DE AMSTÉlMMMER A°. 1887 WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Ieder nommer bevat een Plaat. Onder Redactie van J. DE KOO «n JÜSTÜS VAN MAÜRIK Jr. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad Jffo. 124.) Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 2 October, Abonnement per 3 maanden f 1.?. fr p. p. f 1.15 Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . , . 0.10. Advertentiën van 1?5 regels f 1.10, elke regrt meer . . 0.20. Reclames per regel 0.40. I N B O V D: EIGEN HULP. VAN OVER DE GREN ZEN, door E. D. Pjjzel. FEUILLETON: Hoe zieltje in den hemel kwam! (Slot). UIT PA RIJS, door A. B. UIT HET HAAGJE, door Pasqaino. KUNST EN LETTEREN: Hettopneel te Amsterdam, door Alb. Th. Muziek in de Hoofdstad, door H. C. P. D. Muziekaal Overzicht, door Joh. C. V. Nieuwe uitgaven op muzikaal gebied, door E. D. P. Wedstrijd in de schilderkunst aan de Rijks-Academie, door' Alb. Th. Nieuw Grieksche taal- en letter kunde, door Dr. H. C. Muller. I. VARIA. SCHAAKSPEL. Vóór honderd jaar, (Slot), door F. A. Buis. De Vliegende Hollander, III. Voor dames. ALLERLEI. RECLAMES. BEURSOVERZICHT. - TE HUUR. ADVER TENTIËN. Eigen Hulp. De pers bevatte gedurende de laatste da gen allerlei beschouwingen over het al of niet rechtmatige van de bedreiging met ont slag van den heer Smit, leeraar aan de H. B. School te Apeldoorn. Het heette nadeelig voor de H. B. School, dat deze docent, in vergaderingen, zijn poli tieke zienswijze bepleitte, en de inspecteur van het Middelbaar Onderwijs, de commissie van toezicht, de gemeenteraad van Apeldoorn, gesteund door enkele liberale bladen, hebben, in het belang van het onderwijs, den man uit zijn betrekking gezet. Eervol, want noch op zijn gedrag, noch op zijn onderwijs zelf, was eenige aanmerking te maken. De beteekenis van die daad ligt voor de hand. Evenals bij het ontslag van den heer Frowein is ook hier gebleken, dat de school en gemeente-autoriteiten niet zullen dulden, dat een leeraar, buiten de school, politieke overtuigingen verkondigt, ..die in strijd verkeeren met het gevoelen van de meerderheid der ouders. Neutraal is het Middelb. Onderwijs niet, kan het niet zijn. Reeds het Lager Onder wijs, mag, hoe ook naar neutraliteit gestreefd worde, slechts, bij wijze lan spreken, neutraal genoemd worden. Niets natuurlijker dan dat de schoolautoriteiten dus bij het onderwijs door de leeraren gegeven een oog in het zeil houden. Zeer licht, vaak onwillekeurig, kun nen de grenzen, aan den docent gesteld, wor den overschreden. Daarom, alles, wat strekken Feuilleton. Hoe Zieltje in iea hemel brai! (Een sprookje.) (Slot). »Ik wil u een raad geven," begon de vrien delijke jonge vrouw opnieuw. «Tegenover ons woont een jonge man, die, zonder pedant te zijn, zulk een verstandig gebruik van zijn tijd maakt, dat hij gewis een uurtje voor u, arm Zieltje, over heeft, te meer omdat hij er niemand mede te kort doet, want hij staat geheel alleen op de wereld en ziet er sedert eenigen tijd zoo neerslachtig en ernstig uit." Zieltje glimlachte droevig. »Neen, hem mag ik het niet vragen! Ik heb den goeden jongen tijdens mijn leven bitter leed gedaan. Zou ik zijn droefheid nog vermeerderen, door hem te zeggen, dat ik na mijn dood niet gelukkig ben ? En daarbij heeft hij mij steeds verweten dat ik mijn tijd nutteloos verspilde. Neen, neen! ik dank u voor uw goedheid, maar..." en aanstonds was zij verdwenen. Ditmaal vloog zij geruimen tijd over de aarde. Een moedeloos gevoel waaraan zij geen naam wist te geven, liet haar niet tot rust ko men. EindelijkTkeek zij door een venster in een zoo stil en huiselijk vertrekje, dat zij er, als met geweld, werd binnen getrokken. Een oude, tevreden glimlachende vrouw zat breiend in een aartsyaderlijken leunstoel; een poes lag behagelijk spinnend aan hare voeten en de bloemen voor het venster knikten el kander in de zachte lentelucht en den koesterenden zonneschijn vertrouwelijk toe, terwijl zij de oude vrouw en Zieltje omringden met hun geur. Zieltje knielde naast de be woonster van het kamertje neder en zag haar smeekend aan. »Wat scheelt u, mijn Zieltje?" vroeg de vriendelijke oude op zoo harteïijken toon, dat Zieltje bijna in tranen zou zijn uitgebarsten, wanneer zij zich niet ter rechter tijd nog bekan, om het onderwijs zoo weinig mogelijk tot partijzaak te maken, verdient waardeering, op de school is zelfbeperking in het mededeelen en aanprijzen van denkbeelden plicht. Maar buiten de school behoort vrijheid van denken en spreken te heerschen. Niemand heeft recht voor te schrijven welk godsdien stig of staatkundig geloof den onderwijzer zal belijden en verdedigen. De staat heet neutraal, wil neutraal zijn en stoft op haar neutraliteit, zegt de Standaard, en terecht maakt zij dus de opmerking, dat de uitwerping van den heer Smit is ... »een para doxale buitensporigheid." Immers, terwijl de liberalen de neutraliteit van de school hebben geëischt, juist omdat, daar buiten vrijheid van denken en spreken heerschte, de meeningen te zeer verschillen om ze tot eenheid in het onderwijs te brengen, terwijl men de neutrale school wenschte, opdat niemand in zijn geloof ge krenkt zou worden, gaat men buiten de school te werk, als moest men geen eerbied hebben voor de denkwijze der onderwijzers. Dit is inderdaad het geval. Een onder wijzer schijnt alles te mogen gelooven en verdedigen wat met het geloof der heeren, die toezicht houden, strookt, of voor dat ge loof niet bijzonder gevaarlijk geacht wordt, treedt hij echter buiten de school op met denkbeelden, die hen verontrusten, dan heet het aanstonds: er uit met den onverlaat, er uit, al kan het niet anders zijn dan eervol! De heer Smit ging wat ver, en mis schien juister gezegd, hij ging niet alleen te ver, maar sprak te luid. Hier was dus voor het schijn-li jeralisme een dubbele zonde. Hij predikte dingen, die den meesten liberalen niet aanstaan, en kon bovendien de goede liên tot de, trouwens zeer juiste, gevolgtrekking doen komen, dat er ook onder de leeraren bij het Middelb. Onderwijs bijzonder radicale mannen gevonden worden. Om zich den schijn van recht te geven, heeft men wat al zeer gemakkelij i viel den heer Smit een agitator, een volksmenner genoemd. De man hield nu en dan, op hoogst bedaarde wijze, lezingen, van zeer geavan ceerde richting. Waaruit echter gebleken zou zijn, dat hij een volksmenner was, is ons onbekend, tenzij men prjdikanten, nutsredenaars, evangelisten, kortou alle die tot het volk spreken om het tot betere gedachten en daden te voeren, volksmenners zou gelieven te noemen. Zooveel is zeker, als de heer zonnen had, dat het iemand die spoedig tot de gelukzaligen zou behooren, toch niet paste te weenen. Maar zij stortte haar hart voor de oude vrouw uit; zij vertelde haar alles wat zij tot heden had ondervonden en eindigde met de woorden: »Ik kwam met het doel, u een uur van uw leven af te smeeken, maar nu durf ik het niet meer. Wie zooals gij, vrede en welbehagen om zich heen verspreidt, zal niet licht te bewegen zijn, haar zegenen de loopbaan, zij het ook met n enkel uur te bekorten," »Gij vergist u, Zieltje," lachte de oude. »Wel is mijn leven kostbaar geweest, omdat ik gewerkt heb en gestreden en ook de liefde mij niet ontbrak, maar nu ben ik moede en verlang naar rust. En daar allen die mij lief waren, mij zijn voorgegaan, wil ik in het verlies van een enkel uur levens gaarne be rusten. Wij zijn er beiden mede gebaat: gij zult spoediger me_t uw moeder vereenigd zijn en ik met mijn kinderen! Neem mijn levens uur gerust en groet Petrus van eene oude vrouw, die er zich op verheugt spoedig ken nis met hem te maken." Met een juichtoon, die haren innigsten dank verkondde, kuste Zieltje de gerimpelde han den van de gulle oude vrouw, en zweefde naar buiten in de heerlijke wereld, die haar, nu zij er zoo spoedig voor altoos van scheiden zou, nog eens zoo schoon toescheen. Daarom zette zij zich op den drempel eener woning neder, om afscheid te nemen van de bloeiende aarde voor dat zij naar den hemel vloog. Maar... wat was dat? klonken haar daar geen smar telijke klaagtonen in het oor? ja! eene trillende vrouwenstem fluisterde nu teedere liefkozingen, dan een stil gebed voor zich heen. Zieltje bedacht zich niet lang; zij trad binnen en stond spoedig naast een jonge moeder, die zich angstig heenboog over het wiegje van haar kind, dat doodsbleek met gesloten oogjes in het kussen lag en somwijlen een zacht kermend gesteun liet hooren, om dan weer uitgeput te verstommen. »Mijn lieveling! mijn eenigste schatje! ga toch niet ster ven, zie Maatje eens aan!" fluisterde de afgetobde vrouw aan de wieg en smeekend wrong zij de handen. »0 God! schenk mijn Smit, al zijn vrijen tijd met hengelen, biljar ten, tusschen de wielen, op de jacht, in de sociëteit, m. a. w. in ledigheid had doorge bracht, zou hij als een uitnemend onder wijzer gelijk hij is, zijn gehandhaafd! Treft zoo menigeen, die geheel buiten het onderwijs staat, deze zaak hoogst onaange naam, welken indruk moet zij op de onderWijzers in het algemeen, en op de docenten der H. B. S. in het bijzonder maken? ' Bestaat er in die wereld eenige esprit de corps, stelt zij prijs op hare rechten, hoe diep inoet zij dan gevoelen het onrecht een der haren Aangedaan, en het gevaar duchten, dat ook an deren dreigt wanneer bij de nieuwe kieswet ns mannen van andere richting de meer derheid in de gemeenteraden krijgen, en het schooltoezicht in clericale handen komt. Immers, waarom zouden de kerkelijken, na zulke schitterende voorbeelden van het tegen deel, door de liberalen gegeven, de vrijheid van denken en spreken bij de onderwijzers eerbiedigen ? Op welke wijs zullen de docenten protes teeren tegen de willekeur van het toezicht waaraan zij bloot staan, in een tijd als de onze, nu de liberale partij dag aan dag op meer dan n gebied, de bewijzen levert, hoe weinig de beginselen, die zij heet te belijden, bij haar tot een levenskracht zijn geworden ? Zoolang de liberale portij niet in de min derheid komt, om opnieuw, door schade en schande, te leeren hoe noodlottig het is in de liefde voor de vrijheid en het recht te verflauwen, staat den docenten van haar wei nig heil te wachten. Zij zullen er op be dacht moeten zijn zich zelf te helpen. En, als zij willen, kunnen zij dat ook. Wanneer de 1200 docenten, die bij het Middelb. Onderwijs werkzaam zijn, eene Maat schappij oprichten ter verzekering tegen schade, door uitzetting wegens politieke ge voelens, te lijden, dan zal het hun zeer wel mogelijk zijn, dergelijke practijken tegen te gaan. Bij algemeene deelneming zou slechts een geringe contributie worden gevorderd. De svrijheid van spreken, door hen zelven beschermd, en tegen uitspattingen behoed zou beter dan door de wet zijn gewaarborgd! kind nog n uur uitstel en kracht'., n enkel kort uur slechts, totdat de versterkende medicijn komt, die het redden kan van denx dood!" En zelf der wanhoop ten prooi, poogde' zij haren kranken lieveling nog gerust te stellen. »Mijn eenigste, mijn alles, mijn arm ventje! sla de oogjes toch even op ken je mij nog?" »Maatje," antwoordde een zwak kinderstemmetje, zoo treurend, zoo kla gend, dat de arme moeder op de knieën zonk en weenend smeekte: «Erbarmen, God n uur leven slechts voor mijn kind!" Toen kon Zieltje het niet langer zwijgend aan zien. »Ik schenk u een levensuur", fluisterde zij de wanhopige toe en legde hare yederlichte verkoelende hand op het koortsachtig gloeiend hoofdje van het kind. En zie! God nam het offer aan. De kleine werd rustiger, de oogopslag hel derder en de kleine vingertjes plukten niet meer zoo zenuwachtig aan ae wiegesprei. De overgelukkige moeder wilde haar overkropt ge moed in dankbare woorden uitstorten, maar Zieltje legde den vinger op hare lippen: »Uw kind zal insluimeren," fluisterde zij, »stoor het niet in zijn weldadigen slaap" en zalig lachend breidde zij hare wieken uit ten hemef. Laat nu komen wat wil. Eén oogenblik ten minste heeft zij hemellust gesmaakt, n oogenblik zulik een reine, zalige vreugde ge kend als nooit te voren in haar negentien jarig leven op aarde. Weemoedig en toch vredig gestemd, zette zij zich op den drempel der hemelpoort neder. Zij zou nu niet meer worden binnengelaten, dat wist zij, maar hier was zij in elk geval toch dichter bij haar moedertje en vaster drukte zij zich tegen de deur aan, als ware deze het liefdelijk hart dier moeder, naar wie zij in hare eenzaamheid toch zoo vurig verlangde. Daar opende zich de poort en Petrus zag haar aan, maar lang niet meer zoo bestraffend als dien morgen, en zijn vragend: »Zoo Zieltje, zijt ge daar weer?" klonk vriendelijk en wekte ver trouwen. >Ja Petrus, maar het moeilijk verkregen, mij geschonken levensuur bezit ik niet meer. Ik heb het aan eene moeder gegeven voor haar stervend kind." »Vergat gij dan zoo geheel de eeuwige zaligVan over de Grenzen. Profeteeren is een gevaarlijk werk. vooral pp politiek gebied. De heer Von Moltke heeft in het laatst van het vorige jaar uitgespro ken wat in het hoofd van velen omging, toen hij verklaarde, dat de Europeesche mogend heden op den duur den steeds toenemenden last der wapening niet zouden kunnen dra gen, en dat de toebereidselen, door elk.van naar gemaakt voor den oorlog, dien "Hen beweren te willen vermijden, noodzakelijk tot een katastrophe moeten leiden. Er is nie mand twijfelt er aan ? brandstof genoeg opgestapeld om een heel werelddeel in vuiit en vlam te zetten, maar van waar de von zal komen, durft niemand te voorspelle Voor eenigen tijd richtte ieder den blik naar Bulgarije, maar daar is alles weder stil ge worden, al is het eene stilte, die wellicht de voorbode is van een geweldig onweder. Thans is de aandacht opnieuw gevestigd op de uiterst gespannen toestanden aan de Fransche grens, en wie weet hoe dikwijls nog de blik ken van het Oosten naar het Westen en van het Westen wederom naar het Oosten zullen afdwalen. Toen de manoeuvres en de mobilisatieproef in Frankrijk waren afgeloopen, maakte men zich in het buitenland bezorgd voor eene aanwakkering van den chauvinistischen geest. Het archiprêt van het jaar 1870 was weder om uitgesproken. Gelukkig zorgde de graaf van Parijs voor eene afleiding door zijn won derlijk manifest. De Fransche troonpretedent heeft ongetwij feld willen toonen, dat hij niet te oud is om wat te leeren en met zijn tijd weet mede te gaan. Zijne bewonderaars verkondigen hot luide, dat hij de man is, die rekening zal houden met de behoeften der nieuwe maat schappelijke lagen, zonder de eerwaardige traditiën van een roemrijk verleden met voe ten te treden. Inderdaad, heeft de pretendent zich verledigd met het samenstellen van eene ontwerp-staatsregeling, die eene ware staal kaart is. Aan de Bonapartisten ontleende hij hun fraaisten truc, het zoogenaamde be roep op het volk; aan de Bourbons het droit divin; aan de revolutie hare constituante; deze heterogene begrippen werden voor gelijktijdig gebruik pasklaar gemaakt door eene zekere dosis van constitutionnalisme en parlementarisme. Maar bij slot van rekening was in het gansche stelsel van de rechten des volks al zeer weinig te bespeuren, en van de rechten der kroon des te meer. Geen republikein kon zich door dit programma aangelokt gevoelen, al be hoorde hij tot de uiterste rechterzijde der partij, die het gevaar ter linkerzijde zoekt. Maar ook de monarchisten waren met deze heid, die gij daarmede verspeeldet, dwaze kleine Ziel? »Neen Petrus! maar ik kon niet anders. En ik geloof dat ik het opnieuw zou doen, hoe zwaar de gedachte aan de eenzaamheid hier mij ook valt. Vergeef mij bid ik u, en laat mij hier op den drempel blijven zitten. Ik ben zoo moede en hier hoor ik ten minste somwijlen de stem mijner moeder." Petrus echter boog zich tot haar neder en lachte zoo wonderlijk. >Kom Zieltje" sprak bij »gij hebt nu genoeg geboet en daarbij een goed daad volbracht, die den hemel voor u opent." En zoo sprekend opende hij de poort geheel een gouden lichtstroom blonk Zieltje tegen, die er jubelend de armen naar uit strekte «Mijne moeder," fluisterde zij, en met wijdgeopende oogen staarde zij voor zich uit... Maar hare moeder zag zij niet; ook het boemansgezicht van den goeden Petrus was verdwenen en verwonderd keek zij' rond in haar eigen gezellig kamertje, waarin zij op haar zachte legerstede lag, terwijl de gouden morgenzon haar de oogen kuste. Eerst kon zij zich volstrekt maar niet voorstellen, dat zij niet dood was, maar plotseling voelde zij een gezonde krachtige levenslust tintelen in haar art, dat een dankgebed opzond voor het haar geschonken jonge leven en voor den droom, die het haar had verklaard als geen harer vroegere ervaringen. O! nu zou zij niet langer een lichtzinnig zieltje zonder zorgen wezen, maar een liefhebbende, degelijke, oprechte ziel, zooals God en hij het van haar verlangden. Ja hij! Wat hij wel zeggen zal, als zij hem heden een jubelend Ja! ten antwoord zendt, op den schuchteren brief, dien zij zich her innerde, gisteren voor het naar bed gaan, van hem te hebben ontvangen. O! hoe zou het haar streven zijn hem gelukkig te maken! En wanneer zij ooit weder het zorgelooze Zieltje van vroeger mocht worden, dan moest hij haar aan dezen droom herinneren, en aan haar verblijf voor de hemelpoort, die haar den toe gang had verschaft tot een hemel op aarde.