'DE AMèTERDA'jfM'Eft. WEEKBLAD VOO R NE DERL AN n. -No. 381 LETTERKUNDE. H. VAN DEN I»RG. Er verdringt zich, op den achtergrond van het speeitooneel dernederlandscbe letterkundige waoreld, aulk een hoeveelheid middelmatigcn en onmondigen, grand1 utïlités en figuranten, dat ik, dio m\j zooveel mogelijk op de hoogte tracht te houden van het beste en het eerste, door oni land in deze sfeer voortgebracht, of dat als zoodanig door wil gaan, toch reeds mijn leestafel overstapeld zie en geen kans hoegenaamd, om al de namen te kennen, veel minder de werken, van de massa prulroman- en tooneelschryvsrs, die binnen onzo grenzen, voornamelijk in de provincie, hun kost verdienen. Zoo geschiedt het natuurlijk van-zelf, dat er koren onder het kaf voor mij verloren gaat en er soms binnenlandsche romans en novellen, enz. aan mijn aandacht ontsnappen, die veilig met tal van buitenlandsche kunnen wedijveren en der lezing dubbel waard e\jn. Zoo is mij b. v. eens gebeurd, dat ik, een tooneelstukjen van den Heer G. J. van der Hoeve aanbevelende, dezen schrijver als een jongen debutant aan den lezer voorstelde, terwijl mij, bij het doorbladeren van Ilolkemaas fondskatalogus, later bleek, dat deze auteur reeds een tichtof tiental lijvige romandeebn achter den rug had. Het getuigt wellicht van slecht op de hoogte der Saken zijn, maar 't is waar, men kan die hollandsche romanliteratuur van den dorden en vierden rang niet volgen. Wanneer men Schimmel, Bosboom-Toussiiint, Vosmaer, Wallis, v. Jlaurik, Ten Brink, Melati van Java, Gerard Keiler leest, dan is 't al mooi, in aanmerking genomen welke dozis heerlijk rijpe vruchten er van buitenlandschen boomgaard over onze grenzen waayen, waarvan men volstrekt proeven moet om op de hoogte der beschavings-beweging te blijven. In de laatste jaren zijn er echter ten onzent enkele schrijvers opgestaan, die noch het protestantsch-historische romangenre van osboom-Toussaint volgden, noch het beredeneerd-psychologische van Schimmel en Ten Blink, noch het heidensch-Grieksche van Vosmaer, noch het wijsger-rigbuitcDlandsch-historische van Wallis, noch liet gezellig-huiselijke van Van Maurik, Melati v. Java en Gerard Keiier, maar die hun eigen weggingen, 7.ich doordringende van do grooto nieuwe stroomingen, dio de fransche letterkunde ihands beheeischen, en die, met eigenaardig hollandsche kleur verschillen, in hun moedertaal invoerden. I>. v. do Heer Esser, in trbnrchs bundels novellen, b. v. de vertaler der Italiaansche en Frarsehe Realistische schetsen1' onlangs bij L'eyers uitgekomen, b. v. de lieer il. Cooplar.dt met zijn schets in den Spcdalor, b.v. de Heer Frans Netscher, met ?.i>n Schetsen naar het naakt mode!". Ik wiluo nu, naast en boven de twee laatstgenoemden, er ean derde stellen, die ec:-st zeer kort geleden,voor zoover ik weet,?doch men vergevc mij zoo hij wellicht een tweede G. J. van der Hoeve is en reeds menig succes achter den rug hoef c, mij onbekend opgetreden is voor het.Nederltuulsch publiek. Ik be doel den zich schrijvenden II. vanden Kerg, die, in de Septem her-af levering van het tijdschrift Nederland, een bijdrage plaatste, getiteld: SludiPn in onze Tweede-Kamer. Het is, dunkt mij, een slechte gewoonte onzer kritici alleen nieuwelingen te bespreken, wanneer zij een boekdeel, o:> ;;ich eelf uitgekomen, leveren. Wanneer er ieraant in Nederland opdoemt-, die werkelijk talent en kracht bezit, dan kan dat niet gaauw genoeg hoog van alle daken iedereen luide in het oor worden geroepen. Een kunst werk is er toch waarlijk niet minder een kunstwerk om, dat het, min der of meet omvangrijk is on minder of meer met andere pcnriovruchten vereenigd. het licht ziet. Waarom zou men een afzonderlijk uitgekomen novelle van veertig bladzijden eerder aankondigen dan een tijdschriftnovelle van drie-honderd'? Ik weet 't niet, maar men doet 't. Daarom moeten dikwijls jonge schrijvers van waarachtige gave jaren wachten oer zij zich eenigen naam hebben gemaakt. Daarom blijven niet zelden krach ten, welke zich zonder de minste schaamte niet de groote reputatii:n onzer letterkunde op n rang zouden kunnen plaatsen, voel te lang verborgen. Ten einde mee te werken om aan dit ongezond gebruik paal en perk te stellen, wil ik de aandacht van een grooter, altbaads van een ander publiek als het tijdschrift Nederland waarschijnlijk bereikt, vestigen op bovengenoemd kunst-stulcjen. H. van den Berg beschrijft hier, of liever beeldt nf eeno zitting der vergadering van onze'Tweede Kamer, waarin eo:t ontwerp tot wijziging van een wet op het Lager Onderwijs door minister vnn Relde ter tafel gebracht, behandeld wordt, aan een stemming onderworpen en afgewezen. Men ziet: er kon al bezwaarlijk eenvoudiger, kouder onderwerp voor een verhaal gekozen worden. Doch hoe blijkt juist uit. dit voorbeeld weer dagklaar de waarheid, dat het slechts het schitterend kunstenaars-oog is, dat over de doodo stof heeft te stralen, om er warm loven in te wekken. Meer dan ooit blijkt uit deze proeve van II. van den Berg, hoe onze taal, onze hollandsche taal, zich, in de tallooze door hem gewilde lijnen en kronkelingen weet te buigen tot het, heerlijke voertuig der aandoe ningen van den modernen kunstenaar. Op sommige stijlwendingnn na, die wellicht van des schrijvers te getrouwe navolging der Franschen spre ken, en het te veelvuldig gebruik van den onomschreven genitivus: onder den hemel des vooreHterszcicls", het goud des rioor/gcriigden stoels", in zijne schets, schrijft deze auteur een nieuwen, bruisend-leven den, tevens uiterst verzorgden stijl. De eerste vraag, zegt Taine, die non zich te stellen heeft bij het beoordeelen van een kunstenaar, is deze: Hoe neemt hij waar, hoe ziet hij de voorwerpen ? Het antwoord op deze vraag, zal, waa: het H. v. d. Burg geldt, luiden: hij ziet de dingen om zich heen vóór alles leven, handoL-n. Niets is daar in rust. Elke zaak is met een zeker bewustzijn bedeeld, doet. zelf iets of laat toe, dat iets geschiede. De omgeving, door zijn vlammend oog o-eg> vangcn, weerspiegelt zich in de ziel van don kuns.t.ei.mar, die -juicht ia het leven. Zoo gr.at 't ook hier. Van alle zijd? z\n:t o c c.-!! }'>:??} nir d') wezenloóze ledige vergaderzaal in hot oor vnn den schrijver. C.':' . ?;,!?!:;>, het gedicht van de zon, van de. stoelen, van de iiau!; ?:-. \l!;i h : \i;;.:kleed. Daarna verschijnt ds bevolking der :;a:d, do vcrech:;!>;v:r .kvi-.-a' st atsambtenarèn. Dan komen, ieder \oor zich zelf. de ::eaeeu^ n v;i::eii--u ? persoonlijkheid ia aanmerking, dan wordt weder het leven gezien, dat zij leiden bij groepen, «l to gadcr, gelijk do verschillende raderwerken van een reusachtige m-ichin!'. Elkc[gc(b.-c!iii:;.'t de schrijver terstond in oen beeld om, voor elke waarneming weet liij een kleur, een melodie, een verzameling lijnen te vinden. Ict is voor 't ecr.it dat zulk impressionistiesch proza in Neder land wordt gewaagd. Door impressionistiesch worat hier verstaan, dat de schijn, die den dingen aannemen voor het oog van den schrijver, zonder nader onderzoek om trent bun wezen, vertolkt wordt. Daarin ligt ook de geheele beeldspraak. Daarom is impressionisme alleen een genre van beeldende kunst en is de impressionist! cao literatuur, die, welke het meest de schilderkunst nadert. De ffintazia der werkelijkheid treedt hier in de eerste plaats te voorschijn, maakt zich geheel van den stijl dos schrijvers meester, blijft hem bij tot het einde, laat, hem geen oogenblik buiten haar vcrhittcnden adem. De zon, bij den Heer H. v. d. Berg, begint met te schijnen", ja, maar wat doet zij al niet rncor? Vooreerst glijden" haar stralen do^r den glazen koekoek, dan valt" zij neer als een regen va» blond goud"; daarna sluipt" zij Jangs dg vloer, stijft op" tegen den throon. De kleuren" van hot, tapijt doen ook allerhande zaken, zij spreidsn zich uit" i:; ..vier kante bloedige vlekken", zij heroveren hun ruimte''; het groen -slaapt", het rood schreeuwt". Dan d« vertalingen van waarnemingen van het gehoor. liet. zenuwachtig rinkelen" van het clektrieschbclletjen, klinkt alsof duizende kleino beestjes over csiiG dunne, metalen oppervlakte sprongen"; een lach" weergalmt, uit volle bor^t. op- en neergaande met vroolijke uitbarstingen, iang in eene lage toon aanhoudend, wegstervend in kleine, snel elkander volgen de doU'i! siiikjs.'",". Voords vindt men hier een schat van beelden al J de :e: couranten en papisren" worden in beweging gebracht , met, een sterk g'jkr.ink, als dorre blaêren, die door den wind worden voortgejaagd"; do tribunes steken hun geelbruine massa's" naar voren, als uitgezakie karkassen van wrakke schepen"; do kkpdeuren slaan in liun posten, breed en laag, neergedrukt als ruggen van oude mannen"; in het. koepel dak ..hangt oene lichte tint, Rchiinachtig dun". I'p, beelden stapelen zich op elkaar in het brein van den schrijver. Hij heeft er twee om n zaak umi te duiden, liij verliest er zich in, geelt het beeld van het beeld. Zoo komen de afgevaardigden do vergaderzaal binnen, en de stroom der donkere gestalten" verspreidt zich door de leege zaal. Doch nu: Het peleok een zwerm, zwarte vogels, die snaterend, klapwiekend neerstreek: htt. uitgaan ejner godsdienst -efening op eori kerkplein". De Heer v. d. l);rg gevoelt da verschdïeiide charakt.ers eener stilte, de ruimte heeft eon stem in zijn oor, de ledigheid een daad voor zijn oog. Zijn h-ele omgeving in hetgeen er is en in hotgesa er niet is, trilt, hem te gemoet, dringt zich aan hem cp, vertaalt, sich in rfeeds wisselende tonen en bewegingen. Dan ia nog een onderdeel van zijn stijl, dit hij b. v. do woorden, welke hij zijn personen in don mond legt, letterlijk kop'eert naar I u; t leven : n hun taal un hun onderwerp. Ook zijn er hoedanigheden van kompozitie in zijn schets waar te ne;nen, dij haar tot een geproportioneerd geheel, dus tot een geheel met dramatiesch ciRikt, maken. Zo:> behandelt hij twee vergaderingen der Tweede Kamer, waarvar» de laatste een dag na de cersta plaats heeft. Doch, als do tweede, begint, is natuurlijk hot drama, onder welks imlrv.k do lezer geee;;scord is te wezen, in vollen p;:uig. Dus mag er hier r.iet door ideuwe be-eiirijvingcn de draad zijner aandacht worden verbroken. Daarom wordt j:iet da :;on en het tapijt opnieuw, m hun verander den toestand ie lorde gebracht. Zoo is er op meer plaatsen vaardigheid in do kompoziüo t(t lie~peimn. De liec,- v. d. I'org k.-in dus eon goed kun?lenanr worden, lui wan neer hij bij macht:) zal blijken, iu 't groot te doen, wat hij iler in het klein iieeft bepruei'd wanneer hij nici; deeuts oiv.-nerking?gave en ecu Lesldonecliat ter vertalin:; v,.n het uiterlijk de^ da^(::ijkschen°levens, een HC-keroa maatgang in den stiil en oen grocpocringsvoimogen voor do verschiücnde vormen der onderdeden v.iu zijn scliiidering, zal bezitten, maar ook grootere waereldharmoniecn zal woten te ontdekken en gade te slaan, rnrwr een wctcriEchapsi;.:fde, f en methode van schrijven, een geweldige ha> fatocht OH een teer gevoel zijn deel wordt, dan kan hij een der v:u;racatigbte en krachtigste kunstenaars \ve:;?n van ons modern Hcdhrd. Am., O kt. "ül. ],. vaa Oey^sel. TWEE YilRTAIJNGEN. I .n, ne;go est lielie. O p;',!e, C, froidc, o calmo vicrg/?, Saint! Ton cliar do gke.c est trainépnr des ou;s, Et, les cicux assombris tondont sur ton parcours L n dais de satin jaune et gris couleur de clerge. S.ilut,! Paus ton manteau doubléde blanche serga Dans ton j u pon ott.ant de ouaTe et de velours, Qui s'étale a grands pus immaculus et, lourds, \M monde a disparu. Uien de vivant nV-mergp ('ontours envclcppés, tapagqs assoupis, 'i'out s'cii'ace et se tait sous eet i'pais tapis, 31 ncige. C'est ia neige endormeuse, hl iifige Filoiiciouso, c'enl, Li 11; icjo dans la. i;u;t. 'i'oralie, couvre la vio atrocüet, sacrilège, O lis mysterieus, qui t'effonilles saus bruit, Jeau Kieiiepia. Tir.T SXEr.UWT. Gegroet, gij bleek en koud, maar zacht Er. i'ie.agdiijk kind van 't ki'ilüIxoordenl Lu' i;.karos mot stille prnclit ,i r- iel. cru p:y.L' heien, wit v:'.!i vacht, .-'..?-.;i ::i,i::-i: ig-i'iüg I:cvroieti koorden; -ir. hc./.ei spant een tcntgordijn U over 't hoofd van grijs satijn.