hl. Mi-wehifn onli'.-Wiist,
maar daardoor juist te sterker heeft h'>tu püijd
de afstund voor oi)p;'ii g,-zwoe!'d, die zijn stand
stlu'ijidc van üen liarcn. Het prostig.' vTui .-.md
begint meor en meer in vordwyneu in demiMk-ino
maaUcliappij. Uu overtuiging bfeekt /ich da.in
dat ontwikkeling en hes^haafde zuilen van don
pecswn zeli'. meer zy'n (hn de vaak zc<?r
twijfelaclitigu verdienste van een voorvader, een rouw
of kortor gcleik-n. Toch woekerl no^ altijd het
denkbeeld voort, dat het toeval der gelioorte den
een daardoor alii'en rivd-s als mehsch verheli
boven een and.-r. Vand.iar d;it meniswerf voor
de hoogere en hongsto l;!a*sen op den
maatsohanpelyken hvlder geonrlonfj wordt gi'.iehl of m
all-,'11 gevalle verschrtonbaar, wal strenge
veroordcnling ondergaat in lagere krinpon.' De burger
en middensland" lieofl zich van dit denkbeeld
moester gemaakt nm dmnnedc vaak helccügemle
bejegening van dien|thmlen en werklieden Ie ver
dedigen eu het to doen voorkomen, als -.varen
deze per na aan ben ondergeschikt; terwijl ook
velen onder de meest ontwikkelden on .eerlyken
flor aristocratie van vroeger nog altyd het
bewuslzy'n aankleeft nis ware hun' omgang op zich
zelf reeds verecrcnd voor hqm, dio
maatschappd'Uik lager sta.il.
Mogen soortelijke pr>voclcns en ingewortelde
vci'oordeelcn de zuiverheid der verhouding tusschen
d'.1 beide jongclicJcii, van xijiien kant hebben be
nadeeld ; ? van har» y.ydc waren de toewijding
en de overgave zonder eenige nevengcdaclite
geweest, volkomen uit liefde.
,Had ik, zoo verhaalde zü my laler, toon zjiop
de bedoelde kamers in ons dorp woonde, had ik
in die, dagen umi' eon vader geïnd, dien ik kon
liefhebben, eone mnodor, dio mijne zorg noodig
had, een broeder o!' zuster die ik ku;i verplegi-ti,
een bloedverwant ".;.l!i's of een vreemde a;w wieii
ik mü kon toewijden nu'l geheel inyn 'hart en
selici.;! myn /iel. die hulp of óppassinp'van ')iü
noodi1,; iiad gehad en die mij niet wederliefde ?
had kunnen vergelden; ik geloof niet dat ik ooit
op zulk eene wyze liipr by u zou geküiiieh 2\j^."
Toen ik na ontvangst van don bowusten brief
myn een-te bezoek by' hnat' atlecdi; deelde ^y' my
onvorliulcn haai1 toestand niudeün de; verhuudiiii;
tot haar minnaar* don sohryver op wiens verzoek
ik naar haur toe was gedaan. Hoo zeer ik ook
reeds in de;i loop mijne!' praktijk poleord had my
te hetlwingen, kan ik toch nwt ontkoiinon, dut
zich een gevoel van v.-revel van my meettor
m-iuklc, bij 'l vernomen harer vyoonk'ii. Ik kón
toch hare ongedwongen openh.irlighuid'nèel anilers
toc-scliryven als aan verregaande lichtzinnigheid
en derx1 in verlnnd besehonwil met haar. helder
oog, imr ? open blik en _ lief gojaat, zou allicht
iemand nog ineor iLin ik bekend met helgcun
nrhlér de schei-men ??onzer lijijbi'schaafdi?
maalscliappij- voorvalt, (H'Ko spijtige; uitdrukking up de
lippen hrbbon' gebracht. Ot' zy /(lik eeii woord1
dal niij ontviel, begrepen heeft, geloof ik tur
naii^^?ei?lloo(l; i:i jillen geval Ie had ik haar verkeerd
beoordeeld. Zy was niet do svliaamleluoxe'depnr,
waarvoor ik haar .aanzat;; «lit werd mij later
duiclely'k. Kerdcr was het ? arguloosticitl, een niet
beseffen van have sc.hnnde, die zonder blozen
haar niy'nc hulp ileud vi-iièeii als wit re zy' L'LÜIÖ
gehuwde vrouw, dio ilen blyden lijd lo gemoe.t
gaal, dal '/ij voiir 't eerst honpl moetlcr lo worden.
Voor zich xelve beschouwde zy zich even als
getrouwd. Ik ht'b, zoo verleide zy' by t-ene laten,'
gelegenheid, Ci'gens ^gelezen, 'dat de katholieke
kerk hel hu\yelyk beschouwt als een sacrament,
dat echter niet altijd door den priester behoeft
te worden uitgereikt, maar dat* du man aan
de vrouw kan tncdedeclcni en ile vrouw aa'n
den man, tydens de godjdicnslocfRning. Zulle
eene wederzydsche. gelofte, slechts bekend aan
hen beiden, door niemand gehoord, bevestigd
noch gewn'a, heeft echter voor het ge weten dezelfde
verbindende kracht als die welke is afgelegd te
midden der meest Ibrmcele trouwplechtigheia.
Op zulk eene w!jüc acht ik my verbonden' aan
den vader van myn kind, voegde z>j er nan'too:
Zü werd waarlyk welsprekend, toen zy'vervolgde:
.Ik heb- hem trouw gezworen .voor God en de
menachen, in woorden en in g*dnchtcn; geen
minnond cchtgenoote'kan haren plicht te dien
opxi. h'.a heter doorgronden dan ik. De omstan
digheden zyn van dien aard, zegt hy, dat hy' my
niet volgens de wet tot zijne vronw kan nemen;
het zü zoo. Geen macht ter wereld kan het
huwelük ycf breken, dat ik met hem heb gesloten,
toen ik in oprechtKeid des harten hem rny'aö
liefde schonk.
als schande was overladen?
Toen de tijd harer bevalling naderde kreeg ik
nogmaals een brief van haren minnaar, waarin
hy my de meest mogelyke zorg voor de aanslaande
moeder en haar kind aanbeval.
Om de oprechtheid liarer gevoelens op de proef,
te stellen, had ik voor mu zelf een middel uit
gevonden. Indien het waarlyK ernst was met hare
zelfopofferende liüfde, zoo dacht ik, dan zou zy
in do eerste plaats zich hechten aan haar kind ;
bg de meeste gevallen meisjes geschiedt dit
gegewoonlijk niet of slechts voorbijgaande en m de
eerste ty'den alleen; in Let tcgenovergeslclde
geval zou zy zoo spoedig mogelijk naar cle stn.a
terug verlrtiiKcn. dus noods met achtumtmz van
haar kind om liet liier door vreemde handen de
eerste opvoeding te doen geven. De proef werd
glansryk doorgestaan.
Naauw was haar zoon geboren of met vrolijk
heid aanvaarde zy al de moeite en zorgen aan
zy'nc voeding en verpleging verbonden en slechts
waur' liaro onervarendliuid te kort schoot greep
zy noode cle hulp en de terechtwy'zihg van vreem
den aan. ? Door de gezonde moederborst gevoed,
groeide de kleine uitstekend en werd spoedig een
vrolijk en dartel jongske. ? Het scheen daarby
alsof de moeder geheel haar verleden vergat, zoo
weinig bekommerde zy' zich om hetgeen achter
haar lag. ?_ Weken en weken verliepen, doch zij
scheen er niet aan te denken om terug te keercn
naar de stad; ten minste nimmer hoorde iemand
haar daarover spreken: ? zelfs een enkele zinspe
ling, die ik bij gelegenheid van een laatste bezoek
maakte, gleed ongemerkt haar aandacht voorby. ?
Zoo groeiden de weken spoedig aan lol maanden
en' ons dorp behield steeds zijne nieuwe bewoon
ster, die men niel zelden op heldere dagen buiten
kon ontmoeten, wandelende in den schoonen
omIrek mei haar (linken jongen, die weldra haren
arm te zwaar werd en naast haar op liet gras
weid neergezet of van tyd tol ly'd beproefde aan
hare zijde voort te trippelen.
Of linnr minnaar haar in dien tyd kwam be
zoeken bied' mij onbekend; uitgenomen «t-n enkele
maal in dun beginne, geloof ik niet, dal hy dik
wijls uiuzng naar moeder en kind. ? Daar buiden
stL-eds gi /.uiul en welvarende waren vernam ik
uil di-n aard der> zaak niets meer omlrc:it hou,
dan i'e gewone ('aam van !i«t dorp mt.-odut'kle.
Zoo vertcldu uien wn poos Uster dal-de vader
van de vimude dame iilolselin? peslorvijn was,
dal zijn huis en inboedel om de schulden
ver!:odit i,'»'V.'<ji'»i<.-n waren 0:1 er daarna nyj veel t'.1
kort k'w.mi. ? Di' juffrouw h;id met haar kind
toet: i'n.;ir de stad wilk-ii vertrei:ké:i; doc'h er was
cesMlettig heer over gekomen, die de kamers weer
had insolunird,, een geheel jaar in 'Ivoren Je huur
k'ta'dd bid e:i mei tle weduwe van brunnlen een
akkoord had gemaakt voor bediening, kost enz.
Op zekeren morsen, 'l was reods in 'l vierde
jan,- oiiüer t-OHle kenn.i-'making, kwam de d.nue
/elf mij 001^ Ix'zoük breJig'-n: ? Aan haar bltick
yi;l.i.'it vu oy,r>:'liiiaste bewegingen was het niet
mii'ielijk te zien, d.tt 7,ij hevig w;ü aan?e.i:v.'.n en
vO'Jral o;>k oüidnt zij alJecu kwam, w,»s üi'iuf
eerste g..-Lirhli\ J;it h-vir zoontje, een oiiv-.-iiik
had gekri'p.'ii. ? Dit was echu.-r niet het pi.-va!;
do z,i:ik \v.is v.vi nric; g^ooU'r gowiolil; ? ik was
do ewiipstc in 't dorp. a-inwieü h^rc omstandig
heden van lU'lor by bokeiid waren. di> i.-eiii^ste
wien zy om raad kon vrugvn en daurum kv.Min
zy lot my. ? Te midden van'hurtsloVhSelijkiy
snikken, uitbarstingen van huyigen tocrn en
overkrnpt gevoel maakte zy' my met het volgende
bekeiul.
Toen haar verblijf hier buiten volgens Imr
oordeel hing fnoig geduurd had, meende z(j naar de
stad terug to keoivn. De winkel van hanr vader'
was echter verloopen en deze zelf buiten staat
ha.u' onderhoud te verrchifffii; later was hij
plotsi.'li'ng door een beroerte pesTorveu, Ook h'iar
naar niiiuiiiar aehte het niet noodig of
wtrisfhelijk dat zij overkwam en nam op zich hier builen
voor haar en /ijn kind Ie'zullen zorgen;?welke
verplichting lig Ut nog toe petrouw en onbekrom
pen had nageleefd. ? Eu zij zelf! ? Och! zij
dacht t'r niet nan terug Ie kouren, wanneer hè'.
In-m miiider welgevallig mocht wuzcn. Zij had
hem h'artstochlelyk lief gehad, meer dan ?? zich
zelf, meer dan haar naam en haar eer. omdat
7-Ü bchuefle had om te beminnen en nog heden
zou het Imr grootste vreugde wezen, zyn
echtpenoole te mogen .wórden; zy zou hem
ceneliufhebbeiidü stade zijn; maar toch? noodig was het
niet. Had ze thans niet haar eigen kind, haar
praehtigen jongen om lief te hebben, te koesteren
eri groot Ie brengen. ? In den laalslen tyd, zoo
ging zij na een oozcnblik stilzwijgen voort, waren
er echter omstandigheden voorgevallen, die eene
cehécle verandering hadden te weeg gebracht. Zij
iiii'.l toevallig pntdekl dat haar minnaar v.ni veel
deftiger familie was en veel rijker dan zy ooit
had vermoed, of (iov^r zy had er nooil ernstig
,over nagü.li'L'lit en daardoor was het haar onbe
kend geblevfii.
Van ?e<Mi;Jmwoly'k mot hem, dit begreep, zij
thans, kon géén sprake zijn; '? ook 'v.d liij reeds
to kempen gegeven dat zijne positie hem dwong
oh hu voornemens was wokfra niet eene il.uiie,
van zijn stand in do innnUchiippy iu het huwelijk
te trede:). Zy had er zich zonder morren in
ite.-chikl en bereidwillig afstand ~od.irm vaii :ille
nansuraken, die zij mocht ?ktinnen doen gülik-n;
wat namelijk haar zolf'hetrof. ? 't Was e'.-libv
cehcel iets anders voor haar kind; de rechten van
haar .zoon morhl zij niel pry's geven. O! zijn
vader h;',d toegestemd haar een v;ist jaar*sklil te
vcrzekeivii c!i 't \vas waar; zy zou daarvitii
kiinjie» .leven- en' haar kind kunnen groot brengen
zonder bloot te slaan aan armoede en gi-hrck. ? l
Maar was d;it genoeg! ? Zy zoa hem toch inliet
gunstigste govar ver, vor. beneden Jon stand zijns
vaders moeien opbrengen en hem niel eiins eenige
opvoeding in eigenlijken zin kunnen verschaffen.
Aan. kaar eigen vader had zij in den laatslen tijd
loon zij -nog-thuis was'gezien, welk'eene' ruwhoid'
en gebrek aan beschaving die mindere klagen
kenmerken.> En. daaraan zou haar zoon
duelnemen! dat nimmer! En later, wanneer die andere
vrouw kindere» kreeg t-zy'zouden in hun jeugd
niet alleen, omringd zyn van allerlei geinakkc:i en
'opgroeien in weelde, maar vooral eene zorgvul
dige opvoeding genieten. ? Met minachting zou
den /.ij loeren neerzien op haar zoon, dien
hel toeval misschien zou veroordcclen om hun
bediende te worden en hun hut stof van de
kleuren te wkfdicn, tcrwy'l liy' juist de oudsle
afstammeling w.is huns vaders en de schoonste zul
\ycwn bovendien. ,O! doJct'er," zoo viel ze daarby'
zich zelf in de reden en liet daarhy den
hartstochtelykcn toon . varen, waarop zij tot nog toe ge
sproken had; ,.gy hebt hem in langen tijd niet ge
zien, maar 't U een pracht-jongeii, zooafs ge zeker
nog zelden gezien hebt, en vlug als hij is! hy is
nog niet precies vijfjaar oud, zooals gy' weet en
kent al een geheel versebockjc van buiten, met de
uitlegging der prentjes er by! 't is een lust om
he.m te hooren: ? ge moest hem eens komen
zien; ? ik Zal hem meebrengen, als ik weer bü
u kom; Ge' moot toch ook eens naar een van
zyn tandjes zien, me dunkt dat die scheef groeit...."
en zoo op eens de reden van haar komst, zoo 't
scheen, gcltecl vergetende, babbelde zij nog een
poos voort, tot zy roet eene even plotselinge wen
ding daarop terugkwam .en die jongen zou Keen
fatfiocnlijke opvoeding ontvangen! zie dokter, dat
kan niet. Daarom ben ik -naar hem toegegaan in
de. stad en heb hem dat alles gezegd; r- rnaarhy
wilde er niet van hooren en bleef er bn, dat lid
jaargeld dat hij had vastgesteld voldoende was en
dat hij in allen gevalle met meer wou geven. Toen
heb ik hem gesmeekt en op my'n kniën gebeden;?
ik heb hem gezegd, dat luj voor mü niets, mets
-behoefde te doen, dat ik in mijn eit,
zou voorzien, doch dat hu mij in staat moest
stellen zijn zoon eene beschaafde opvoeding
te verzekeren, waardoor hij zich door eigen kracht
later in de maatschappij eene fatsoenlijke werkkring
zou kunnen verwerven. ? Ik herhaalde het, ik
zelf behoefde niets, geen penning zou ik aanwen
den voor mij zelf en yry'willig toestemmen, de oppas*
ster te worden van zyn kind en de huishoudster later
of zelfs de dienstbode, als 't moest zy'n. Niets baatte;
hy bleef hardnekkig weigeren. Toen, ik beken het,
heeft de wanhoop mij woorden doen uiten, die ik
naauwelyks zelf wist dat bestonden; ik heb hem
verwenscpingen jn het aangezicht geslingerd, die
hem gcl.uigc.-ms gaven van ccnnaat, die slechts over
troffen werd door de liefde, waarmede ik mü eens
aan hem heb overgegeven. ? 't Gevolg van mijn
onvoorzichtig spreken bleef niet uit; indien ik
. ..... . ______ , ging zü half onder snikken
voort. ,kotn ik by u om raad, gij zy't de eenigste
die ik ken) Wat moet ik doen om de toekomst
van myn kind te verzekeren? Hoe kan ik ztfn va
der uwingen tot schadevergoeding of tot onder
houd van zyn zoon naar zijn vermogen r"
Mjjne taak was pünljjk; en hoe kort mijn ant
woord ook zijn kon, net kostte veel tijd en woor
den om dé ongelukkige moeder aan 't verstand
te brengen, dat zij voor zich of voor haar kind
zich op geen enkel recht kon beroepen en dat
haar toestand thans te wanhopiger stond nu zij
waarschijnlijk bovendien liet haar beloofde levens
onderhoud door hare driftige woorden bü haar
minnaar had verspeeld. ? Te vergeefs Deriep
zy zich op de getuigenis van verschillende per
sonen, jegens wie hu er zelf geen geheim van nad
gemaakt, dat lig de vader was van haar kind, op zijne
brieven aan haar, op de schriftelijke bewuzen, die
ik zelf m handen had, toen hij mü daarin had
verzocht mijne hulp als gencesneer bü hare be
valling; ? het kon natuurlijk niet baten en on
veranderlijk moest ik haar de verzekering geven,
dat de .wet haar in niets kon hulpen en zy geheel
en ui afhankelijk was van de genade en het goed
vinden van li.m-u vroegere;) geliefde.
Met l;nit zieh begrijpen, in welk een droevige
stemming de arme moeder myne woning verliet
en hoc grievend het was haar ongetroost Ie moe
ten lali.-ri vei-lri-kkcn; U-rwijl ik bovendien haar
Idiitsli; !ioop l«;ii bodem had geslagen. ? Zy heeft
haar l>czouk niet v.x-der herhaald.
In ilcn loop der volrjende dagen vernam ik van
ter /üdo, dat enkele dorpsgouuotcn haar in de
slad h:t'.ld'-'ii gezien; men meende te weten dat zij
niet haar zoontje uMuar liad getracht haren
gewi.7.«.'!i ininnaAT k- spreken; ecu paar brieven die
later aan zijn adres door haar w^.ren afgezonden,
kwamen on^eopohd aan hel dorpsposlkanloor
ten:s en !;orl il.'iarna r.ntvin(; du weduwe, waar zy
l««'!«i-!.-iiilo al dien lijd haar intrek hjd gehad,
bclicht, dat met heit eiüde der maand de betaling
van kamerhuur en koilgeld zou worden gestaakt.
Een veerden dapen na de boven beschreven
ontmoeting werd ik op zekeren ochtend zeer in
>le vroegte pcro..-pen en vond bij mijne komst op
tlo betWI'Jo bovt.'nvoiiiiig deze rtetls overvuld van
ip'ii. die my angslic verbeidden.
Xooevwi liad men by d« kanaalbrug, vlak by
't dorp, do bewoonster uit het water gehaald, te
gelijk mei haar kind. ? Do kleine had de
armjt's vastgeklemd om den hals zyner moeder,
zood.it ine;i 7.0 niet dan inct veel moeite had kunnen
k'-jiHikini'; ? buitendien had du moeder de voor
zorg gebruikt met haar doek het lichaam var. haar
kim! svaii het hare vast te binden. Men had hoop,
dat de dronkelingeu nog in hel leve- '?«?«"» to
roepen zouden zyn, om Jat zy blijkbaar
op hare kamers hadden donrgobracht e
niet ZAO heel lang in het water kond
hebben. Tot alli-r droefheid moest ik e
dr.i beketiiiv.'!!. dat de dood was ingetre
By 't nazien van 't uun en ander '
een wcrkmatuljc eon gcopenden brief, d
dng ontvaagéii. waarin een geacht recl.
uit den omtrek haar te kennen saf, d:
oog op artikel 345 van hel Nederlands»
lyk Wetboek*) er geen middel bestond
van haar kind tot ondersteunm,; te dwi
Ik zelf nam de laak op my den hoof
van d* noodlottige geschiedenis bekend
niet het rampzalig uiteinde van zyn E
niet omdat ik .vreesde dat hem de za
niet spoedig genoeg ter oore zou koi
vooral ook om hem mede tedeelen c'
hy mei behulp van zy'n geld en zyn fa:
ook hoe langer hoe hooger opklimmen :
aanzien, er toch iemand was die wist <
ellendeling was en die niets liever verl;
hem dil in 't openbaar te mohen zcggt
Van meer praktisch belang . heb ik In
geoordeeld om hot pt-bliek dujammerli
U-nis Ie verhalen, misschien dal het i
dezen eu genen op te wekken tot erns
ken over ile stuitende onhiilykheid die :
over het vrouwelijk geslacht en tegenot
schuldige kinderen vooral, gelegen is n
artikel, hetwelk als een concessie aar
lichtzinnigheid in 't leven geroepen, k
kiger ure en in stryd livet het Nederland
karakter in onza wclgcvisig '-werd overg
?j Hot oaderzdck naar bet vaderschap is ^
Allerlei.
DE TOOVERWAEEÏELD VAN DEN
: VAN BEIEREN.
Bergen zijn op- en afgedragen, do' .
overbrugd om dun Vorst van .Beieren
litlg van het breede Grraswangdal eet. j»,.».. ^
verschaffen, /ooals do fhntazie het nauwehjka
hoouor en wouderlykcr bedenken kan.
Op die helling, vóór net kasteel Linderhof, rijst de .
Vonustempel, tcrwyi do bergrug
daarachtoroeuaautnl rninie grotten bevat, dio tot even zooveel sprook ?
jen« aanleiding Ijcbbcn gegovop. In zij a schoot
vindt mea o.n. een kunstmatig meer, waarin al
do water-nderen gevoerd zy'a van den Ulammspitz
en van den Henuenkopf, tusschen wiens voorber
gen het bewuste kasteel opruit.' Da geheel van
tufsteen aangelegde spelonk'heet in do wandeling
?de blauwe grot , omdat iu do eerste jaren niet
enkel do verlichting, maar ook de toon der diepte
zich inteusief blauw weOrkaatste. Tegenwoordig
ia dia geel of goud, vermits het kunstlicht, dat
zoolang de Koning op Linderhof woont niet
vcrdwgnen mag, daar beter mee «temt. En zoo
wiegen de schemerende golven, onderwy'l het licht
door veelkleurige glazen opgevangen en gebroken
wordt, de eenzame gondef thans in een vloed
van purper. Geen menscbelük oog raag deze
volgon. De grot wordt dagely'k» verwarmd, al heeft
do Koning zich voor maanden verwijderd, ? want
de toestel eischt bestendige voeding. Daar buiten,
.vóór de poort, in vollen dag, springen uit zeld
zaam prachtige bloembedden reusachtige fonteinen
omhoog, door welke aan de onstuimig ncèrplossendo
berg vloeden, die men tot in het meer leidde, een
uitweg gebaand wordt. Maar deze renzenbronoen
spatten,en sprankelen in de eenzaamheid; een
zaam liggen de tuinen. Slechts van de rotstoppen,
die hen omgeven, zoa een stoute blik van het
vogelperapektief in deze wonderwaereld kannen
afdalen. Wat voor mysteriSn echter bezielen in
die waereld, waar het 'aan wintersene
sneeuwstormen niet hapert, de byna tropisoh gekleurde
bloemkronen 'f Hoog boven hen glinstert, klaar
en kuiaoh, de tempel van Veins, de eenige die
de ideale gestalten der godin in zyn wanden
verlinde
aan welke'h«t bföltfia TérBJFïlfn naam.
en heeft. '"!Oê .?*"?«$: M*» -' ?';-""
Het slot zelf, volgen) het aiodel vaabM,
versaülaaniche gebouwd; bétat in i|)n bol-,
tengewooa hooge ramen wa rijkdom van
effen grauw pleisterwerk, waarin heroen al*
kariatioen dienea. Rondom het slot slingeren
«oh loofgewelven van klimop ea wilde druif,
op hun beurt gebroken doornkien met marmeren
standbeelden. Hier staan de vier waerelddeelep,
daar de vier leiaoeaeo, gind» weer ontmoet m«ï
symbolische voorstellingen, terwijl in het midden,
in een 1M Tan allegoriBn. zich Lodewyk XIV
? Ie roi ioleil ? verheft ;
De uitgelezen pracht van 't inwendige vertoont
den renaumoce-iujL Da wanden zyn bedekt met de
kottbaanta gobeluu, de haarden i$n van onyx.
De trotsche ameublementen te beschrijven, die in
Parys zyn vervaardigd, vermogen zelfs diegenen
niet. die tyds genoeg tot bewondering hadden. AI*
{es ii door den Koning in eigen persoon beschikt,
iedere kleinigheid naar zijn plannen uitgevoerd.
De rykste «ieradien bevinden neb daar, die
eoot«r voor oningewüden als mei zeven zegelen
zyn gesloten. Niet aldus de menigte bordunrïelen,
waar vooral de schoonheidszin van den Vont:"
uitkomt. Aan deze moet jaren hvng ge werkt
den, eer zy in Linderhof verdwynen, en. de ^ ,
fane blik hen ontdekt en zich verdiept m de aan
schouwing ervan. Een wonder van oorduring il
met name een met echt- massief gouddraad ge
stikte voorhang van rood fluweel, die het
statiebed van Z. M. omsluit Kennen beweren dab
dit bed, hetwelk intusschen geenszins, naar bet
heette, uit een enkele schelp bestaat, met de goud
doorvlochten gordtyn een waarde van IV» muloen
mark of ca. negen ton van on* geld vertegen
woordigt De eigenaardige smaak van den
koninkiyken bouwheer verraadt zich het duidelijkst
in de oostertche weelde der kiosk, achter wier
bonte glastruiten de sprookjens der 1001 Nacht
verborgen zyn. Dit paviljoen, geheel-en-al ia
moorscnen trant, draagt de naam van Marooco en
ligt Zuidwaarts van Linderhof.
Met Linderhof is de rü van poëtische verheer
lijkingen, die Lodewyk II in het Gras wangdal
schiep, nog niet gesloten. Aan de zuidelijke
bergglooiing, vlak tegenover het slot, ryst een een
zame alp, de Stock-alp, in volkomen'afzondering
van de waereld. De Dergen staan hier dicht op
elkander en hun blanke sluiers omgeven deu
gezichtcinder, alt geboden zy der natuur da diep
ste stilte.' Zelfs de tred in deze verlatenheid
is onhoorbaar. Hier is een hut, geheel van schor»
en takken gemaakt met inbegrip van grendels en
klinken. Het is het jachthuisof 'chalet, inge
richt naar het model der woning van Richard
Wagner uit ,de ?Wallknre." Erboven ziet
men een tweede kluis, evenzeer van hout, en
er onder een met buk beslagen bekken, dat
de afstrooming beletten moet Wannéér in do
heete zomerdagen de sneeuw voor een korte
wyle smelt en het in de kom onrustig
begint te worden, zoekt Lodewyk II by voorkeur
deze toovervolle eenzaamheid op, waarin hem
somtijds naar men zegt, gemzen en reeën komen
verrassen ? zoo zorgvuldig wordt er alle gedruiseli
vermeden. Zyn vader Maximiliaan maakte dikwerf
jacht op die dieren, en liet er, niet ver van den
Jfothberff, nog een chalet op den Ehnaa-top boor
wen. Ook daar vertoeft na menigmaal rijn zoon
?? zonder aan jacht te denken; ? eenige dagen ?
l«tU5f ton minst* droeffen ziin h«lnJf»n *io> on.
'piavmmi, ««neei verdwenen, mans neettmenhet
over de klokken. In do meesto kerken zyn thans
morgendiensten, vroogpreeken. en het 'gelui dar
ontelbare klokken bij dio gelegenheden hindert
nu do nlet-vromo slapers. Een ander zeer, hinderlijk
peluid Bchynt te z(ju de schelle toon van de
fluitjes die velen gebruiken om een
aan to roepen. Men hóórt zo dag en nacht, maar
even zeker als ze den knikkebollenden voerman op
den bok wakker gilllen, houden ze ook den rustig
sloimerenden borger den slaap uit do oogen.
LtUfrkunde ly de thte. Indien het door de
Londensche likeur- en theemnaUchappn gegeven
voorbeeld navolging vindt, zullen er weldra gou
den dagen voor de cngelsche schrijvers en
boekverkoopers aanbreken. Deze maatschappij geeft
namelijk aan iedércn kooper van 3 pond thee een
book' ? volgens keuze ? op den koop toe: Niet
ten onrechte beroemt iu er zich op in hare recla- ?
mes «dat zij den geestelijken zoowel als den
lichamelijken dorst zoekt te lesschen." Zü beweert
feeds meer dan een minioen boeken vau engclsch»
en builcnlandsche schrijvers, klassieken, dwhlcrs,
romanschrijvers, op deze wijze in ontloop gebracht
te hebben, en een kwart nnlliocn werken ligt ge
reed om niel die pakjes thee den lecslustigcn
koopers ter hand gesUld te worden. Op die manier
wordt de thee een voertuig der beschaving ; wiet
een bibliotheek wil, aanleggen, moet motir veol.
van den 'geurigefi chinccschen dronk gebruiken, ea
zyn boekenplanken vullen zich 'van zelf. In Enge
land1 krijgt , de kooper van thee boeken present;
in Frankryk ontvangen de ioteckenarcn op bet
l a»UM, (.11 Vf .UOb In*4l4» M1O« ku^«.i 1VI»H»» VI l»«.v
zijn thee b\j den boekverlcooper dan wel zün boe
ken in den theewiniel koopen moet l
.A _
