DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 635 begrepen en gekoesterd te worden door koningen «n prinsen. Wat kwam het er bij de portretten die z\j maakten op aan, of onderdeelen scherp werden weergegeven tot leelijk of zelfs triviaal wordens toe, of het karakter overdreven werd, de uitvoering was krachtig en stout: alles was ernst, eerlijkheid, waarheid en leven wat er aan was. En de koningen en prinsen namen er zoo genoegen mee. Tegenwoordige burgers en burge ressen, als zjj zich verwaardigen een beetje van haren kostbaren tijd op te offeren voor pozeeren, wenschen zichzelf lief, geflatteerd, en aangenaam voor het oog, uitgeschilderd te zien, in een woord, z\j willen er netjes op staan". 22 Aug. '89. V. VILLIERS DE L'ISLE-ADAM. Een zonderling, zeer talentvol dichter en novellist is overleden, Villiers de ITsle-Adam, bekend door Contes cruels, Histoires insolites, Contes fantastifjues en een aantal andere werken, die aan Edgar Poe en Hoffmann doen denken. Villiers de l'Isle-Adam was geheel de persoon van z\jn werken, fantastisch, somber, buiten de wereld; in deze houding lag natuurlijk veel affectatie, maar h\j dreef haar zoover, dat het honorarium voor zjjn werken hem vaak onverschillig was. Villiers de risIe-Adam beweerde van de familie van dien naam, in de Middeneeuwen beroemd, en naar men meende uitgestorven, af te stammen; hij begaf zich indertyd naar de Tuilerieën om er zijn rechten op de troon van Griekenland te bespre ken, en voerde een proces tegen den schrijver eener romantische revue, wegens het belasteren" van een zijner voorvaderen. Villiers de l'Isle-Adam had een zeer artistieken, curieusen, indrukwekkenden stijl; een soms opzet telijk zonderling, maar krachtig, kleurig, toch vol komen zuiver Fransch. Zijn debut, een werk Iris, dat door het groote publiek niet gewaardeerd werd, deed hem door Th. Gautier en Baudelaire opmerken; in lateren tijd waren zijne novellen in Figaro en eldeis steeds geliefde lectuur. Onder de werken van Villiers laatste periode behooren L'Amour supréme, Tribulat Bonhommet, Akédysserüen l'Eve Future, waarin hij Edison, die op dit oogenblik te Parijs vertoeft, als een der hoofdpersonen van zijn verbaal doet optreden. Hij laat daarin een jong edelman, edel van ziel en vol intelligentie, een beeldschoone jonge vrouw ont moeten, die ongeneeslijk dom is, die hij niet be zitten mag, en daarop tot stervens toe verliefd worden. Edison waagt dan, om zijn jongen vriend, Lord Ewald, te redden, eene zonderlinge, tragische proef; hij vervaardigt eene kunstmatige vrouw, eene andreïde", duizendmaal volmaakter dan de volmaakste automaten; hij geeft haar de wónderhare schoonheid, dezelfde oogen, dezelfde bewe gingen die het schoone meisje heeft. Dan weet hij er het domme meisje toe te brengen, met haar welluidende stem voor den phonograaf prachtige woorden, die zij niet begrijpt, te declameeren; de phonograaf, in de pop aangebracht, zal de andreïde" tot ziel dienen. De physieke gelijkenis is zoo treffend, dat Lord Ewald, haar op een avond op Edison's bui ten, Menlo-Park, ontmoetend, meent de schoone vrouw te zien; dan echter klinken van die lippen, die tot heden enkel lage domheden hadden gezegd, schoone, edele, diepe woorden, harmonisch als van een schoon gedicht, en Lord Ewald is genezen. Edison heeft hem de toekomstige Eva" laten zien; hij heeft eene schoone ziel in het schoone lichaam geplaatst, en dit zal ongehinderd den jongen Lord behooren. Dit curieus gegeven, om kleed met al de pracht eener schitterende verbeel dingskracht, vormt een onweerstaanbaar boeiend verhaal. Tribulat Bonhommet is ironisch; het teekent den philister, vijand van ieder ideaal, met sarcas tische trekken. L'Amour supréme, Axel en andero zijn mystisch en dichterlijk; Villiers veracht er met groote innigheid het teekenen van onbedui dende details, maar heeft in majesteit van stijl, in philosophische vinding en poëzie zijn gelijke nauwelijks onder de novellisten van zijn tijd. DE GUILLOTINE EN HARE GESCHIEDENIS. Nu de centenaire van de vreeselijkste dagen der Revolutie nadert, die Frankrijk in eene zee van bloed veranderen zouden, de periode waarin de heul de gewichtigste en meest bezige persoon in den staat was, kan het belangwekkend zijn, om trent den heer Guillotin en zijne uitvinding het een en ander op te halen. Had de beul zelf de tallooze offers dag aan dag het hoofd moeten af slaan, zijn arm zou er bij verlamd zijn, zelfs wan neer zijn zenuwen, want ook een beul moet toch ten slotte nog zenuwen hebbon, de vreeselijke menschenslachting hadden uitgehouden. Daarom kwam eene machine, oorspronkelijk door een philanthroop uitgevonden om het lijden van het slachtoffer te verminderen, hier zeer gewenscht hare hulp bieden en den moord in massa moge lijk maken, door den arbeid van den beul te ver eenvoudigen. De geschiedenis der guillotine is in hoofdzaak reeds spoedig bekend geworden; toch zijn later ontdekte bijzonderheden nog eigenaardig genoeg. De uitvinder, dokter Guillotin, behoorde tot des konings lijfartsen en was lid der Assemblee nati onale. In deze laatste qualiteit had hij het vol gend voorstel gedaan: Misdaden van denzelfden aard worden met dezelfde soort van straf bestraft, welke ook de rang en stand van den schuldige mogen zijn". Dit voorstel werd in de zitting van 21 Januari 1790 aangenomen en tot wet gemaakt; de koning zette zijn handteekening er onder. Het was in overeenstemming met de door hem goedgekeurde gelijkheid der doodstraf, dat juist drie jaar later, 21 Januari 1793, zijn hoofd onder de guillotine viel. Niet minder opmerkelijk is het, dat Robespierre, door wien zooveel bloed zou vlooien, zich uitdruk kelijk in de conventie tegen de doodstraf had verklaard, daar de maatschappij niet het recht heeft, een harer leden, hoe strai baar en gevaarlijk ook, te dooden, en daar de doodstraf niet de hard ste aller straffen is." Voor het voltrekken der straf stelde dokter Guillotin in de Assemblee Nationale de door hem uitgevonden machine voor, die toenmaals nog geen naam had, en die later den koning, wiens lijfarts hij was, en wien hij getrouw was toegedaan, zou dooden. Guillotin meende, dat deze machine het leven geheel zonder pijn wegnam. Hij werkte trou wens niet geheel oorspronkelijk, want reeds waren hier en daar in Schotland, Italië, Duitschland en zelfs op eenige plaatsen in Frankrijk, eenigszins gelijke machines, minder geperfectionneerd, in gebruik. Reeds in de Chronique van Jean d'Authon, eenige jaren geleden opnieuw door Paul Lacroix (bibliophile Jacob) uitgegeven, komt eene beschrijving voor van eene executie te Genua, in 1507, waarin men duidelijk de guillotine herkent, die toen mannagha heette. Een geleerde te Bologna, Achille Bacchi, heeft daar ook, iu 1555, uitge geven Symbolicarum quaestionum de universo genere libri VI, waarin onder de afbeeldingen ook eene mannaglia voorkomt. In 1632 werd zij gebruikt in het midden van Frankrijk; Montmorency werd er te Toulouse mede onthoofd. Guillotin droeg steeds kleine modellen zijner uitvinding bij zich, met welke hij voor zijne vrien den aan kleine popjes het hoofd afsloeg. In Parijs maakt de mode zich van alles meester, en weldra merkte zij zelfs de guillotine op en annexeerde haar. De dames droegen kleine gouden guillotines als oorhangers en broches, de fatten als doekspel den. Op elegante diners werd gevogelte en visschen daarmede onthoofd, en in een ballet, Les quatre fils Aymon, onthoofdde men de vier Heems kinderen met de guillotine. Hoevelen van dege nen, die zich aldus in scherts met de guillotine bezig hielden, zullen later in vreeselijken ernst met de werkelijkheid hebben kennis gemaakt. Zooals alle uitvinders was ook dokter Guillo tin vol geestdrift voor zijne machine. Met mijne machine, mijne heeren," riep hij in de Assemblee uit, sla ik u in een oogwenk het hoofd af en gij gevoelt niets, absoluuts niets, hoogstens eene kleine verkoeling aan den hals." De Assemblee lachte, misschien vooral om het u"; later zouden talrijke leden ondervinden of de sensatie meer dan eene kleine verkoeling was, zonder hun be vindingen te kunnen meedeelen. Bekend is het, dat de mand, waarin de hoofden vielen, van tijd tot tijd vernieuwd moest worden, als zij stuk ge beten was door de tanden der slachtoffers. Tot dusver had de machine" nog geen naam gehad. Nu verscheen in een blad het volgend spotdicht: Guillotin, Médecin Politique, Imagine un beau matin. Que pendro est inhumain ?, Aussitót II lui faut Un supplice Qui sans corde, ni poteau, Supprinie du bourrcau L'office Et sa main Fait soudain La machine Qui simplement nous tuera Et que l'on nommera: Guillotine. Dit versje werd naar eene algemeen bekende melodie gezongen, en weldra heette het moordtaig guillotine, welke naam alleen na de ont hoofding des konings een tijdlang met Louisette of Louison afwisselde, misschien ook naar Doctor Louis, die er rapport over uitbracht. In Maart 1792 besloot de Assemblee législative haar als officieel onthoofdingswerktuig aan te nemen. Nu kwam het er op aan, haar in natuurlijke grootte te doen vervaardigen en dan te probeercn. Hoeveel vertrouwen de dokter ook in zijne uit vinding stelde, en hoe weinig pijn zij zou doen, op zichzelf probeeren wilde hij haar toch niet. Men wist intusschen wel raad. Het is op een somberen Aprilmorgen in 1792, dat de beslissende proef op een der binnenplaatsen van de gevange nis Bicêtre zal worden genomen. Een aantal timmerlieden zijn bezig, onder leiding van hun patroon de zonderling gevormde machine op te slaan. Op een houten cstrade, mot treden, steken twee balken van tien voet lengte loodrecht om hoog. Tusschen deze beide balken, die eene sleuf hebben, kan eeno soort van bijl, in den vorm eener halve maan, loodrecht op en neerglijden; do bijl wordt in rust door eene veer tegengehouden. Een druk op de veer, en de bijl, door gewichten nog zwaarder gemaakt, valt neer. Tusschen twee dwarsbalken is eene cirkelvormige opening aan gebracht, waardoor een mensch het hoofd kan steken. Is dit geschied, dan wordt door een een voudige inrichting de opening zoo nauw, dat zij juist om den hals sluit. Voor deze opening is een valplank aangebracht. Gedurende deze toubereidselen verschijnen voor de tralievensters, die op de binnenplaats uitzien, bleeke gezichten, met be zorgden blik het toestel beschouwend. liet zijn de gevangenen, die niet ton onrechte nieuwsgie rig zijn. Behalve den timmermansbaas, die de ma chine lachend zijn demoiselle" noemt, omdat zij nog niet ingewijd is, bevinden zich nog twee groepen van personen op de binnenplaats; iedere groep bestaat uit vier personen. De eene groep vormen dokter Guillotin en dokter Louis, lijfartsen des konings, Pinel en Cabanis. Guillotin is zenuwachtig en opgewonden en verklaart zijne uitvinding nogmaals, maar ziet van tyd tot tijd onrustig om, alsof hij iemand verwachtte. Iu eon hoek der binnenplaats staat de tweede groep, die met niet minder belangstelling het oprichten der machine volgt, ofschoon zij zich meer bescheiden op den achtergrond houden. Hunne belangstelling is zeer gerechtvaardigd. Het zijn, monsieur do Paris," de beul Samson, een man van middelbare jaren, met een open gelaat en vriendelijken glim lach ; de drie anderen zijn zijn zoon en een paar helpers. Thans wordt door twee mannen een handkar binnen geduwd. Ha, eindelijk!" roept Guillotin te vreden. Op de kar liggen drie zakken, in icdereu zak is een lijk, door de administratie der hospitalen daarvoor afgestaan. De beul metzijp.e helpers maken zich van het lijk meester, gespen het op de plank vast en steken het hoofd door de opening. Dan drukt de beul op de veer, het mes valt suizend neer en het hoofd rolt op den grond. Guillotin stoot een vreugdekreet uit, de toeschouwers wenschen hem geluk; hij en dokter Louis omarmen elkaar. De geestige timmermans baas noemt nu de machine madame". De tweede proef had denzelfden uitslag, maar bij de derde was het hoofd niet volkomen van den romp ge scheiden, en moest met het mes losgemaakt wor den. Men schreef echter dit ongeval niet aan de machine toe, en telde het niet; tegen 25 April werd, uit aanmerking van het ongeduld der be volking," dus bij wijze van proef op een levende, de executie van Jacques Nicolas Pelletier, die als dief en moordenaar veroordeeld was, bepaald. Ofschoon ook deze proef uitmuntend gelukte, moest het instrument nog op eigenaardige wijze tot volmaking gebracht worden. Gelijk gezegd is, had de valbijl bij het derde lijk niet geheel haar plicht gedaan, en het hoofd slechts op drie vierden van den romp gescheiden. Men had den koning van de proef op de binnen plaats van Bicêtre gesproken, en ook hem dit lastig incident niet verzwegen. De zaak interesseerde Lodewijk XVI, die een goed werktuigkundige, onder anderen een uitste kend slotenmaker was. Hij liet zich daarom door Dr. Louis de machine nauwkeurig uitleggen; de dokter nam een potlood en toekende het instru ment uit. De koning bekeek het aandachtig, en zeide toen, het potlood overnemend: Zie eens, hier ligt de fout, de bijl moest niet halvemaanvormig maar driehoekig zijn, en schuin als eene zaag aankomen ; dan zou het mechanisme nooit weigeren." Hij veranderde daarop met het potlood de teekening. Inderdaad had hij zeer juist gezien, de guillotine werd naar 's konings teekening ver anderd en weigerde nooit. Negen maanden later sneed zij den koning het hoofd af. Het was aan het tribunal révolutionnaire voor behouden, de voordeelen der guillotine in het helderste licht te stellen. La fille a Guillotin" scheidde in Parijs alloen in vijf maanden 2700 hoofden van den romp, zonder ook maar nmaal te weigeren. In honderden exemplaren werd zij in de overige steden van Frankrijk opgericht, en maakte er, tot na Robespierre's dood en het eind der Terreur, nog duizenden en tienduizenden slachtoffers. loden dezer overleden, kan geen zeer vruchtbaar schrijver genoemd worken. In 1832 geboren, werd hij tot architect opgeleid, maar al spoedig legde hij zich op den tooneelarbeid toe. Zijn eerste stuk was Doktor Davy" en werd in het Lyceum Theatre opgevoerd en zijn Mate of Montjoy" verwierf een prijs. Met zijn verdere werken behaalde hij hoogs tens een succes d'estime en eerst in 1870 gelukte het hem, een stuk te doen spelen, dat niet slechts een oogenblikkelijk en zeer groot succes had, maar dat ook nog tegenwoordig gaarne gezien wordt. De Twee Rozen" werd in het Lyceum Theatre opgevoerd. Henry Irving speelde de rol van Digby Grant, het stuk werd 300 maal achtereen gege ven in dien tijd iets ongehoords. Het is een huiselijk blijspel in den door J. W. Robertsen ingevoerden trant, met een levendigen dialoog, een eenvoudige, maar handig gebouwde intrige en het wemelt van puntige gezegden. Het schonk Irving voor het eerst de gelegenheid het publiek de blijken te geven van zijn grooten aanleg als komiek, en zijne eigenaardig en geachuveerd spel droeg er niet weinig toe bij, het stuk te doen slagen. Tengevolge van het succes van do Twoe rozen" kreeg Albery talrijke bestellingen, maar geen zijner later geschreven stukken Twee doornen", Appelbloesems", Trotsch" en Ver geven" behaalde evenveel succes ; slechts de Pink Dominoes", eene bewerking van het stuk van Hennequin, dat in het Criterion Theater werd opge voerd, viel in den smaak van het publiek, en al ontving Albery hiervan al het honorarium, al de verdienste kan men er hem toch niet van toe kennen. Door zijn dood wordt Miss Mary Moore, de beminde actrice van het Criterion Theater, weduwe. In den Plantageschouwburg der HH. Van Lier, Fransche Laan, zal met l September weer de heer Holden met zijn vermaarde marionetten op treden; van Woensdag 4 September zullen er ook, behalve de avondvoorstellingen te 8 uur, middag voorstellingen van 2 tot 4 uur zijn. De marionet ten zullen, zoowel door ouders even als door het jeugdige publiek, weer met evenveel geestdrift als vroeger begroet worden; de balletten, optochten en gevechten der kleine acteurs geven de illusie van eene voorstelling in eon wereld-schouwburg. V A R I A. TOONEEL EN MUZIEK. Modelopvoeringen van Figaros Iloclizeit". Te Salzburg, de geboortestad van Mozart, aldus meldt men aan den Tügl. liundsch. zullen in Juli van het volgende jaar modelopvoeringen van Figaros Jlochzeit plaats vinden, en wel onder medewerking van de beste zangers en zangeressen der verschil lende Duitsche operas. Het groote succes, dat de modelopvoeringen van Don Juan" twee jaar ge leden bij gelegenheid van het eeuwfeest van dat werk behaalden, heeft het plan voor deze opvoe ringen van Figaro" doen rijpen. Een groot ge deelte van de kunstenaars en kunstenaressen, die bij het Don Juan"-feost hunne medewerking verleenden, is ook nu uitgenoodigd het volgende jaar zijn bijstand te verleenen. Toenmaals diri geerde Hans Richter Mozarts meesterwerk; Theodor Reichmann, Heinrich Vogl, Staudigl, Marie Wilt, Marie Lehmann, Bianca Bianchi zongen o. a. de hootdrollen. Hans Richter zal dit staat reeds vast ook de modelopvoeringen van Figaros Hochzeit" dirigeeren, en onder zijn leiding waar schijnlijk weer de eerste Duitsche kunstenaars in Mozart-stad vereenigen. Twee jaren geleden von den er in Bayreuth geen .FesfspjeZ-opvocringen plaats; ook het volgende jaar, wanneer deze eveneens niet plaats vinden, zal Mozart's geboor testad zeker de meest bezochte verblijfplaats van muziekkenners en muziekliefhebbers zijn. De man van Sarah Bernhardt, de Griek Jacqucs Damala, die den vorigen winter hier nog in La Tosca optrad, is overleden. Zijn dood is veroor zaakt door het overmatig gebruik van morphine en cocaïne, welke vergiften in Parijs, Berlijn en Londen in sommige klassen der maatschappij aan de orde van den dag zijn. Sarah Bernhardt heeft gedaan wat zij kon, om hem van het misbruik dezer sümulanten, die zijn gezondheid en zijn verstand ondermijnden, af te brengen; al hare pogingen waren vergeefs, hij wist zich de mid delen in het geheim to verschaffen; zelfs werden na zijn dood nog enorme hoeveelheden ervan in zijn slaapkamer gevonden. Damala, die attachéwas bij de Grieksche le gatie te Parijs, werd eerst door zijn huwelijk met do beroemde tragédienne een persoon van betcetenis voor de Parijzenaars. In April 1882 reisde Sarah plotseling met haren kameraad, die to Napels onder den tooneelnaam Doria" in haar gezelschap medespeelde, naar Londen, liet zich met hem trouwen, en maakte met hem in een extratrein oen huwclijksrcisje, over Marseille naar Madrid. Toen hij daarna als Armand Duval met Sarah optrad, was de algemeene opmerkzaamheid op den knappen Griek gevestigd; maar spoedig was hij het tooneellevcn moede en nam dienst bij het leger in Tunis. Toen hij onverwacht naar Parijs terugkeerde en met Sarah scènes had. werd hunne verhouding een courantenonJorworp, on gedienstige vrienden wisten de oneenigheid te doen voortduren. Later werd alles weer bijgelegd; in de laatste jaren traden zij weer samen op. Daraala was een elegant acteur; vooral in den lateren tijd vervulde hij,door hot samenspelen met Sarah Bernhardt, die hij zeer goed ter zijde stond, met voel intelligentie en kracht zijn rollen. Xijn eerste en laatste optreden in Parijs was in La, Dame aux Cumflius. Damala's lijk zal op verlangen zijner moeder gebalsemd en naar Griekenland worden overge bracht; ten huize van Sarah Bernhardt is een Grieksche lijkdionst gehouden. Franrois Coppée zal dezen winter in de Com dieFranc.aisc een stukje in n bedrijf doen opvoeren, Le pater genoemd. James Allery. Uit Londen wordt d.d. 17 dezer gemeld: De tooneeldichter James Albery, den LETTEREN EN WETENSCHAP. Naar aanleiding van de receptie der maires bij den president der Republiek zendt men aan Figaro de geboden van den maire". Hot stukje is onderteekend: een van de 11.182 maires van het banket van Zondag", en luidt: La Loi comme l'Eglise a ses commandements. Pour un maire, apprenez quels sont les régloments: A la maison commune tre journellement. Liro tous les placets tres attentivement, Y répondre en bon stylc et surtout promptement. A monsieur Ie préfet crire exactement, Avec Ie sous-préfet procéder mêmement. Recevoir Ie public toujours courtoiscment Même alors quïl se plaint du maire injustement. Puis surveiller l'éeole et paternellement. Parier a, chaque enfant qui lo trouve assommant. Chose plus grave encore, uuir des cceurs aimants Qui bientöt maudiront Ie maire et leurs serments. Au chef-lieu do canton moner une fois l'an Les conscrits que l'Etat tient a voir comme Adam. Agir aux lections impartialement, C/ar c'est ce qu'avant tout veut Ie gouvernement. Présidor Ie Conscil, en subir bravement Les stérilos débats sans découragement. Ne rccevoir jamais Ie moindre traitemcnt, Et souvent du pays aucun remerciement. Tel est Ie sort d'un maire habituellement. Parfois il peut avoir un dédointuagement, Mais il faut pour cela mourir subitement. Le peuple alors mu dit trop tardivoment: 11 fut un maire habile et d'un grand dévouement. Accompagnons Ie corps avec recueillement. Le beau jour de sa vie est son enterrement. Een gesprek met Edison. De Parijsche editie van den New-York llerald geeft in een harer laatste nummors een belangwekkend gesprek weer, dat een van haar medewerkers met Edison, in diens woning te Parijs, het Uötel du Klim", gehad heeft. Allereerst vroeg de interviewer natuurlijk naar den indruk, dien Parijs op den grooten Amerikaan maakte. Te oordeelen naar dat, wat ik er tot nu van gezien heb," antwoordde Edison, vind ik het immens. Ik heb mij voorgenomen, het, alvorens weer te vertrekken, geüeel en al te leoren kennen. Gisteren maakte ik met een mijner vrienden per rijtuig een toertje door de straten van de stad. Nadat wij een poos gereden hadden, vroeg hij mij, of ik wel wist, waar wij ons bevon den. Ik sloot de oogen, om het plan van de stad een oogenblik te bekijken en antwoordde dat wij vlak in de nabijheid van de Place Vendöme moesten zijn." lloe," viel de interviewer hem in de rede, gij sloot uw oogen, om het plan to bekijken?" Jawel," antwoordde Edison en hij wees met zijn vinger naar zijn voorhoofd, dat heb ik geheel en al hier zitten. Wanneer ik het plan eener stad een tijd lang aandachtig bekeken heb, kan ik het mot gesloten oogen in mijn hoofd lijn voor lijn natrokken. Eveneens gaat het mij met machines. Wanneer ik mij het me chanisme van zulk een toestel, dat ik eens gezien heb, wil voorstellen, dan behoef ik slechts de oogen te sluiten, en terstond staat dit mij duidelijk en in al zijn bijzonderheden voor den geest. Dat is een groot voorrecht, niet waar 'i Daarentegen heb ik een zeer slecht geheugen voor de gezichten van personen, die ik gezien heb, misschien komt dit wel daardoor, omdat ik mij weinig om hen bekommer." Daarop vroeg de be richtgever in deze, of het waar was, dat Edison een toestel had uitgevonden, door middel waarvan het mogelijk was, dat b. v. een man in New-York zien kon, wat zijn vrouw te Parijs deed. Do groote uitvinder glimlachte. Ik weet niet" zeide hij, of dat een werkelijke weldaad voor de mensch