DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No.554 vereeniging op om deze te maken tot het orgaan eener nieuwe partij. Ie Utrecht kwamen een aantal invloedrijke mannen, gematigde oud-liberalen en sywodaal-orthodoxen bijeen, richtten een ver eeniging op en ontwierpen een program, waarvan de meest saillante zinsnede een oplossing van den schoolstrijd voorstelt, die misschien *ÜO jaar geleden doeltreffend zou geweest zijn, maar die thans tot geen bevre diging zou leiden. Zij komt als alles, wat ooit door de liberalen in deze zaak gedaan is, veel te laat. Politieke mannen van alle richtingen moeten dan ook deze zinsnede slechts raet een ironisch lachje hebben kun nen lezen. Ernst of scherts? is men geneigd te vra gen, wanneer men u voorstelt, aan de open bare school haar neutraal karakter te ont nemen en haar een gematigd Christelijke» aard, afwisselend naar de plaatselijke gesteld heid, daarvoor in de plaats te geven. Men heeft, misschien ten onrechte, de openbare school wel eens een moderne secte-school ge noemd. Met meer recht zou men een open- bare school ingericht naar deze denkbeelden een ethisch-irenische of een evangelische secte-school kunnen noemen. De voorstellen van Eendracht maakt macht waren misschien aannemelijk, toen er nog geen schoolstrijd bestond. Ze zouden het ontstaan daarvan hebben voorkomen door beperking van het aantal ontevredenen en door het beletten ?der vereeniging van de verschillende groepen, waaruit zij bestonden. Nu echter de school strijd bestaat en zulk een graad van heftig heid heeft bereikt, nu zou het invoeren der door Endracht maakt macht verdedigde regeling slechts dienen om hem nog bitterder en nog heftiger te maken. Het voorstellen daarvan is een bewijs van fc den echt conservatieven geest dezer vereeni* ging, van een geest, die de tegenwoordige .toestanden niet wil erkennen, die zich niet wil inspannen om door de ontwikkeling daarvan iets werkelijk goeds te doen ont staan, maar die er de voorkeur aan geeft den eens -afgelegden weg terug te gaan en tot wegneming van de verkeerdheden van het heden terug te keeren tot toestanden, die in den aanvang dezer eeuw bestonden, zonder daarbij te bedenken, dat eens ge dane zaken geen keer nemen en dat een veel bewogen geschiedenis onvernietigbare sporen in het leven van een volk achterlaat. De overige artikelen van haar program zijn hiermede niet in strijd. Zondert men de invoering van den persoonlijken dienst plicht uit, dan vindt men. er slechts onbe paalde formules waarmede ook de strengste conservatief zich kan vereenigen en waar mede hij zich zonder twijfel zal vereenigen, zpolang de conservatieven niet van oordeel zijn, dat hunne partij staatkundige onrecht vaardigheid voorstaat. En dit, men zal het jnij toestemmen, is wat veel geëischt. Het pr. gramma van Eendracht maakt macht is daarom welsprekender door zijn zwijgen dan door zijn spreken. Het volkomen negeereu van het gewichtige vraagstuk der scheiding van kerk en staat bewijst, dat de gematigde oud-liberalen, die het initiatief tot de oprichting dezer vereeniging genomen heb ben, zich den steun der met hen samenwer kende Ned. Her v. clericaleu slechts hebben kunnen verzekeren door het laten varen van moesten bepaald blijven om de illuminatie te zien. Van hij wist niet hoe ver kwamen vreemdelingen aan om de feesten bij te wonen, en zou Monsieur nu willen dat Madame er niet bij was? Eva zou dol gaarne willen blijven. Nog twee avonden in Parijs! En dan te kunnen vertellen hoe Parijs feest viert. Heerlijk! Geoffrev mocht er geen woord tegen inbren gen. Nu, dat wilde hij dan ook niet. Goed zoo, zij zou dan maar op staaudcn voet aan de kamenier gaan zeggen met het inpakken op te houden, en hij zou op staanden voet Monsieur Leroux gaan verwittigen dat zij nog bleven. En dit deden zij clan. ook, zij vertrokken niet, maar hij was nu ook zeer streng-, en stond er op dat zij zi^h dien Zaterdag n iet vermoeien zou, en drong er op aan dat zij den geheelcn Zondag namiddag rust nam, om zich voor te bereiden op de vermoeienissen van den avond. Zij hadden des ochtends een paar Engelsche kennissen ontmoet, die hen uitgenoodigd hadden bij hen in de Cnamps Elyseés te komen, om van het balkon naar de illu minatie te kijken. En tegen den avond werd Geofïrey nog strenger; hij verkoos ab soluut dat zij haar licht kleedje tegen een dikker zou verwisselen, omdat hij zich over tuigd hield dat het midden in den n acht veel koeler worden zou. Zij pruttelde tegen en noemde hem een despoot, en tegen negen uur gingen zij arm in arm op weg, zoo gelukkig als twee kinderen, die een pretje te gemoetgaan »U komt niet thuis voor tegen den ochtend, dat zie ik er wel in," zeide Monsieur Leroux toen hij hen uitgeleidde. «Monsieur doet er wel aan, dat doekje voor Madame mede te nemen, voor het geval dat het koud mocht worden. Maar zou Madame haar parapluie niet bij den conciërge laten, er komt be paald geen regen. Niet? Monsieur wil hem liever meenemen? Enfin, bonsoir!" (Wordt vervolgd) iedere gedachte aan zulk een scheiding, zelfs in de verre toekomst. In weerwil van al deze gebreken onder scheidt Eendracht maakt macht zich zeer gunstig van de nationale kiesvereeniging. Bij het eerste nog den schijn eener politieke gedachte, bij de laatste clericalisme van het zuiverste water. Tot voor niet langen tijd was ds. Buytendijk een der vurigste strijders voor de chris telijke school. Wel was hem de schrik om het hart geslagen door het drijven van Dr. Kuyper en vooral door diens optreden in de Ned. Herv. kerk, maar toch, het ging niet aan plotseling volkomen met het verleden te breken. Daarom geene aansluiting bij Een dracht maakt maehtt want dit verdedigt een gematigd christelijke openbare en bestrijdt de christelijke bizondere school, waarvoor ds. Buytendijk en de zijnen, hoewel zij inzien, dat men de leus »de bizondere school regel, de openbare uitzondering" zal moeten los laten, toch nog altijd sympathie gevoelen. Bovendien zwijgt het programma van Eendraclit maakt macht van de Kerk en hoewel dit het vermoeden wettigt, dat men daaraan niet wil raken, dit is voor ds. Buytendijk niet voldoende. Want Bronsveld en Buyteiidijk (ik citeer letterlijk uit de Waijeninger) zijn allereerst en allermeest gehecht aan de bestaande Ned, Herv. Kerk, ook wel de groote Volkskerk geheeten. Van hier het plan tot oprichting eener vereeniging, wier werkzaamheid zich over hot geheele land zou uitstrekken en die zich zou beijveren om in de wetgevende macht man nen te doen kiezen, voor wie de vreeze Gods ' het hoogste is, die rekening houden met de godsdienstige behoeften des volks en met de rtchten der erkende kerkgenootschappen in het algemeen en van die der-protestantsche in het bizonder. Zoo staat het letterlijk i'i de punten, die ds. Buytendijk in de vergadering te Utrecht ter bespreking heeft opgegeven en zoo is het volgens de verslagen der couranten door de vergadering vastgesteld. Daaraan was door ds. Buytendijk een ander zeer opmerkelijk voorstel toegevoegd. Hij wilde nl. dat de vergadering als haar oor deel zou uitspreken, dat de beslissing over alle andere zaken van algemeen belang be hoort overgelaten te worden aan de pru dentie van Kegeering en Kamers. Daarmede ging echter de vergadering niet mee. Zij vond het wel niet noodig voor deze woorden iets anders in de plaats te zetten, maar zij bleek, dank het politiek verstand der aan wezige leden van Eendracht maakt niacJit, van oordeel, dat in dit geval zwijgen lood en spreken oud ijzer diende geacht te wor den, waarschijnlijk niet het oog op de waarde van beide edele metalen op de vrije markt. Geen wonder voorwaar, dat de deftige Haagsche conservatieven zich op een ver gadering, waar zulke enormiteiten verkocht werden, niet t'huis voelden- en ijlings naar den Haag terugkeerden om een eigen ver eeniging op te richten. Geen wonder ook, dat ds. Buytendijk guliveg erkent geen politiek, maar slechts een kerkelijk man te wezen, al zullen velen zich met de daarbij gevoegde verontschuldiging, dat ook Dr. Kuyper, hoezeer hij er den schijn van aanneme, geen politiek man is, niet j kunnen vereenigen. | De Haagsche heeren dan keerden naai den Haag terug en richtten een eigen ver eeniging op met een eigen program, het program der nationale parlij. Dit vertoont bij alle verschil in formuleering onmisken bare overeenkomst met liet program van Eendracht maakt macht, maar is in bijna alle opzichten ook even. rekbaar en onbe duidend. Over de scheiding van kerk en staat geen enkel woord; men doet een voorstel tot op lossing der ondenvijskwestie en wil de rege ling daarvan aan de Provinciale Staten over laten, met dien verstande, dal lift van orerhei'JKii'ff/e ccmtrekte Jager oivlencijs rc</el "i/j daar, waar het bizotider onderwijs blijkt niet l in de bc.Iioeftc te voorzien. Regeling dus van het onderwijs door de Provinciale Staten d. i. regeling naar de plaatselijke gesteldheid, zoo als door Eendracht maakt macht was voorge steld. Het slot der paragraaf is 7,00 slecht gesteld, dat men naar de bedoeling slechts kan gissen. Klaarblijkelijk bedoelt men iets anders dan er staat. Wat dit is, verklaar ik ronduit niet te begrijpen; het doet, er waar schijnlijk weinig toe, omdat de hoofdzaak is regeling naar plaatselijke gesteldheid. Van de overige punten van liet program der nationnlr parlij kan men als van dat van EcndracJit maakt macht zeggen, dat zelfs de strengste conservatief er zich mee kan vereenigen en dat ze welsprekender zijn door wat ze verzwijgen dan door wat ze zeggen. Daarom juist vertegenwoordigen de ge noemde drie vereenigingen de nieuw opko mende conservatieve partij, want ieder vraag stuk, waarover men zwijgt wordt van de agenda verwijderd en het verwijderen van een vraagstuk van de agenda geeft aanlei ding tot het voortbestaan van toestanden, waartegen oppositie bestaat. Over de kerk wordt gezwegen behalve in het program van ds. Buytendijk en in dit program wordt, handhaving van den bestaanden toestand op den voorgrond gesteld. Over de school zwijgt men niet; maar de voorstellen, die men daar omtrent doet, brengen ons niet vooruit, maar achteruit. Over alle andere vragen van den dag zwijgt ds. Buytendijk en spreken de beide andere vereenigingen, maar in zulke vage termen, dat zwijgen hier zonder twijfel goud, spreken oud ijzer is. Dat er dus bij alle schijnbaar verschil groote overeenkomst tusschen de drie programmen bestaat, blijkt dunkt mij duidelijk; overeenkomst genoeg om de drie vereenigin gen te beschouwen als voorloopers eener conservatief-clericale partij, die in de toe komst de rechterzijde der liberalen en de rechterzijde der anti-revolutionaireii in zich zal opnemen. Laten wij hopen, dat zij op die wijze veel tot zuivering van onzen politieken dampkring zal bijdragen. CAXDIDUS. ADAM IN BALLINGSCHAP. (Bij de Plaat.) Niemandt kreucke om dit toestel van het paradijstooneel zijn voorhoofd Acin de Heei'en Vadei's van het Oitde Mannenhuis. G. ' (VOSDKL.) I. IN HET PARADIJS. EVA (tot Adam). Nu bruigom, zijt gerust, 'k Versta wel wat de wet zeit, En beter dan gliij meent. Wat steurt uw nauegezetheit Zich om een appelbeet? dit's louter bijgeloof. . . Geloof en volg uw bruid, en proef, en na hot smaecken Zoo oordeel mot verstant en kennisse van zaecken. ADAM. O, welck een strijt! Zal ick de liefde en gunst van mijne vrouwe ontbeeren, Of d' opperste genade in ongena verkeeren? Laet ons dan te zaemen leven. O Vader, knntghe uw zoon een struickeling vergeven, Dat ick een oogenblik mijn wederga behaegh, Zoo zie dit over. Dat's een overgacnde vlaegh. Men moet een zwacke zacht en minnelijck bejegenen. . . . (VONDEL.) II. ADAM. De geest, die ons verscheen Schijnt geen Uriül, maar Godt zelf, wiens wet wij braecken, Om boven 's menschen peil te steigren in de daeckcn Des hemels, boven Godt, in wijsheit, eninmaght. O lusthof, paradijs! o schoot van ons geboorte ! Wat baet het ommezien! ons wort vcrboOn dees poortc. (VONDEL.) III. HET TAÏIADIJS HERKREGEN. d' Acrts-engel Uriül, met Adara's klagt_begaen, Laet bom niet langer in den druck alleonig staen, , Maar opent op zijn boe de deur van 's hemels j oorden, Waer Adam nu voortaen zal passen op zijn woorden. (VONDEL.) xAls twee honden vechten om een boen, loopt een derde er mee heen." Maar wie zal de derde zijn? vraagt de Hagenaar, wien de lust nog niet vergaan is, het politiek leven (?) in de residentie eenige aandacht te wijden. Het spiegelgevecht tusschen Westeinde en Parkstraat duurt voort, zonder dat er noch ter eene noch ter andere zijde doodelijke slagen vallen. Daar doemt liet, gerucht op, dat «ernstige" mannen een zestal bezig zijn naar de tooverformule der eendracht te zoeken. Dat ^ernstig" is tegenwoordig modewoord, overtuigd als men is, dat, tot dusverre het politiek gemorrei in 't ooievaarsgebied die qualificatie niet verdiende. Ernstige mannen wel een half dozijn tegelijk, en dat onder den rook van 't Bin nenhof, 't is op zichzelf merkwaardig. Gelukkig liet dat half dozijn ons niet lang in 't onzekere. Zij hebben een manifest op gesteld, waarvan de beteekenis is, dat er een «Nationale partij" zal gevormd worden, «onder Gods omnisbaren zegen". Begrijp eens: nationaal! Alle andere kiezersvereenigingen, die tot dusverre in Nederland gevormd werden om te helpen aan de samenstelling van een Nederlandsch parlement, om Nederlandsche belangen te behartigen, zijn natuurlijk niet nationaal. En dan wat die formule aan 't slot! Men denkt onmiddellijk aan een Troonrede, en wat is er nationaler dan zoo'n document. Of de ernstige mannen het ernstig meenen! Dat is wat anders dan de kwajongens van «Amsterdam", door Uilenspiegel zoo geestig uitgeteekend! De zes reddende engelen zijn: het oud-lid van den Raad van Ned.-IndiëJ. F. R- H. Van den Bossche; vice-admiraal jhr. F. De. Casembroot, adjudant, des Konings i. b. d., oud-lid van de Staten-Generaal; jhr. mr. R, A. Klerek; mr. J. Lion, secretaris van de staatscommissie voor het Wetboek van Straf recht voor Europeanen in N.-I.; jhr. J. H. P. Von Schmidtauf A Itenstadt, gep. kapitein ter zee; Mr. H. W. F. Struben. Titels genoeg. De heeren Klerek en Stru ben staan er wel wat kaal bij; maar 't is bescheidenheid, die hun weerhield, hun naam te sieren. De heer Klerek heeft reeds een schoone toekomst achter zich: hij is oud-candaat van 't «Vaderland" voor den Haagschen gemeenteraad, en op 't oogenblik lid van het bureau der a. s. Koekamp-tentoonstelling ; Mr. Struben heeft, als we ons niet vergissen, recht op den titel van oud-kapitein der d. d. schutterij. Het programma der «Nationale partij", zooals het ons iu dit ernstig manifest wordt geopenbaard, laat aan vaagheid niets te wenschen over. De heeren wenschen zich «voorloopig althans, niet in breede beschouwingen te begeven." Die blijven natuurlijk bewaard voor de vergaderingen. Alleen vertellen ze, »dat aangelegenheden van zuiver godsdienstigen aard niet op het terrein van de staatkunde tehuis behooren", en dat een «Nationale partij ondenkbaar is zonder vasthouden aan onzen Constitutioneelmon archalen Regeeri ugsvorm.'' Dit is een gelukkige greep om socialisten en anarchisten, buiten de «Nationale partij" te houden. Ongelukkig is er verzuimd, de leden van Eigen Hulp te bannen. En een lid van die vervloekte gemeenschap is toch in 't oog van een groot deel der Haag sche kiezers nog gevaarlijker sujet dan Domela's volgelingen. 't Verzuim kan intusschen later bij amen dement op de statuten nog hersteld worden. Kunst en Letteren. HET TOONEEL, TE AMSTERDAM. Grand Théatre: Patience. Salon des Variétós: Booie Anna. Tot bijwoning van de uitvoering der entirely new and original opera, entitled Patience; or, Bunthorne's Bride", in het Grand TJicatre, had ik de eer door Sir Arthur Sullivan" (den komponist Coupé, au d'or a uno main de carnation,tenant uno pée de gu. etc. ?).Mr. W. S. Gilbert, Mr. R. D'Oyly Carte en de IIH. gcbr. van Lier te worden uitgetioodi gd. Ik ben niet minder dank baar dan de Duitsche kunstgcleerden, voor zulke heuschheid, acht mij niet minder dan zij tot vriendelijke erkenning gehouden, en kan met een tamelijk rustig geweten in hunne waardcering meegaan. De vertooning van werken als de Mikado" en Patience" geeft eon eigenaardig genoegen. Die mooye Engelsehe meisjens, die ons, vooral in deze iesthetisch-satyrische Burlesk-Oper," de slankgratiüuze dekoratieve figuren van J. Moyr Smith in herinnering brengen, Hogarths schoonheidslijnbcwegingen, intredend voor een harmoniesch ge kleurd landschap en kontrasteercnd met zekere clown-achtige ett'ekten of blinkend gehelmde stijve dragorider-falanxen, zijn aangenaam om te zien, en ook om te hooren, onder begeleiding der beurteling vlocyende en trippelende melodicn van den toonzetter. Op den room van eenig dramatiesch verband in. deze opera" gelegd te hebben, zal de Heer Gil bert wel geen aanspraak maken. Daarentegen komt hem de lof toe. een reeks van ccbt komieke, soms burleske, koeplcttcn en andere klauzen te hebben geschapen. De stof, de zoogenaamde resthetische beweging in Engeland, gaande gemaakt door de verkondiging van John Uuskins Pr;oraphaëlitische stellingen, en gestijfd door het op treden van den zonderling Oscar Wilde, zal voor de meerderheid uit ons publiek wel een gesloten bock zijn geweest, en deze zal, ondanks do attentie dor 11(1. Direktouren om op het programma het gewcnselite standpunt van den toeschouwer aan te geven, we!, als motief' voor do onvoorwaarde lijkheid van haar toejuiching, het motto aanvaard hebben: If this young man expresses himself in terras too decp for me, Why what a very singularly doop young man this deep young man must be!"' De pne-raphaëlietiesch gestemde Dames, met haar leliedienst, worden, in den loop van het stuk, dapper geridikulizeerd; namelijk in don text; niet in haar optreden, waar geen bekoorlijkheid aan ontzegd kan worden, al zijn de ovaties, die zij aan den erotischen zanger der vegetablc love"enaan don iclylleadichter van het realisme brengen, wat overdreven. Dat is wel de felt.v ctttya, de gelukkige fout, van Patience." dat het stuk rijk is aan inkonsequenties, waaraan wij schoonheden te danken hebben. Wat ik bedoel zal duidelijk worden, wanneer ik gezegd heb, dat de text geheel in liet satyriekc en komieke gehouden is, terwijl do muziek, behalve in sommige deelen dor mannenpartijen, meestal bevallig, naïef levendig, ja somtijds pathetiesch is. Zoo zingt, bijv. eene als 'oud en leelijk bedoelde a'sthetische Dame een lied, dat in het lyriesch teder moment van eene opera ferin zeer wel geplaatst zon zijn, en ook als zoo danig door het publiek wordt toegejuicht; maar onder de muziek staan onder anderen textwoorden als deze: Fading is the taper waist Shapeless grows the shapely limb, And although securely laced. Spreading is the tigure trim! Stouter than I used to be, Still more corpulent grow l Thero will be too mnch of me In the coming bye and bye. liet charaktcr der muziek, die iets kinderlijks, iets,,bolle-bakkertjen-op-zyn-muilen-achtigs"heeft, paste uitnemend bij den Japanschen Mikado, z:j