Historisch Archief 1877-1940
AMSTERDAMMER, WEEKBLAD V00R NE0-ERLAN».
N». $52
l
even als iedere bedeelde, zal pok eene, dergelijke gemeente, een deel
?harer zelfstandigheid inboeten, en daarmede wordt een der
schoonste cpnstitutioneele instellingen, de autonomie der plaatselijke
; besturen in gevaar gebracht.
Wij zijn in vele opzichten geen vriend der wet van 1878, maar
die haar verbeteren wil, toone daartoe het talent te hebben. Hij
doe het dan met krachtige hand, en niet door allerhande
liuismiddeltjes, die de bestaande verwarring slechts verhoogen.
ONZE BLADEN.
Het bezoek der Transvalers neemt de belangstelling van ons volk en
van onze pers voor een goed deel in beslag. Behalve de gewone
mededeelingen, de toespraken enz. is in de laatste dagen een soort van polemiek
geroerd en wel over de woorden door dr. Kuyper in de bijeenkomst van
Patrimonium tot de leden der Deputatie heeft gericht: Denkt van ons
?volk niet te laag" werd. in ona Dagblad den Trans vaalschen heeren toege
roepen, naar aanleiding van de voor ona volk weinig vleiende uitdrukkingen
die dr. K. had gebezigd. Ook het Vad., de Ti)d e. a. kwamen ertegen
op. Had gebezigd is echter minder juist; wij moeten zeggen gou hellen
gebezigd, want(dr. Kuyper heeft verklaard dat in geen der verslagen,
ook niet in dal/ van de Standaard zelf, juist is weergegeven wat hij ge
zegd heeft. Daar echter blijkens het Wag. Weekblad zijn vrienden
denzelfden indruk hebben gekregen van het gesprokene en de Times sedert
den korten inhoud der rede over geheel de beschaafde wereld heeft
verepreid, mag men aannemen dat spoedig de juiste lezing zal worden
medegedeeld.
De Grondwetsherziening heeft in het N. v. d. Dag geen voorstander
gevonden. In een vijftal artikelen besprak het blad de voornaamste punten,
maar hoewel het hier en daar op verbetering moest wijzen kon het echter
niet aannemen dat daarvoor al de omslag, aan een grondwetsherziening
Verbonden gedurende welk tijdsverloop de gewone wetgeving stil staat
gewettigd genoemd kon worden. Het Vaderland liet zich vrij gunstig over
het ontwerp uit. Met het oog op de samenstelling der commissie had
moeilijk een ander rapport verwacht kunnen worden. Alleen wordt het
door het blad betreurd dat de discussie, gevoerd over de punten waar
geep eenstemmigheid kon worden verkregen, niet is medegedeeld. Het
Venl. WeeJcbl. en de Maasbode en nog eenige katholieke bladen blijven
tfeeds vol bewondering over de nota van den heer v. Nispen, terwijl de
Courrier de la Meuse een vinnig stxikje tegen het rapport schreef. De
Goudsclie Cl. denkt er gunstig over, het Utr. DU. geeft een inleidend
artikel, de Arnh. Ct. is nog aan 't resumeeren, het Mott, Nbl. geeft in
overweging door reizende leeraars onzer Grondwet te populariseren, in
afwachting dat de voorstellen behandeld worden, de Eott. Ct. eindelijk
spoort aan tot wijziging der inrichting van de Eerste Kamer, de
Werktnanslode keurt de voorgestelde kiesrechtregeling af, het Zuiden behan
delt de herziening in haar geheel, de Kamper Ct. bepaalt zich mede tot
het kiesrecht.
De Elasnenbelasting ofte wel Rijksinkomstenbelasting wordt deze week
nog door het Haagsche Dagblad, het Wag. Weëkbl., het Utr. Dagbl.
behandeld ook ons Dagblad gaf er een artikel over terwijl het Vad.,
de Ti/d en het U. D. ook hun aandacht wijdden aan de Drankwet, gelijk
ze thans, raar aanleiding van het Voorloopig Verslag der Tweede Kamer
J» fewijaigd. Laatstgenoemd ontwerp is thans bij de Kamer in behandeling.
De Standaard heeft haar betoog over de beginselen van staatsrecht
ten einde gebracht en is tot de conclusie gekomen dat het voor hen die
niet wedergeboren zijn, onmogelijk ia de Christen-staatslieden juist te
beoordeelen. Hetzelfde blad spreekt nog over de school en het
voorstelMackay c. s. en spoort nu weder aan in den schoolstrijd beginsel tegen
over beginsel te zetten en de financieele bezwaren door geheele veran
dering van stelsel te boven te komen.
De N. B. Ct. heeft ia een derde artikel hare beschouwingen over de rech
ten en plichten van .den ambtenaar ten einde gebracht.
De qttaestie-Muller blijft nog steeds op het tapijt en heeft den heer
Koorda van Eysinga aanleiding gegeven tot een in het Schoolblad geplaatst
jttoto* tegen de Arnh. Ct. Ook de Prov, Gron. Ct. en de Kamp. Cl.
?yéroOrdeekn de handelwijze van curatoren.
Het Congo-traetaat werd in het Haagsche Dagblad en de N. Bott. Ct.
besproken.
Een opmerking in het Vdd.. over débenoeming van den conservatief,
jhr. Hartsen, tot lid van den Raad van State, strekte om de aandacht te
vettige* op de zonderlingen handelingen van Mr. Heemskerk waar het
politieke benoemingen gold. DéTyd zag hierin weder aanmatiging yan de
liberale party. ,
Men kan verder in da Maasbode een artikel vinden over het Middelb.
Onderwijs in Italië; in de Gelderlander over Krediet en Woekeren, in
de Affim. Ct. over de Schoolwetherziening in de Prov. Gr. Ct. over het
Jftclttrecht, terwijl in bet Schoolblad het Kweekelingenstelsel, waarover de
heer Rosdhoyzen in een vorig nummer had gepleit, werd bestreden. In
het Militair blad weerlegt de heer Staal wat in verschillende bladen tegen
de Militie-luitenants is aangevoerd.
WARME KADETJES.
Een Zaterdag-avondPraatje.
XLIII.
Eenigen tijd geleden maakte ik met Jan, die gelukkiger wat verstandiger
begint te worden, eene wandeling door Amsterdam en wij kwamen, vóór
\tij bet wisten, op de eii ancien" terecht.
Denk er aan, jongen," zeide ik, dat je je ooren nu eens terdege goed
openzet, en met aandacht luistert, want in deze bnurt der stad wordt
op eatie zeer eigenaardige wijze gesproken; misschien gelukt het ons om
eene bijdrage op te doen voor het belangrijke werk, waaraan een onzer
geleerdste mannen sedert jaren bezig moet zijn ea dat uitsluitend over
volfcsuitdrukkingen zal handelen."
Ja Pa,"" antwoordde de jongen, en hij luisterde zoo terdege, dat ik
naderhand wel eenig berouw over mijn advies had, want hij deed een
aantal spreekwijzen op, die ik niet bepaald als geheel oorbaar durf
kenschetsen.
Maar enfin. Wij kuierden dan verder,rspitsten de ooren en eensklapsi
hoorde ik een groepje mannen over scholtjes-korten" praten.
Ken jij dat woord Jan V" vroeg ik.
n Neen, Pa! Ik heb het op de hoogere" nooit hooren noemen."*
Er zat niet anders op dan de wakkere Kattenburgers aan te spreken'
en eene explicatie te vragen.
Ik deed dat dan ook en mijn weetlust werd voldoende bevredigd, maar
ik zie thans waarde lezer, haast geen kans om u, deelgenoot van de ver
kregen wijsheid te maken; ik zal echter probeeren om dat op de meest
ingetogen en delicate wijze te doen.
Aan 'srijkswerf arbeiden ongeveer achttienhonderd personen en die
personen.... ja, hoe zal ik het nu goed uitdrukken?.... Wacht eens, ge
herinnert u toch, lezer, dat er in de politie-verordening onzer stad over
plaatsen gesproken wordt, waarbuiten datgene niet verricht mag worden
waarvoor die plaatsen bestemd zijn; welnu 's rjjkswerf is dergelgke
plaatsen rijk en de achttienhonderd arbeiders brengen er wel eens een
bezoek.
Nu gebeuït het echter dat dit bezoek wel eens onnoodig gebracht
wcrdt, ten einde eens een verloren oogenblikje te hebben of een kwar
tiertje tijds dood te slaan, en in dit geval wordt de visite met het werk
woord Schoftjes-Korten" bestempeld, omdat het den werktijd, dien men
met schaft" of schoft" betiteld, in werkelijkheid verkort.
Ik dankte mijne zegslieden voor de verkregen inlichtingen, luisterde
met aandacht naar de mededeeling dat er heel wat lui van de werf ge
daan zouden krijgen, en dat men juist de oudsten van jaren zoude weg
sturen, die nog best tot werken in staat zijn, terwijl er jongeren zijn aan
te wijzen die beter gemist konden worden, en maakte toen dat ik weg
kwam, want ik vermeende dat ik eigenlijk met die intieme
werfgeschiedenissen niets te maken had.
Wat heb je nu uit het gehoorde geleerd, Jan?" vroeg ikt
Eene allerprachtigste statistieke bijdrage, Pa!" "
Hoe meen je dat jongen," sprak ik verbaasd.
Kijk eens hier, Pa," " zeide Jan, en hij haalde papier en potlood voor
den dag, volgens inlichtingen, die ik zoo vrij waa pemonhjk te nemen,
zijn er aan 's rijkswerf acht... laten we maar zeggen inrichtingen, ieder
berekend voor twintig personen. Stellen wij nu dat er negen uur per dag
aan de werf gewerkt wordt, dan kom ik tot de conclusie, dat met
Schoftjes-Korten" ruim zevenhonderd werkuren per dag verloren gaan."
Maar Jan!"
U zult me willen tegenwerpen dat ik te laag taxeer, maar vergeet
niet pa, dat ik in het oog houd, dat er, ook bezoekers met ernstige
doeleinden zijn! Reken ik nu een werkuur op twintig centen, dan
Volgt daaruit, volgens Bartjes, dat het Schoftjes-Korten" aan den lande
kost: honderdveertig gulden per dag, achthonderd veertig gulden per
week en bijna vierenveertig duizend gulden per jaar; eene vijf per cents rente
in aanmerking nemende, vertegenwoordigt dat een kapitaal van circa
negen ton gouds.""
Scliei uit jongen!'' riep ik, ontsteld door de gevolgtrekkingen van mijn
spruit en de verbazende vorderingen die hij in de cijferkunde gemaakt
had, zoodat ik een oogenblik, aan zeker jongmensch uit de familie
Benoiton" dacht; laten wij asjeblieft over wat anders praten."
Best pa: maar u zult moeten toegeven dat mijue calculatie
onometootelijk is en dat die net zoo precies sluit als de knapste begrooting." "
Ik gaf, om des lieven vredes wille, toe en wij stapten verder.
Amsterdam gelijkt dikwijls machtig veel op een modderpoel,pa!"sprak Jan
na een tijd lang gezwegen te hebben.
Dat is reeds zoo vaak verteld jongen," was mijn antwoord, laten
wij over dat vraagstuk liever zwijgen." "
Ja maar, ziet u, als het zoo blijft voortgaan, dan kan het niet lang
duren of wij lezen allerverschrikkelijfcste berichten in de dagbladen, bij
voorbeeld: Heden is in de Torensteeg een heer spoorloos verdwenen..."
In de Torensteeg verdwenen?" " riep ik ontzet.
Men vermoedt dat hij in den modder te gronde ging, die daar ter
plaatse het plaveisel bedekt," vulde Jan aan.
O, meen je het zoo?" zeide ik glimlachende.
U moet er niet over lachen, want het zit er dood op dat het een
maal gebeurt of dat, bij publicatie, den volke kond wordt gedaan dat
zich op het Darnplein gevaarlijk drijfzand heeft gevormd." "
En wat dan?"
Dan zal het gemeentebestuur er toe moeten overgaan om bakens te
plaatsen. Op het hooid van juffrouw Eendracht zal een constant licht of
een licht met schitteringen geplaatst moeten worden, en het ministerie
van waterstaat zal aanwijzingen, niet voor zeevarenden, maar voor wan
delaars moeten geven, hoe zij van Kal verstraat naar Damrak of van
Nieuwendijk naar Vijgendam koers kunnen zetten, zonder gevaar te
loopen van te gronde te gaan. 't Miswijzend kompas..." "
Zwijg, Jan!" riep ik, je hebt, naar ik merk, de klok weder hooren
luiden; op dit oogenblik is er van modder en morsigheid niet veel te be
kennen ; bewonder met mij liever het achtste wereldwonder."
Wij stonden op het Damplein, en ik zag met verbazing dat de jongen
overal heenkeek, behalve naar het gebouw waarop ik zijn aandacht
vestigde.
Weet je soms niet wat het achtste wereldwonder is ?" vrOeg ik zoo
sarkastisch mogelijk. Weet jij dat niet, die van sommige noodelooze za
ken zoo uitnemend op do hoogte zijt?"
Bent u het soms! Pa?"" sprak de deugniet.
Jongen!" schreeuwde ik, want ik meende dat hy mij voer het
hield, ik zal je..."