526 DE AMSTERDAMMER A'. 188f WEEKBLAD VOOE NEDERLANI Ieder nommer bevat een Plaat. Onder Redactie van J. DE KOO en JÜSTÜS VAN MAÜRIK Jr. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124.) Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevei: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 24 Juli, Abonnement per 3 maanden ..,...? 1.?. fr p. p. f l.Uk Afzonderlijke Nummers aar de Kiosken verkrijgbaar . , . 0.10. Advertentiën van 1?5 regels ? 1.10, elke regel meer . . 0.20. Reclames per regel » 0.40. INHOUD: TAKT? FEUILLETON: Een goede behandeSg, door E. T - VAN OVER DE GRENZEN, door E. D. Pijzel. -JJT HLT HAAGJE, door Pasquino. GEMEENTEZA KEN:' Tentoonstelling van Voedingsmiddelen te Amsterdam, door Alb. Th. KUNST EN LET TEREN: Franz Liszt, door M. De Mynheers en hun Polderland,' door den bril van een Dnitscher bekeken, beooMeeld door V. H. Mme Caro. VARIA. SCHAAKSPEL. - De kus voor geheel Tyrol. De Kanonnenkoning. ALLEELEI. - RECLAMES. BEURSOVER ZICHT. TE HUUR. ADVERTENTIËN. ~~ Takt? De redevoering door den heer Farncombe Sanders te Haarlem en Zaandam gehouden, is thans in druk verschenen. Hieruit ver nemen wij nu o. a. het volgende: »Tusschen de zitting van Donderdag den 16en Juni eu den volgenden morgen is er eene vergadering gehouden van een groot getal leden der Tweede Kamer aan dezelfde zijde als ik in de Kamer gezeten. Die leden zijn toen tot een besluit gekomen en hebben aan den geachten afgevaardigde uit Rotter dam, den heer Verniers van der Loeff, opgedragen om dat besluit aan de Kamer bekend te maken. «Welnu, hoe wonderspreukig dit klinken moge, dat besluit was mijn voorstel; en ik zal u zeggen waarom. De overtuiging werd hoe langer hoe levendiger bij mij dat op dit punt zou kunnen afstuiten zoo niet de eerste, dan toch de tweede lezing van het voorloopig kiesreglement. Wat is het voorloopig kiesreglement ? Dat wijst aan in welke han den de stervende Tweede Kamer, de ster vende Eerste Kamer, de wegstervende Ver tegenwoordiging, haar aandeel in het gezag nederlegt. Vertrouwende op de samenstelling van de Kamers, die door het nieuwe voorloopige kiesreglement zou worden gewaar borgd, stelde men vast een hoofdstuk III van de Grondwet, waarin omtrent het kies recht slechts eene zeer algemeene verklaring voorkomt, waarvan, oprecht gezegd, een vol gende wetgever alles kan maken wat hij wil. En nu zou het zeker eene onverantwoorde lijke roekeloosheid zijn geweest, indien de tegenwoordige vertegenwoordiging abdiceerde zonder te weten in welke handen dat gezag, Feuilleton. Een goede behandeling. »Hê, kind, houd toch eens op met dat ge rammel, mijn hoofd loopt er van om." En de oude vrouw richt zich halverwege in het ledekant op, terwijl zij met de eene hand het donker groene gordijn ter zijde houdt, om het jonge meisje, dat zooeven de naaimachine in beweging bracht, op kregelen toon deze woorden toe te voegen. »Je weet dat ik er niet tegen kan," vervolgt zij, ongeduldig in de kussens terugzinkend. Met een zucht en een uitdrukking van hopelooze berusting, staat de aangesprokene op en zich pp een stoel bij het venster neder zettend, breidt zij het naaiwerk, dat zij. nu grootmoeder vrij redelijk was, op de machine Had willen afmaken, over haar schoot uit en gaat zij er, zonder iets te antwoorden, met de hand aan voort. Toch was het zoo noodig geweest dat zij het spoedig had kunnen afleveren; er ging zooveel heen aan dokter en apotheker, aan versterkende middelen en versnaperingen voor de oude zieke, die in geen enkel opzicht te kort mocht komen, die alles hebben moest ?wat haar toekwam, maar die ook niet weten mocht welke uren van ingespannen arbeid, hoeveel half slapelooze nachten er noodig waren, om haar het een en ander te kunnen verschaffen. En nu was zij reeds ettelijke maanden bedlegerig, lijdende aan een sle pende uitterende ziekte, waarvan geen her stel te hopen was, al zou zij bij zorgvuldige verpleging en met toediening van versterkende en opwekkende middelen nog zeer lang kun nen duren, mits de zieke voor hevige gemoeds aandoeningen bewaard bleef. Aan liefderijks verpleging ontbrak het haar zeker niet. Hoe ontelbare malen de wispel turige, alles behalve geduldige kranke ook om naar kleindochter riep, op welke uren van den nacht zij maar even kreunde of zich be woog, steeds was Emma dadelijk bij haar en boog zich het bleeke met kastanjebruin haar hetwelk zij nederlegde bij haar afsterven, overging. Zonder de zekerheid dat die additioneele artikelen, dat voorloopig kiesregle ment, tot stand werden gebracht, zou er dan zeker op den steun van een aanzienlijk deel van de Kamer om het hoofdstuk van het kiesrecht goed te keuren niet kunnen'worden gerekend. Het heugt de heeren misschiea nog wat daarover is voorgevallen; namelijk de uitdrukkelijke verklaring van de Regee ring, dat die voorloopige bepalingen den sleu tel vormen van het geheele gebouw, en dat, wanneer de additioneele artikelen ten slotte werden afgestemd in tweede lezing, de Grond wetsherziening als mislukt zou moeten wor den beschouwd. »Deze verklaring is door de Regeering bij meer dan eene gelegenheid, vooral bij de discussicn van Maart, zoo nadrukkelijk gegeven, dat ik mij niet voorstellen kan, dat zij eventueel daarvan zou kunnen afwijken. »En nu, Mijne Heeren, kan ik er geene mathematische zekerheid van geven, maar bij mij werd deze indruk hoe langer hoe sterker: wanneer gij doorzet, en het was mogelijk om door te zetten, de verdeeling der steden in enkele districten, dan is het zeer mogelijk dat van de linkerzijde, bij eventueele stemming in tweede lezing, zich zoovele stemmen zullen voegen bij de leden van de rechterzijde, die per se tegen elke Grondwetsherziening zullen stemmen, (stellig 12 of 14) dat bij de eindstemming het voor loopige kiesreglement valt. Want, vergeet dit niet, bij de tweede stemming heeft, even als ieder hoofdstuk van de Grondwet, dat voorloopig kiesreglement 2/;> van de stemmen noodig en is het dus verworpen zoodra zich er 29 stemmen tegen verklaren." Hier heeft men dus dégetuigenis van iemand, die volkomen op de hoogte van zaken en personen moet heeten. Zijn eigen voorstel is aangenomen in de p artij verga d ering. Dat voorstel was geheel het tegenoverge stelde van des heeren Sanders' meening. Maar hij moest wel zijn opinie opofferen. Hadden de liberalen de groote steden in enkelvoudige kiesdistricten moeten splitsen, zij zouden bij tweede lezing, de additioneele artikelen zeker verwerpen. Hoe duidelijk hebben wij het gezegd, toen wij aanraadden de addi tioneele artikelen met omlijst gezichtje over haar bed, om haar te helpen aan wat zij behoefde. Zoo ging de eene dag na den anderen, week op week voorbij, zonder eenige andere afwisseling dan dat zij nu en dan bij een harer klanten naaiwerk halen of brengen ging, zich steeds haastend en jagend om de wel willende buurjuffrouw, die zich aangeboden had tijdens haar afwezigheid op haar groot moeder te passen, maar die zelf tehuis zoo lang niet kon gemist worden, zoo spoedig mogelijk weder af te lossen; tevreden, wanneer die buurjuffrouw, praatziek als zij was, door haar ellenlange verhalen omtrent al wat er in haar omgeving en in de buurt was voor gevallen, de zieke niet te zeer opgewonden had, omdat daarop voor haar steeds een zeer onaangename reactie volgde. Is het wonder dat het fijn besneden gezichtje van het drie entwintig-jarig meisje, zooals wij het thans kunnen waarnemen bij het van een binnen plaats in het vertrek dringend licht, er bleek en vervallen uitziet, en dat de blijde lach der jeugd er te vergeefs op wordt gezocht? Bij zijn overlijden, nu ongeveer achttien jaar geleden, had de ontvanger Weener aan zijn weduwe de zorg voor haar beide ouderlooze kleinkinderen overgelaten. Haar eenige dochter was na een korten echt gestorven, haar echtgenoot had haar niet lang overleefd, en zoo kwamen de kinderen, een knaap en een meisje, ten laste der grootouders. De ont vanger, hoewel zonder middelen, had toch zijn weduwe niet _ geheel onverzorgd achter gelaten, en de kleine lijfrente welke hij haar verzekerd had, stelde haar in staat zooal niet in den vroegeren stand, dan toch op be scheiden voet onbezorgd te blijven leven. Dit ging goed zoolang de kinderen nog jong waren, maar naarmate zij grooter werden namen de behoeften onevenredig met het inkomen toe. Vooral aan de opvoeding van August, een jaar jonger dan zijn zuster, werd niets gespaard. Hij was grootmoeders oog appel, haar trots, haar hoop voor de toekomst; hij moest goed gekleed voor den dag komen, op de duurste school gaan, zakgeld hebben om met zijn voorname vriendjes te kunnen meedoen, in een woord hij mocht in geen enkel opzicht gevoelen dat hij bij anderen het hoofdstuk betreffende de kieswet te ver binden, dat dit noodig was, opdat men niet zou kunnen beleven, dat de liberalen wel hoofdstuk III bij tweede lezing aannamen, en daarna de additioneele artikelen verwier pen. Maar toen heette onze opmerking onjuist, ze scheen de zoo fiere liberale partij te beleedigen. Deze immers zou nooit haar woord breken. Men mocht zoo iets niet on derstellen ! En daar staat het nu te lezen in Sanders' redevoering. Deze scherpzinnige afgevaardigde kan er geen mathematische zekerheid van geven, maar zijn indruk werd hoe langer hoe sterker, dat, indien de zoo billijke verdeeling der groote steden ia enkelvoudige kiesdis tricten werd doorgezet en minstens 15 libe ralen te vinden zouden zijn, die met 14 klerikalen tegen grondwetsherziening gekant het voorloopig kiesreglement zouden ver werpen . Wij hadden dus goed gezien! Wat wij echter niet hadden vermoed, daartoe achtten wij alle liberalen toch nog te flink, dat zij zelfs zóó iets zouden durven doen, alleen om een door en door partijdige districtsverdeeling voor de groote steden te bewaren! Lieve hemel, welk een politiek bederf! kon zijn overtuiging de allergeringste De heer Sanders ontrouw worden, »zonder beginsel verzaking". Inderdaad ? Hij schrijft »omdat het voorloopig kiesregle ment wel 2/3 der uitgebrachte stemmen noo dig heeft om tot stand te komen, maar, wanneer er eenmaal de nieuwe Kamer zal zijn, met gewone meerderheid van stemmen kan gewijzigd worden." Waarlijk! En als nu die gewone meerder heid ten gevolge der hoogst onbillijke kiesdistrictsindeeling eens van dien aard was, dat zij er belang bij had het onrecht te handhaven!! De heer Sanders weet wel beter. Hij kon niet zijn beginsel prijsgeven op den 17 Juni zonder het te verzaken. Maar hij verzaakte het bij een «vergelijk''. Wy vragen geen billijke districtsverdeeling meer, indien gij, anderen, geen onbillijke clistrictsverhaspeling blijft voorstaan. AI de amendementen op het voorloopig kiesregle ment, 37 in getal, moesten worden ingetrokten achter stond. 't Was zeker omdat hij met zijn blonde lokken en zijn heldere blauwe oogen haar zoozeer aan haar overleden dochter herinnerde, en daar zijn vleiende, innemende manieren het hart der oude vrouw wist te stelen, terwijl Emma. stil en teruggetrokken van aard, meer op haar vader geleek, dat mevrouw Weener steeds een sterke voorliefde voor den knaap aan den dag legde en dat het meisje vaak te kort kwam wat haar broeder te ruim werd toebedeeld. De bezuinigingen, die langzamer hand hoog noodig werden, begonnen bij haar; haar kieêren waren altijd nog goed genoeg, zij kwam immers toch nergens, en een paar maal toen zij bij een harer kennisjes op een verjaarpartijtje gevraagd was, had men voor de u:tnoodiging moeten bedanken, omdat zij er geen kieêren voor had; zij had niet noodig zoo veel te leeren, dat kwam een meisje toch niet te pas, en dus werd zij naar een gewone lagere school gezonden, waar zij trouwens slechts _tot haar twaalfde jaar bleef omdat zij tehuis zoo goed-te pas kwam om een handje te helpen in het huishouden, want het dienst meisje was reeds lang geleden weggezonden. Mevrouw Weener had zich met een werkvrouw beholpen, en nu zij gaandeweg zwakker werd en Emma werkelijk vlug en handig was voor haar jaren, en gewillig deed wat haar werd opgelegd, werd haar taak hoe langer hoe meer verzwaard, zoodat toen een paar jaar later ook de schoonmaakster er bij moest inschieten, de zorg voor het huishouden geheel op hare schouderen rustte. Het jonge meisje gevoelde zeer goed dat zij ter zijde gezet werd en dacht wel eens na over het onbillijke daarvan, maar liet er zich nooit over uit; van jongs af aan had zij nooit anders gehoord dan dat haar broeder vooruit moest in de wereld, om later wanneer hij een flinke positie bereikt had, van zijn kant ruim schoots al de opofferingen te vergelden, welke men zich thans om zijnentwil moest getroosten. Het begon intusschen langzamerhand tijd te worden, aan den eersten stap tot het bereiken van zulk een positie te denken; vroeg men den knaap wat hij worden wilde, dan ant woordde hij: ^Officier", en mevrouw Weener kon zich wel met deze keuze vereenigen, in ken. Gelijk oversteken. En dat gelukte. Met een ezelskinnebakslag vielen de 37! En nie.t zonder plechtigheid legden zij het af. »Het vergelijk, dat ik aan hen, die van andere opinie waren dan ik en verschillende mijner vrienden, had voorgesteld, is met de meeste loyauteit uitgevoerd. De voorstellers va wijzigingen zijn een voor een opgestaan, en. hebben hunne amendementen ingetrokken; en, op een enkel lid na, heeft de geheele linkerzijde vóór gestemd, zonder eenig voor behoud van stem te maken bij de tweede ' Kolossale victorie en groot Wist men maar niet dat die te zamen zulk een mager zoodje uitmaakten, dat zij, aangenomen of' verworpen, tegen geen atoom van een beginsel konden opwegen.' * * *. Allermerkwaardigst is het verhaal, getui gende van den psychologischen takt, waar mede de heer Farncombe Sanders zich bij die gelegenheid het zwijgen heeft opgelegd. Men dient dit woordelijk te genieten. »Nu hebben sommige couranten gevraagd : waarom heeft hij geen woord gezegd, maar eenvoudig maar tegengestemd, waarom heeft hij zijn houding niet geëxpliceerd ? Mijne Heeren! Ik zal het u zeggen. Eene groote vergadering uit vele mannen bestaande, heeft altijd iets van eene vrouw; en uit hoe meer mannen zij bestaat, des te meer is er eene zekere vrouwelijke beweeglijkheid waar te nemen, eene zekere geneigdheid, eene zekere ontvankelijkheid voor allerlei indrukken, eene wisseling voor allerlei stroomingen die tel kens veranderen. >>Zij die lid van eene groote vergadering geweest zijn zullen met mij erkennen, dat, uit hoe mér mannen zij bestaat, zij in som mige omstandigheden, wat de beweeglijkheid harer indrukken betreft, des te meer begint te lijken op de beste en bekoorlijkste helft van liet menschdom, namelijk op de vrouw; en dat men, evenals men bij eene vrouw om het gewenschte jawoord te verkrijgen moet gebruik maken van, wat de Pranschen noe men, het psychologisch moment, men dit ook moet doen bij eene vergadering; waaneer men gevoelt en bespeurt dat er op een gegeven oogenblik een solutie zal komen, moet men de beslissing niet uitstellen tot een volgenden claer. »Hier zou men een uitstel gehad hebben van Vrijdag tot Maandag; eu de hemel weet welke onverwachte wendingen er zich in die de eerste plaats omdat zij daarvoor vrij spoe dig de verdere verzorging van den knaap aan den staat kon overdragen; dan omdat de militaire loopbaan de kans openstelt voor de schitterendste uitkomsten. _ Zijn verdere opleiding werd dus in die richting voortgezet en toen hij den vereischten leeftijd bereikt had, werd hij bij een instructie-_ bataillon geplaatst, van waar in den eersten tijd de gunstigste berichten omtrent zijn ijver en' ambitie ontvangen werden. De gekozen loopbaan scheen hem uitstekend te beval len, en juist geschikt voor hem te zijn. In zoo verre ging dus alles naar wensch. Iets anders echter was het met de financiëele zijde der zaak. AVel verre dat de geldelijke opoffe ringen een einde namen, scheen het alsof zij nu eerst recht begonnen. Nauw was hij eenigermate burger in zijn nieuwe standplaats, of de brandbrieven volgden elkander geregeld en met al kortere tusschenpoozen op. Daar moesten cadeaux aan superieuren gegeven of pretjes medegemaakt worden; men had zijn fatsoen op te houden of studieboeken aan 'te schaffen; vooral dit laatste artikel, boeken, scheen nog al wat geld te verslinden. Aan al die aanvragen werd zuchtend door de arme vrouwen voldaan, maar hoe, dat wisten zij alleen; August vroeg niet ten koste van welke bezuinigingen op de toch reeds alles behalve weelderige huishouding of kleeding; ten koste van hoeveel inspanning en ontbering, want van het verzaken van genot behoefde reeds lang geen sprake meer te zijn. _ Nu en dan scheen het alsof mevrouw Weener zich zelve verwijtingen maakte over het lot harer kleindochter, wier jeugd dus vreugdeloos voorbij ging. Zij trachtte haar dan te bemoedigen, en al vast met een wissel op do toekomst schadeloos te stellen.'«Wacht maar kind", was het dan, «laat je broer maar eerst door zijn examens zijn en een behoorlijke verdienste hebben, dan begint je goede leven. Hij vraagt overplaatsing naar hier, wordt lid van Artis, van de Sociëteit, neemt je overal mee naar toe; denk eens hoe je pareeren zult aan de zijde van zulk een knappen offi cier ! En wie weet hoeveel aanbidders er dan op eens komen!" Dan glimlachte Emma even, alsof zij het