Historisch Archief 1877-1940
BE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOÖ'.R NEDERLAND.
Ke. 348
; ik het waag, om ditmaal te vertellen dat ik, anderhalf jaar geleden, een
artikel heb geschreven dat tot opschrift voerde: Een moderne Zeeslang.''
\ Die Zeeslang was .... de Beurs-quaestie, die in de zomermaanden van
1882 aller gemoederen vervulde; ik stelde voor om den schranderen bol,
die het eerst op het denkbeeld was gekomen om het vraagstuk op het
tapijt te brengen, een ridderorde of medaille te verkenen, «n meende dat
men, ter zijner eer, een epos a la Geil er t zoude kunnen dichten, aan
vangende met de regelen:
Hij wiens vernuft de Traag vol pracht,
De Beurs?"" het eerst ter sprake bracht, enz. ",",ll
terwijl ik o. a. zeide: Het zij dankbaar erkend, dat de Beurs-quaestie
reeds verscheidene jaren oud is en levenskrachtig genoeg bleek te zijn om,
wanneer niet alle menschelijke berekeningen falen, nog zeer vele jaartjes
nede te maken, hetgeen voorzeker de hartgrondige wensch van velen ia."
Men, las mijn stuk en lachte mij uit; onzd vroede vaderen kwamen
bijeen, besloten dat de bestaande Beurs ad patres moest worden ge
holpen, wezen de plek aan waar het nieuwe gebouw moest verrijzen,
kwamen tot de conclusie, dat te dien einde het Damrak moest worden
dichtgegooid en toen, toen werd er nog harder gelachen en dreef men
met mijne profetie deu spot.
Ik heb aan het woord gedacht: dat hij, die het laatst, lacht, het best
lacht" en heel rustig afgewacht wat de tijden zouden brengen.
En wat hebben zij gebracht ?
In zekere stad, dus luidt het verhaal, wilde men eens een bouwvalliger»
toren voor afbraak veilen en besloot, om het gebouw in drie perceeleu
te verkoopen, zoodat het bovenstuk, het middenstuk en liet ouderstuk,
elk afzonderlijk onder den hamer kwamen.
Het geval wilde dat enkel het middelste gedeelte aan den kooper ge
gund werd, terwijl de beide andere deelen werden opgehouden.
Toen de leveringstermijn aanbrak, was Holland iri last en zaten de
wijze mannen, die de stad bestierden, in zak en assche.
Iets dergelijks is in Amsterdam gebeurd; men heefteene gracht gedempt,
ten einde op het verkregen terrein ecu beursgebouw te zetten en nu de
.demping een voldongen feit is, blijkt het dat het terrein niet ruim genoeg
is om dat, gebouw een plaats te verleenen.
Uit alle hoeken en gaten komen de plannenmakers weder ta voorschijn,
eene malsche regenbui van ingezonden stukken in onze dagbladen staat
voor de deur, de debatten, die men gesloten waande, worden tot elks nut
en stichting heropend, langdurige en zeer belangrijke
grmeenteraadsdiscussiën kunnen niet uitblijven, en onder dat alles heb ik plezier voor
vijf-en-twintig en verkneukel me van genoegen, nu dn verdwenen ge
waande moderne zeeslang, de als afgedaan beschouwde Amsterdumscuo
beurs-quaestie toch weder op de proppen komt.
Zie hoe zij zich kronkelt en tot bochten wringt en schuifelend komt
naderen, de niet genoeg te waardeeren en hooggeloofde slang, totdat zij
eansklapg, met eeu \evschrikkelijken slag, op de groene tafel aan het Prin
senhof zal liggen en hare glinsterende oogjes zullen zeggen: Nobies
seigneurs, salut!, je dacht met me te hebben afgedaan, en daar ben ik na
terug en dat wel zoo gezond als een visch!"
Er zijn booze menscLen in de wereld; verbeeld u dat zij vertellen dat
het geheele plannetje om op het Damrak te bouwen maar een
voorwend? sel \vas; Als wij", dus beweereu die booze lieden dat er geredeneerd
is, zoo maar klakkeloos voorstellen. om het Damrak te dempen, dan
zullen wij met een legioen van bezwaren te strijden hebben; zouden we
er dns niet een loopje op kunnen bedenken?''
Ongetwijfeld"'1", eoudo iVmand anders gezegd hebben, wij uetocgen
eenvoudig de noodzakelijkheid om tusseheii Dam eii ude-brug een nieuw
beursgebouw te plaatsen!"
Hoera!" riepen de dempers, dat is subliem gevonden, want nis dan
aan onzen lust voldaan is, kunnen wij niet bezwaren omtrent plaatsruimte
yoor den dag komen; maar dan'/"
Dan kunnen wij voorstellen om het gebouw tusschen de Oude- en
sieuwe-bruggen te plaatsen.""
En dan derapen wij natuurlijk dat gedeelte van hst Damrak! 't Is
eene eenige gedachte!"
En wanneer d a t dan gedempt is, kunnen wij zonneklaar aantoonen,
dat het ook alweder niet geschikt is voor beurs-bouw!''
Daarna mag die lamme beurs naar de maan -vliegen!"
..Maar ondertnsschen is ons Damrakje dan gedempt!""
Hiep, hiep, lunp, Hoera!" galmde het koor.
Zie lezer, dat, en nog meerdere dergelijke zaken, durven erg booze
menschen te vertellen, als c;e echter zouüt denkeu dat ik het geloof, zoudt
ge het bijzonder mis hebbeu, want ik verklaar niet de hand op het, hart,
dat ik er tittel noch jota van aanneem. Ik heb wat ik hoorde verhalen
enkel weergegeven, om te doen zieu hoe slecht en ondeugend het
menschdom tegenwoordig is.
Maar keeren wij tot de quaestie terug.
Overtuigend schijnt te zijn gebleken dat het Damrak niet geschikt is
voer beursbouw en dat dus een andere plek moet worden aangewezen;
ik weet wel dat onze gemeenteraad ean votum heeft uitgebracht, maar
reeds Molière zeide: ..il y a avec Ie ciel des accoraodemonts" eu waar
om zoude dus ook een gemeenteraad niet op een eenmaal genomen besluit
terugkomen ?
Wat dunkt u, lezer, van de Slatuintjes? 't Is misschien wel een beetje
ver weg, maar gij moet, bedenken, dat er een tram naar het
Haarlemmerplein en een stoomtram naar Sloterdijk bestaat!
Lachen de Yoge.lwijks-laiiden u meer toe '.J Wellicht is het er des win
ters wel wat, boei frisch en de plek is dan tamelijk moe'.oHjk bereikbaar,
maar wanneer men eeu bruggetje over het, IJ bouwde of, en ziedaar een
prachtig denkbeeld, dat gehoelo water dempte, dan ware dit bezwaar
gebeel uit den weg geruimd; o, hoc zoiulen Je getrouwe bcursbezoekers
genieten, wanneer zij in lente- en zov.iertijd, <UT muffe stad ontvloden, een
uur lang zaken konden doen te midden van weiiee landouwon en vette
weiden, vau haver eu klaver eu schajpjes ea koeieu.
liet Sopliia-pu-in," deed iemand mij opmerken, zoude ook geen onge
schikt piekje ziju, want er zouden wel technische bezwaren te overwin
nen zijn, maar
Mensen!"" heb ik geantwoord, daar stond eene advertentiezuil
reeds in den weg, wil je daar nu een geheel beursgebouw neêrplakken?" "
Ja, maar," was ziju wederantwoord, ik zie de noodzakelijkheid niet in
om een hecht, sterk en wcldoorthumerd beursgebouw te fabriceeren, eu
wensch het denkbeeld aan de hand te doen om in afwachting van het
geen de tijden gullen brengen, iets in het genre van het circus Meyer
daartestellen; men kon dus, meen ik, eene reusachtige linnen bentmakea,
die in weinige uren ware optezetten en aftebreken; successievelijk zoude
men die teut op verschillende plekken der Stad kunnen plaatsen en ter
pia»tse waar zij, na gebleken nauwkeurig onderzoek, het minst hinderde
f n voklrekt geen sta-in-dtn-wcg was, het definitieve gebouw kunnen
stichten'1.
..?Hen soort van mal dus,"" riep ik letterlijk opgewonden door da
koe;>c geduchte, maar kerel, dat idee is waarlijk volstrekt niet mal!
liet is integendeel een Colnmbus-ei dat ik overneem, waarmede ik natuurlijk
niet het gezegde ei maar bet geniale plan bedoel."
Toen ik ecu poesje kalm had nagedacht, kwam ik tot eene gedachte
cl::', nr.ar i)-,1jn? oepclieidcn nicening, nog genialer is, waarom zoude men",
du,-; d:;cl:t ik, het bestaande beursgebouw voorloopig maar niet stilletjes
laton staan '? liet is waar dat Amsterdam, dat zich onnoemlijke jaren
achtereen de weelde van dutten en snurken permitteerde, wakker begint
te VïOrdsu, mam1 waartoe uu op eens te bard van stal loopen?
De meeste diugeu zijn in da zich vcrjongende veste primitief en in sta at
van wortling; de gehoopte en verwacht wordende beweging en het
geprofetesrd veus'icutig vertier, bestaan voor een deel nog in de verbeelding;
waarom zeuuvii wij du.3 r.iet nog wat wachten, rustig de kat uit den boom
kijken en de kernarliiige spreuk der vaderen vergeten: zoetjes aan dan
brc-ekt de lijn uier,'."'
Met aruleie vro:-ri>,n stel i!:, mijn lezer, voor, om het architectonisch
wonder dat ons Dauiplein versiert, in wezen te laten, tot tijd ea wijle dat
ovort.uigfir.:i. zr.' ?;;u uitgemaakt, waar eene nieuw te stichten beurs geen
sta-in-d<?u-weg zal z;jn.
Jk hoop dat mijn plan ingang zal vinden, want anders voorzie ik droevige
tijden ; d f! p^auneuiïiakers, dio een beurs op de Heerengracht, aan de
Piipenmarkt, oi' ter plaatse waar nu het buis onder het zeil" staat, willen doen
verrijzen, zullen ten tooneele verschijnen en redekavelen en twisten, dui
zelingwekkende cijL'er-gvoipeeïiiïgeu op het papier werpen en de goede
gemeente in beroering brengen ter wille van niemendal, want zij zullen
precies zoolang onder elkander krieuwen en kibbelen, tot dat niemand
zij >i i-.iu krijgt en de geheele affaire, vun voren af aan weder wordt opge
haald en telkens nieuwe p h a s e n intreedt.
Laten wij dus geduldig wachten en de moderne zeeslans;, die wij .,«7e
Amsteruomsche beurs- quacs' ie" noemen, eenige jaren doodzwijgen, wellicht
gelukt het ons dan om het infame beest op zekeren dag den genadeslag
te geven.
llüjven wij echter wrijven en kijven, kibbelen en praten, dan loopen wij
bei-, risico, dat ii,"t afzichtelijk monster er-ne halve eeuw lang door <!e
Auistr.lstad blijft kronkelen en met alle, pogingen tot afmaking den spot rav,;ï.
X;e::oo, nu heb [k mijne opinie weder eens over eene que» t ion bi-f
lantöonzer dagen gezegd en dat heeft mij ongemakkelijk opgelucht,
waarom ik, niet veel gevoel van eigenwaarde, den Koning uit Schiller'S
..Don Carlos" szeg : l c h liabe das Meinige gethan!"
Yi'a'. i'er nu de overige Amsterdammers het hunne maar doon, dan
zuilen wij wel klaar kcnicu. AncariES.
BIIIEVMN VAX JAN VAN 'T STICHT.
XII.
Van de waterf|u,ipstio zijn \vo, hier nop'al niet af! Profeisor Pols houdt
ru.u niEt, een volharding een door lood vergiftigd mensch waardig, en behalva
l "l vp.n andere verdiensten, dia de professor waarschijnlijk wel bezitten
zal. tr.wlt, vooral cteze eene schitterende eigenschap aan het licht, dat hij
er /ui'ce i.inge artikelen over schrijft, dat bijna geen mensch ze leest. En:
:vt is v,'(-l j:nunif,r! Want R', s het groote publiek er kennis van nam daa
zuu hot, tot de wetenschap komen dat hier een bende moordenaars geves
tigd zijn, van j.) wekte!
X'.o'n pro;'. Overboek de Meijer bijvoorbeeld! Iedereen dacht tot nog toe,
dut, onze gezondheid iu zijn handen zoo wel bewaard was, als bij een lid
v;'.:i ecu gpiine-ükundige couiaiissie maar mogelijk wa1;. Maar jawel; ik ge
loof, narUl ut hot, stuk van zijn collega l'ols gelezen heb. dat. hij een soort
vau moordenaar i?, zoo'n Leidselie juffrouw of zoo iets. F.n de heer
Metekrkamp, de directcuv vau de waterleiding, neen, maar dat is een boosdoener
van deu eersten rang. Men zou zeggen, zoo'n klein kereltje en dan zoo'n
groot geweven.
't Meest mi maar wat uit zijn, nv't dat «oze-m- over bet water. Er wordt
nu iiüiers ailcs geikan wat maar mogelijk is om het kwaad weg ie
iifiT.en. Wanrvoor cl au nu ilat r.okaurteu, waarom den goeden naamend»
goecïe (rouw van achtcnswnardige personen in verdenking gebracht? En
w.iïirom vooral de burgerij opgezet tegon eene inrichting die, nieuw als
?,ij is, toch reeds met vele vooroordeelen te kampen heeft en van welke
:\'k?r toch ook prof. l'ols niet zal willen beweren dat zij het euvel
keniruiie, in de toekomst, niet alles zal doen om het te verhelpen, in haar
r.:gi.:.n belaug, ook al staan gemeentebestuur en geneeskundige commissie
met als vijanden tegenover haar.
\Vrc-,iitig<;n! Ah bah! wat een leclijk woord!
V, e hebben d r. t bier dezer dagen zooveel eu zoo lichtvaardig liooreu
uitijirckc-ii, dat zeü'.-i --r,f«choon dan in alle stilte deofticier vau justitie
uuit, t w? e gc'uef'skundiri'eu eene woning binnentraden, waar de dood eei*
oiier had gemaakt, (ïeinkkig om te constateeren dat de dood niet het
gevolg was vau vergiftiging!