No. 646 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Diirer, Eafaël en Rcmbrandt werden vroeger ver schaft, en thans krijgt men een eerste en te yer-volgen biografiesch artikel over Rubens, evenals de voorgaanden geschreven door Professor U. Knackfusz, en smakelijk gemaakt door een macht van lichtdruk-illustraties, meerendeels van een aeer goed gehalte, bij dit artikel alleen drie-endertig prenten, waarvan zooals gewoonlijk die naar de teekeningen het mooist zijn. Het voordeel van zulk een massa werken van <^én artiest, schilderijen en teekeningen die men deels kent, deels zich, den aard van den artiest eonigszins kennende, leert voorstellen, bij elkander gereproduceerd te zien, ligt altoos hierin dat men gemakkelijk een totaalindruk krijgt van wat een artiest in zijn mars had, beter soms dan door een enkel origineel meesterwerk. Vooral Rubens moet men niet naar n schilderij, maar naar den ganschen omvang van zijn ontzachlijke en levensvolle productie beoordeelen. ? ? De hartstochten en hunne uitingen, beschreven, gekarakteriseerd en door voorbeelden naar de beroemdste meesters toegelicht. Een onmisbare gids voor allen die de schoone kunsten enz. door F. Goupü, Amsterdam A van Klaveren. Aldus de «psnijderig verlokkelijke titel van een boekje dat spoedig in de annonces van Bolle een goed figuur zal maken. Het is grappig om te zien hoe de slappe omhaal der verhandelingen uit het begin dezer eeuw nog met vrucht wordt nagevolgd in een serieus bedoeld boekje dat wel geen jaartal draagt maar toch kersversch schijnt, en dat waar schijnlijk nog wel uit een soort van Fransch ver taald zal wezen. Maar het is een beetje onbe schaamd over een onderwerp waar Duchesne, Darwin, Mantegazza en Schack zooveel bouw stoffen over hebben aangebracht zulk een nie mendal van een boekje te schrijven. V. MTNIKUWE 1ÏJ D. Uit het Duitsch. (Slot.) Eén ding is bij dit alles hoogst merkwaardig: dat juist de Duitschc litteratuur het was, waarin de roep naar individucele vrijheid het eerst werd aangeheven, het eerst beproefd werd een voor stelling van de werkelijkheid te geven. En om do maat van verwondering vol te meten, juist die school, die zich schijnbaar van het gewone leven het verste verwijderde, nl. de romantische, ?was het, die, hij haar ontstaan voor ongeveer honderd jaar, wel is waar eenzijdig, maar met groote beslistheid voor het recht van het individu tegenover de menigte en den sleur, in het strijd perk trad. Veel in Lucinde" is dor en ziekelijk, driest en kwetsend, maar uit al het onzinnige klinkt ons toch de aanspraak van het individu op bevrijding, helder en scherp als trompetgeschal, in de ooren. En deze eisch vond ruimschoots weerklank onder de vele aanhangers, die der nieuwe richting van alle kanten toestroomden, en ontvlamde zelfs het verlangen van hen, die nooit den moed gehad hadden, in eigen persoon de vrijheid, die zij begeerden, te eischen. Zoo schrijft zelfs ecne Sahel, als jong meisje, eens op mistroostigen toon: Niets dan middelen om te leven, niets dan aanstalten daartoe, en nooit mag men leven, nooit kom ik daartoe; en wanneer men er zich eens toe verstout, dan heeft men die ellen dige wereld, de geheele wereld tegen zich!" Deze ellendige wereld aarzelde dan ook niet lang, om het vuur, dat tot hare groote ontsteltenis plotse ling helder opvlamde, met de voeten uit te trap pen. De romantiek liet al zeer spoedig do ge vaarlijke poging varen, in het raderwerk der maat schappelijke organisatie te willen ingrijpen, liot hare oogen van de aarde naar den hemel dwalen «n ging wel(}ra geheel en al op in den blauwen aether, dien zij daarboven aanschouwde, en in het mysterie van het onzinnige bovennatuurlijke. Nu was zij rijp, om de vroolijkheid van het niets eer biedigende nageslacht op te wekken. Dit gaf zich alle moeite, haar uit de litteratuur weg te lachen. Maar zij ging niet heen, zij vervelde slechts; zij kleedde zich naar den veranderden smaak van den tijd; zij werd van een romantiek van het overspannene een romantiek van het plat burgerlijke. Wanneer Hans zijn Grethe niet terstond kreeg, maar op een gelukje moest wach ten, dat altijd te rechter tijd kwam, dan was dit romantisch en het hart van het Duitsche lezende en schouwburgpubliek klopte trotscher en sneller. Terwijl een ertshoudende ader der Duitsche litteratuur aldus geheel onder het puin bedolven ?werd en daaronder tot bijna op den huldigen dag ?bedolven bleef, speurt men aan bijna alle grenzen van Duitschland reeds sedert lang naar het kost bare metaal. In de eerste plaats is het Frank rijk, dat met eene, dikwijls alle grenzen te buiten gaande drift, in deze voorgaat, hoewel er daar te lande vergelijkenderwijze veel minder vrij te maken was dan elders. Want van lange tijden ?her waren daar reeds litteratuur en leven hand aan hand gegaan en bij de verkondiging van de algemeene menschenrechten, had ook het individu zijn deel ontvangen. De staat eischte weinig en gaf veel; het woord was vrij, de weg tot succes stond voor een ieder open ; den doorslag gaf de persoonlijke verdienste, niet het toeval van ge boorte, geloof, ras. De kerk was uit de woelin gen van don tijd zwaar beschadigd te voorschijn gekomen en verzamelde in stilte nieuwe krachten. En de maatschappij eindelijk had zoovele van do meest heterogene elementen in zich opgenomen en was zoozeer door elkaar geschud, dat zij in staat was" elke uiting van individueole zelfstan digheid te begrijpen en met toegevendheid te beoordeelen. Slechts in n opzicht kon men haar onrechtvaardig en verstokt noemen en wel in de maat van .verdraagzaamheid, waarmede beide geslachten gemeten werden. De koningin van Frankrijk, ook van het republikeinsche, was van jaren her reeds, de vrouw. Men huldigdo haar, of men smaadde haar, al naarmate men haar vereerde of verachtte, maar steeds stond zij in het middelpunt van de litteratuur, de politiek en het geheele maatschappelijke leven. Ea niet temin was zij, die door geest en schoonheid almachtig was geworden, in hare verhouding tot den man, alles welbeschouwd, ongeveer dezelfde slavin gebleven als in de tijden der Merovingers en Capetingers. Het sprekendst kwam deze on gelijkheid in den rechtsvorm van het huwelijk aan den dag. Begrijpelijkerwijze was het de vrouw, die de hardheid van de maatschappelijke organisatie het sterkste gevoelde, en liet is nu juist 55 jaren geleden, dat Georgo Sand haren Jacques de volgende ongehoorde woorden in den mond legt: het huwelijk is tegenwoor dig en was, naar mijn meening, altijd een van de afschuwlijkste instellingen. Ik twijfel er niet aan, dat het zal worden afgeschaft, wanneer de menschheid een schrede vooruit gaat op de baan der rechtvaardigheid en van het gezond verstand; een menschelijker en niet minder heilige band zal het dan vervangen en in staat zijn, voor de kinderen te zorgen, zonder de vrijheid der ouders aan banden te leggen. De mannen echter zijn te ruw, do vrouwen te laf, om een edeler wet te eischen, dan de stalen, die hen beheerscht". En op den dag van zijn huwelijk zegt Jacques tot zijn bruid: De maatschappij zal u nu een eeds formule voorschrijven. Gij zult moeten zweren mij trouw en gehoorzaam te zullen zijn, dat wil zeggen, nooit iemand anders te zullen liefhebben en mij in alles te gehoorzamen. De eerste dezer eeden is onzin, de tweede een vernedering." Deze strijdkreet gaf den stoot tot een beweging, die een menigte verschijnselen tot rijpheid bracht en eerst in onzen tijd een harer doeleinden bereikt heeft: de litteratuur wist voor de Franschen de ontbindbaarheid van het katholieke huwelijk te verkrij gen. Hand in hand met een systematische beschou wing, die de vrouwenziel tot in hare teederste, meest verborgen en duistere aandoeningen gade sloeg, ging een schildering der zeden, die eerst het houten zwaard van den nar, daarna een ijzeren roede over de tijdgenooten zwaaide. Deze voor stelling van de werkelijkheid sloeg volstrekt geen acht meer op de gevoelens der menigte en groeide aan tot het zonder omwegen uitspreken van de naakte, pijnlijke waarheid. Een storm van ver ontwaardiging ging op, uit de zich harcr zede lijkheid bewuste wereld. De schoonheid, het ideaal, de blauwe hemel waar waren zij gebleven ? De schrijvers haalden de schouders op. Wiens schuld is het, wanneer de waarheid in onze boeken mishaagt, do onze of die van de zeden van onzen tijd. van ons geslacht'? En wat liet vuil" betreft kent de natuur dit begrip wel eens? De wetenschap bereidt uit de meest onreine stoften, de meest schitterende kleurstoffen, en de Fransche schrijvers gaan bedaard hun gang, om het vuil" van het leven met al de uitnemende kracht, die in hen is, tot dichtwerken, diep aan grijpende dichtwerken dikwijls, te verwerken. Bijna door de geheele breedte van ons wereld deel en meer nog door geschiedenis, ontwikkeling en lotgevallen van Frankrijk gescheiden, geeft Rusland in zijn litteratuur uitdrukking aan de denkbeelden van den nieuwen tijd. Au fond blijven ook hier staat en kerk buiten het spel, maar om geheel andere redenen dan daar. Do staat verbant de waarheid naar de mijnen en de starre vormendienst der kerk was den gemoederen nooit gevaarlijk geweest. Scherp geteekende rcflexbeelden van het sociale leven, ernstig en zwaarmoedig als de Sarmatische laagvlakte, snij dende satiren op de slaapdronkenheid van het volk, meesterlijke beschouwingen van de raadselen der Psyche dat zijn de vormen, waaronder Ruslands novellisten als onder een luchtpomp naar adem snakkken. Veel vrijer, krachtiger en duidelijker kondigt de nieuwe tijd zich in de Scandinavische rijken aan. Hier verzet een frissche nationaliteit van den lste Jaargang-, Schaakspel. 10 November 1889. Probleem van een werkman, alhier. ZWART abcde fgh WIT Wit geeft in 2 zetten mat. Eind stellingen. Anderssen. ZWART Macdonnell. ZWART i J. a b c d e f g WIT Mayet. Zwart begint en wint. . i. * »' ' '<, W *?># c , ; B , w*, j., , i; i i JL. meest modernen geest doordrongen, zich tegen den druk der omstandigheden. Alles komt haar te eng, to nauwbegrensd voor: land, staat, geloof, school, huwelijk en maatschappij. Alles geeft haar aanleiding tot vragen, twijfelingen, protesten en toornige uitvallen, die wel niet altijd even verkwikkelijk zijn; maar die als uitingen van een jeug digen lust naar daden, met toegevendheid beoor deeld moeten worden. Het gist en ziedt en kookt in deze landen van. nieuwe denkbeelden, van stoute eischen en niet to stillen verlangens. De talenten komen als uit den grond op; zij vormen zich aan. elkaar, stalen zich aan den tegenstand, dien zij ontmoeten en brengen steeds nieuwe materialen aan om den nieuwen tijd uit op to bouwen. En reeds nu kan men wijzen op werkelijke en groote resultaten, dio men aan de Scandinavische litte ratuur-beweging te danken heeft. Doordat zij het was, die het gebied van het psycho-physiologischo opende, stelde zij het individu in de gele genheid, uit zijn modoindividu zich zelf te loe ren kennen en de duistere plaatsen in zijn eigen ziel te ontdekken. Zij verbrak den kerker, die ons innerlijk leven gevangen hield, en voortaan mogen wij den broeder in hot lijden, den lotge noot, gerust en troostend de hand reiken. En daarom geloove men toch niet, dat een arbeid van den geest, omdat hij uitgaat van de vooropstelling van nationale eigenaardigheden, slechts zijn werking kan doen gelden op het plekje grond, waar hij ontstaan is. Alles in de wereld is samenhang, uitwisseling, opwekking, wrijving, en terwijl de mannen van het Noorden vastbe raden en vol vertrouwen naar nieuwe stoften in do litteratuur grijpen, naar nieuwe vormen daar voor zoeken, denken en werken zij voor elk in dividu, dat dorst naar het recht, om vrij en on gehinderd zijn eigen leven te kunnen leven. Engeland laat zich met de groote beweging nog j niet in : daar is de mede-stichter van de moderne natuurleer geboren en het heeft er allen schijn van, alsof dit land zich een lange rustpoos gunt, om dan op eens der wereld een baanbrekend genie to schenken. Om zijne wenschen door te zetten, heeft het Engelscho volk geen boeken noodig; het trekt hij tienduizenden naar het Hydcpark en geeft daar luidkeels zijn verlangen te kennen. Daarbij komt, dat in geen land ter wereld het individu zich in zijn individueele vrij heid zoo ongestoord kan bewegen als in Enge land, en terwijl het van dit recht gebruik maakt, bestrijdt het niemand anders hot recht, zoo onvrij te zijn, als hij maar wil Het is verdraagzaam, ook tegenover de onverdraagzaamheid van het geloof en om de bedenkelijke toestanden in de huichelachtige Engelsche maatschappij bekommert hot zich niet, daar deze hom in zijn zaken niet hinderen en hij de deur van het huis, dat hij bewoont, ten allen tijde mag sluiten. Italië, dat van roem verzadigde land, rust uit, doch zoekt tevens naar nieuwe wegen. Op het oogenblik leeft zijn bcllctristische litteratuur grootondoels van do geestelijke motieven van het aan grenzende Frankrijk, maar op onderzoekend we tenschappelijk gebied plaatst het zich in de eerste gelederen en bevrucht het met de resultaten daarvan voortdurend den geest van den nieuwen tijd. En zelfs het afgelegen en afgeleefde Spanje vestigde reeds herhaaldelijk do aandacht op zich en op een herleving van het geestelijk leven aldaar. Op zulk een wijze doet de tegenwoordige be weging op geestelijk gebied in Europa aan een smoltingsproces van metalen denken. Het ijzer ligt in den smeltkroes; aan de kanten is het reeds vloeibaar geworden; alleen in de midden blijft de massa nog vast en taai.. Eindelijk zal zij ook hier smelten, zoodra maar de vereischte warmtegraad bereikt is. En dat tijdstip moet komen. Het naderen daarvan hangt niet af van do meening van het publiek, noch van den wil dor schrijvers de noodzakelijkheid eischt het. Zooals het tot nu gegaan is, gaat het verder niet. De akker der verdichting is uitgeput; de littera tuur is mot het hemelsblauwe en het rozenroode tot barstens toe gevuld en langs geen anderen weg kan haar hulp gebracht worden dan langs het met doornen bezaaide pad, dat naar de waar heid, de werkelijkheid, het lovende leven leidt! Ook hier *) zal de literatuur het gebied der droomen verlaten ; ook hier zal zij met de mee ningen eener orthodoxe aesthetiek breken; ook hier zal zij moedig pal staan voor een grootsch doel. voor het voornaamste recht, dat een ieder bezitten moet, voor liet recht op zich zelf \ Hoe spoe dig de vertelling en het drama zullen beantwoorden aan do eischen van den nieuwen tijd, hangt af van do talenten, waarop ons geslacht wacht. Wanneer de gewapende vrede niet te veel van i de beste geestelijke krachten des volks verteerde dan zou men iets grootsch mogen hopen. Maar hoc dan ook het Britsche volk is nog nooit iets schuldig gebleven aan oen beweging op gecsteabcdefgh WIT Bird. Wit begint en wint. lijk terrein, die het met haar eischen aan boord klampte. Alleen het lot der lyriek schijnt nog onzeker. Al verstaat men ook te midden van het getjilp, dat het Duitsche dichterwoud vervult, nauwlijks meer zijn eigen woorden, zoo zal toch, zoolang do menschen gevoelen en lijden, de taal des harten deelnemende toehoorders vinden. Verre van de kampplaats der nieuwe denkbeelden zal de lyriek de overoude wijzen van liefde, van geluk en van offervaardigheid aanheffen en het toe vluchtsoord blijven van al diegenen, wier behoeften, door de poëzie der werkelijkheid niet genoegzaam bevredigd worden. Reeds nadert de nieuwe tijd van verre, ernstig, streng, nadenkend, onderrich tend, steunend en bevrijdend tevens. Moedige kondschappers zijn hem ook bij ons tegemoet ge sneld on hebben zijn eerste gaven, druiven van, Kaniian, mee huiswaarts gebracht. Maar zelfs wanneer anders niets de nadering van den nieuwen geest verkondde dan toch zouden twee niet te minkeimen voorteekenen daarop wijzen : de toorn dor zeloten, die zich voor hem bekruisen, en het geschreeuw der straatjongens, die juichend voor zijn zegestoot uit loopen. *) In Duitschliind nl. V A R I A. PLASTISCHE KUXST. Het bestuur van het Museum van kunstnijver heid te Haarlem, vestigt er nogmaals de aandacht op, dat op aanvrage plaatwerken, betrekking heb bende op do meest verschillende vakken van kunst nijverheid, als meubelmaken, grof en fijn smeden, graveeren en ciseleeren, decoratieschilderen, beeldhouwen, enz. alsmede plaatwerken betrekking hebbende op bouwkunst, voor kunstbeschouwingen en tentoonstellingen aan de departementen wor den verzonden. In de aan het Museum verhonden gipsgicterij zijn in den laatsten tijd zeer fraaie afgietsels ver vaardigd van naar de natuur gevormde bladen en takken. Ook de verzameling afgietsels trenomen van de modellen uit verschillende tijdperken, werd zeer uitgebreid; door versclülloude inrich tingen voor teekenondcrwijs werden hiervan reeds bestellingen gedaan, die dezer dagen zullen wor den verzonden. De houtsnijklasse dor Teekenschool voor kunst nijverheid te Haarlem is den Isten October weder geopend, liet bestuur vestigt er de aandacht op, dac voor meubelfabrikanten, leden der Maatschappij van Xijvcrheid, gelegenheid bestaat, de houtsnij werken door hen benoodigd, tegen matigen prijs op de school te laten vervaardigen. Mouters van het werk der leerlingen zijn voorhanden bij den directeur der school, aan wien ook de aanvragen moeten gericht worden. Door de welwillende bijdragen van ecnigc par ticulieren en van verschillende Haarlemsche in richtingen werd het bestuur der Teekenschool in de gelegenheid gesteld vier der beste leerlingen met een leeraar naar de tentoonstelling te Parijs te zenden, waar zij ontvangen werden door den directeur der school, dio reeds eenigen tijd te Parijs vertoefde. Behalve do tentoonstelling wer den nog enkele werkplaatsen bezichtigd. Millet's beroemde schilderij, do Angtlux, is te Xew-York aangekomen en zal gedurende de eerst volgende zes maanden in verschillende steden van Amerika worden tentoongesteld. Daar zij voor ?i'l.OOO pd. st. verzekerd was, zou er ongeveer 7000 pd. st. inkomende rechten voor hebben moe ten betaald worden. Intusschen paste de douane ditmaal hare gewone gestrengheid niet toe en nam aan, dat de schilderij, evenals een vat spi ritus in het entrepot te Xow-Vork zou blijven, onder voorwaarde evenwel, dat zij na verloop van dio zes maanden naar Europa teruggebracht zou worden. Indien dit niet gebeurt, dan zijn de eigenaars gehouden een som van l.'iOOO pd. st, hot dubbele bedrag der inkomende rechten, te betalen. De restaurateur van oude schilderijen, Moretti, heeft te Arad een echten Rubens ontdekt. De schilderij stelt den heiligen Laurentius voor en werd indertijd door Katharina II aan generaal Zworitsch ten geschenke gegeven. Uit München bericht men d.d°. .'i dezer: Met vergunning van den prins-regent heeft do Academie van Beeldende Kunsten den hoeren Leon Uonnat, kunstschilder te Parijs, Adolf llildehrand, beeld houwer to Florence, Adolf borlander, kunstschil der te Miïnchen en Albert Schmidt, professor en architect aldaar, het eere-lidmaatschap verleend. De Reiehsanzeigcr'1 meldt: Blijkens een officiëcle mcdedeeling van den senaat der Academie werd de bours van de stichting ,.Michael Beer", ten behoeve van Israelietischo schilders en beeld houwers, ten bedrage van 2250 mark, toegekend aan den beeldhouwer Isidor Konti uit Woonen, den eenige, die er ditmaal naar gedongen had. TOOXEEL EX MUZIEK. Uit Londen meldt men d.d". 2 dezer: De Spaanschc violist Sarasate gaf' Vrijdag jl., alvorens zijn groote kunstreis naar Amerika to aanvaarden, een atsdieidsconccrt in St. .lames's Hall. Daar hij zich tegenover Joachim den rang van een tegen koning op de viool verworven heeft, uitte de bij val van het publiek zich in een buitengewoon lang aanhoudend on nadrukkelijk dacapo-geroep. Daar Wagncr's Meistersinger" in de Italiaansche taal gedurende het vorige operaseizoen to Londen zoozeer in den smaak is gevallen, laat de impresario Augustus Harris voor hef. volgende jaar Tristan und Isolde" vertalen, en wel even als vorengenoemd werk, door Signor Mazzucato. Van ecu opvoering van den Ring der Xibclungen" is voorloopig echter nog geen sprake. Zdnijkwartet. De met roem bekende kunstena ressen en kunstenaars, de dames Ucielli en Ilahn, benevens do hoeren dr. Gunz on dr. Kriicko, hebben zich, naar wij hooren, ter beoefening van den in den laatsten tijd tamelijk verwaarloosden.