Historisch Archief 1877-1940
No. 596
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
te lang. eer bij de groote menigte de oude
?energie Was teruggekeerd, en diezelfde groote hoop,
welke er twintig jaar geleden zoo fier op was
geweest, zich het »nakroost der Batavieren" te
Juinnen noemen, scheen nu geheel en al vergeten,
-hoe stoer en stug, hoe taai en weerbarstig de
voorvaderen zich hadden getoond, die geen vreemde
legioenen binnen de grenspalen duldden en die
van geen dwang wilden weten.
Reeds don 13en November had het Fransche
.garnizoen Amsterdam verlaten, den 17eu Novem
ber had Van Hogeudorp voor het eerst zich met
"de oranjekleuren getooid en was in den Haag
het oraujevaaudel van den toren gestoken, den
volgenden dag trok de generaal Bouvier des
Eclats af, eu aau het talmen en weifelen van
het zoogenaamd Provinciaal Bestuur hadden Ho
geudorp eu Van der Duyn vau Maasdam den
.2üen eeu einde gemaakt. Maar wat kostte het een
.moeite en overleg, om de zaak der vrijheid tot
?een goed einde te brengen!
Wareu de Fransche bevelhebbers slechts even
krachtig opgetreden, Hogeudorp en de zijnen
zouden reddeloos verloren zijn geweest
Vele dagen lang hing het lot van Nederland
Jian een zijden draad, aan een nuk vau het toe
val, en dat toeval besliste gelukkig in het voor
deel der stoere mannen, die alles voor de vrij
heid ter offer brachten.
Was 's Graveuhage door een kloeke daad voor
goed gewonnen, Amsterdam wilde zich niet ver
klaren: de vreeze voor Molitor, die zich in
Utrecht had teruggetrokken en voor baron Guétard
-de la Porte, die met eeu tamelijk sterke macht
te Naarden lag en deze vesting reeds den 17e in
.staat van beleg had verklaard, deed de blooden
sidderen eu de verstandigen afwachten.
Kemper en Schollen als vertegenwoordigers
van het Algemeen Bestuur binnen de hoofdstad
toegelaten, vermochten slechts in alle stilte te
werken, eu waarschijnlijk zou hun streven nog
niet veel hebben gebaat, had de heer Van
deiHoeven niet het geluk gehad, eeu bende van
twee honderd kozakken, onder aanvoering van
?den Majoor Marklay, te bewegen vande Veluwe
xechtstreeks naar Amsterdam te trekken.
Bij het aanschouwen van die vreemde hulp
troepen ontwaakte de moed; het stedelijk bestuur
verklaarde zich openlijk voor het algemeen be
wind eu zoo werd uu juist vijf en zeventig jaar
geleden, op deu 4.en November 1813, te Amster
dam weer de Hollandsche vlag geheschen.
Die kozakken, hoe vuil en vies onze grootvaders
ze ons ook hebben afgeschilderd, had het toeval
ons op het juiste oogenblik gebracht, want op
deuzelfdeu dag dat de Amsterdammers zich door
?de tegenwoordigheid vau deze Russische cohorte
zoo sierk gevoelden, had te Woerden het afgrij
selijk tooueel plaats, hetwelk de groote meuigte
opnieuw niet schrik en angst vervulde eu de
taak van de leiders der goede zaak bitter ver
zwaard e.
Dien moord van Woerden hebben wij met den
mantel der liefde te bedekken; we doen hel ver
standigst door niet te vragen, wie de soldaten zijn
geweest, die het bloedbad hebbeu aangericht eu
later binnen Naarden de tuchtroede van den baron
Guétard de la Porto hebben gevoeld, trouwens
de zorgeloosheid te Woerden door de onzen aau
deu dag gelegd, past volkomen bij de laffe vrees
der vele kieiumoedigen van die dagen.
Gelukkig was op het oogenbiik, toen de mare
van de moord en plundering zich verspreidde,
het grootste deel van Holland reeds aan do zijde van
het Algemeen Bestuur. De generaal tiweerts de
Landas met zijn legertje, ijlings bijeengetrommeld,
had .Rotterdam,waar Hogeudorp reeds sinds langin
het geheim had gewerkt, voor de goede zaak ge
wonnen; de luitenant Ampt had aldaar eeu kleine
flotille gevormd, eu daardoor volgde ook spoedig
Dordrecüt het voorbeeld vau de liottestad; Leiden,
Haarlem eu Gouda kozen insgelijks de zijde van het
Algemeen Bestuur eu daarmede scheen voor eeu
goud deel de zaak beslist, toen dnu het treurige
tooueel te Woerden werd afgespeeld, nadat uie
stad den dag te voveu door het legertje vuu den
generaal de Jonge was opgeëischt eu overgegeven.
» Woerden uitgemoord en geplunderd!" Die
droeve tijding kou eeusklaps alles doen keeren,
en niet ten onrechte vreesden Van Hogeudorp
eu de zijnen dat het vertrouwen vau het volk
.zou worden geschokt, de vrees op uieuu-
aaugewakkerd, de veerkracht voor gued verlamd.
De Kussen, die naar men meende te weten,
aan gene zijde van den IJsel de Franschcn had
den verjaagd, gaven nauwelijks teekeu van leven;
<le Piius vau Oranje uit Engeland intbode»,waartoe
Fagel en de Pechoncher reeds deu l'Jeu November
uit 's Hage waren, vertrokken, liet op zich wachten.
Het Algemeen Bestuur nochtans eu
desih'ttereude verdieusteu van Hogeudorp e;i de zijnen
blinken daardoor nog te meer verloor te mid
den vau al die neerslachtigheid, vau al dat vreezen
eu beven, deu moed uiet. Eeu toeval bracht
weer hulp.
p Vrijdag deu 2Ce November landde te
Scheveuiugen een eenvoudig Engelsen koopman, Char
les Gvant, die slechts voor handelszaken de Noord
zee was overgestoken, docli die door de menigte
' voor eeu gezant der Eugelsche regeeriug werd
aangezien Van die vergissiug maakte het Alge
meen Bestuur een nuttig gebruik : Charles Graut
werd gestoken in eeu Engelsen, uniform, eu met
de goede berichten over de synipatnie, welke
de volksbeweging aan geue zijde vuu het Kanaal
ondervond, ging uu als eeu loopend vuurtje de
blijde tijding, dat de Eugelschen te
Sehevcniugen waren geland of zouden lauden. Men
liet het daarbij niet, want allerlei opbeurende
nieuwtjes werden roudgestrooid; eeu gevaarvol
hulpmiddel voorzeker, dat wrange vruchten zou
hebben doen oogsten, hadden niet ten slotte de
liussische en Pruisische troepen gevolg gegeven
aau den drang van het Algemeen Bestuur. De
kozakken trokken westwaarts, den 2Seu had
Molitor Utrecht verlaten en deu Süen November
des uamidags te 4 ure landde de Prius van Oranje
te Bcheveuingeu.
»De reis van Scheveuingeu naar den Haag was
«eu zegetocht", meldt 'Vau der Palm, »door 't
fraaiste weder begunstigd en onderde toejuichin
gen van duizenden volbracht. Nooit openbaarde
zich de vreugde tot dronkenschap gestegen, op
EOO verschillende wijze. Hier stond men wezen
loos, als geworteld in den grond, even alsof men
niet geloofde wat men zag. Dezen gloeide het
gelaat, gene verbleekte, de een barstte los iu
gejuich, de oogen van den anderen werden door
deu dauw der natuur beneveld. Den ouden van j
dagen was het, als hadden zij een kind uit deu
dood weder gekregen, den mannen een broeder,
den jongelingen een vader!"
(Slot volgt).
Schaakspel.
No. l
SCHAAKSTDDIE.
ZWART
a b c d e f g
WIT
\\it speelt en wint.
PROBLEEM No. 3
van den heer H. Kling.
ZWART
D
cl
abcdef gh
WIT
Wit begint en geeft in 2 zetten mat.
Oplossing van Probleem No. 1.
1ste zet h3 c8 onverschillig.
2de zot c7 of d2 geeft mat met variatie.
Oplossing van Eindstelling No. 3
1ste zet hl f2 b4 Ii5
2 12 g4 h!> h4
3 f'5 g(i h4 g3
4 gügo g3 g2
5 g5 _ f4 g2 - gl
6 f4 g3 gl _ hl
7 h2 - t3 1,3 ha
8 g4 )2 mat.
Oplossing van Partij Amlersscn Kieseritzky
l zet f'5 X g"<t 08 do
2 13 tuf g8 X ^ 't beste.
3 do geeft mat
Goede oplossingen ontvingen wij van de heeren
W v. H. te Delft C. T. v. II. te Gorredijk, J. L.
v. E. fe Driebergen. A. li. M. en II. M. d. C.
alhier de overige waren niet goed.
CORRESPONDENTIE.
De heer A. IJ. te Purmerende: Aan uw ver
zoek zal op tijd worden voldaan
X. te Kaatsheuvel: niet goed. zoek nog maar.
VOOR MINDER GEOEFENDEN.
Liefhebbers, die niet genoegzaam geoefend zijn,
met de partijen, door de groote meesters gespeeld
te volgen en te hegrijpen, kunnen in deze rubriek,
als ze lust hebben daarvan iets meer te weten,
ruimschoots gelegenheid vinden zich te bekwamen
Wij stellen ons voor de verschillende spelopneming
te behandelen, en eiken zot te bespreken, zoodat
de minder geoefende er juist in zal vinden, hetgeen
hij verlangt om zijn kennis van hot schaakspel uit
te breiden.
Wij nemen aan dat het overbodig mag geacht
worden, daarop te wijzen, dat het schaakbord zoo
danig moet zijn geplaatst dat ieder speler een wit
vehl ter rechterhand heeft, en dat het algemeen
aangenomen is, dat wit" den voorzet heeft. Bij
het begin beslist het lot wien die kleur /al toe
vallen, daarna wisselt men bij elke partij om.
Den voorzet te hebben is op zich zelf reeds
een voorrecht. Stellen wij ons voor twee legers
die tegen elkander optrekken. Op een gegeven
plek wacbt de eerstaankomende veldheer zijn
tegenpartij op, en het spreekt wel van zelf dat
hij zoo spoedig mogelijk zijn. troepen zoodanig zal
opstellen, dat de later aankomende zich zal moeten
tevreden stellen met hetgeen overblijft. Zoo ook
moet de naspelende in zeker oj zicht dansen naar
de pijpen van wit". Natuurlijk hangt van de juiste
doorvoering van aanval alles a'.
Hij, die aanvallend speelt, mag geen tempo"
verliezen om zijn tegenparij te d vingen, anders
dan verdedigend te spelen. Van eiken zet dien
men voornemens is te doen, moet vooraf berekend
worden, welke de gevolgen kunnen zijn, wat de
tegenpartij het bost daarop zou moeten doen, om
goed te spelen, wat d in weer op dien zet zal
moeten worden gedaan, zoodat ceuige zetten vooraf
berekend moeten zijn, waarbij men zich dan ook
een juiste voorstelling zal moeten maken, hoe de
stand der partij na die zetten zal zijn. Doet de
tegenpartij de als de beste tegenzet geachte niet
dan is hot natuurlijk een zwakkere zet die hij
doet. en daarvan moet dadelijk partij getrokken
worden. Hieruit ziet men, dat men niet alleen zijn
eigen partij, maar ook die van zijn tegenpartij
moet bestuiloeren. Zoodoende wordt niets aan het
toeval overgelaten, alles moet vooraf berekend en
voorzien zijn.
De verschillende spelopeningen worden verdeeld
in gewone openingen en Gambiets.
Op deze laatsteu komen wij later terug, en
zullen beginnen met eene
Gewone opening.
Ie Partij.
Wit Zwart
Ie zes K 2 E 4 (a) E 7 E 5
2e ., F l C 4 (b) F 8 C 5
3e '?G l F 3 (c)
Welke zet zou voor zwart hierop wel het
best zijn?
(e.) Deze zet hooit een drieledige bedoeling, ten eerste
een sluk uit te brerven waardoor de ruimte tassehen ko
ning en kanteel vrij k jiiit. en de rocjuade kan worden
ycdaan, teu t\veede om piuu E 5 aat\ U: vallen, ot' op G 5 te
spelen, waardoor dan de zet Xu. li met den looper eenijje
kans van welslagen zou verkrijgen, als het niet hij tijds
verijdeld wovdt. /.wart moet duo een zet, kie/.eii die aan l
de/.e be/w;iren het Hoofd biedt. De redaetie zoa gaarne van
de liefhebbers vernemen \velke ?.et /ij voor zwart wel liet
best ai-bien. Xatuurlijk ycldt dit alleen voor de minder
Beoefenden.
Deze partij zal in het vu'gende nummer worden voort
gezet.
TWEE HUWELIJKEN TE VELDE.
Nooit heb ik zoo iets gezien en nooit want
ik zal er niet meer naar kijken, al trouwen er nog
honderd eu nooit /.al ik zoo iets meer zien. {
Al heel wat huwelijksinzegeningen heb ik bij- j
gewoond: als bMangstellendo. als officieel getuige, {
ja, ns zelfs als argeloos hoofdpersoon; ik heb
vrienden en vriendinnen die protestantsch ziju j
getrouwd protestantsch met alle nuances, vuu ;
remonstrautsch af tot doleereud toe ; ik heb j
ze ook die het huwelijkssacrament van de een j
en ondeelbare katholieke kerk ontvingen; ge- i
trouwde joden en jodinnen tel ik ouder mijne |
kennissen en nu heb ik ook nog het genoegen, j
voortaan mijn hoed te mogen a flemen voor vier j
getrouwde lieilkapiteins. Nu kan het wel, dunkt i
me, voor mij, e u voor Europa. Zoolanger althans j
geen menscheui'ters samen tiouwen, wil ik »vau j
'c huwelijk niets meer weten." i
Die twee laatste huwelijken hebben de deur
toe gedaan. Die heeren en dames vau het
Legerdes ^Heils zijn hard bezig ons geheel en al bet
binnenste buiten te keeren. Eeu Hollaudsche
kerkganger uit mijn tijd trok een behoorlijk
ernstig gezicht, in overeenstemming met de plaats
en het "doel, maar de Hfilssoldauui zoo zei j
de Eiiffplsche voorganger trekken geen gezicht j
zoolang nis een pilaar.
Neen, waarachtig, dat deden ze met. 't U as
of men iu eeu paardenspel kwam, zoo'u vroolijke
levendigheid heerschte er in de Hcilskerk op
Rapenburg. Men riep elkander vuu (ie eene zijde j
naar de andere wat toe, men floot, uien drong ,
om eene plaats te maken, eu uien deed dat alles
lachende eu ieder neuriede op eigene wijze eeu
vroolijk melodietje. Eindelijk warcu toen alleu
gezeten in de met vlaggen en eemg groen ver
sierde zaal en op een wenk van eeu der aanvoer
ders, die met zijn pet zwaaiende de maat sloeg
viuo- de gansche gemeente aan het Halleluja te
zingen Halleluja op de wijze vau :
11 allee, hallo, hallee, ballo,
Bij ons gaat alles zóó. ja zoo.
Bij dat gezang waaien dan al de heeren met
de armen eu knikken elkander zoo vroolijk eu
lachend toe. dat een oningewijde niet anders den
keu kun of hij is op een vroolijk partijtje. Als
men zich daarbij voorstelt dat eeuige soldaten
wegens de hitte hun jas hadden uitgetrokken en
dus in hun rooile vost door de menigte zich be
wogen, dun z;il men begrijpen hoe lovendig bet
tafereel was dat de zaal aanbood, niettegenstaande
van alle kanten de woorden vuur en bloed u
tejïougrijnsden.
Eindelijk, na veel gebed eu gezang, verschenen
de hoofdf'ictoren voor de plechtigheid oji de tri
bune; ten ivc.htey/.ijde du twee bruitien eenvoudig
in hot zwart gekleed met breede, witte sjerpen
over den schouder en het haar in deu bekenden
soldatenknoop achter tegen het hoofd; ter linker
zijde do twee bruigoms in uniform.
Verder was de tribune gevuld met mannelijke
en vrouwelijke kameraden en een paar kindertjes.
MIMI bad on men zong. en men deed dat alles
/oo blijmoedig, zco zonder vertoon van il'melarij,
dat ik zeer spoedig al mijne gomoodsbozwaren
bad ter zijde gesteld, en Die Wacht am Rhein
mede brulde alsof ik ook ouder de banier van
vuur en bloed ten strijde trok.
Ue, eeuige aanstellen], die ik opmerkte, was
het bidden en spreken in het Kngelsch. dat volzin
na volzin door den heer Schoen werd vertaald.
Voor wie Kngelseh verstonden was het verve
lend tweemaal hetzelfde te hoorcu, on voor wie
het nii.-t verstonden, wa.s dat Engelseh nog ver
velender.
Maar overigens ging het er echt vroolijk cu
joviaal naar toe.
>l)e bruiden on bruidegoms worden verzocht
op hunne voeten te gaan staan," werd er lachende
gezegd cu i'le geaeele gemeente, bruiden en
bruidego ris incluis, lachte mede en en
laatstgeuvu stonden op huuue voeten.
fa) Gewoonlili wordt deze pion twee velden
vooruitfb) Deze looper wordt uit^ebraeht met een tweeledi
u mte te maken voor den k
en orn het veld. F 7 te bestrijken, welk punt vóór dt
Daarna werden de »huwelijksartikelen" voor
gelezen en die voorlezing geschiedde onder zoo
veel onschuldige grappen, dat telkens een luid:
gelach de plechtigheid afbrak.
De verplichte gehoorzaamheid en trouw werd
o. a. vergezeld van een terechtwijzing aan het
adres van de mannen die dat we! graag hooren
maar aan hunne eigene verplichtingen niet denken.
»De mannen die over hunne vrouwen pruttelen
hebben juist vrouwen zooals zij verdienen."
Eu dan: »God brengt altijd den rechten man
en de rechte vrouw bijeen; Hij kiest ook het juiste
oogenblik om ze bijeen te brengen. Slechte huwe
lijken ziju die welke zonder God gesloten worden."
De Eugelsche Majoor spiegelde ons voor dak
het sluiten van zoo'n huwelijk a l'instar der
Salvalion Army nog zoo gemakkelijk niet ging, vooral
omdat dit het eerste huwelijk in Holland was, en.
zelfs het eerste dubbel huwelijk dat nog in het
Leger des Heils voorkwam. Daardoor wekte hij
verwachtingen bij ons op, die bitter teleurgesteld
werden.
Want eenvoudiger manier van trouwen hebben
ze zelfs op het stadhuis niet. Aan de betrokkenen
wordt alleen gevraagd, te verklaren: dat hun
geen wettige bezwaren bekend zijn, die hun
huwelijk zouden kunnen iu deu weg staau (een
der bruigoms zei: ja, eu zijne bruid zei: neen,
maar beide antwoorden scheuen\vokloeude geacht
te worden), slechts elkander te zullen liefhebben,
en alles te zullen doen iu het belang van het Leger
des Heils. Daarna steekt de bruigom een ring
aan den vinger der bruid, eu zegt, dat die ring
ter blijvende herinnering is aan de plechtigheid
van lieden en de daarbij gedane beloften, en ...
man eu vrouw zijn ze wat ze trouwens des
morgens volgens de wet reeds op het stadhuis
geworden waren.
Een gejubel was er van belang! Amen! bul
derde de ganscbe gemeente. Amen! Halleluja!
Men lachte en klapte in de handen eu stampte
met de voeten, alsof men iu de komedie zat.
Geeu spoor van erust!
Eeu kleine vergissiug bij het geven van dea
ring aan de bruid gedurende de plechtigheid,
werd door den voorganger zelfs lachende veront
schuldigd met de woorden: »Het is pas voor het
eerst dat ze trouwen."
We werden beleefd verzocht om weg te gaan,
want de zaal moest opgeruimd wordeu voor het
bruiloftsmaal dat te half zeven /.ou plaats hebben.
Als ze in de Port van Cleve voor zestig cents
zoo'n inaal durfden voorzetteu, zou het standje
heel gauw vcrloopeu zijn.
Thee met suiker of zonder naar verkiezing.
Later kwam er zelfs zoogenaamde thee met
witte puntjes.
Dunne sueedjes wittebrood en dunne sneedjes
krentenbrood eu brood met vleesch, maar
heel fatsoenlijk belegd eu niet opengeslagen".
Aan de thee heb ik me te goed gedaan. Aan
onze tafel bediende een meisje niet zulke vromg,
mooie oogen en heclemaal zoo'n vroom, mooi
gezicht; zij jubelde en danste en klapte iu de
handen zoo geheel overeenkomstig mijne eigen
gemoedsgesteldheid; eu zij vertelde mij daarbij
zoo berustend, dat hare heele familie haar
verstooten had, omdat zij bij het leger des Heils
zich had aangesloten; en zij deed alles zoo lief
eu legde zoo vertrouwelijk hare hand op mijn
schouder als ze mij verzekerde dat ik ook nog
te redden was, net zoo goed als vader Toon van
de Bloemgracht, dieu ze vroeger dronken
Toon noemden dat ik iederen keer maar weer
om eeu nieuw kopje thee vroeg. Zij zal voor mij
bidden, hot lieve kind. Eu als ik nog eens iu die
gemoedelijke, zachte oogen wil staren, dan zal
ik boe! naar de Gerard Doustraat moeten, wnnt
daar is ze »op de kerk".
Overigens was er aan den feestdis.cn uiet veel
zaaks. Men zong weer on bad, en verschillende
personen legden getuigenis af vau het geluk dat
hun door de bekeering was ten deel gevallen.
Daaronder was, behalve de straks genoemde Vader
Toon on meer andere heeren, die het Leger des
Heils vanden drank afgeholpen bad, ook nog een
soldaat (ik bedoel een vau Willeni III) wien het
geluk uit do oogen straalde, toen hij vertelde hoe
wonderbaarlijk pleizierig hij zich gevoelde.
Ik nam nog oen kop thee eu vroeg aun het
vrome mooie meisje, hoe dat toch zoo in eens bij een
menscli kon komen opzetten, alleen door dat
Leger des Heils, maar daar kreeg ik geen ant
woord op. Zij zei alleen maar, dat ze den heelen
dag wel juichen kou eu waarachtig, daar sprong
zij al weer hoen :
Hallee en halloo, liallee eu halloo
Bij ons gaat alles zoo, ja zoo.
Ik geloof dat liet geheim van den invloed dien
het Leger des Heils beeft, juist schuilt in de blij
moedige manier waarop zij vroom zijn. Van de
eeuwige verdoemenis hoort ge er geou woord.
Alleen vuu hot eeuwige geluk spreekt men. Ea
men eert er den Heer op vroolijken toon, men
zingt te zijner eere lofliederen op opgewekte wijzen,
uien wuift met de zakdoeken alsof men op een
bal masquéwas eu de voorgangers sporen hunne
volgelingen aan toch blijde te zijn on te lachea
en niet te denken: wat zou mijn domino daar
wel van zoggen.
Het Leger des Heils is eeu vroolijke godsdienst,
ecu die gelukkig maakt de andere zijn goed voor
oude mannen en vrouwen.
De bruiden spraken en de bruigoms. Een der
laatste zong vroolijke coupletten met het refrein :
»En ik wou en ik mocht en ik mocht en ik koa
niet uit de zaal (v. h. L. d. II.) blijven."
En allen juichten made en herhaalden het
refrein.
En blij vuu zin gingen alleu opgewekt huis
waarts.
Ik vroeg nog om eeu kop thee, maar er was
niet meer. 'k Had, geloof ik, dan ook wel dertien
kopjes gedronken.
v. R.
VOOR DAMES.
Vroitu'ctiklecilinfl. De c/oeile oude
tijd. Ifiiip Gnrclon-BaiLie.
Specii/ecrcnde kuiarrouven. Lederwerk.
Amerikuaiische dranken.
Weder wordt een voordracht over vrouwelijk
costuum door de pers besproken. Mevrouw Fischer