N°. 489 DE AMSTEEDAMMER A°. 1886 WEEKBLAD VOOK NEDERLAND. Ieder nommer bevat een Plaat. Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTUS VAN MAURIK Jr. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124.) Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 7 November, Abonnement per 3 maanden f 1.?. fr. p. p. f 1.15. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0.10. Advertentiën van l?5 regels f 1.10, elke regel meer . . . 0.20. Reclames per regel 0,40. INHOUD: VERZOENING OF VERSLAPPING? VAN OVER DE GRENZEN, door E. D. Pijzel. FEUILLETON : Een miskend genie, I, naar hot Noorsch. ENQUÊTES. GEMEENTEZA KEN, door H. ROTTERDAMSCHE BRIEVEN, door Jan Hoekkruis. KUNST EN LETTE REN: Het Tooneel te Amsterdam, door All). Th. Monsieur Scapin, door Scaramoucho. Kunstten-toon-stelling, V, (Slot), door A. Th. Gerbrand Adriaensz. Bredero, door Dr. Jan ten Brink. VARIA. MILITAIRE ZAKEN: Een woord over de verdediging des lands bij een aanval van uit het oosten, door Z. SCHAAKSPEL. Perkeo geïnterviewd, door A. Oud-Amsterdamsche Verscheidenheden. ALLERLEI. INGEZON DEN. HANDEL. BEURSOVERZICHT, door E. B. TE HUUR. ADVERTENTIËN. Verzoening of Verslapping? De bejegening, Dr. Ronvaux, den wet houder van onderwijs te Namen, van de zijde der Eegeering aangedaan, gaf aanlei ding tot eene beweging ter verzoening der liberale en der radicale partij in België. En dat niet zonder reden. Beide staatkundige partijen toch gevoelden zich gelijkelijk ge krenkt. Ronvaux had een lans gebroken voor de openbare school, en hij had dat gedaan in zijne hoedanigheid van schepen. De Regeering had hem deswege ontzet uit zijn ambt. De gemeentelijke vrijheden en het leeken-onderwijs waren dus in n slag ge troffen. Wat natuurlijker dan dat doetrinairen en radicalen, in een oogenblik van hartstocht, aan niets anders dachten, dan te zaraen zich te vrreken, zich te scharen tegen over het clericalisme en de Regeering! Van den aanvang af echter rustte er weinig zegen op de pogingen om de beide fracties der liberale partij weder aan elkaar te lij men. Dr. Ronvaux zelf bleek alras geen geschikt element om die vereeniging te be werken. Het plan door doctrinairen en radi calen opgevat, om in zijn persoon die een heid te stichten, door hem gemeenschappelijk naar de Kamer af te vaardigen, leed schip breuk op 's mana al te groote openhartigheid en niet minder in het oog loopend gebrek aan politieke ontwikkeling. Ronvaux maakte plaats voor Guillery, een radicaal, die in de laatste jaren zich op den achtergrond had gehouden ; en deze werd verkozen. En do eenheid? De Frankfurter Zeitung, die deze poging Feuilleton. Een miskend genie. Naar het Noorse}/. I. Tot onze schande zij het gezegd, maar na afloop van het tijne dinétje, dat mijn oude vrienden ter mijner eere in de kleine zaal van het Hotel gegeven hadden en waar het fideel genoeg toegegaan was, besloten we samen nog eens »de stad in" te gaan. 't Was jaren geleden sedert we elkander gezien haden en de herinnering aan vroegere ] dagen hadden ons allen als het ware opnieuw jong gemaakt. In het gezelschap van een paar verstokte oude-jongeheeren vergaten we geheel dat we echtgenooten en vaders waren; het was alsof het in de stadslucht lag, alsof er millioeneii lichtzinnigheidsbakteriën in ons bloed rondwoelden, evenals in de lentedagen der jeugd, om ons tot allerlei buitensporighe den aan te drijven. Wat zou mijn goede vrouw \vel gezegd heb ben, wanneer ze op dit oogenblik had kunnen vermoeden, welk soort van voorstel het was, dat ik met zooveel geestdrift toejuichte? Zon der twijfel had zij met een blos van schaamte op haar zedig gelaat, onze beide lievelingen hartstochtelijk aan haar hart gedrukt, om hen j te doen gevoelen dat ze daar een veilige wijk- | plaats vonden, nu het noodlot hun zulk een vader beschoren had. om n ongedeelde liberale partij in Belgi te vormen bespreekt, verzekert dat, eene minderheid aan dit streven geene toekomst toekent. Deze meent, jdat het niet mogelijk zal blijken zaken te verbinden, die niet meer bij elkander behooren. En het blad, met die minderheid eenstemmig, geeft rekenschap van dit ongeloof. Behalve in den strijd tegen het clericalisme, dien de radicalen even goed en nog krachti ger kunnen voeren dan de doctrinairen, kan er van samenwerking geen sprake zijn. Een conservatieve partij staat tegenover een demo cratische partij. De grondwetsherziening is, bij dit verschil van standpunt geen onder geschikte, geen formeele quaestie, die men, om de eendracht te stichten, op zijde kan schui ven, zij is de grondslag en hoeksteen van het geheele gebouw, de toetssteen van het liberalisme zelf. Wie in Belgiëgrondwets herziening wil, eischt uitbreiding van stem recht, wenscht der menigte politiekeii invloed te geven, beweegt zich in de richting der demo cratie. Wie de grondwetsherziening onnoodig acht, beperkt stemrecht voorstaat, is conser vatief. De radicalen hebben de grondwetsher ziening boven aan op hun program geplaatst, de doctrinairen willen van haar niets weten, zij is met hun karakter in strijd. Een tweede niet minder ernstig punt vau verschil is gelegen in hun economische overtuigingen. De doctrinairen zijn Manchestermannen, de radicalen doen zich kennen als een sociale her vormingspartij ; tegenover het laisser allevan genen, s( ellen dezen hun overtuiging. ' ?; de staat eene sociale taak te vervullen Ineft, en de wetgeving tal van onderwerpen zal moeten omvatten, waarover zij tot nog toe zwijgt. Bij zooveel verschil kan men wel voor een wijl een wapenstilstand sluiten, maar niet tot n geheel te zameii smelten. Tracht de radicale partij toch daar naar, clan ver liest zij slechts tijd, doet vergeefsche moeite. Daarom geeft de Frciii-kfinicr Zf/fi/m/ den Belgischen radicalen den raad de doc trinairen in hun vet te laten gaar kooken ; liever dan zich door hen te laten leiden, blijven zij hun program getrouw en richten zich tot de massa's, om uit dezen Belgie's politieke wedergeboorte te voor schijn te roepen. Misschien zal dan de val van het clericalisme iets later komen, hij zal niet minder diep zijn of minder zeker kunnen worden te gemoet gezien. De ge-avan ceerden zouden zich niet weinig eonipromitWo begaven ons dan, het hooge woord moet er uit, naar het caféchantant, dat in mijn tijd het grootste aaiitrekkingspunt voor jonge lieden vormde. En ja, dezelfde afschuwe lijke atmosfeer; dezelfde armzalige meubelen; de van ouds bekende berookte en verschoten decoraties aan zoldering en wand; dezelfde opgedrilde schoonheden en dezelfde verloopcn artist aan de zoo mogelijk nog ellendiger ge worden piano op de tribune en het gemengd heerenpublick, dat bij ons binnentreden ons, meer bejaarden, met een glimlach van be vreemding en verlegenheid ontving, het was nog alles precies als voorheen. Maar ook wij waren immers weder jong, althans we wilden het niet machten geweld zijn. Toch profiteerde ik in het: begin niet veel van het kunstgenot dat er geboden werd; ik had het veel te druk, nu met dezen dun met genen, die mij iets vroeg of vertelde, dan dat de elkander geregeld opvolgende, weinig heteekenende, maar toch steeds door bijvulshetuigingen beloonde voordrachten mijn aan dacht konden wekken; en ik kwam eerst rot het bewustzijn mede tot, het publiek te behoo ren, toe allerwege de kreet 'hel spook I het spook!" weerklonk. Een der gratiën stond op en trad naar vo ren, na eerst een vragenden blik gericht te hebben naar een heer, die aan een klein, naast de tribune geplaatst tafeltje zat. Hij knikte toestemmend en zij' droeg toen met de gebrui kelijke prima donna-manieren eenige werkelijk geestige, coupletten voor, naar aanleiding van een onlangs in de couranten vernield geval van spokerij, waarbij men op bovennatuurlijke wijze in een afgelegen, onbewoonde hut had hooren kermen en schreeuwen. Hei grappigste van de zaak was eigenlijk, dat de hoofdonteeren, als zij hun pas naar het tempo de doctrinairen regelden of' er op wilden wach ten, dat Frèrc-Orban en de zijnen goede ] democraten geworden zijn. Wij hebben geen reden om iets op boven staande redeneering af te dingen, haar juist heid schijnt ons volkomen. Wij vermelden haar alleen, omdat men hier lee*t ten op zichte vau België, wat wij zelf met het oog op Nederland zoo vaak hebben in het licht gesteld. " ??'-Zoodra radicalen en doctrinairen (men vindt ze bij ons even goed, zij 't ook niet .. in dezelfde verhouding als in België) zich te zamen voegen, en al het mogelijke doen om hun priucipieele geschillen te vergeten, bcrooveii de radicalen zich van kracht. Zij verliezen hun kleur, hun geestdrift, hun in vloed. En dat verlies wordt door niets ver goed. Het. eenige loon voor zooveel zelfopof fering is, dat het conservatieve liberalisme door het gezelschap, waarin het verkeert, er slechts iets frisschcr komt uit te zien, zonder daarom zich sterker in te spannen of vrucht baarder in daden te worden. De geschiedenis onzer grondwetsherziening is de schoonste illustratie dezer tastbare waarheid. Maar Belgiëis ons niet weinig vooruit. Daar durft men zieli de weelde eener radicale parlij veroorloven, ofschoon er ne oppermachtige elericale partij bestaat. Ten onzent hebben wij het nog niet eens zóó ver gebracht. Hier houdt liet clerioaïe spook elke partijfonuatie tegen. Het olericale ?;>'?>/'.', niet het /?li'i'irut'mtii,". \Vaet in wer kelijkheid is dat ter iiauweniood waarneem baar. In Nederland immers zijn de verschil lende kerkelijke fractiën, die te zamen de ne kerkelijk-politieke partij moeten fovmeeren, elkander zoo weinig genegen, dermate van nature vijandig, dat van een cigentlijke elericaïe par!ij, gelijk in België- hoerscht, moeilijk sprake kan zijn. En toch, on danks dit voordeel, dat doctrinairen on radi calen beiden genieten, ontbreekt hun de moed ieder zijn eigen weg te gaan. Zeker, wanneer men op de beide punten lel, waardoor in Belgiëde conservatieve lib?raien zich van de radicale onderscheiden, kan men opmerken, dat de lijnen hier niet zoo schei']) getrokken zijn als aan gene zijde van de Schelde. De Manchester-leer heeft ten onzent weinig onvoorwaardelijke aan hangers meer, en de kiesrecht-uitbreiding tot onder den gezeten werkman is een leer derwijzer openlijk als zijn meening had te kennen gegeven, dat hei niet anders kon of er moesten booze geesten bij in hot spel zijn, waarom hij tot voorzichtigheid aanspoorde; en die hoofdonderwijzer was het dan ook, die in hel lied als sprekend werd voorgesteld. Dit mr.niner oogstte een dayorondcn bijval in; men schreeuwde, klapte in de handen, stampte, sloeg met stokken en fiesschen op de tafels, in een woord, het was een leven als een oordeel. Juist y.ooals wij vroeger deden.'' dacht ik; -het jonge go.-lacht, heeft (ie oude tradities goed bewaard." Toen de toejuichingen liet toppunt bereikt luidden, stond do. heer aan hot tatlllje lang zaam op; hij schreed naarde tribune on maakte mot een vriendelijke!), zelf-bewustcu glimlach een erkentelijke buiging voor hel geëerde publiek. Op eens herkende ik zijn gezicht. Maar dat is immers Schanitéltl" zeide ik vol verbazing. Zeker, hij is het,'' antwoordde de ontvanger Werner, die naast mij zat; hij heeft den boel hier overgenomen en de coupletten, die je zoo even gehoord hebt, zijn van hem.1' Zoo. zoo: Schamfeit was dus eigenaar van caféchantant geworden. Ik vroeg maar niet verder, daar ik mij her innerde Sehainfelt juist hel eerst bij Wernor te hebben loeren kennen on (lat nog wel onder omstandigheden, waaraan deze, ik wis! hot, j niet gaarne herinnerd word. Wat. hen destijds met elkander in aanraking bracht, was na melijk het feit. dat zij beide jonge, onbegre pen en dus miskende geniën waren. j Werner had oen kleine novelle het licht i doen zien, die werkelijk talent verried en had j er een bekende naam onder den titel ge-iaan, i stuk van de niet-radicalen reeds geworden. Beide verschijnselen zijn te verklaren. In een industrieel land, gelijk Engeland en België, strooken de belangen van een aan merkelijk deel der bezittende klasse meer mat de Manchester-leer dan elders, waar de groote industrie slechts bij uitzondering voorkomt. En wat het kiesrecht aangaat, Belgi heeft reeds sedert geruimen tijd een census van /21, zoowel voor de groote steden als voor hot platteland. Wat de radicaalste cencusvciiaging ons zou hebben moeten geven, heeft men daar sinds hing verworven. Plato nisch gaan onze doctrinairen iets verder dan de Belgischen, naderen zij iets dichter de ra dicale denkbeelden. De omstandigheden leiden daartoe. Maar indedaad zijn zij even afkeorig van elke doortastende handeling, van elke ingrijpende hervorming, als hun Belgische geestverwanten. En liet gevolg hiervan is, dat de radicalen met hen medewandelende, men deiike slechts aan den man die zooveel goeds deed verwachten, aan Mr. v. Houten ten opzichte van geen enkel punt, hun banier in de Kamer durven ontplooien: hun leus durven uitspreken, fier, duidelijk en krachtig, zóó dat het tot volgen lokt en dwingt. Verstoken van een program, dat de hoogsio krachtsinspanning en zelfstandigheid vor dert, verzinkt men, eer men zelf het bemerkt, in de grauwe diepte van het moerassig parleinentarisme. Hoe vele hervormers trokken niet moedig ui;, ('ü? 1110:1 weldra voor gi.i.'d Y.-.\.<r verdwij nen in dien dra-sen bodem, begraven onder d;> welige woekoi'planteu der kleine politiek! Indien de radicalen in Belgiëniet. mochten welen waartoe eene verzoening van tegen strijdige beginselen leidt, dat zij te 's (>ravcnhage een lesje kom'.'ii noni'?n. Onze parlemen taire geschiedenis der laatste tien jaren, geeft een antwoord op al hun vragen. Van over de Grenzen. De worsteling van do Bulgaren en hunne regeering tegen Husland schijnt ten einde te zullen loopen. Alle pogingen om den czar lo verzoenen zijn vruchteloos gebleven. De regenten en het ministerie bobben een bewijs van buitengewone on zelfs gevaarlijke in schikkelijkheid gegeven, door de officieren, die aan den aanslag van '21 Augustus hebben deelgenomen, in vrijheid te stellen, maar ook dit mocht niet baten. Rusland zal niet zeker zou er genoeg vloiends over gezegd en geschreven geworden zijn, terwijl men hem nu uit de hoogte beoordeeld of doodgezwegen had; en \Verner, schuw (-n liehtgeraakt als hij was, hai' don moed gemist ten tweeden male zijn indrukken on gevoelens aan hot oordeel der wereld bloot te stellen. Toch leed hij onder do teleurstelling, want hij luid groote ver wachtingen van zijn eersteling gekoesterd en gevoelde zich miskend on vernederd; muar hij wist zich toch spoedig over de teleurstel ling heen Ie zetten on allo verdere pogingen tot l"Itorkundigo vorniaurdheid stakend, begon hij zicli mot. hart on ziel op zijn anibtenanrsstudiën toe te leggen on werd hij weldra weder geheel de oude, ten minste voor zoover wij booordoolen konden. Van zijn dichterperiode wilde hij echter later nooit meer iets hooren. liet was juist in de dagen der bitterste teleurstelling, dat Schamfeit hem kwam op zoeken. Schamfeit maakte er namelijk altijd zijn werk van, miskende genieën, vooral schrij vers on dichters, te gaan troosten; zij waren zijn lotgonooton, want het was hem zelf ook niet medegeloopen in de wereld; men had zelfs den draak gestoken mot zijn bundel lyrisch poëzie en ik zou zeggen niet geheel ten onrechte. Nu was het wel treffend Ie zien hoc deze beide sliichtOifers elkander bemoedigden en de hand boven hot hoofd hielden, maai'ik mocht dien Sehamfelf toch niet. Hij vond blijkbaar oen zeker weibelnmen in de droefheid van zijn lotgonooton en koesterde zijn eigen kille muzo aan den gloed, waarmede de andere tegen 's werelds onrechtvaardigheid uitvoer; er was we! eonig medelijden, een zweem van waar meegevoel in hem, maar toch een zeker