Historisch Archief 1877-1940
***l '« *f
* *
DB AMSTE.RDAMMER, WEE K B L AD V O O R K E D E E L A
Ho, 811
M ***!** tHP^^Jgi
brievea ea
«?.«gtraf
va»
Ent*Het loopt vaa Jaauari
vaa
Lede,;
.. i
..wwsr
. .a. l MlMftiróttètawye
d^okBSja^e^stfftftptBn to
va» werken eter OortèWahe taal- n
VAN TUDSCHBIFTEN YOOE JUNI.
i Aufdtr Bokt. F*rgt Nikit» «HM» Montenegn.
OediBBte. Sitentlav, Haltk. In der Natur.
JBL Stekeriek. GeMhiohten aas dem InnthaL
A»drèThewiet, Baymonde (SehloH). O. F.
Meigel. Die Memoiren Kaiser Karl'i des Vil.
J.H. 9d>moker. Die Rnmanenfra». Maria
Qap, Sndalaviache Franen. Maria Ninen. Au*
JtöAadwcber Heide. N. Sai**el$. Shjrlock
nnd Mathan. Bevoe de* getstigen Liebens.
Bftcaenevae, etc.
^tnselkrftati. Marlt «w*
eo S«Ba. £mtt Oktfftstt.
Die-fine?«?%?; ah muu^ltor Keteaisatiefe. W»
«wWJ*A"jft. * 'flj*)1 preaeaisane* eaaifceaieDen* '-^ A* T.
«o» , ^Miiaiii tfünntM. Vom Nattoaalmcaünun,
- A«, «««Unaw&ten Unden. A. L. Kit*.
ZoW.'öift, Soman I-UI. K.Fren*el.
DieBe»Unev Tneater. Zwei none Gemalde von A.
Boeklin. * etc, etc. ~
Beate B&e- ?*? de VerdMac. La littérature
Seandinave'. -^ <f> Koil. La Charmeuse II. E.
D*rand-QrMOe. La prérUion du temp* et U
météorologie generale. WiUiam Cart.
Jean8eba*tien Bach. Paul Gervait. L'hommede
part4, Pomédie de Sociéte. Chrooiqne*.
Indische Gidi. De Indische ooriognnariae (ver
volg). Een woord over de afschaffing der
gouTernem«nt»-koffi»cultnttr door U. De ambte
naren b_ het hinaenlandsoh bestuur op de
bui.tenbeaittingen, door N. J> Strtuck. Varia.
Oorreepoaaêntie. Koloniale Leratnnr. Het
erfrecht op Kias. door 0. A. Wüken. ~-
Schttaen uit het Volksleven in N. O. Indie, door R.
mm Eckt etc^ etc.
La natteette JBetwe. JU. M. 8. La réorganisation
de Ia préfecture de polite. G. E. Simen. Le
travaÜehei k». Ohinoi*. Fo*eker de Gareil.
Lat Bara* devant Ie* Chambres. ***La -fante
de la Gomtesse in. & de &yon- Un pessir
miste ruate. Lew Tolttoi. E. Foratet. Honna.
f. d«i«i^.A]^d-eI.Ka4«.--EevnBdttlïht»tre.
1^
i
tttmtt at» Stw-Mmtdet, U Comie ff
Hautsonritte. La oakMüsation officieUe en Algirie I.
E. Gaf». LM' eóhséonence» de I' hérédiie. - Th.
SetttMOn. Tètes folies. H. Emataye Le salon
de 1883. Le ooogrès de Hontpellier par la
dmeJteste d» Fitt-Jamet. A. Geffroy. U'école
francaive de Bome I, l1 aatiquitédassique.
G: Yalbert. L'expédition d« lidut«nant Schwatka
dans Ie* régtons anstique». Revue Littéraire.
Bivarol, d'«pres on vre recent, par F.
Brunetien, Chrom'que, etc.
Nederlandsehe Spectator. Berichten en
mededeeUngen. Albreebt Halier in Nederland,
door J. G. Frederik*. Hugo de Groot en t{jn
geslacht, door J: B. Rietstap. De muziek al*
«etenschap. Vlngmaren. De kloostermaagd,
ooor .'Elise Fabin*. Levenaraadsel* door Jan
C. W. Ising.
NIEUWE UITGAVEN.
iNeutte uitgavm In Engeland.
4. JltrédH*. .Poeau and Lyrie* of the Joy of
Earta-?.3.90. SmiAitme elatory ^Bonnoel*
/ BJSO. /. Duke. Racoilecthms of tke
KabulCa»aign. WJB-SO, ?9.75. W. B. F.
HV*M: Pen and Fencil Sketohei, béing
r«niawaidanng eighteen jear*'c»videnceui Bengal,
1.70. L, fL Grtndon. Tke Shakespeare
Kitutoe uitgaven i* Frankrfk:
J. Bonnet.?Memories de la vie de Jeu de
Partheaar.Larchevéqne alemr de Soabite,
aooompagaèe «e -tettcea »relattvew aui gnerres d'Italie
Henri II et au aiege de Lyon (1562-1563).
nne préece et des notee. fr. 5.00.
Jnrien de la Oravière. Le* Oampagqt*
d'Alexaadre. Le Dnuhe maoédonieo. In-lo. avec carte
fr. 4LpOL ' ?:" ' " . . .
Cte,-de MarteL Le* Historiën* fantaisiste*.
M. Xoler*^ Histoijcédn Consulat.et de rEmpire.
L<e traiti drAiuié&(. L'afiaue de la rathi.de l'ile
?TAixi. Walkerèn. ^'apre* w* docomeat* inMIti.
In-18,' fr. JWJO.. . . ; ' . .
E. Mjchand. Louis XIT et Ltnoceot XI
-_^.^
An mnwö» de» afaires etrangèrns de
France9 voHJa^o, fr. SöSoT ' - .. ? '
J, SaioB. - Dien, patrie, liberté. lle ódition.
*^
eriaane. Jeu XXH «evje et *es oeuvre*
aWdoennien* inedita. I*HB», ttf 400.
er. Italiëet Beaataanoe. PoUüque.
Arts. Nonvelle diöon, nfbndne. In-18
J. CaiótteV ' LêDiaUe amonreux. Avec la
Mébee Gerard de Nerval ei T eanx-forté* par
id. Lalanae. In-18, fr. 30/XX
GoqueUn, cadet. I<a Viehnmoriitiqtie.In-1^
Tb: ;de BanrUIe. - Petitts tude*. U
saagtqpe. tWte pariaten*. La oo»>idi
Arno jon detstn de G.Bochegroeee, In,«rt
Jjbebepin, - Miarka laïlleèl'oum. Ia-]
ll^Bade. Document* zaatemlin*. Ce* nia*>
afawnf.d'amte natnre. Aveo nne prefaoe; ,1 ma*
?cont««i)oSias." In-13, fr. BM, .. . V
n* AaAwlMH
*<S f BW»»*»» .
i» Dutacklaad gebreikt» VoHogt» waren,
iMkmd k, ?tetoweoaaMd* .NeurenbtrgereéewiT
?? oatieeaoea d****' aaae* aan hu eivormige
f>daaa*e. Téfir zoeter af vaa eea gta* boveft de
?jfsmlaai veortiea vanat u ?alk* WM laaf
Biet 6MÜ» bef geval, werd dit verkregen door
plette of weirdg bolk «takken kriptal uit te holten
c« te pelfst* ep een *owi iMJèsUea, Z& wan*
ait dan aard elf «aak zeer kostbaar.
Des* ettofmige aakaurwerkea werden verdron
gen door afgeplat bolvormige: de glazen hadden
de gedaante .v*n bet-aegmeotea. Z, werden
vervaardkrd oh kitte, .o£«eg«woae wQse geblazen
gUcboUea, welke dootweaaeden werden door middel
van twee gleeieade ga*r*a banden. De randen
warden vervolgen* gMotyit op een «teen of ook
.««t behulp van aead op een gietijzeren plaat
.JHfc «MeM '«f* w»er. «a*ta*afif «n kostbaar,
«adat men *I0eM* zelden uit «n bel mear dan
1 «te horloge*!** km vertegen; tdvendiea waren,
de_gU*ea teer hoog in het oüdden. ?
.. Toe* d» ditte beriogee uit de vorige **aw
vervaag*» werdea door .dunnere, trachtte men
teven» d* ftuna vaa geringere hoogte-afmeting
te verkrjigea. Men nam hiertoe dikke, vlakke
fthtsplaUn, dia> in het Bidden uitgehold en. aan
de einden afgerond werden. Wegen* hunne groote
koetbaarkeid^werden date glaaen slechts op.aeer
fgue horlogw gebruikt,
De thane gëaraikelgke horlogeglazea worden
vervaardigd volgen* een methode, die in 1791
door Pierre Royer U Party* werd gevonden en
door Oeneefaehe fabrikanten werd verbeterd,
«oodat een belangrijke tak van nijverheid ermch
uit Ontwikkeld heétt. Voor dat deie indnitrie baar
tegenwoordig standpunt bereikte werden er nog
andere procédés voorgestel'! en toegepast. Onder
date verdient dat van d* fabriek te (Mtzenbrüek
.(1880) vooral vermelding: men maakte aldaar
kleine glazen fleschje* met vlakken bodem, dit» or
vervolgene wwd uitgesneden om als hörlogegla»
'-dienlt te doen.
De tegenwoordige W^M van fabrikage berust
?oofözaketök op de vaardigheid vaa den
glastdaier. Terwijl de gtdtmassa aich ia vloeibare
atoat in den oven bevindt, neemt h\j daaruit een
aanxientyfce hoeveelheid op het eind vaii «tjn
blaaspQp en blaast daarvan een bol. Heeft deze
ongeveer den gèwensohten vorm verkregen, dan
wordt hy nogmaals in den oven gebracht eu met
behulp van stoom tot een bol van grootere
afmeting gefalaeen; alsdan wordt hy van de
afgenomen en op Ma houten werkbank geplaatst.
In sommige fabrieken maakt men cemakkelyk
bollen val» SO tot 80 centimeter middellyu; en
kele malen gaat men zelf* tot l Meter. De dikte
deier reusachtige bollen i* niet grooter dan l
Millimeter,' hoogstens 1,5 Millimeter. Uit een
enkelen der^elijken bol worden 000
borlogczla?en gesneden.
Oewoonl^k maakt, men ze echter kleiner en
siujdt ze ia tweeën, omdat de groote licht breken
en weinig handelbaar zün.
Het uitsnijden der glajsen geichiedt op twee
wqzën. Velgen* de *eue manier wordt op den
bol een metalen vorm gelegd, die de gedaante
van het gewenscHte horlogeglu heeft, terwu'l langs
den omtrek hiervan een witgloeiend stift wordt
bewogen. De aldus verkregen cirkel wordt on*
middellijk met kond water bevochtigd, waardoor
«n plotselinge aamentrekking ontstaat en het
uitgesneden stak losraakt. Meer gebruikelijk il
in den laats^en tod, de door Veyret téLyon
verbéterde en ingevoerde aeogenaamde to»r»ft(e,
«jjndéeen gewone passer, aan welks eene been
een diamanten «tifrje ia s»'gehecht; hiermede
warden on den glazen bol cirkels'getrokken, ter
wijl de glazen-worden losgemaakt door tuchtklop
pen en tikken over den 'getrokken omtrek. Is et
n glas uit, dan kunnen de volgende worden
verkregen door hen met den vinger er uit te
drukken vaa binnen naar 'buiten.
De glazen hebben alsdan echter nog niet den
gewenaohtea vorm. Om deze te verkrijgen brengt
men «e in een oren, waarin- zich mallen bevinden
van fijne klei gemodelleerd en in den vorm die
de glaien moeten verkrijgen. Op eiken mal wordt
een uitgesneden glas gelegd: wordt dit «acht, ten
gevolge van de - hitte, dan haalt men liet er uit
en drukt het tégen den mal aan, zoodat "het
geheel den gewensehten vorm verkrijgt. Ook wel
gebruikt men holle mallen, waarin het sterk ver
hitte glas wordt gedrukt,totdat hetdengewenschten
vorm heeft verkregen.
'De glazen worden vervolgens geslepen; hierbij
onderscheidt men d» flettage, de pontiilage en de
bacautagc. Het eerste bestaat in het-afalypen
van het bolle gedeelte, zoodat bet glas in het
midden dunner wordt -dun aan de einden. De
to-*ng*veer hetzelfde, men maakt echter
het audden een klein cirkelvormig hol
gedeelte. Dèot de Ixseautaffe wordt langs den
bniteoomtrek wa klein opstaand randje geslepen,
loodat het glas beur vast houdt in de kas, die
hét omsluit ?
Na gepolijst en gesorteerd te ijjn liggen de
glazen gereed ter veneuding en verpakking.
Een der «w groote fabrieken van
horlogegla««n, die te Troü-Fontaines in Lotharingen, ver
vaardigt dagisUjks 74880 stnks, waarvan elk aan
vflf en -dertig venehiUend* bewerkingen wordt
onderwofpen. ? K.
Kotten va* yeu m deotriich ticM. Met l Mei
z^n de nieuwe oontraoten voor de straatverlich
ting te Ne W-York fn werking getreden. Depris,
te oetalen voor gasverliohting in de
dkntstbó volktégedeelten der stad, waarin verreweg de
meeste lantarens voorkomen, bedraagt f 43.75
jaar ehtwr licht In de schaarsch bevolkte
nwttken isoUt bedrag van f 48.75 tot f80.
Electrïsch licht «al bg voortduring worden
toegepast ia een ?gedeelte van Broadway, met in
begrip vaa «eaïg» pleinen ter totale ienirte van
oagovew IQ Kilometer tegen f 1.75 per licht en
pet «vond. Harto* mhraikt /nión boogiïefRt'van'
de firaih-MaataohapBB ea ook van de United'
buiten
StatM MaaUcha,
vangt 6 gaUaw
een eleoöteh
neer dan '.het
min ia bet eteetriseh boogliebt goedkooper té«enten
aan het gal, waaneeif men net lichtvermogen in
aanmerking neemt, hetgeen echter met gloeilampen
niet het geval i*. V :
Ik leetriseh licht
verDe geeontraéteerde prüs veor
ht bedraagt f 560 per jaar, dm
bbete vaahet gnslicht. Niette
het DuUtoh*
bureau' van de patenten werden in 1882 uitgegeven
4131 patenten,: wmaHiin 3886 aan Duitaoher» en
1246 aan buHealaaderé. Er waren 7669 aanvragen
.Jajnkomen. In den loop van het jaar aQn er
8ïT3 vervallen en -den '81 December waren er nog
£462 geld». De uitgaven van het bureau
bedrpe" ? de inkomsten 676.768 gulden.
BUIIt«lT« Kaken.
IDEALEN.
' ? *' V'
' '? r "*??'?? '':
Doe* ** In «!k« milüaiw
TM int terrftiwkal
plaats grtynea, ea vaa de eigen*
behoeftea van elk. wapea of
dienst;eea thans oookigelttk u
, dat in den regel niet
sal worden ontvangen en beantwoord door
hen die niet iw^Uiuwks onder tyrie *
>Un geplaatst, soodat die briefwisselingen dan
ook geheel worden vermeden of slechts in de
uiterste noodzakelijkheid plaats vinden. Het
gevolg daarvan is, dal b\)v. de
Diviaiekommandantea, die in ttyd van vrede slechts 3
regimenten infanterie bevelen, volstrekt niet
weten hoe het gesteld is met de strijd.vaar
digbeid der regimealed, cavalerie en artillerie
en de compagnie géniétroe"pen waarover "
in oorlogstijd het bevel sullen' voeren, en
ook, geeasiins zich een denkbeeld daarvan
kunnen vermen*\daar, hun.niéta wordt me
degedeeld vqn Jbetjtéeo bq die verschHlende
wapeo§gescfitedt. Vfiegt «ren doarbty,,dat die
kommanaanten itóshniend iiii. het wapen der
infaaierie wórrftó jflèomSn n slechisteJden
m 'de gelegenheid wb'r<3eri'(ffcteld om met
déandere .wapens vereenigde oefeningen te
houden, dan tal het so. i. duidelijk wezen,
boe ongunstig deze rinslandigheid moet wer
ken op de bevelvoering van divisiön, welke
uit allo wapens bestaan, tiet is dan ook op
grond hiervan, dat wtfhel.noodzakeiyk achten
reedt in 4ijd van vrt.de het bevel Over alle
troepen in de militaire afdeeling aan den
Bevelhebber op te dragen en in die afdeeliog
de verschillende korpsen garnizoen te doen
houden, welke in oorlogstijd deel zullen uit
maken van de divisién aan het hoofd waar
van hij zal zijn .geplaatst. Gelukkig wordt
dit laatstgenoemde beginsel reeds voor zoo
veel mogelijk in toepassing gebracht! Over
weegt men verder, dat de tegenwoordige
oorlogvoering van de officieren der infanterie,
cavalerie en artillerie eeno zelfde male van
kennis der (acliek van Je verschillende wa
pens vordert en deze eisen zich by den aan
val en de verdediging van vestingen ook
uilstrekt tot den genie-o'ficier, dan zal men
met ons moeten instemmen, dat het niet
noodig is alleen iafantórie-officiercn met hel
bevel over eene samengestelde divisie te be
lasten, maar dat het :e'fs gewenschl is. dit
commando ook aan officieren der cavalerie
en artillerie toe te vertrouwen, en wel in 't bij
zonder aan hen die het grootste gedeelte
van hun dienst lij d bij hel. vMliger hebben
doorgebracht. De officieren.der
veslingaitillerie en genie zijn daarentegen in do eerste
plaats de aangewezen personen, om hel bevel
ie voeren in een unie, stelling, rêsiing of
fort; deze koraraandahten behooren, met hunne
staven, reeds in lijd van vrede te zijn aan
gewezen hel kommando als soi danig ie voeren
en daartoe voor zooveel mogelijk hunne stand
plaats te hebben daaf waar ty in oorlogstijd
zich. werkelijk zulle*, bevinden. Op deze wyze
alleen zal hel mogelijk zijn zich voor ie be
reiden voor de taak, welke later tegenover
den vijand moet worden volbracht. Hoezeer
het ons aangenaam is te kunnen mededeelen,
dat te dezen opzichte reeds veel is gedaan,
komt het ons echter voor, dat nog meer in
den aangegeven zin fam en moet worden
geregeld, opdat zooveel mogelijk reeds in tijd
van vrede worde geliaodeld als in oorlogstijd
zal geschieden, alen stelle zich slechts voor
pp welke wijze alsdan het militaire raderwerk
ingericht is, orale beoprdeelen wal er nog
moet worden gedaan om reeds *nu de bevel
voering en de verpleging in denzclfden zin
te doen plaais hebben en hel ideaal zoo
nabij mogelijk ie komen, dal in elke itellfng
de kornmandani mei z[jn staf chef van
den staf, .intendant, chef van den genees
kundigen dienst, plaalselijken adjudant, enz.
en de troepen Welke haar zullen moeten
verdedigen, asniceiig zijn*
Wellicht tal de opmerking worden gemaakt,
dal door de vereenigiiig der beslaande be
lrekkingen van Bevelhebber in eene militaire
afdeeüng en van pivisie-comraaudant drie
generaals-majoor zullen komen ie vervallen
en mitsdien de kans op bevordering lot dien
rang geringer en de'geheele promotie nog
slechter wordt dan zU nu reeds is. De ge
grondheid dier opmerking, of liever van het
verwijt, kan niet worden ontkend; daarom
is hel ook noodig hierin te voorzien, ie meer,
omdat levens de rpög tan generaal-mdjoor
nlel meer weggelegd kan zijn voor de
kpmmandanlen der Bereden en der
Yesiingariillerie, die -? zooala wij aanstipten op
hel bureau van den Inspecteur der Artillerie
werkzaam moeien Wezen.
Voor het gemis dier vgf generaals-majoor
zouden vrij als eqaivalent wfllen stellen eene
.uitbreiding van het aantal luitenants-generaal
en hoofdoffideretf, De beslaande organisatie
laat toe den Chef van den Generalen Staf
en den Inspecteurs der Infanterie, Cavalerie,
Artillerie -en Genie den rang- van
LuitenantGéneraal te verleenenj waarom is van deze
bevoegdheid geen gebruik gemaakt en alleen
aan den Inspecteur -der Infanterie deze rang
toegekend? Volgens de Naam-en Ranglyuder
officieren zijn er thans 5 opper-officieren, die
reeds 5 jaren en langer den rang van
Generaal-Majoor bekleeden en l, die meer dan 7
jaren daarin beeft moeien doorbrengen. .Dij
toepassing van bet'bepaalde büArt. t der
Wet van 28 Augusiu»1$5l (Staattllad N*. 128)
regelende de bevocdering, enz. .van de offi
cieren, zoude ons leger 3 luitenants-generaal
den Chef van den Oeneralen Staf en den In
specteur der Cayateriëmeer tellen en
\vellteht nog mér, indien ook Art 42' dier
Wet, bepalende dat wegens langdurigen
OOjarigen) dienst of 56-jarigen ouderdom, door
den Koning jpensioén kan worden verleend,
zonder dat. daartoe de aanvrage is gedaan,
in acht ware geaomea. Nu dit met geschiedt,
wordt aan die otfleieren gedurendeliet aantal
avBPOQ "OH zHi HuBBBr ttBu <? Jftr^Jl QwDZB}iQvtt
rang asJtteav «èaje. aeal vai /fOO
ont4KMWzv.4ev tedraaii het %ua eventaeel toe
der» het geval zoude tda. Wg kunnen deae
handelw.y«e niet goedkewren en soudea
daarom willen tien, dat als regel wend
aaa(tenomen om eiken Generaal-Bl*%6rt na drie
jaren ia dien rang te hebben doorgebrachl,
den rang van Luitenant-Generart toe,t« kennen
of te pensiooneeren en het pensioen steeds
te verlenen, indien hy drie jaren den
hoogsten rang had bekleed.
Het getal van drie jaren wordt door ons
voorgesteld, omdat hel alsdan mogelijk tal
weien, in verband met de indeeUng van ons
land in drie militaire afdeeliogén» de Bevel
hebbers een hoogere betrekking die van
Inspecteur van bet wapen, waarvan zy af
komstig .«(|n te doen vervullen, nadat zy
zeker eenmaal als leider eener groote ma
noeuvre tyn opgetreden. Naar onse meening
.tonde hét wenscheUjk tyn afleen uit die
personen de Inspecteurs te Benoemen, daar
juist de beyehoering over verschillende ,wa*
ns eea iotekend middel ,' om te teeren
beoordeelen wat elk wapen tor Kei bijzonder
noodig heeft voor hel gevecht in v^reeniging
met de andere wapens, rnittsstihén zal dit
niét altyd kunnen, vooral ni^t voor de wapens
der artillerie en genie; toch zal het in 'l be
lang van het. leger wezen, indien zooveel
mogelijk het aangegeven stelsel wórdt gevolgd.
Uit het vorenstaande blokt,,dat ook aan
den Inspecteur van het Militair Onderwas,
den Hoofdintendant en den Inspecteur van
den Geneeskundigen Dienst 'den rang van
Luitenant Generaal behoort te kunnen worden
verleend. In verband met de voorgaande be
schouwingen zouden, naar onze meening, ook
deze opparolficieren Bon het Departement
van Oorlog geplaatst moeten zijn; en wel de
eerstgenoemde als chef der te maken
afdeeHng: Ondeneij*, Militie en Schutterij: hij is
dan tevens de aangewezen man, om in 'oor
logstijd zorg ie dragen voor de aanvulling
der gelederen van hei veldleger en van de
bezellingslroepen, niet alleen wat manschap
pen, maar ook wal korporaals, onderofficieren
en officieren betreft.
Deze werkkring is niet gemakkeltyk en
daarom is het noodig, dat reeds in tijd van
vrede n persoon zich in 't bijzonder daar
mede bezig houdt'en de middelen opspoort,
hoedanig het beste in die aanvulling 'zal
kunnen worden voorzien; dal onderzoek zal'
levens reeds len goede komen aan hel leger
gedurende den rustigen vredestijd en wellicht
er loo bljdragdh om een stelsel van opleiding
ie vinden, dal niet alleen voor oorlogstijd
geschikt is maar ook met geringe wij
zigingen in vredestijd reeds kan worden
toegepast. . . .
Wij 7.ljn overtuigd, dot 0. a.v vóór de sol
dalen de beste wijze van opleiding zoude
zijn die, waarbij de, óp een vast tijdstip op
komende mÜieieni bij >ÖtOmpagnietn',
«tadront en lotterijen en déop ?ongeregelde
tijden zich aanmeldende vrijwilligers bij de
depot» worden afgerithl. waarbij alsdan ook
de achterlijken der liichling hunne verdere
opleiding ontvangen. Voor de bereden toaptnt
moeten die depots tevens de plaatsen zijn,
waarbij de remontepaarden voor den krijgs
dienst geschikt gemaakt worden; zij behooren
alzoo eerst bij de eskadrons en batterijen te
komen, als zij geheel afgericht zyn, zoodat
de kommandanten dier tactische eenheden
zich uitsluitend aan de opleiding van ge
oefende manschappen en ? paarden kunnen
wyden. Hoofdzaak is daarbij de plaatsver
vangers en nummerverwisselaars gelijktijdig
mei de overige miliciens hi October te doen
opkomen, opdat de opleiding der geoefenden
met verhinderd worde door die der militie,
welke thms ook nog in Mei onder de wa
penen komt.
Zpoals wQ aangaven, «oude tegenover hel
verlies der 5 generaais-majoorplaatsen be
hooren te worden gesteld *ea uitbreiding
van het aantal luileunu-géoaraai ea
hooJdofficieren. Eene vermeerdering -van het aantal
hoofdofficieren ontstaat vanzelve bij de infante
rie door de oprichting van de depots, waarvan
de officieren dan da aangewezen personen
konden zijn voor de opleiding van hel kader,
dat 'thans op den cursus is geplaatst. In ver
band daarmede -zoude hef 'depot gevestigd
behooren te s$n in de garniaoensptaats van
den Slat van hel Regiment; waartoe het be
hoort, en dezen Staf tevens i« administratie
kunnen hebben; do thans bestaande officieren
voor speciale diensten z(fn de eersten, die
voor de formatie der depöt-öompagnieön in
aanmerking komen. Voor «Ik depot zoude
-oaar onze meentng een 4weeial dier com
pagnieën voldoende wezen ;<wordt elke dier
cotnp8$niefing6(jOinroandeérd~tiooreen ?kapitein
en Ideeën «en In Idteoaat- wegevoegd, don
is er, volgens de besuand* vredesorganisatie,
per Regimeat infanterie n Kapitein voor
speciale diensten te veej-ej»4étt luitenant te
weinig om die compagaieefl te encadreeren.
Het bevel.over de depots toevertrouwende
aan een Majoor of beter gezegd
LuitenantKolonel, daar de Majoorsrtng weldra zal moe
ten verdwynea krUgt men aene vermeer
dering van 9 hoofdofflaerB* by het wapen
der infanterie. Bij de .arUJlèrie zoude bei
aantal -hoofdofficieren met teen vermeerderd
kunpen worden, indien de thans büelk re
giment veldartillerie ingedeelde twee
treincompagnieen tezamen^ïteenr«SMn<n* trein
werden vereeoigd en «koo ^ea onderdeel
vormden van de geheele bereden artillerie.
Voor de opleiding van hét kader en het min
dere personeel van den trem «oude dit zeer
gewenscht zyn. terw^l alsdan de regimenten
veldartiHerie konden bestaair ih 2,
sfdeelingen, elke van S batiertteéen ,een depot;
een veel bet»r»,organis»6e dan 4e bestaande
van n afdeeliag i 4 batterijen en n af
deeling i 2 b*ueryenen2 lr6tocoB>p»gaieen,
??, - /?/: ? .* ?./ j ' . ^ ? -?-????
..:..^.tffrr'J:;it^L^.>fi>^ -.-??? ,-...? :.. ..üi't* ?.'' '
*'*'? ^^ ? ? '' "'^''' ' l **"? ^ea«U*ZB«Blzha^^
btt da
bij da «rtiBerie eVV- dia mat het
owr eea regiaeat stta
d» drie Isetètea eDeea .
bestaande organisatie dn
niet kunn» verkrygen. Waarom
fcm niet toegekend, al tl het ook kt
met d» organisatie? By dan Generale»'
toch U over dit bezwaar tofflfeitantisv
tan er thans feitelyk tv* Kolonels v
plaats van «M, sooala de vradasorgsnisaHa
aangeeft. Zal de Algemeen* Kekenkamer «gat
die verkrachting genoegen nemen? Bet ia
lahopen, dat sy bare afkeuring daarover t*
kennen sal geven, en zoodoende in herinnei
ring brengen, dat: sGefaoonaamheid aai
de Wet", evenseer plechtig beloofd b aH:
?trouw aan den Konutf'wea. i
de Krügstuoht"
niet mee/ «oo iiabtvaardif ta^ertr wordm
«la b iOTöbfcda rewfaaisatie r
oi in een Kr^itshool en in 1880,
toen aan de officieren, dk dooreen moaUtfk
examen het *>*«« baddeii verkrageo, aUèboi
beloofde voomitrichten, waarop xfl door dat
brevet aanspraak konden maken, werdea ooU
nomen. Indien wH ons niet vergissen, tg»
er teven dergeiyie brevetten inderdaa*
schoone producten van de Topographiséhe
Inrichting uitgereikt; thans zyn het pa
pieren «tukken, welke io bet Rtfks MosaosU
te Amsterdam opgelegd, meer waarde «uilen
hebben dan in den eflectenlrommel van dam
eigenaar.
open evenwel, dat da bezitters van
dat op het oogenblik slecht genoteerde af
fect, 'eenmaal Au» ideaal verweienlykt zullen
zien en niet te veel slechte jaren mogen
beleven. Denzelfden wensen uiten wy .ten
opzichte van ome idealen; in hoeverre dete
ook die van anderen ityn, moge blijken uit
de te ontvangen bewijzen van instemming
of tegenspraak.
Area, ??
SCHAAKSPEL
a».
Vui J. P. Le»
Bekroond m«t don E«rst«n prih in 'l Tornooi vaa de
. Brighton Goarain" la 1*83. ,
ZWABT.
WIT.
Wit sptelt Toor en ga«tt In 3 aetten taai
(Wit 6, Zwmrt t stokken m«i K B «).
Oalasiiog van ScbaakpraMsMi Na. 21
l AD-b Bil P. o 5 «pelt. (a
a D 8-Q5 . P. of K. .
8 Dstne cMft mat.
(a)
l K. nt 9 4 Ck - < ?
3 DS EB K. of P..«p«»H, ? ,
3 E S E 3 of op A l mtt. ' : ''
? (b) . ' - ? v
i ... .;-. . E4-pi («
3 08 H 4 + P4 B»
S H 8 P 7 m»t. (t)
. (C) ;;,
l ....... B 4 - B «
H 8 F T -t- 'Ad libttu». J ?
3 Dtm» g»»ft aut ? ? ,
(t) Pion O 6 dient om «en dubbelen Ht van B S t*
voorkomen.
INGEZONDEN OPLOSSINGEN.
Ho, 21 ta JuUt opgéloat door !£?( r'n VUran i« Am«
stordjtm; W. .T. B. t« D»lfl. (Bet. to*g«zond«oe *uU0a
wötoets»»., y*«l d»nk.)
80HAAEFABTU XRT UVXNDB IOÜBIN
onder leiding van .de kapiteins MaOttiatt en Drfwtwv
gMPMld te BtoBklyn tl) Hurt «SS In d* Wapsaiiail
vsn het 33*to Rtglment. '???
Het denkbeeld, om monsohen de phuti te dönt. iaae*
men vut Ivoren, houten of »nd«re schkskstokkaa. is
nieuw noch onnitnuritJIt; Immer» de «men van 4e
fliraren KoiHng. D»ni'eowoonlijk tocl» Dam* ofEdnlogia
gebeéten, der Loopsn «f nudcliMirSB, P(OBD»|B ot
Bc>ren ce icbQnan>'(ets weer dtn perttooniTerbeeldlnran.
Ho* liet ook «tl,' varmosdBiyk'lt bet icb*k»n rMdt' EOO
«speeld in-de gr^io oudheiJ ou ??! U IndlJ. Bent .
MVoBdeo, bohlold.het doiikbeoU stfiit stotrokksiyklwUt
alle etnrtri door tot op d«a JonnUti tUd.?Nemïn' wjj
uae«nlMtkj« tcd« W«ii»ns»»l toErooUjn en stoUsnwtf.
ons vooc in 'tcontromdM «Ml«wi««»*ftl>tl(ltoMU*a ,
SobUkbotd; w»arr»n d* rullen wil en itrirt ro.ldoenae
ratinU be»»tten om d» str0j«rs JTta vartetdllMdo klwtr
fblMW en tood) p}»aU U v«tl«ea*B. ,
: Tal v«a gwi«ioaf«deo w*r.n reod* Io d»
coieerds s*al aanvcste, torn LaH.-Kot .
met Vol antiek wn htt .rogimtnt, .do .In bUtt^r o»
rood, fncpstnueerde kampioenen Uunno ttolllpg deed,
iaaetnen. Ifaettiult voerd* de bUuwon (wit). Vetmar
Aa rooden (iwart) a*n. Aldn» liep ds strQd, dto UB.
«lott* onbeslist is.gebleven.
t
8
10
11
iz
19
U
«
IS
11
18
ir
M
?t.
M
SS
M
tt
BUuw E » - K *.
D « - D *.
D l nt D 4.
P 4 ES.
O l D't,
B l-O S|
Bokksert C (8
08-D S
E
o i-B i ;
i oi-ï» ? ?;
, 01?041 .
Hl O l ,,
»i-aa *
OS-F 8(4 .
DÏ-DSl '
V rat B 7 " ,
01.07+ .
'., S1 * * J*, o
' DS H 81 k. T
7-ÖS+, *
"_CrT+ -,,
Bood E T E 5.
, E l nt D 4.
. B 8 O 0.
. B-B4+.
. D8-FO.
, OS-D 4 (t
:
llnigl'-* B4-E7.''
. 04?F.0. .,,;
"PO -O S + .
" RoUteert O'
^ ^ GS-HS. ,.'.
. H S at Q 4, .
. a», f t.
H 5 at T 9.
p s 'w i.
IS ntlT.
O - H S.
B T - & SI'Al
IJ-i^
-WEEKBLAD
V O O B K E D B R L A |T P.
sTKUILLBTOH.
Dl TBOPI8CHÏLAMH.
WeHt ten geesel voor de bewonen van
Noord-AvWk* ea Ooet-todie de nabyheid m
den ltsjiw tn .den koninasiyger ook iüo
moge, -«M stuit tlch tla derde lid van het
irio de krokodil aan, die aingroolle en woest
heid voor geen der eerste onderdoet. <
Er agffl enkele gevallen, misschien onder
honderd slechts een, waarby. ket den mensch
by uitzondering gelukt» io den strfjd tegen
den leeuw of koningattfger «flo leven te red
den. DsvJirokodil bat syn prooi eehler
niminer vafeo. Wat hy met' tyn e^iherpe. voor^
uiutekeade tanden gegrepen heeft, houdt bQ
rast ettSleept bemoei** dJèpU,.., itfnet
oensokv ty het dier, het 4s reddtloos veN
joren. ?????-? ? ???- '?-.?'? ? - ? ' .
Oe Krokodillen komen in den Indischen
Archipel. aanhoudend voor. Men vindt hen
in site-'grootere rivieren, vooral dicht aan
den mono daarvan. Nu en dan vortoonensij
zich ook nog in sommige kleinere binnen
zeeën. .WaarschynUJk werden de eieren daar
door moedwillige hand neergelegd of in het
eerste stadium der ontwikkeling uitgebroeid.
De een of andere vrome legende levert dan
den sleutel tot die raadselachtige
verschyning.
In sommige landstreken, by voorbeeld in
de provincie Falembang aan do Oostkust van
Sumatra .cija zy een ware landplaag gewor
den, hetgeen de ^ollandsche regeering aldaar
reeds lang er toe deed overgaan, premienuit
te loven, voor eiken gedooden krokodil, even
als dat op Java met den koningslljger het
geval is. Zelfs op hel opzamelen dereieren
tn het vangen der joogo broedsels i*» een
belooning gesteld. De eieren hebben de grootte
van een-ganzenei en een weeke,
ondoorscbypende schaal; men vindt hen lot het getal
van zes tot tien stuks op drooge
oeverplaaisen in hét zand verborgen, waar dan de ver
zengende zonnestralen liet werk van het
broeden verrichten, liet jonge broedsel, dat
ongeveer ees duim lang is, gaai dadelyk na
de geboorte te water. Een geheel volwassen
Indische krokodil bereikt de ontzettende lengte
van zestien tot twintig voet. .
Evetials de köningsiyger slechts in den
hoogsten nood, wanneer de hongerige maag.
geen ander gebod meer kent, een.aanval op
den mensch waagt, evenzoo eerbiedigt ook
de krokodÜden heer der schepping, zoolang
rtln provMekamer flog andereu voorraad aan
biedt. Deze pro«ajekamer is een verborgen
jjlek in het diepe .zand op den bodem der
hvier«^Urlitin bnit stepea atf daarheen> Deze
bestaat grootendeels uit de lijken van gedoode
of verdronken' dieren, vooral van honden die
de stroom medavoert. In zeker opzicht ver
vullen de krokodillen dus de plichten der
gezondheidscommissies. Elke geweldige
bergregen voert een nieuwen voorraad lijken naar
de sterk gezwollen stoommonding. In grootere
plaatsen aan de kust, zooals bij voorbeeld te
Balavia, drijven zij soms met dozijnen aan en
bieden een afschuwelijk schouwspel aan»
waar zooals gewoonjyk aan den mond oer rivier
de snelheid der stroom tot niets geredu
ceerd is. . ''."*..
Ten gevolge eener bij. zulke eenvoudige
natuurkinderen, als de |ndj«chc Archipelbe
woners licht verklaarbare begripsverwarring
tusschen oorzaak en gevolg, vindt men onder
ben een zeer verspreid bijgeloof, dat hen in
de krokodillen stamjrenooten, ja zelfs bloed
verwanten doet herkennen,
Honderden mannen, vrouwen en kinderen
gebruiken ten minste tweemaal per dag hun
verfrisschend rivierbad.en bekommeren er zich
tolstrekt niet om of er misschien dicht in
hun nabijheid een krokodil rond zwemt. Hij
heeft immers in het dorp of in het
stadje een vader, een grootvader, een broer
of een zusier, en zal hun daarom zeker
teen kwaad berokkenen? Slechts een vreem
deling moet voorzichtig zijn en liever, hier
geen bad nemen. Off grimmige" broeder res
pecteert geen gastvrijheid.; Daarentegen -ver?
niime men echter ook niet doodde honden, en
allerlei dieriijken afval in de rivier te
werpeu, den Südara (broeder) ten spgze. Ten
eerste is dat een groot gemak on tweedons
jwrdt de vriendschappelijke verhouding met
broeder, krokodil daardoor het minste
ver«loord. Maar wee het monster, wanneer een
«echte'Mm hem soms ingeeft een levenden
broeder of zuster uit het dorp voor een doode
bond *an te zien! Dan verklaart men hem
janslonds den oorlog en men rust niet, eer
aet doodende lood den weg naar zyn
oognolte gevonden heeft, of tot men beminden
?jaap beeft kunnen overvallen en zUn
beweeg?racht verlamd is door het doorhakken
*»n een zyn slaartschubben.
Op zekeren morgen werd ome attentie
pande gemaakt door een ongewoon leven
op den anders zoo stillen straatweg, die door
ten laan van overoude tanurind.dboomen
be«chaduwd, van de woning van den resident
te Tpngkil naar de stad Gheribon, de hoofd
plaats van de aan alle koffiedrinkers bekende
provincie van dien naam, voert Een groote
yolkshoop, ouden ea jongen, en allen wild
door elkander schreeuwende, bad aan den
ingang ran het park voor het huis van den
resident post gevat. Benige soldaten, die elk
jwident dag en nacht te zijner beschikking
heeft, ylden aanstonds naar buiten en keerden
*eldra met .de boodschap terug, dat men
*n groeten krokodil lerend gevangen
gaBoroen btd. Deze, een dier vin buitengewone
en ontvang bg op het ondentuk van
gende verJba) 't
Het
groot
de meest
hen
Wy trad» nader. .Onmtddeliykverttomde,
bet gedmb w d» geheele hoop ging m
eerbiedige hoodmg met de beooen over
el^^ dew>>ad ritten, torwtó
woord aam ea het
vol
_. iraaiUa (des sprekers)
jaren bad grootvader *
'"ke verhouding jegens
en onder bet baden
op.de mannen
toeeer xU het konden
meisje, »yn
kleinDaaron had
1 Men WM
geschoten en
vermoeden, een
dochter, gevat eti
men hem ter dood
er tn gestaagd, hem levend te vatten* Z|j
kwamen nu dea resident verlof vragen, om
den mWbdkef, atvorea* hem te doodea, ia
de stad rond te rapgea voeren, »4tn hem het
schandelijke vaa tQn daad recht te doen
ge
sae. lange towpraak scheen het dier al
heel slecht t& bevajlen. Misschien was hel
wel, looaU de overwinnaars meenden, uit
«cbaamiegevoeh genoeg, met een geweldigen
ruk had de krokodil reeds eenige der bam-,
boestammen, waarmede men hem op de
kar ;bevestigd .had losgerukt en verschrikt
liepen de dames reeds op het huis toe; een
.nieuwe slag met den klewang deed den groot
vader echter begrijpen, dat er geen kans op
ontkomen voor hem was.
Hel verlof weed gaarne toegestaan, onder
aanvoering van eenige soldaten xette de trein
zich nu luid Jubelend in beweging,
Het ging- dien- dag vrooujk toe in de goede
stad Gheribon. De geheele lieve jeugd was
natuurlek -op de been en dat wil wat zeg
gen in een land, waar nog niet voor allen
scholen zijn verrezen! Over zooveel schande
en verachting schaamde de onnatuurlijke
grootvader zich bijna dood. Dat was duidelyk
merkbaar aan het afnemen van zijn krachten.
Eindelijk, tegen .vier uur in den namiddag
werd net doodvonnis onder een grooten toe
loop van het volk, aan hem voltrokken. Hen
sneed het dier voorzichtig den sterk gezwol
len buik open en waarlijk, daar vond men
de arme verongelukte kleine als lyk, bijna
ongedeerd, in haar natuurlijk graf, de maag
van het monster. Het eend handje hield nog
krampachtig een snaar aangeregen
Genitripitten omklemd, waarmede zy op het oogen
blik van liaar dood, naast haar moeder ia de
rivier staande, gespeeld had.
Men vindt do krokodillen talryk vertegen
woordigd in de Tjitandovj. Aan den oever dezer
rivier beeft onze regeering een Centraal
koffiedépdt opgericht voor de koffieoogsten uit de
zuidelijke districten der provincie Preanger.
Nu twintig jaar geleden was die plek nog
een wildernis, -waar meer lygers,
rhinocerossen ea wilde .^tieren buisden, .dan
menschen. Nu ontvangt het Centraal depot te
Bantjar jaarlyks gemiddeld zestig duizend Gen
tenaars kolfifl, die van hier uit te water ver
der gezonden worden, naar den honderd
twintig Engelsche 'mylen verwijderden zee
haven Tjilatjap. Oe afstand naar Suomdang
bedraagt tachtig mylen, kon echter gelukkig
geheel per rijtuig worden afgelegd. Allerlei
dienstzaken nepen mij dikwijls naar Bandjar
en van daar verder rivieropwaaris naar Kali
Poörtjoog aan den mond van den Tjitandori,
den uitersten grens van mt}n gebied, honderd
veertig Engelsche mylen van Sumadang
verwiJderd.Te Kaü-Poenjang bevonden zich eenige
zoutmagazljnen der regeering.
Détocht rivieropwaaris nam twee volle
dagen weg, en werd in kanoe's, uit uitgeholde
boomstammen vervaardigd, afgelegd.
Wy vonden een nachlfcwartier te
SapuAngin, een dorp dat uit eenige ellendige
Indiaansche negerhutten bestond, het eenige
dal wij op onzen tocht aandeden. Een dient
oerwaud bedekte de beide oevers, die ove
rigens uit moerassig land bestaan.
Een doodsche stilte heerecht in het woud.
Overal een angstig, huiveringwekkend zwijgen,
dat nog akeliger werd, toen de roeislagen van
onze lieden plotseling verstomden en de «anoe's
zacht, dóór den stroom gedreven, daar heen
gleden. .
Dit intrekken der roafepaóen ir een zeker
teeken dal men; genaderd te tot een van die
gevaarlyke plaatsen, waar, naar de mare zegt,
booze geesten hun kwaadaardig spel dry ven.
Menige kostbare kofflelading is daar reeds
te gronde gegaan l
.Weder liggen de nrójpanen stil. Hun
scherpe blik heeft eenige krokodillen ontdekt,
dje, -geen kwaad vermoedend, aan den oever
hun middagslaapje houden. Slechts met moeite
kan men hun tang, bruin, lichaam van de ge
velde Wammen der omgevallen woudreuzen
onderscheiden. Langzaam gigdt de kanoe op
hen af. De haan dar, bok» is gespannen.
Maar een kleine beweging van hun lichaam
'verraadt het men-leeft' ons reeds opge
merkt Op hetzelfde oogenblik knalt het
schot. De spitse kogel roft onverrichter zake
langs hel harde schubbeopaotser aan den
kop. Het een woesten sprong duikende
dieren in den bescherraendeh vloed en zyn
weer aan onze blikken verdwenen.
Het zelfde schouwspel herhaalde zich dien
dag wel drie tot vier maJen. Het was wel
geen eigenlyke jacht, maar toch de eenige
afwisseling op den tentonigen, vervelenden
watertocht Slechts een enkele keer gelakt het
eens btt uitzondering den krokodil onberaerkl
zoo dicht te naderen, dat de kogel zeker de
kleine oogholte raakt, De inboorlingen be
dienen aich bty bet. vangen van een
touwmet een' haak, waaraan lokaas bevestigd is.
Io de provincie- Pwurnan, in het oosten
van Java, ligt, Hefeigk aan den voet van het
gebergte een kleine '«eer, het Oratimeer ge
naamd. Met da attVof een* rivier staat dit
meer te
aal bttat er
een bloeiend dorp. Rykdom en woelde leid
den tr tot aOBdt en maakten den toom der
goden gunde. Htt dorp verzonk in de diepte.
De groene vloed verslond buizen tn hoornen
tn meueheo. Bat meer ontaiond. Deiondke
bewoners werden IE krokoollen vtrandard.
flat naburig» dorp GrttJ had onder de
venonkenen veel verwanten |ehad, hetgeen
eea nkaro gehechtheid der dan vloed be
wonende ampWbieea SM tementenen teGra
verklaart. ? '?' '
Een bysondere vriendscbapsband 'ytrUndt
dan ook de beide oudste vecfegeowoordigers
van bet voorgeslacht. Zoodra de oude te
QraÜstin roep doet hooren;
kómlpalriarchkrokodu aam wemmen. Vraeradèlögen, die
fassurnan bezoeken, verautmen nimiaèr een
vUstapje naar .nat naar ta*maken. ? ? ?'
Oe oude man is dan dadelk by de nand
met eenjtkteln vlot
atamman. Op het
of eeo hotdF met a«b^d|i|f%ootei|hJDe oude
betreedt nu oen $bta ka»* ei|. roeit met
het vlot naar het meer.. Op p roep:
Kj'ati! Kiaüt (grootvadary'e). komi grootvader
af spoedig uit de diepte opdagen, nadert het
vlot en slikt dankbaar de hem aangeboden
lekkerny in. Het gebeurt evenwel soms dat
de geroepene, trots alle siueekingen en al het
geroep van tyn ouden vriend niet verschyou
Dan, «egt hy: Kjati slaapt, of: Kjati is on
passelijk, of: het bezoek der vreemdelingen
is hem niet welkom; 't geen echter den ouden
man volstrekt niet weerhoudt om den vreem
deling om een kleine gave te verzoeken, in
het belang der gemeenschappelyke tv»ee- en
viervoetige ménage;
Men ziet het, edele zielen vinden elkander
in Holland, zoowel als aan het meer van
Grali.
SCHOOI..
DIDASKALIA
XXIIL
Ik begin ditmaal, waard» redacteur, met n te
wtyzftn op bet Gidsnommer vau d«M maand, waarin
een tweetal aeer levenswaardige artikelen
voorkpmen, die op sehoolgebied te hui» bebooren:
het eene is een stuk van prof. O Bellaar Spruöt
orer het teetimoniumsielMl, hetwelk hem in de
welvenneden pen gegeven werd door het advies
van de senatoren oef veMohilIabde unireniteitea
over vragen, welke baar voor' eenigen tod door
Z. E. den minister van Binaenlandfoae aakee go*
daan werden of men ook andere wjnigingen in
het Academisch statuut verlangde", Behalve bet
afaohaffcn der juridische dissertatien. y zult bet
u herinneren, want in een mj)ner vorige brieven
deelde ik n dat mede. De UtMchtscUe senaat
heeft in baar antwoord er op: geweien dat het
wenioheUjk tou z«n de te^iwnia weder in te
voei-en n nu w<jstpnf. Sprufit er op hoe onae
universiteiten door d* a|enwe,w«t gewqrdmx. ci|n
va.kabhölen, terw|jl inén vroegtt. bewgiett van
be'kwaamhetd geven moest in verfebbülende rakken,
wier bestudeering in reohtstreekabb verband stond
met de eigenlijke studievakken; d« examens worden
er door verlicht, en men verkrijgt door 't met
vrucht" bijwonen van colleges, waarrbór tcstimonia
worden afgegeven, een meer akrameeoQ ontwik
keling. In helderen en duldelflken st^l is bet
onderwerp behandeld. Niet minder leaeaswaardig
ia het artikel van Jhr. W. H., de Beaufort de
antirevolutionaire partij en de sohoolkweitie'',
't welk gescbrevon werd naar Mnleiding van een
brochure van Jhr. Mr. A.F.deSarorninLohman,
Wat wil de anti-revolutionaire partji?" getiteld.
I>oordat de achoolquaestie nog altjjd de spil i»,
waarnaar de bewegingen van alle partyen sich
regelen, bujkt het meer en meer dat de liberale
party geen schoolqu»e«tte meer kan regelen xondèr
eenige concessie aan andere ptrtjjen, waarop trou
wens prof. Spruy't in een artikel in de Tijdspiegel
,ons reeds wees, waarin hy »de liberale party en
déschoolkwesti*" behandelde. Deaequaeatie staat
geheel en al in verband met de staatkundige vragen
van den dag en het is daarom des te merkwaar
diger, dat w<j aan den vooravond der verkiezingen
dat lezenswaardige artikel van den Tielschen af.
gevaardigde onder de oogeu krijgen.
Er is treden nog |een anHer tijdschriftartikel
verseheoen, dat evenzeer de aandacb vraagt v»n allen,
die in 'tonderwjjs belang stellen. Dr.F.H.B.vonHotf,
vroeger leeraar aan 'türfanaaioa to.Zntfen, heeft
in de Vragen des Ttids een stuk geschreven over
overlading aan de Gjrmnasiën, hetwelk
in'tnommer van Juli nog ial vervolgd worden. Hy ver
oordeelt «t«rk het vakonderwijs, aan de
Groju»aiCn.en betreurt het dat men met meer, aooals in
den goeden ouden t(jd, de jongen*, de klassieken
Iaat leieu en begrepen, maar u thans vooral zoo
geleerd megeujlt gramaticaal- tracht te drillen.
ZO leereabovenenbebalrede .o*de taUn
«fe«mntótw aliquid, en dat juidt betreurt h$. Er is reeds
dikwyls genoeg op geweten dat de veelheid van
Vakken de leerlingen pp de Ovmnasien verrtelpt,
want behalve h»t kleine beetje itaata-en
handelawetenschappenr moeten &übehalve de klassieke
talen, die het leeuwendeel der uren in beslag nomen,
de, BoaunüV
,.Hot stuk v*n Dr. voa ^_ .
doch de geleerde schrijver'had tieh wet wat kun
nen 'bekorten. ???. ??????? ?- ' .' »?»?
Door Dr. Kan, rsotor teKotterdain.taeenadre*
aan dea minister van,Bmn. £ak*a ingediend ia
zake' 't eiad-examéu aan zjjn Gymnasium, waarvan
door Z. E. zes dagen waren fngetrokken. Met
overlegging van tabellen bewees Dr. San dat dit
examen in korter tfyi kon afgenomen worden,
en dat dit noodig was om dea goeden gang der
letten niet te ?toren. Uit het besluit van den
minister, dat dezer dagen verscheen om de gecom
mitteerden bij die examens aan téwijzeta en teven*
de dagen te bepalen, bl«kt bet. dat het verzoek
schrift niet geholpen heef». Waa^ het in-'t vervolg
.van tj}d been nwot. met al die. ezamea-oommi*siéD,
welke bet aohoone jaargetUda qns als rijpe
vrnenten ait het torenkamtrtje" in den schoot werpt!
In d* meeste bladen stonden er de vorige week
'niet minder dan vterüen onder elkander; acht
voor de Gymna*iön en ze* voor de examen* voor de
hoofdoaderwjlxercaote. Voeg daar
naeeosb^oommistien voor apotheken, artsen,
vroeitvrouwen.telegrafistou, oadetten, adelborsten,
oaadidaatnoUri*aen, stunramerairs, elf eindexamen oommisaieit. enz;
eos. dan verkrijgt men een aardig getaL waarbfl bet
niet vreemd is dat menigeen déversnehting ?laakt
of de ooaieotuur slaat dat' de eene helft der eer*
tame Nederlander* de* Zomende andere helft
examineert En na i* bQ dat JaMe»-oók da
partkwliare iadaatrie aan dea gaag. waett 6 en 7
vaa «laa i* om «eaiodtstfieeAogl TOoraieUMti
?ttehlen, om daardoor ««k aa|L £sw*ttemlMlft
de* meaeoadoais a^ddalaa aa« aêlaad s» dei» Q«
*-? ..... -??---^ --?Si?-.^-^ '?^." A^m ?»!?£
boiiaea verdèaoait, M 'd«s aM
?Mer af te haageu va»" kat b*
kare helft s b^hmdia. teel
eaa. *paleÉ4a^4*lo3dr4
aaagaat, werd> er ta et« "
wen
waareM ao» swi
Te ?ealo« is
yar»o«wiH tn vermrootiii»
l-rw*t JSRJ?* i? ??»«
gevter / To.OOOnoodif rek*
neeft afta over et» «a andat
wiagoJ? Braven bouw, oj^fm
Tenloo wil het oade febovw Mvwa
'
geen goed
'
tot
:/:?
«e . : B^torÜaa»
Jaar wardl
qnV
bouw eener gekee) aiearo
Keen, daa . *|n de, ? he*»D
vJtjfeVig.» WDiTlèt
T*eos. uagfieei eau .
gegeven ea teek i* er
bare koetelooza whoot,- eeae toatokeasdjjool,
eene voor gewoon L. O. ea twee
bewaar»oholen te bonwen. Hen aal zeggen, daar 4wU«t de
wet eeaignin* toe, dod» dft kan men teek niet
«eggen van de beid* lautgeaoande (attoatiagio.
ttiaog* wee* ik er a on koe ta Wittterswjjk
eene klacht was ingediend over boekje*, vooral
voor gesohiedenis, welke op de openbare scholen
aldaar gebruikt worden, doch bebt g|) wei genen
geachte redacteur, dat er zeil* in den Fmuehea
Senaat op 31 Mei eene vtrmaketyke historie van
diezelfde soort heeft plaat* gehad? Voor hen,
die het soms niet gelezen hebben, deel ik u mede
dat de bekende legitimist, de hertog de BrogUe,
de regeeriog beeft .geïnterpelleerd over het
gebroik van tohoolboekea als van Paul Beo,
Compayre, Mad. OrivÜle, enz. Met hetgeen inde
boeken stond werd de onzijdigheid van het on*
derwjj* geschonden. De muii*t«r Ferry wee* er
in z|)n antwoord op dat do strUd tegen school
boeken meer van staatkundigen daa van
godadieiutigen aard was; de regeering
bewas,
looide en nandhaafde godK
het cedehjk onderwas op de scholen omvatte be
ginselen van hnmaniteir,aan alle godsdienstige o
vertuigiugeh vonder onderscheid eigen.Ravignan stelde
toen de motie voor dat de Senaat protesterende
tegen de beweerde schending van godsdienstig*
oniJjjdigbeid op de openbare scholen en overging
tot de orde van den dag: en er werd overgegaan
tot die orde v. d. d. mee 170 tegun. 75 stemmen!
Dat het onderwas hier voortdurend algemeene
belangstelling vindt, (ik bedoel htor \vaarljjk niet
in politieken nn) dat bewocen bericnten, welke
men aoo nu en dan in de bladen Itest over
persojien, die aioh in onderwijszaken. laten hooren
en gelden, van wie men 't nn& verwachten ion.
Zoo trof het mg dezer dagen dat de l«t« luite
nant der artillerie H. Oolgaardt over school en
leger'1 ecu spreken in eene te N\jme«en te houden
gewestelUke vergadering van het K. O. genoot
schap. Zoo wil de Ie Li. déMeester van het
Inslractiebatanion te Kampen op' de vergadering
van dit genootschap spreken voor 'de betere aan
sluiting van het openbaar onderéjj* büdat van
't leger; bravo i xuike mannen «jn het, die wy met
eere mogen noemen, omdat cjj rich niet allénbewe
gen in hetkriuge^ewaarinnutf betreVldog hen riep,
en 'Je mag jatot yentoisBsn er da^.Mani.vitR%a
kapitein van Dam van Isselt van 't
utraetiebataillon nog by te vermelden, die ia woord en
schrift meermalen reed* tuonde dat hij een warm
hart en een open oog had voor elf*v dat be
trekking heeft op ons openbaar ondevwgs.
In Amsterdam wil roeu eenigeraate op de
Engebwhe, en 'k geloof van op de.
Anenkaansofae manier, dame* in de commissie vaa toezicht
op het L. O. hebben. Althans genoemde com
missie stelde voor om eene dames-commissie te
benoemen teneinde toezicht te houden on het
onderwas in vrouwelijke handwerken, iett waar
de heeren hoogstwaarschijnlijk weinig competent
voor ciin.
Dr. Lttbach, onze beroemde hygiënist, heeft de
zer dagen eene eeer leienswaaraige brochure
uit«regeveu, waarvan de titel reed* -doet ileo wat
hji er mede wil; ie heet:?Ue liehamelijke ont
wikkeling der jeugd in de school", fl schreef
dit behartigenswaardig woord naar aanleiding
van- eeae spreekbeurt, welke hfj verleden Zomer
over dit onderwerp in de Ned.
Oaderwyzerivereeniging hield. Het wiens »o«<i in eorpore sano
speelt er natuurlek de hoofdrol-in.
Ik las dezer d«gen in een der schoclbaden eene
aankondiging of Uerer recensie van een leesboek
in 4 stukjes door den heer ttatwnides, oaderwjzer
in O. Indie uitgegeven, en bestemd voor bet L. O.
daar te lande. In den regel wys ik u nimmer
op dergelijke uitgaven of recensteo, doch deie
trok byzonder de aandacht door de J dirize,
ongerümde, en aelfs niét van grove fouten
bevryde gesprekken, welke daarin ah modellen
voor het leesondemcht sjjn opgonomen. .Met
?nlke boekjes- aal het Indiioh «uderwij* niet ge
baat worden; dan «al men d4ar maar beter
doen van in het moederland venoheaea leathoekje*
in te voeren, b. v. eenige van Leopold, quoiq«\m
en dise Ariatote et ia aocte Cabaie!
Ik eindig ditmaal met u alleen nog'te vertellen
dat de Gedeputeerde Staten van FriesUmd deaer
dagen afw^aend hebben besqhlfct op het, door in
gezetenen van HaalerwQk ingediend verdoek om
a« benoeming van den onderwüxrr Haraveld tot
hoofd eeaer school te vernietigen, omdat 4e. oom
?jjner vrouw lid van den raad van. Haalerwyk
was; gy «uit n dia «aak uit een mijner vorige
brieven herinneren. .'??.? ,
.Geloof mg steeds gaarne
U Juni 1888. / /Jfe., "v
Eenkmttenaan-avonttHir. Een l
naar te Buda-Pest is- ket volgemie
avontuur dezer dagen overkomen. Qjj had voor
een openbaar gebouw, waarvan d« s/fahtiog
hem opgedragen was, en daf'net beetóeit ver
sierd moest worden, modellen noodig. Al* aw
danig naat hQ een blondhaiig, aardig, n^ejaje .aan.
Dit «m denaelfdén dag te l iroriB atfn;i
komen. Na urea lang vergeeft te hel'
«1de h|J beea om het model in kaar
op te zoeken. Daar ^aangekomen "~
dergang tartend door, mykte.et,
op, klopte, daaraan, doek bekwam ...
ket norsohe besebeid, dat daar gaten
hetwelk Model heette. Toen dete
deur had toegeslagen voorzin neus en van
on slot gedaan, begon de kiuuteaaar va» voren
aaa> de deurklink te rammelen, daar hy in de
kamer nog twee jonger* vroowea had-meenen
WM en ziel» voor hem wüde ?chttilooodw, «telde
bJU al heftiger en heftiger pogingen in het werk
om de deur te openen. De bewoonster», bK wie
men reed* tweemalen had ingebroken om te
stetoa, hielden den knnatenaar voor eea dief en
' ' in hoa angst de ta« en stoelen voor het
Dook dit deed utm itaraMr «ma* tajaB l
epvattam, B^| wer<bjN»t*»*»^««taail*iat
VOlitiMè^BBBaizBzzL «aal ^jlj aatl jfnafiÉzl &Bk^BjL£r^.j
JC^"*^'!^'*'1»! **??*. W*"^*. aWPzZzWS» B*aaBBBBBBBBBBBBBB|
BSaaTttkAntt DÉzzïaV laABBaa^zaHazzaal «^.Miauh^téaBti zzzazaU
J^^B^'^^** '?^W*' Ba*w«zziHz1P1*avps3 J^BsTWMawwzai «zaavH
daar ook jtfja awdel, dat kzliddal* ?
VAB dan kuatemaar aa* k«vee4ea !
anderen in d* hand of ia d^n monl droegaa,
béwoeien. Er waren eea honderdtal stak* va»
kruipeode gedierte, waarvan de helft rate*aUag«at
en vele zoo groot, dat de aCeqa&»ze*lecfa«svo
een deel met hua mond kuodea ovanpaanen
Eea alang, na eea w^dea. cirkel te z#n
reaigedragm onder de tonen van aombare Uedarea,
werd gezet ia ew .gewijde, met eea bisoa*vel be
dekte doos. Daarna Behaard* de optocht ziok kt
twee gelederen tegenover den hoogeprieetsr, dia
recht overeind ttond voor de gea^d* rot*, dk*
een dertigtal voeten dien i* en eeaigmia* dan
vorm heeft van een oieuschel^k lichaam. Aan dav
voet i* een nis oitgehouwen, vol van offers uden,
die de geloovigen brachteo, om den afgod " "
te ?temmen, ea overvloedige regen* er
krijgen. De hoogepriwter .oeearoeit dt
en oe aanwezigen met een ia een pot water be
vochtigde arendSTeer, torwtil eea geoeataeer een
bQzonder iactnuaeat (jjverlg hanteert, waarvan
het geluid dat van het vallen van den regen na
bootst. Het eerste gedeelte vaa de plechtigheid
wordt met een gebed van dea hoogeprieeter
be?loten.
Het tweede tooneel begint met een maathott»
dende wandeling der dansen, die aich paarsgewijs ? <
b|) den arm vasthouden. ,, ? <?
Van elk paar draagtde indiaan, die rechte loopt, ?
e«n half d&zljn alaagen ia de hand, of een in den '.
mond, ea hy die links gaat bewaait ze. De stangen ???
sissen ea kronkelen aich, en het gebeurt vaak, ,
dat eenige aan .dea man, die se draagt, ontanap- .
pen. Telken* al* een der dieren valt, *preiden'. '
de sqnaws er maismeel vooruit;veleMoquinsbe- ?
waaien haar haastig, het beest kronkelt aich ineea "
om toe te *ehieteo en te bijten. Maar op
i**-oogenblik dat het kfin vaart wil nemen, wordt'
het van achteren by aea kop gegrepen en weder ^
geplaatst in den mond van denIndtaaa, aattwi*o"''
het ontsnapt. De «langen worden ten laatit* «a- .'
der in de gewijde kast geplaatst, en de boog»» *
priester doet eeu tweede gebed. Na een korte .,
tusschenpoo* worden de Hangen weder gekaakt' *
en ia een kring geworpen, die de annaws vooral
met maismeel henben overdekt Eea teeken wordt "*.?
gegeven. Een zeker aantal jongelieden stórtan -;
tóch midden tussoheri de slangen, grijpen er
veel au maar knnaen,:, nemen n * '
y
v
* :
i
alle «Miclage* *e* op aefcèvwi _
laten ze los, en komen, zoo zael z)) kan
nen zich toevertrouwen aan dexorgen.der M
ea geneesheeren, en de draaken iaalikken,
?_.,.,beten,, waarmede zjj Qverdekt «({n.beletten eea*>
noodlottige uitwerking te hebben. ? .-, ,(
Een wouw alt bUjarttpeelstèr. Een laodeige- ,
naar bracht eenige wagiuiM'met graan naat een,.
ongeveer, twee .muien -van zün woonplaats gelegen/.
Stoa, ter markt. Nadat hy het graan verkocht ep
de ledige wagens naar bui* had gezonden, ging
hjj met het ontvangen geld naar de sociëteit, waar
hu eeuige bekenden aantrof. Nadat de hoeren
.verschillende kannen van het edele gentenat
geledigd hadden, begonnen zjj biljart te spelea.
Daar de inzet altijd verdubbeld werd, werd het
spel steeds interessanter en duurde ten slotte tot
den volgenden morgen. Toen had de landeigenaar .
piet slechts zün geld, maar ookxgnboidepaardea,
ja ojn geheele eqnipage verspeeld. Maar tiet,
daar verscheen de rtdder in dea nood. De vrouw
van deu ongelukkige, die d* dochter van eea
hotelhouder was en daardoor de edele kunst vaat
het biljartspel uitnemend ventond, trad ten hoog
st* vertoornd de biljartzaal binnen, eo nadat zjj
alles omtrent het verlies van haar man had ver*
nomen, greep zg de queue en sloeg da winnende
partij voor met haar verder te spdwj. Des*
koudeu dit wel niet goed weigeren en heti spel
werd met nog booger inzet voortgezet Binne* .
twee oren had do epeelster het geheele verlies)
vaa haar man teruggewonnen en zonder een
woord te spreken nam zQ haar verbluften echt
genoot by ae hsntl, natu met hem in de terug-.,
S wonnen equipago plaats 'én reed naar huis. Hoe "
t daarop volg«nd. tete_atót«. mag uitgevallen
>jjn; bleef.een iMnUiegekeim. De landeigeaaae
wa* echter grondig, van zyn tpeelwoede gencaeiu ,
De aardappelen werden tn Frankrijk op eea .
eigenaardige wflie ingevoerd ea 'verbreid; het .
gemeene volk bad' nameiyk in het begin 'eea
grooten aftchuw van aardappelen en wüdeM niet i
eten, daar z|} meenden' dat zij attriaR eaT alkrW0
ziekten .teweeg brachten. Toen beval de koning
in overleg met zfrn sluwen oppertmnman a«
-aardappelveld, dat midden in zjjn park ug, door
een eóh^ld wacht U laten, bewaken. Het
tukt»;.voortaan werden.er. zooveel «Art^n
uit den Uin geztolen, at' meft al Moedig: i
meen aan het geBraiK daarvan «wend g«rau__
-Eau merkwaardige .boom, diékW en daar
Ter«l«Ttaa«»5fcW bedekt,: «5^
'?''.. *
f
? i' ?'
'tI.'
-^"#
ontdekt.
grond bereken, pl*n?S» «8 er zlob ia va*t| '* .
?cHiéten er taktöCdki weder lóektwotta.! ?
fcweeken, en *oo vormt de'booiB eeii rfvaa ?*$ ,
verbonden takken,, die allen te mmon hangen e*l -.
ondoordringbaar «traiJcgewas lerorea, , ? ;.
Sport Met medewerkiajj ea onder "widinffvazl 4
den Adronant Ifaxmilin WoUT oroadde men ta v'
BeriMa een vereeaifUig voor loohtbaUonzport. Bet; v'
doel dez»r vereeaïgiig i* hrt aaikireeïeB hare* ^
.fadea tot praktische aeronantea, om in geval vaa ^;
oorlog Heden van ondervindiiig on' auaógaaaÊ^:
materieel voor baUon* en Inobtnlzonln voorraad^
te hebben. De ^efkende lede» er irer*» ^
ook Biet-werkende aant*nemen - genietM «r ?;?
koeten der vereeniipnff grondig oucUrrient m,
phvaka, ekemie, kennis van instrumenten en
apnaraten en inpUtograjplu«.PraktitcheoefemB
& eeapleet imUorm l<op*lz de vweeaknng
vopnohnüt), vinden eiken Zondag plaat*. Dei
eeniftingt a reed* ia hetbeaitvanceBi
lootttbaUon voor vflf jeréonan.
vierhonderd jaren TOOT
?«£*.?!
'Ï&A Si
,