Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEEBLAD VOOR NEDERLAND.
No.645
de velocipède-rug ook hier, het overdreven roeien
?werkt storend op den bloedsomloop van de jonge
lieden die het vóór hun volkomen ontwikkeling in
praktijk brengen. Zelfs is er tegenwoordig in
Engeland eene richting die beweert, dat het ge
bruik en misbruik van sport tot spoedige uitput
ting geleidt, en volstrekt geen voorwaarde van
gezondheid is; het aankweeken van physieke
kracht, zegt Dr. Benjamin Richardson, heeft met
lang leven of gezondheid niet het minste verband.
Als bewijs haalt men aan, dat de gezondste
menschen en de langstlevende over het algemeen
de Joden zijn, terwijl hot juist een karakteristiek
kenmerk van dit opmerkelijk ras is, dat liet zich
in alle landen, in ieder klimaat, van sport en
]!chaamsoefeningen onthoudt. Slapeloosheid,
hersenverweeking, zenuwachtigheid, treffen zoowel den
oud-sportsman als de andere kinderen onzer eeuw;
zij zijn gezellen der beschaving, evenals de ge
woonte om cocaine te gebruiken, of morphine,
opium, chloroform, chloralhydraat, petroleum, alle
atimulanten en vcrdoovingsmiddelen welke voor
den meer ontwikkelde de grovere genietingen der
dronkenschap vervangen.
Militaire Zaken.
MARINEOEFENINGEN.
Door een vriend der Engelsche vloot" wordt
omtrent de oefeningen der Engelsche marine van
dit jaar in een Duitsch blad het volgende gezegd:
De Engelsche oorlogsmarine moet in staat zijn
de kust behoorlijk te verdedigen en den handel
van Engeland evenals de stcenkolenstations overal
te beschermen.
De oefeningen bewezen evenwel, dat zij niet in
staat is aan deze eischen te voldoen, dewijl haar
hiertoe de nooditre sneZvaronde oorlogschepen ont
breken. Bovendien trok het de aandacht, dat
slechts op enkele oorlogsehepen het vereischte
getal officieren aanwezig v.-as. Verder was er ge
brek aan stokers, in het bijzonder aan geschikte
stokers, die in staat zijn de snelheid van het
schip zooveel mogelijk gelijkmatig te doen blijven.
Dat de snelheid van 17 knoopen (een knoop is
1852 M.) in het uur op den duur niet kon bereikt
worden, maar slechts 15 bedroeg, wekte bevreem
ding. In verband hiermede moet vermeld worden,
dat aan verschillende machines gebreken ontston
den, bijv. bij de Black Prince en Hercules. In
oorlogstijd rekent men in Engeland op de aan
vulling of vervanging door stokers en ingenieurs
van de handelsvloot, hetgeen zeer bedenkelijk
wordt geacht. Wel zijn er een groot aantal offi
cieren der marine reserve beschikbaar, die luidens
parlementsbesluit in oorlogstijd den zelfden werk
kring en dezelfde verantwoordelijkheid hebben als
de overige zeeofficieren, maar daarom juist is het
\reemd, dat bij de marine aan hen niet hetzelfde
vertrouwen wordt geschonken; op een oorlogschip
bijv. waren twee luitenants der marine reserre in
gedeeld, welke men geen ^wacht" liet doen, of
schoon deze dienst in oorlogstijd van eiken luite
nant moet gevorderd worden. Naar wij hopen zullen
de oefeningen der marine van dit jaar er toe leiden,
dat men bij de vermeerdering der vloot vooral de
i",ndacht schenkt aan snelstoomonde schepen en
deze dan ook van voldoend groote bergplaatsen
voor steenkolen voorziet.
LEGEROEFENINGEN.
Uit Elze (bij Uanover) -wordt medegedeeld, dat
de slotoefcning der keizermanoeuvres op 21 Sep
tember glansrijk verliep. De keizer stond met het
door hem aangevoerde 10de legerkorps in eene
verdedigende stelling, welke door acht pantserto
rens (rnodel-Tchumann), ieder mot een revolver
kanon bewapend, versterkt was. Bij dit korps werd
toen het nieuwe rookvrije busl?uit gebezigd. Zijne
Majesteit leidde de verdediging van uit eene het
terrein beheerschende hoogte.
Het vijandelijke 7de legerkorps, dat zes
brtaljons en twee battorijen sterker was, deed een aan
val op den rechtervleugel van den verdediger en
drong dien terug. Door eene offensieve beweging
evenwel van het centrum ven het 10de legerkorps
werd de vijand volkomen teruggeslagen, terwijl de
divisie cavalerie van den verdediger de
vijandel'jke artillerie aangreep en deze buiten gevocht
stelde. De oefeningen eindigden hiermede.
Bij de kritiek sprak de keizer met onverdeel
den lof over de handelingen, enz. der beide leger
korpsen.
OUD-AMSTERDAMSCHE
VERSCHEIDEXHEDEN.
Straatnamen: Heuling straat, Dubbelcicorststeeg,
Sedert de meeste steden hare oude
middeleeuwsche ra uren en hare latere aarden bol w erken heb
ben doeu wegruiinen, en breecle ceintuurbanen,
afgewisseld met een kring van sehoone plant
soenen, de plaats innemen van de kleine en
armelijke buurtjes, die bij oogluiking onder het
kanon van de vesting werden geduld, zijn de
buurten aan den uitersten rand van de be
bouwde kom der gemeenten een geheel ander
karakter gaan vertoonen, dan zij voonnaals deden.
Thans luchtige straten, afgewisseld met parken
en houtgewas, eonfortable huizen, waaruit de
welvaart u tegeulacht en die waar men oor
deelkundig het werk der vergrooting heeft ter
hand genomen door de gegoede kla=sc be
woond worden, om hare schoonheid van architec
tuur aantrekkelijke straten, waar het verkeer
stadgenoot en vreemdeling heenvoert, en zoo
danig aangelegd dat hij de minder aanzienlijke
nieuwere wijkeu, in haar soort evengoed en
doelmatig gebouwd, niet ziet, tenzij hij ze
zien wil. Vroeger iu de straten en stegen
bij de veste, hier niets clan de onoogelijkste
kratjes, zetels van ondeugd en ontucht, be
woond door het gemeen, ginds werkplaatsen van
bedrijven, die men in de betere stadsdeelun niet
wilde toelaten, omdat ze met recht genoemd
kouden worden: »buurverdrietige" neringen, waar
bij veel leven gemaakt werd. onaangename lucht
werd verspreid en de omgeving verontreinigd.
Thans kunnen die buurten als het ware
adcinscheppeu en zijn welvarende wijken geworden
voor den werkmansstand.
In de middeleeuwen waren die huisjes bijna
tegen den stadsmuur aangebouwd, zoodat er niet
overal vrije ruimte bij den wal was. In geval
van nood kon dat gevaarlijk zijn. Weldra kwam
er dan ook een geregeld doorloopende, hoewel
smalle straat langs den stadsmuur. Tot het aan
leggen van dien bimiensiugel die gedeeltelijk
nog dien naam draagt behoefden niet veel
huisjes afgebroken te worden. Niet overal was
de uiterste raud der stad bebouwd.
Bij den aanbouw der muren had men den
kring ruim genoeg genomen, oin aan de eerste
behoefte aan woningen binnen de muren te kun
nen voldoen. Inmiddels waren aan de Nieuwe
Zijde bleekvelden en kooltuinen, boogaarden,
kaatsbaueu en zomertniutjes aangelegd, maar
men vond er ook turfloodsen en hooibergen,
pottebakkersovens en sclioenniakerskuipen,
smeersuiouteiijeu, huidenvetterijen, enz. De grond
was, tengevolge van deze opcenhooping van gevaar
lijke getimmerten goedkoop, en de woninkjes voor
de smalle gemeente verrezen als vanzelf er
tusschen. Ook de klooster;! hadden van de
goedkoopte van den grond geprofiteerd en aan de
Oude Zijde, langs de vesten, een waar gebed
zonder eiucl doen verrijzen.
Toen nu mettertijd de woningnood grooter werd,
nadat het inwendige van de stad reeds dicht be
bouwd was, begonnen de kloosters op hun uiter
sten grond bouwterreinen te verkoopen. Zoo
ontstonden de straatjes tussehen
Kloveuicrsen Achterburgwal. Aan de andere zijde der
stad werden evenzeer de tuinen bebouwd en de
abuurverdrietige" neringen van lieverlede buiten
de muren gebannen, naar de paden aan den
Buitensingel.
Dit alles was in vollen gang toen het eerste
kwartaal van de zestiende eeuw verloopen was.
Ouder de neringen die zoo naar buiten gedron
gen werden, behoorden aan de Nieuwe Zijde ook
de huidenvetters of leertouwers, die aan de Oude
Zijde in latere jaren gevestigd werden tussehen
Bloedstraat en Barndesteep*. Zij verhuisden naar
een terrein, waar wij thans de Beulingstraal vinden,
die tot löSO alzoo terecht deu naam van
Huyvetters- of ook wel Leertouwerssloot droeg en dien
bleef behouden toen de gildebroeders van daar
reeds weer verdwenen waren. Dat de straat daar
nevens, waaraan hunne woningen uitkwamen, uu
de Huyvettersstraat heette, behoeft nauwelijks
te worden vermeld.
Iu het begiu van de zeventiende eeuw komt
uu evenwel denaam van Beulingstraat" op. Toe
valliger wijze werd het steegje aan de andere
zijde van den sloot in latere jaren «Dubbelde
Worststeeg" genoemd. Wat ligt nu meer voor
de hand dan te denken, dat die straat en dat
steegje aan twee uithangborden, het een niet een
beuling, het andere met een dubbele worst
wellicht de
titel, toen vrij wat zeldzamer dan tegenwoordig,
was men een man van beteekenis; zijne dochter
Geertruy was gehuwd met jonker Pieter van
Zuylen van Nyeveldt, heer van Sr.aepborch,
terwijl van zijne beide andere dochters EHsabeth
hare hand aan Adam Modeus en Jacomina aan
Nicolaas Geelhand had gereikt.
Als er aan des ouden heeren huis een uithang
bord gehangen heeft, dan zulleu zyue deftige
relatiëu hem wel overreed hebben, daarop het
varkensslaehterige embleem van den
voorvaderlijken worst niet te doen schilderen.
BARNUM IN LONDEN.
Mijne menagerie is een groote moreele school
tot ontwikkeling van het volk. Het eenigo verwijt.
dat men mij doot, is. dat ik de menschen te red
voor hun gold geef. Ik Iaat bij mijn voorstellingen
niets stootemls, niets dubbelzinnigs toe. Mijn tent
is een kerk."
Iets dergelijks kan slechts n man op do
gohcele wereld zeggen. En die man is Barman. Ja,
Barnum is te Londen. Sedert eenige weken zijn
geheele scharen witgekioiJe mannen bezig, deze
wereldstad iu een opengeslagen prentenboek te
veranderen. Waar maar een schutting staat, ziet
men deze lichtvoetige Yankees, vlug als apen, tegen
ladders opklimmen en reusachtige plakaten aan
plakken, waarop in de meest schrille kleuren de
meest verschillende bezienswaardigheden zijn
afgebeeld, die men dezen winter voor een laag
entreegeld in Ohjinpin kan gaan zien. In allo
dagbladen kan men lezen, hoeveel kilo stijfsel,
hoeveel tonnen papier daaraan besteed worden.
Ook Bannim's voorstellingen, al gaat het er toe
als in een kerk, kunnen zonder reclame niet
gegeven worden. En Bamura is de grootmeester
der reclame.
De baste reclame is echter Barnum zelf. Op dit
oogonblik is er in geheel Lo.iden geen school
jongen, die Barnum niet kent, geen meisje, dat
niet liever op stel en sprong dood zou blijven, dan
niet naar Burnum's voorstellingen in lympia te
gaan. Allen, zonder uitzondering, zijn zij op dien
ouden man smoorlijk verliefd. Want die oude vos
heeft er voor gezorgd, dat de lieve jeugd", dat
alle jongens en alle meisjes in de milioenenstad,
op den hoek van elke straat, voor elk winkeh-aam,
Barnuru's wolbekende trekken te zien krijgen.
Overal valt het oog op zijn l f te c«n\'e; deze van
ouderdom gerimpolilu trekken, do vastberaden,
maar vriendelijk glimlachende mond, die oogen,
die je half vertrouwelijk, half slim toekiiippon,
dat ensemble van bonhommic en energie tevens
zoo kan flcchts de man er uitzien, die van
den hurnbug een der fraaie kunsten weet te maken,
die den nionschen wijsmaakt, dat zij naar do kerk
gaan, wanneer zij Albinos aan gapen, een
Circassisehe sclioone
verdragen; hij werd te dartel ; het bestuur besloot
daarom, hem te verkoopen en Barnum werd
koop er.
En nu heeft deze Jumbo teruggebracht, en wel
Jumbo met de Albert-medaille. 'lloe hij die ver
diend _ heeft? Wel dood eenvoudig. Jumbo werd
twee jaar geleden door een spoortrein overreden.
Dat zou op zich zelf niets bijzonders zijn Dat
gebeurt meer. Maar Jumbo, de lieveling der kin
deren, de grootste tamme olifant der wereld, kon
zulk een gewonen dood niet sterven. Jumbo zou
in gezelschap van een baby-olifant den spoor
weg overstek-on. De kleine" olifant, die naai
den poütischen naam BrMgport" luisterde, draafde
in lichtzinnige gedachteloosheid vooruit en kreeg
het in liet hoofd, juist toen er een trein kwam
aan snorren, op do rails oen dansje te doen. Jumbo
zag het gevaar, waarin do aan zijn zorgen toe
vertrouwde ^overmoedige baby verkeerde, rukte
zich van zijn oppasser los. vloog den weg op,
duwde met een sneuen slag van zijn snuit den
jongen olifant van de rails, maar werd op het
zelfde oogenblik door de raderen der locomotief
verpletterd .... ten minste zoo stond het in alle
couranten.
Slechts een olifant van den heer llariium kon
aldus sterven. Nu worden do bijzonderheden van
dezen hcldendood aan alle kinderen verteld; allen
gelooven het, en binnenkort gelooft het iedereen.
En nu is Barnum dan te Londen gekomen;
den Oden November zal bij den Lord Mayor voor
diens optocht eenige van zijn fraaiste paarden
leencn en zelf op dien dag met zijn beziens
waardigheden, zooais: dikke dames'j Azteken,
zeven reuzen, mannen zonder armen, vrouwen
zonder bcenen enz., door Londcn's straten trek
ken. Laat nu nog eens iemand beweren, dat
Barnum zijn ambacht niet kout! Hij beeft 10.000
pd. st. betaald voor de overtocht van zijn mena
gerie naar Londen. Zooveel kan de Lord Mavor
nog niet eens aan zijn. optocht besteden. En
wanneer hij wat verdient '20.000 pd. st jaar
lijks, zooals hij zeer bescheiden zegt w'ehiu,
l dan sticht hij voor dat jrcld in zij?i woonplaats
openbare instellingen, helpt en ondersteunt hij
armen?evenals de Eiigclsohe pillomiraaier
IIolloway, die de zijn mot kwakzalverij verdiende
j niillioenen aanwendde tot het bouwen van scholer.
en gekkenhuizen.
VOOR DAMES.
Moilc. JIi!f<rï;nJ/-jicii. Sinf/nctiaiuc.
'
saucijsjes
s no«- op onze tafels verschijnende rij j sl«'ho sclioone of de dikste vrouw der wereld
- hun naam hebben ontleend? En \ bewonderen, oi mot_een zekere ijzing het echtpaar
toch is dit niet het geval, daar zij beiden naar
een Amsterdamsen burger Leeten.
In de Hnyvettersstraat woonde toen Gerrit
Jansz. Beuling, wiens weduwe Yefgen Tlieunis
eerst iu 161'- daar hare eigendommen verkocht.
De conjectuur door sommigen gemaakt, dat die
straatnaam ontleend zou zijn aan een lid der
f, .lilie Van Beuuitigen en de straat dus eigenlijk
Vau Beuiiingenstraat zou moeten heeten, houdt
dus geen steek.
Aardiger is het nog gesteld met den oorsprong
van den naam Dubbelileworststeeg".
Wij weten, dat er binnen onze stad twee
stegen van dien naam zijn. De andere, onder nog j
dan de onze, op den Nieuwendijk uitkomende,
heette eigenlijk van ouds de Jan Corleusteeg,
later de Ronienysteeg, maar verkreeg den naam
van Dubbeldewoilststeeg",toen er in de eerste helft
der zeventiende eeuw de dubbele worst" opliet
uithangbord aan het hoekhuis prijkts. Het was
niet ongewoon dat men op het uithangbord van
gadeslaan, dat zijn huid als een ver.iloten oveijis
of een plaid in plooien op zijn bee;:dereugestel
kan vouwen.
Barnum kan geheel alleen «OH strijd tegen deze
eeuw aanvaarden; hij behoeft niemand in den
arm te nemen. Do geost van den tijd is ;:iju
beste maat. Want heeft hij niet, zooals hij don
nieuwsgierigen interviewer met dreunende stem
in het oor buldert, tweemaal de eer gohad. aan
koningin Victoria te worden voorgesteld, twee
maal de hand gekust van die hooggeplaatste dame,
wier scepter een rijk bcheerscht, waarin de zo:>
nooit, nimmer en nooit ondergaat, ook al is zij
nog 7,00 vermoeid van hot bekijken van. al de
wonderen, die Harnuni voor het geringe entree
geld van n shilling het publiek Iaat zien.
Maar Barnum is volstrekt niet naar Engeland
gekomen, om geld te verdienen. Wel foei! Van
den mammon heeft hij genoeg, r.iecr dan
genoeg Heelt de grijze keizer Wilhelm, zooa's
Barnum met gepasten eerbied aanhaalt, niet
g:zijn huis eene toespeling op zij-i eigen naam j zegd, dat men op 80-jarigen leeftijd geen plannen
maakte en dit zal ongetwijfeld Pieter Worst, zoon
van Laurens Dubbelsz. Worst gedaan hebben
die in ItóO daar ter plaatse woonde. Dubbel of
Dubbelt is inderdaad ecu doopnaam, die in de '
XVIe en XVIIe eeuw voorkomt. i
Laurens Dubbelsz. Worst, ongetwijfeld ver
want aan, misschien wel een zoon van Pieter, j
was blijkbaar een vermogend man en eigenaar i
van eeuige huizen op deu Singel bij de Bouliug- j is,
s^ot iu het midden der zeventiende eeuw, waar
van zijne erven het hoekhuis aan de sloot ver- '
koclitan. Uit de kwijtscheldingsacte blijkt, dat
de oude heer Worst een niet onaanzienlijke po
sitie in de maatschappij bekleedde. Zijn eenige
zoon Gerardus was medicinac doctor en met dien
meer maakt. Barnum is een onbaatzuchtig man.
Hij is alleen maar gekomen, om een boloi're te
houden, die hij aan de Londensche jeugd gedaan
heeft. Hij wil haar Jumbo terugbrengen. Ten
geschenke? Ja, dat weet hij nog niet; maar in.
allen gevalle is Jumbo er. Wel is waar niet in
levende lijve, maar toch opgezet.
Tot n.iricht van hen, die niet weten wie Jumbo
dicne. dat Jumbo, eeu reusachtige, tamme
olifant,, vele jaren hing. in het oog der jeugd
althans, het proiilijnweel van de Londonscho dier
gaarde was, on de kleine jongens en meisjes op
zijn rug aldaar ronddroeg. 'J'ot belooning daarvoor
voerden zij hem dan rnet klontjes suiker, liet
schijnt echter, dat hij die niet al te best kou
liet Schotsen blijft zijn triomftocht dnoi- de
motie voortzetten, maar er is fjchotsch «MI S.'hotsch.
Do roodbonte patronen van vroc;:er he.bbe.ii den
boventoon niet: een weinig meer de bbuwaToenc,
maar vooral zulke lijne patronen, dat mou ze op
een afstand voor effen houden 'kan. Ook is er
cenc soort Scliojscb. uit prijs en zw;v,-t
samerijrostelil, dat wel. bij de lieerschem'o neiging oni het
Mraattoile-t gcjji'.eotnen! eenvoudig te mal:on. het
elegantste is wat men dragon kan. Dir Scvotsi'h,
in n:ltiitrs cï/iiwur met veel zw.'U't iiinvce!
r.pgoifinakt, vormt, ecu wiulorcostuum, d.'it zeer 'tokloo.d,
zeer wir.torachtig en toch niet zoo somber is, als
uit <ii> besclirijv'mn; schijnen zou.
Behalve bet Schotsen hooft het Snar.usoh op
dit ooyeiiblik te Parijs dcu boventoon, liet is
eene enenis der torem's en oshidiautina's v.iu de
tentooi'Steiliup-. liet boloro-jakje. de boloro-hocd
hebben niet op de s'ievon gewacht om (o ve
1KfhyjVien. maar m on heeft nu ook crronro cavia's
(mantels) a la ('aballoro. kleuren a la Manola. rouge
Toréro. oranje. Toreador, enz. Vreemd is het
dat bij al dit Spaanse!;, toch de modoklonr voor
het haar gedecideerd weer blond en roodbloml
wordt.
Eono kleur die do laatste jaren weinig «;enadc
vond. duikt weer op, liet blauw, en dat niet
alleen in de tinten van Men nuilurlc. l>l,'n ;..-io:?.
cliiir de luite en al do andere grijs- en ;n-ornlilniWe.i ,
maar ook in werkelijk- bijna komn.usbUiuw ei
Sijvresblauw. Bij oenigu houtsoorten, s'.uü'-s, een
paar tinten r'ri.js,. een paar «oorten Lir.i'liari.'r wit,
vormt bian\v Ukon of blauw fluweel een rijken,
diepen ondergrond, dien men zeer op prijs stelt!
Ouk de uitiionstnring met zwart p?'s',ei;i<'iif valt
goed O]) blauw. Do groote huizen laten
ditiir^ement tegenwoordig eerst op don japon toehouou
al-j deze gemaakt is, zoodat bet patroon pn-ciib
om de taille on de borst sluit. Eouo a'i.-lero
nieuwigheid is hot ceintuur in ovoreensfeüKii'ii;:
met de teekening van bet costuum, __ onder den
eenon arm zeer breed, ouder deii anderen zeer
smal te nemen.
c) In dc::o slrliiny is liet /eer opmerkelijk n;i te ga;m
\vuaroill x\\ art den turen Al niet neiuen uui^', LMeni;f
lietheüber ziet dexe steiK:u; en vru;i^t zicli u;i!'eviv<li0rd itl'
waarom speelt zvrai't 1111 il; g(i.
Als z\vart deu toren neemt b hij in S betten mat.
..... lli l'«Xal
17 il?elt
17 gS u7
IS L-S fS
l'J e7X f'"
20 ^-i eiit
24 e" X «'o mat.
r. M.
Wit.
ai cavf3
aa d?bi
a3 f.-i?d
a-i d:;?e-i
Zie Diagram.
l c2
a f l' -f -l
,'i ei oó
4 gl?f 3
5 c2?c,"»
C> f l?d3
7 dl e'2
8 b-_'?b!5
i) cl?ba
lo ga g4
11 ba?h:!
ia o-O?o
13 d,'5?c2
14 c3Xdl
ir> f i?fr>
10 g4xf 5
17 1 5?f G
18 f«Xg7t
W hl-glf
ao caxd3
M. Delanoij.
Zwart.
(Zonder paard bl).
c7?c(5
d7?d5
aG e."> eGf
'27 e-i; 'ff.
as .u -f i
a:» f 5)<( GT
dS?o8f
c8?eG
hG-f5
cG?c8
f'7-f'G
cS?!<S
bh'?cG
eTXfG
Stand der pr.rlij na den aösten zet van zwart.
ZWAÏIT
(18?cG
d5?cl-1
g8?b<;
i'8?eT
c8?d7
o?0(5
b(i-.-ds
go?1:8
eO?bS
d7?c<>
ej;><f ">
cfixd-1
dl?d3
h8Xg7
g7-h
v v'
i
r
.> *
Wit geeft in 3 zetten mat.
d e
WIT
i Na fl el f5 X c- maakte wit in ceiiicrc
zetteu de nartij uit.