Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124.) S*-. 's*-*r Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 9 Januari. Abonnement per 3 maanden ...... f 1. . fr. p. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . Advertenliën van 1?5 regels f 1.10, elke regel meer . . Reclames per regel ....... . ..... . . ?.1,15» O.tft. 0.2Q. I S H O V D: DE PACHTWAARDE VAN DEN BODEM. "FEUILLETON: Zjj houdt zooveel van kinderen, naar het dnitsch van Max Eretzer, I. VAN OVER DE GRENZEN, door E. D. Pgzel. Brieven van een gerepatrieerde, u, door Baron Th. B. UIT DE BISSCHOPSTAD, door H. v. t Sticht. KUNST EN LETTEREN: A. van loer. Het Tooneel te Amsterdam, door Alb. Th. Muziek in de Hoofdstad, door H. C. P. D. Egmont, Een nabetrachting op een Nieuwjaarsrepliek", door Justus v. Maurik Jr. Over boeken, u, door W. P. C. K. Engelsche let teren, Aotsr Agnes van Egmond. Een nieuw W«rk v*p Sully Prudhomme. Nederl. liederen -uit Troflfaren t\jd, door Alb. Th. ? VARIA. SCHAAKSPEL. De ploert, naar Arthur Heulhard. ALLERLEI. RECLAME. HAN, DEL. BEURSOVERZICHT, door E. B. TE HUUR. ADVERTENTD3N. De pachtwaarde van den bodem. Het Statistisch Instituut, gevestigd in het "Universiteitsgebouw te Amsterdam, onder scheidt zich door grooten werklust. Het heeft iet oog gevestigd op de vele leemten die ten onzent in de statitiek bestaan, en tracht zooveel mogelijk die aan te vullen. Zoo blijkt reeds uit de inhoudsopgaaf van het jongst verschenen Nr. zijner Bijdragen. Men leest daar onder anderen: Het nut van beroepstel lingen. Arbeidersbudgets. Statistiek der pacht en koopwaarde van den grond, enz. Terecht schrijft het omtrent dit laatste pont; «Het mag verwonderlijk heeten, dat ?een zoo gewichtig economisch feit als de waarde van den bodem betrekkelijk zoo wei nig statistisch bewerkt is, dat wij nevens zoo goed als volmaakte, prijsstatistieken van alle «anigszins belangrijke artikelen, nevens arbeidsloon-statistieken, die in veel landen «Ik jaar beter en vollediger worden, nog slechts schaarsche gegevens bezitten om ons een heeH van de fluctuatiën der bodemwaarde in verschillende landen te geven." Doch, zoo blijkt uit het vervolg van de in leiding tot de statistiek der pacht- en koop waarde van den grond, het is zeer moeilijk de noodige gegevens te verzamelen. »Vele koop- «n huurcontracten komen onder de oogen «der ontvangers van de registratie". »Men kan het grondmaterieel niet fraaier en vollediger wenschen. Maar wie den loop der achtereenvolgende pacht- en huurprijzen van a zelfde perceel, of van een aantal perceelen, wil nagaan, vindt daarvan geene voor het publiek toegankelijke aaiiteekeningen of registers." Voor Nederland konden de bewerkers van Feuilleton. Zij lonit zooveel van Mm. naar het Duitsch VAN MAX KRETZER. Mevrouw R. is in de salons van zekere kringen der Berlijnsche samenleving, waarin men met voorliefde zich wijdt aan letteren en kunst, een zeer bekende persoonlijkheid. Een Depaald deel der mannenwereld fladdert in 't bijzonder om haar heen, ten einde zich hare gunst te verwerven. Men kan haar eigenlijk niet rechtstreeks »schoon" noemen, ze heeft geen Juno-gestelte die reeds door hare ver schijning alleen den blik der mannen weet ?te boeien en daardoor de jaloezie der vrouwen opwekt. Neen, Mevrouw R. is een zeer sierlijk ge bouwd, fijn schepseltje en hare voortdurende beweeglijkheid heeft niets gemeen met de waardigheid van sommige eerbied inboezemen de persoonlijkheden van haar geslacht; maar zij heeft het voorrecht bij uitstek «interessant" te zijn. Zij is geestig, lieftallig, koket en le venslustig, ze heeft steeds een goed humeur en mist eindelijk alle preutschheid, wat aan hare aanbidders het recht geeft, haar nog be geerlijker te vinden en zich de grootst moge lijke vrijheden te veroorloven. Hierbij komt, dat hare lotgevallen in een zeer geheimzinnig ?waas zijn gehuld, wat er zeer toe oijdraagt om de belangstelling voor haar grooter te doen worden. Een allerongelukkigst huwelijk ligt achter haar en fluisterend vertelt men elkan der daarover allerlei bijzonderheden, zonder echter het fijne van de zaak te weten. Een deze statistiek over niets anders beschikken dan over opgaven door eenige grondeigenaars en door de administratie van het Nederlandsch Staats- en Kroondomein verstrekt." Zoo kwam men tot pachtprijzen voor 't meerendeel over kleine bundertallen, uitgezonderd N.-Brabant en Overijsel, ten opzichte van welke provinciën de cijfers »loopen over be langrijk uitgestrekkende grond''. Wij hebben met bijzondere belangstelling deze eerste proeve eener statistiek der pacht waarde van den grond begroet en ons oog laten gaan over de verschillende staten daaraan gewijd. Voor hen, die met de genoemde Bijdragen verhinderd zijn kennis te maken, deelen wij het een en ander mede, dat door de cijfers van het Statistisch-bureau wordt verkondigd. Gelijk men weet is in de laatste tien jaar de koopwaarde van den grond over 't alge meen zeer sterk gedaald. Het is daarom van beteekénis de huurprijzen van 1875?1879 met die van 1885 te vergelijken. Doet men dat, dan leert men uit deze statistiek dat op den N.-Brabantschen Meigrond in dat tijdsverloop de gemiddelde jaar lijksche pachtsom van owwland per H. A. van f 80.68 verminderd is tot ? 70.65. maar de pachtsom van het wei- en hooiland in dezelfde provincie nog van ?62.65, (in 1875?1879) gerezen is tot ?63.68. Een on verwacht voorrecht ook bij de «gemengde perceelen" genoten, welker gemiddelde huur prijs van ?62.43 tot ?63.68 klom. Voor den zandgrond had een sterkere daling plaats: de cijfers der gemiddelde huurwaarde per H. A. over de genoemde jaren waren ?65.56 en ?45.94 voor bouw land, en ?70.65 en ?63.63 voor weiland. De gemiddelde huurprijs van bouw- en weiland te zamen op alle gronden was 18751879 ?69.72 en in 1885 ?65.34. De huur prijs voor bouwhoeven per H.A. op kleigrond en zandgrond was ?56.46 1875 1879 en ?56.67 in 1885. Zoo leert men dus uit deze cijfers, dat. in het gelukkige N.-Brabant de pachtprijzen der hoeven thans nog even hoog staan als tien jaren geleden het geval was; dat wei en hooiland op den kleigrond (?63.68) niet meer waard is dan op den zandgrond (f 63.63) en dat bouw- en weiland te zamen op alle gronden (de slechtste dus daaronder begre pen) bijna evenveel huurwaarde doet (?65.34) als bouw- en weiland op den kleigrond (?66.35.) Na zooveel bevredigends omtrent Brabant vernomen te hebben, vestigt men den blik op Gelderland en vindt zich tot tevredenheid ge stemd. Wel daalde daar de gemiddelde jaarlijkfeit is het, dat haar echtgenoot een aanzien lijke som heeft vastgezet, die het haar moge lijk maakt om met hare kinderen, een jongen van vijf en een meisje van drie jaren, zeer fatsoenlijk en ruim te leven zonder dat zij zich met iets anders bezig behoeft te houden, dan met de opvoeding harer lieve kinderen. Maar de kleine, lieftallige, door de heele we reld vertroetelde en verwende mevrouw streeft naar _een hooger doel. Evenals alle vrouwen die zich in de enge omgeving van haar hui selijk leven ongelukkig en onbevredigd voelen zocht ze afleiding hiervoor ea vond die ook. Ze greep naar de pen en vermeerderde het aantal schrijfsters, minder uit liefde voor de kunst, dan wel gedreven door brandende eer zucht om in hare nieuwe rol in de salons te schitteren. Ze was nog in twijfel, waaraan ze zich op letterkundig gebied in 't bijzonder zou wijden, aan den roman of aan de novelle, toen ze zich eensklaps herinnerde, dat ze niet voor niet moeder van twee kinderen was, wier uiterlijk en innerlijk leven ze eiken dag kon bestudeeren. Na een paar maanden was ze dan ook reeds in het goede vaartpater geko men en het succes bleef dan ook niet uit. Ze begon kleine aandoenlijke kindergeschiedenissen te schrijven, die in verschillende tijd schriften werden geplaatst en blijk gaven van een buitengemeene opmerkingsgave, waardoor de aandacht van velen op naar naam werd gevestigd. Mettertijd vond haar eerzucht be vrediging; men wenschte haar geluk met haar sncces op letterkundig gebied, overlaadde haar met complimentjes en bewonderde hare kennis van het zieleleven der kinderen, die zij in zoo boeienden ee volmaakten vorm wist weer te geven. »Ik heb uw laatste verhaal gisteren gelezen en ben er verrukt over; wat voelt u toch fijn!" zei mevrouw X haar, en mevrouw Y, die bij een aandoenlijk verhaal al heel spoedig tranen stortte, nam elke gelegenheid te baat, sche pachtsom op den kleigrond van ? 84.52 tot ?69.06; maar het bouwland op den zand grond rees in dien slechten tijd van ?20.80 tot ?22.86. Terwijl deze- provincie even ah N.-Brab., met statistische oogen bezien, ? ket eigenaardige, men zou bijna zeggen won derlijk verschijnsel, oplevert, dat in 1885, het wei- en hooiland daar op »alle soorten" van groad, hooger pachtsom (?69.50) deed, dan.net bouw-, wei- en hooiland op den .. Vooral treffend is hetgeen men omtrent Noord-Holland leert. Ofschoon in Zuid-Holland de gemiddelde jaarlijksche pachtsom voor weiland op kleigrond in 1885 even hoog Was als in!875?1879 (ruim86gulden),deed het Noord-Hollandsche weiland op den zandgrond vóór verleden jaar niet minder dan/ 124.09. Noord-Hollandsche grondbezitters verheugen zich echter niet al te zeer, want uit een vol gend staaltje blijkt, dat »zand- en kleigrondhofsteden, bouw- en weiland" (van veengrond neemt deze statisticus geen notitie) in 1879 slechts een gemiddelde pachtsom gaven van f 30.82, in 1885 gestegen tot / 39.52 en in 1886 tot ?43.47. Dit is, in vergelijking van het gemiddelde cijfer voor Brabant (?65.34), Gel derland (?56.41), Zeeland (?63.30), Utrecht (?56.94), niet veel. Blijft echter de statistische aanwas, waarvan wij mochten gewagen, nog eenigen tijd voortduren, dan zal onze noordeljjke provincie toch ook langzamerhand een bloeiend gewest worden. Wij zouden deze opmerkingen nog kunnen vermeerde ren, doch wij meenen dat deze voldoende zijn, om den lezer de overtuiging te schenken dat deze statistiek vol raadselen is, onop losbare raadselen. Immers wie zal de ver klaring geven van het zonderlinge feit dat in Zeeland de hofsteden op Wet'grond in 1885 per Heet verhuurd werden voor ? 47.68 maar »op alle soorten van grond" voor ?49.10. Wij meenden dat tot dusver klei-, ook in Zeeland, meer waarde had dan zand grond. Wanneer wij zonder omwegen zullen zeg gen, wat wij van deze Statistische gegevens en de daaruit afgeleide «gemiddelden" den ken, dan moeten wij erkennen, dat ons dit alles voorkomt te zijn: Statistische onzin. Men heeft niet behoorlijk onderscheid gemaakt tusschen de grondsoonen, men heeft niet gelet op de bijzondere oorzaken waarom de opge geven perceelen een hoogere of lagere waarde moesten hebben, men had niet de noodige opgaven, om iets wat op statistiek gelijkt, samen te stellen. Van het laatste maken wij den bewerkers dezer tabellen geen verwijl Iets anders leggen wij hun ten laste. Mei wil dat de statistiek eene wetenschap zi: om haar het volgend compliment te maken »Ik heb zitten schreien toen ik dat allerliefste schetsje van u las; hoe aardig en toch zoo diep aangrijpend hebt u daarin het leven var die kleine hulpelooze schepseltjes geteekend!' Mevrouw de barones v. Z., die zelf twee aller liefste kinderen bezit, die ze met de grootste teederheid liefheeft, was gewoon altijd het zelfde te herhalen: »0, slechts een moeder, die zelf kinderen bezit en ze innig liefheeft, kan met zooveel gevoel over dat kleine goedje schrijven als gij, lieve vriendin." En zoo kon zij er zich dan op beroemen bewonderd en gezocht te zijn op een wijze, zpoals men dat slechts vrouwen doet, die een sieraad der salons zijn. Men achtte zich ge lukkig wanneer ze een uitnoodiging aannam en wanneer zij niet verscheen, ontbrak er iets aan het feest. Voortdurend had ze afleiding en ten slotte vond ze het zeer verklaarbaar, dat eene vrouw, die zich met letterkundigen arbeid onledig houdt, ook die afleiding noodig had. Alle zedelijke bedenkingen werden over wonnen door het woord, dat nu haar gansche levenstaak scheen aan te geven en haar een schild tegen alle aanvechting harer deugd scheen te zijn:»Ze houdt zooveel van kinderen." Een winterdag, 's morgens 11 uur.MevrouwR. is laat opgestaan, want ze was, zooals dat bijna altijd in de laatste weken van het seizoen der feestelijkheden en ontvangdagen gebeurde, eerst laat in den morgen moe en afgemat thuisgekomen ofschoon ze reeds 's avonds 8 uur haar huis had verlaten. Ze zit in haar morgenjapon, die van voren onbedriegelijke teekenen_ van inktvlekken vertoont, voor haar schrijftafel zonder veel toilet gemaakt te neb ben en begint eenige brieven en andere dinfsn, die de post gebracht heeft, te openen aast haar op een tafeltje staat de koffie. Zij is gewoon om 's morgens onder het werk veel koffie te drinken. maar dan worde zij ook beoefend met tenschappelijken zin. En met alle wetensch_. pelijken zin achten wij het in strijd, deftii tabellen te leveren over de huurwaarde &*??<; landerijen in verschillende provinciën, en 4wK, voor geheele provinciën de berekeninr' ?*"?* twee, vier, tien of twintig perceelen te ' berusten. Wij vragen in allen ernst, ^ mensch, die zijn tijd gebruiken kan, zal zie er toe zetten om met geen andere gegev dan die waarover het bureau kan besc'-^.», ken, uit te rekenen, welke de gemiddelde huurprijs voor grond is of was in alle dB provinciën te zamen? a Het is waarlijk te hopen, dat onze boeren deze statistiek niet zullen lezen. De naïveteit waarvan zij getuigt is al te groot. Men berekende de middencijfers der pacbt-^ som voor alle grondsoorten en provinciën; en de slotsom is dat in 1885 de gemiddelde jaarlijksche pachtsom per heet. is ?79.22. Mocht het zoo zijn! Maar hoe komt men nu aan die cijfers? Men leze: »Zij zijn uit de middencijfers der provinciën getrokken, dus gemiddelden v4a gemiddelden, zouden inachtneming van de grootte der gronden waarover elk midden cijfer loopt. Wij meenden in casu deze iacorrecte wijze van berekening te moeten vol gen, omdat anders Overijsel en Noord BrO-. bant waarvan ons van veel grooter opper* a vlakte opgaven werden verstrekt dan van a'ndere provinciën, deze laatsten in het alge meen gemiddeld verreweg zouden overweg$%'" terwijl het toch nog zeer de vraag is, orde loop der pachtwaarde in die beide provin-" ciën (gesteld dat deze cijfers die juist weer geven) met den loop der pachtwaarde -ilfcc Nederland geheel overeenstemt.'' Overijsel is dus in die berekening opge nomen. Overijsel niet, maar Kampereiland. Dit stukske grond van hoogst eigenaardige conditie doet in deze statistiek voor heelde provincie dienst! »De lezer, wien onze wijze van rekenen mishagen mocht, vindt bovenstaand het ma teriaal om de berekening op andere wijs te verrichten" zegt het Bureau. Die wenk is duidelijk, maar wie kan lust gevoelen met dergelijke gegevens een berekening te maken! Inderdaad het doel: »het zoeken van de pachtwaarde van den bodem'' is aller sym pathie waardig. ? Maar die pachtwaarde te zoeken en hare fluctuatiën gedurende een geruim tijdsverloop, vereischt een veelom vattende voorbereiding. En zoo lang men geen betrouwbaarder cijfers heeft dan deze, die zelfs over het laatste tijdperk, dat men kan nagaan, een valsch licht verspreiden, is het beter zich van berekeningen te ontEerst leest ze de brieven door. Daar is er een, geschreven door een redacteur van een nieuw letterkundig weekblad, met het be leefd verzoek om aan het blad eenige harer »vportreffelijke kindergeschiedenissen, die on middellijk zullen worden beoordeeld en ge honoreerd" , af' te staan. De brief bevat nog allerlei vleierijen, die naar het schijnt even zoo wel het mooie vrouwtje als de schrijfster gelden. Gestreeld leest mevrouw R. den brief voor een tweeden, voor een derden keer over en legt hen daarna geopend voor zich neer en alvorens ze begint te »dichten" dien brief onmiddellijk op de vriendelijkste wijze te be antwoorden. Het tweede schrijven maakt haar tege lijkertijd verdrietig en toornig. Het komt van haar echtgenoot, van wien zegescheiden leeft, die haar in korte woorden en op zake» lijken toon weigert een paar wenschen, die z:j hem nog gedaan had, in te willigen. Ze be handelt dit papier niet bepaald zacht, ver frommelt het, knijpt het in elkaar en begint het daarna zoo klein mogelijk te verscheuren en in de prullemand te werpen. De derde brief, m een kleine enveloppe, die een alleraangenaamsten geur verspreidt, gesloten, stelt haar volkomen schadeloos voor den inhoud van den vorigen. Reeds toen ze hem opnam, wist ze van wien hij kwam. »Van hem!" Twee maanden geleden had ze hem in den salon van een harer kennissen voor het eerst ontmoet. Hij was schilder, doch behoefde het niet om den broode te doen, had veel gereisd, was volkomen onaf hankelijk en behoorde tot de wijd en zijd verspreide klasse van beschaafde leegloopers, die het dilettantisme als een soort van ver maak beschouwen, waaraan zij zich slechts jvijden om in de wereld van kunstenaars en letterkundigen een rol te spelen. Doch hij yas geestig en een bij uitstek aantrekke lijke verschijning, en een vriend van dames;