JP. 619 DE AMSTEKDAMMER A°. 1889 WEEKBLAD VOOE NEDEELAND Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTUS VAN MAURIK Jr. Ceder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad ff o. 124.) Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 5 Mei. Abonnement per 3 maanden f i.125, fr. p. p. f 1.27* Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0.1(1 Advertentiën van l?5 regels f 1.10, elke regel meer . . . 0.20. Reclames per regel 0.40. BB verandering van woonplaats wordt den Abonné's beleefd ver zocht niet alleen het nieuwe, maar ook het oude adres op te geven. INHOUD: VAN VERRE EN FAN NABIJ. FEUILLE TON: Vóór en na middernacht, Amsterd. schet sen door J. van Maurik Jr., V. Brieven;uit Groot-Mokum, door Dandoly. KUNST EN LET TEREN: Het tooneel in Engeland. Muziek in de hoofdstad, door F. Tentoonstelling van teekeningen door leden der Maatschappij Arti et Amicitiae". De plaatsing van de nachtwacht, door J. V. Hector Berlioz. De litteratuur der Goudamidskunst. VARIA. Hoe de oude onderwijs-garde het uit Keulen hoort donderen, (&# de plaat). SCHAAKSPEL. Beth-San, door Jo. van Sloten. Voor Dames, door E-e. ALLERLEI. INGEZONDEN. RECLAME. BEURSOVERZICHT. ADVERTENTIËN. Van verre en van nabij. In de Vereenigde Staten is een nationaal feest gevierd op eene wijze, waarvan men zich aan deze zijde van den Oceaan tenauwernood een denkbeeld kan maken. Het was op 29 April honderd jaar geleden dat George Washington, de yoortreffelijkste staatsman dien Amerika ooit heeft gehad, als eerste president van de jonge republiek optrad. Op de door hem gelegde grondslagen is thans een indrukwekkend gepouw opge trokken, en de nakomelingen, die de nage dachtenis van den voortreffelijken man met geestdrift hebben geëerd, hebpen alle reden om trotsch te zijn op hetgeen in die honderd jaren is tot stand gebracht. Het zij ons ver gund, hier het woord te geven aan een der welsprekendste burgers van de groote repu bliek, en de rede mede te deelen, door den heer Depew uitgesproken, welke het eeuw feest op uitnemende wijze karakteriseerde. »Wij staan heden op de grenslijn tusschen de_eerste en de tweede eeuw van den constitutioneelen regeeringsvorm. Er zijn geen wolken boven ons hoofd, geen schokken onder onze voeten. Eerbiediglijk danken wij den almachtigen God voor het verleden en met vertrouwen en hoopvolle verwachting gaan wij op vasten bodem de toekomst tegemoet. »De eenvoudige feiten van deze honderd jaren verlammen de verbeeldingskracht; met ontzag en met trots beschouwen wij het reuzenwerk, dat deze eeuw heeft gebracht. Onze bevolking is van vier millioen toegenomen tot vijf en zestig millioen. Haar middelpunt, dat sedert 1789 vijfhonderd mijlen westwaards is verplaatst, getuigt op welsprekende wijze Feuilleton. (Auteursrecht voorbehouden). VÓÓR EH HA IBDERMCHT. Amsterdamsche Schetsen 5) DOOR JUSTUS VAN MAUKIK JUNIOR. 't CAF III. GOENONG-API". (Vervolg.) , lederen avond groote voorstelling.Fransche.Duitsche, Engelsche. Deensche en Hollandsche lie deren en chansonnetten, voorgedragen door artisten van den eersten rang. Groot tooverballet Pantomime. Tombola om fraaie Prij zen. Gelegenheid tot gebruiken van de Indi sche rijsttafel in het prachtig gedecoreerde lokaal CaféGoenong-ApV'. Billijke con sumptie. Entree vrij. Vooral de twee laatste woorden van dit ver leidelijke aanplakbiljet, dat op de schuttingen van verschillende, in aanbouw zynde perceelcn, en aan enkele huizen, waar aangeplakt werd, prijkte, waren wel in staat om mij te doen be sluiten den langen weg naar het Café, dat zoo veel schoons beloofde, af te leggen. 't Was nog niet zoo heel gemakkelijk Gpenong-Api'' te vinden, want in wording zijnde straten van nieuwe wijken bestaan veelal slechts uit eenige geheel of half affebouwde huizen, veel modderige plassen, leine zandheuvels en met magere grasprietjes begroeide aardhoopen, waarin een paal staat met een houten bord, waarop de straatnaam is geschilderd. van de stichting van steden en de geboorte van staten. Nieuwe nederzettingen, die de wouden ontgonnen en de prairie nveroverden-en die vier millioen landhoeven voegden bij de weinige duizenden, die den steun uitmaak ten van Washington's republiek, vormen eene van de grootste graanschuren der wereld en openen onuitputtelijke bronnen voor den nationalen rijkdom. De nog op lagen trap staande nijverheid, welke door eene der eerste regeeringsdaden van ons nieuwe bestuur werd aangemoedigd, geeft thans een loonenden arbeid aan meer personen, dan het geheele bevolkingscijfer bij het begin van Washing ton's presidentschap bedroeg. Het geheele bedrag van hare jaarlijksche productie, zeven duizend millioen dollars vertegenwoordigende, verzekert aan de Vereenigde Staten de eerste plaats onder de industrieele landen van de wereld. Binnen onze grenzen heef t hèt spoor wegnet de helft, ons telegrafennet een vierde van de uitgebreidheid van alle lijnen op de wereld, een bewijs voor den omvang, de verscheidenheid en de waarde van den binnenlandschen handel, die onze Staten, _ zoo noodig, onafhankelijk maakt en in eigen behoeften doet voorzien. Onder gunstige staat kundige omstandigheden hebben deze hon derd jaren van ontwikkeling de som van onzen nationalen rijkdom gebracht tot een cijfer, dat in duizend jaren niet is bereikt door het moederland zelf, al is dit onder de moderne staten de rijkste. «Slechts twee-honderd-negen-en-zestig jaren zijn verloopen, sedert de kleine schare pelgrims op de Plymouth-rots landde, en ons volk, dat nog slechts een vijftiende van de bevol king der aarde uitmaakt, bezit een vijfde van de mijnwerken, een vierde van de nijverheid, een vijfde van den landbouw en. een zesde van den rijkdom der geheele wereld. »Het realisme van den stoffelijken voorspoed, de meest fantastische scheppingen overtreffend van de dichters, die het menschdom hebben verbaasd en verrukt, zou vol gevaren voor het heden en vol bedreigingen voor de toe komst zijn, indien de deugd, het verstand en de onafhankelijkheid van het volk niet ge lijken tred hield met de verstandige regeling van het gebruik en de strenge voorkoming van het misbruik dier welvaart. Maar tegelijk; met den aanwas en de macht van die groote factoren, welker kapitaalophooping de ont zagwekkende snelheid der uitbreiding van ons nationaal domein heef t mogelij k gemaakt, tegelijk met de opening der verkeerslijnen, die ons land n hebben gemaakt en onze hulpbronnen hebben geschapen, hebben de wetgeving van de republiek en de Staten in hunne controle zich uitgebreid. Twintig millioenen, de overgroote meerderheid onzer volwassen bevolking, die het gezag der ver schillende kerken erkennen, twaalf millioen kinderen, die de gewone scholen bezoeken, driehonderd-vijf-en-veertig universiteiten en inrichtingen voor hooger onderwijs voor man nen, tweehonderd dergelijke inrichtingen voor Voor een Amsterdammer, die in het midden der stad woont, zijn dikwijls die wijken minstens even onbekend als de naam van den eigenaar die het Caféhad geopend. Eindelyk had ik,met een drietal vrienden die mij de eer bewezen mij op mijn tocht te vergezellen en die ik gemakshalve als de lange, de dikke, en de blonde zal aanduiden, de straat die we zochten, bereikt. Een man, die de wacht hield bij een keet vóór een nieuw huis, waarin men 's avonds bij licht aan het werk was, had ons, op onze vraag, of hij Goenong-Api" kende, in de verte een roode lantaren gewezen en lachend gezegd: Daar is 't. Nou! uwe zal d'r van geniete; 'k ben d'r gusteren avond ook ereis even in gedui keld, 't Is fijne pik, hoor! maar 't kost niet veul." We gingen nog eenige minuten verder en stonden toen in het reeds dicht bewoonde ge deelte der nieuwe straat, waar voor de deur van 't Caféeen hoopje volk stond te kijken naar een groot aanplakbiljet dat, door het roode licht uit de lantaren grillig beschenen, de bovenaangehaalde woorden deed lezen en tevens de af beelding liet zien van een vuurspuwenden berg die, naar mij voorkwam, met chocolade, bessensap en saffraan was geschilderd. We traden binnen en kwamen in een lang werpig lokaal, dat blijkbaar zoo lang en mager was geworden, doordien men de zij- en binnen kamer met liet overdekt binnenplaatsje en een achterkamer had yereenigd tot n pijpenlavormige ruimte, die een honderdvijftiglal be zoekers, als haring in een ton op elkaar gepakt, herbergde. Een dikke mist van tabaksrook belette ons in de eerste oogenblikken te onderscheiden hoe de zaal er uitzag en wat er achterin op een tooneel, dat in grootte en vorm machtig veel van een alkoof had, vertoond werd. Langzamerhand gewenden onze oogen aan den rook en konden wij het rijk gedecoreerde lokaal" goed opnemen. vrouwen, vierhonderd-en-vijftig opleidings scholen voor natuurwetenschap, rechtsgeleerd heid, geneeskunde en theologie, brengen den verachter der wetenschap en den demagoog tot zwijgen en zijn de hechte steunpilaren der beschaving en der vrijheid. ^Talrijk zijn de veranderingen geweest in de regeereiide huizen en de staatsbesturen van Europa, maar in onze dagen leeft het Amerikaansche volk, na alle verblindende ont wikkelingen dezer eeuw, nog steeds gelukkig onder den door Washington ingevoerden re geeringsvorm. De constitutie is gedurende al dien tijd alleen geamendeerd in overeenstem ming met de grondregelen, die in het oor spronkelijk document zijn neergelegd en in den geest van de overgeleverde meeningen der vaderan. De eerste groote toevoeging be stond in het opnemen der BUI of Rights en de laatste verrijkte onze grondwet met het onsterfelijk beginsel der onafhankelijkheids verklaring : gelijkheid van alle menschen (blanken en kleurlingen) voor de wet. »Geene crisis is te gevaarlijk geweest voor de macht dier grondwet, geene ontwikkeling te snel voor hare toepassing, geen uitbreiding kon zich aan haar doortastenden doch rustigen invloed onttrekken. Die grondwet heeft een geheel gemaakt van verschillende natio naliteiten, met strijdige traditiën, gewoonten, toestanden en talen; zij heeft die bezield met haren geest; zij heeft haar hartstochtelijke liefde en eerbied ingeboezemd. »De zon van ons geluk stijgt nog steeds hooger en hare stralen verlichten uitgebreide streken, die nog onbezet en onontwikkeld zijn, en die voor millioenen een gelukkig tehuis kunnen worden. De vraagstukken die betrekking hebben op de bevoegdheid der regeering en op de uitbreiding of beperking van het gezag der bondsconstitutie, zijn zoo volkomen en zoo tot aller tevredenheid op gelost, dat onze politieke verdeeldheden slechts die gezonde tegenstelling van partijen ten gevolge hebben, die noodzakelijk is voor het behoud der vrijheid. Onze staatsinstellingen zijn in den volsten zin schild en wapen tege lijk voor den strijd der vrijheid, en de vol ledige bescherming tegen elk gevaar, dat de vrijheden des volks bedreigt, zal altijd wor den gevonden in de intelligentie, welke deze instellingen op rechten prijs weet te schatten, en in den moed en de zedelijkheid, waarmede haar gezag wordt uitgeoefend. »De geest van Washington vervult onze uit voerende macht. De presidenten, die hem opvolgden, hebben zich wellicht niet verheven tot de volle mate zijner grootheid, maar zij mogen niet te kort schieten, als hun zijn maatstaf wordt aangelegd voor hetgeen zij aan hunne waardigheid en aan het volk ver plicht zijn. Indien Washington's leven en zijn karakter door de komende geslachten ernstig worden bestudeerd en goed worden begrepen, zullen die voor hen eene vrijzinnige opvoeding zijn voor het leven in kleinen en in grooten kring, eene opvoeding tot burger De wanden waren over de geheele lengte be spannen met papier-sans-fin" of doek, met pa pier beplakt en daarop was door de kunstvaar dige hand van den eigenaar-ondernemer der vermakelijkheid", zoo noemde de rnan zich later zelf,_ een tropisch landschap geschilderd, dat afwisselend genoeg heerlijke palmboomen en cactussen van Spaansch groen, bergen van Berlijnsch blauw en rotsen van cacao of bruine suiker vertoonde. In 't midden van iederen zij wand vertoonde zich op het schilderstuk een deugd en vaderlandsliefde, tot liefde voor en toewijding aan eensgezindheid en vrijheid. »Met haar geestdriftwekkend verleden en haar schitterend heden kan de bevolking dezer Vereenigde Staten, de erfgename van honderd jaren, verwonderlijk rijk in alles wat den roem en de grootheid eener natie ver hoogt, met volhardend vertrouwen in de vast heid en de lenigheid harer constitutie, en met een ruim vertrouwen op eigen kracht, de komende eeuw met hoop en vreugde begroeten." Gelukkig het volk, waarvan zóó kan wor den gesproken, zonder dat men met een wei willenden doch eenigszins medelijdenden glimlach aan de overdrijving van den feest roes behoeft te denken! BRIEVEN UIT GROOT MOKUM. Amice! De Meidagen zijn de dagen der opstanding in dubbelen, in driedubbelen, in vollen wanhopigen zin. Een krachtige predikatie van algeheele los making" schijnt in de huizen gevaren te zijn; want overal stoot men op dingen, die je gewend bent fatsoenlijk en eerbaar op den grond te zien, en die thans ongegeneerd, op hun kop staande of op hun rug liggend, de pooten onbeschaamd in de lucht steken; afgenomen spiegels houden heur aangezicht melaatsch van kalk en andere spatten somber achter witte doeken verscholen; afgebroken gor dijn- en schelkoorden bengelen heen en weer als zooveel uitnoodigingen om je in een hangenden toestand te verplaatsen en zóó aan alle aardsche onrust en herrie te ontkomen. In gangen en por talen steunen allerlei soort matrassen tegen de muren, gelijk opgeheven grafzerken en als op een kerkliof dwaalt de ongelukkige eigenaar er tus schen rond, niet wetend waarop hij dien nacht zijn hoofd zal nederleggen. In vele huisgezinnen heerscht een soort kinderkoliek" die verkeerdelijk aan gal wordt toege schreven, want de ware oorzaak moet worden ge zocht in de tallooze kliekjes gekimde" augurken, afgewisseld door restjes ingemaakte vruchten, die opgeredderd worden door een kindermaag die niet'; gauw gevuld is. De oor- en kiespijn, die Bloeimaand aan de grooteren" schenkt, kan men zonder gewetens wroeging op rekening stollen van den wreedaardigen tocht die despotisch heerscht in ieder huis en de pas gelapte" ruiten van kwaadheid uit haar roeden doet springen. Waarom iemand, die iets anders bewoont dan een hollen boom, ooit een lofzang op de Mei maakt, begrijp ik niet een serie uitgezochte vloeken en verwenschingen is veel natuurlijker en dat zoo iemand zich werkelijk, door de maand zelf, daartoe zou laten inspireeren, weiger ik be paald te gelooven. Hoe zou je aan je inktkoker en je rijmwoordenboeken komen? Waar zou men een leeg puntje van een tafel kunnen machtig worden waar je langer dan vijf minuten staan" mag, zonder op geschrikt te worden door de overredende stem van de een of andere /,scurikgodin" met gerim pelde, uitgebeten zecpsophanden die je, terwijl ze vrij en toegevend behandeld, waardoor de aan schouwer het vooideel genoot, dat huizen en menschen in de verte even duidelijk en groot waren als op den voorgrond; daarentegen was hij uiterst streng geweest in de proportiën: alle menschen waren kleiner dan de boomen, en alle boomen waren lager dan de bergen enz. De lucht was heerlijk kobalt-blauw met witte vlekken, krulsgewijze over elkander gelegd. Op den voorgrond prijkten klapperboomen vol vruchten, stekelige caktussen en heesters, en De soort van puntig oploopendei), grijzen clownshoed, uit welks bol een pruik vuurrood en kanariegeel haar groeide, omgeven door een groote menigte gramvig gele watten, waarop enkele plakjes roode biet gekleefd schenen; ver moedelijk moest alles te zamen een uitbarstenden vulkaan voorstellen. De perspectief was door den teekenaar zeer des Vtuwe daartusschen zag men een ongeloofelijke ver scheidenheid van voorstellingen, o. a. een inlandsch gezin een vreedzame karbouw een kar met inlanders voorttrekkend een tijger die met opgesperden muil gereedstond om de speer van een krijgsman, misschien ook wol den held zelf, te verslinden. Doch waartoe woorden, wanneer de teekenstilt bij de hand is om een