F. 651 DE AMSTERDAMMER 1889. WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTUS VAN MAURIK Jr. Ieder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig da wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad ATo. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 436. Zondag 15 December. Abonnement per 3 maanden f 1.12'', ('r. p. post/' l.i>7* Voor Indie per jaar mail 10. Afzonderlijke Nummers aan do Kiosken verkrijgbaar . 0.10 Advertentiün van 1?5 regels /'l.10, elke regel meer ..'."?0.20 Reclames per regel 0.40 I M H O O l>: VAN VERRE EN VAN NABIJ. FEUILLE TON : De moeder van den rietdekker, schets uit Seeland, (Slot). Jhr. Mr. A. F, de Savornin Lohman. Eene opheldering Brieven van August de Domme, door August. UIT HET HAAGJE, door Z. KUNST EN LETTEREN: Het tooneel te Amsterdam. De gondeliers of de koning van Bafataria. Muziek in de hoofd stad, door F Een nieuwe Nederlandsche ro man, beoordeeld door Dr. Jan ten Brink. Ispahan. VARIA. SCHAAKSPEL. MILI TAIRE ZAKEN: De Neder). Oorlogsbegrooting over 1890. I. Oud-Amsterdamsche Verscheidenheden. Als men verstrood is, schets uit het Parijsche ieven, naar Léon de Tinseau. Voor Dames, door E-e. ALLERLEI. RECLA MES. BEURSOVERZICHT. ADVERTENTIEN. Van verre en van nabij. Het _Westfnalsch-Rijnlandschekolendistrict is opnieuw door eene werkstaking- bedreigd geweest Het gold deren keer geen loonsverhooging, maar een maatregel van de zijde der directiën. tegen welke het solidariteits gevoel der arbeiders in verzet kwam, de zoo genaamde Sperre. In strijd met de weinige maanden geleden gesloten overeenkomst, bij welke was bepaald, dat de deelneming aan de groote werkstaking op geenerlei wijze door de directün op de arbeiders zou worden ge wroken, was een aantal werklieden, die tot de leiders der beweging behoorden, uit den dienst ontslagen, en het livretten-systeem, dat de werklieden dwingt om bij het zoeken van _ eene nieuwe werkplaats een getuig schrift van den vroegeren werkgever over te leggen, was de oorzaak, dat de ontslagenen overal te vergeefs om werk aanklopten. De quaestie der livretten of »arbeidsboekjes" werd in den Rijksdag behandeld, zonder dat daarover eene beslissing werd geno^men. Even onbevredigend was de houding der Regeering, die met hare enquête nog steeds niet gereed is, en dientengevolge nog niets heeft gedaan, om aan de grieven der mijnwerkers tegemoet te komen. Van daar toenemende ontevredenheid. Gelukkig hebben de werklieden zich zeer rustig gehouden en zich voor overijlde besluiten gewacht Dat echter deze kalmte de vastberadenheid niet uitsloot, hebben de mijndirectiën zeer goed begrepen. Na langdurige conferentiën hebben zij besloten, de Sperre op te hefien en zoo de voornaamste grief weg te nemen. Derhalve ,.zal hoogstwaarschijnlijk de arbeid in de boFeuilleton. DE MOEDER VAN DEH EIETDEKKEB, Schets uit Seeland. Mads lag half bewusteloos van pijn als een levenloos voorwerp op den wagen. Nu en dan sloeg hij even de groote bruine oogen op en keek met een verbaasden blik om zich heen. HU kon maar niet tot het rechte begrip ko men hoe de geheele geschiedenis eigenlijk in elkaar zat, en hoe het kwam dat hij zoo door zn'n moeder op den kruiwagen naar huis gere den werd, evenals toen hij een kleine jongen was; ook had hij een gevoel alsof zij hem als van puds geducht op het hoofd geslagen had, tenminste Let was zoo zwaar, zoo zwaar. Toen zij hem in huis gedragen hadden keerde Stine terug. Sidse hielp hem verder naar bed, waarna zij om den dokter zond, die in den loop van den namiddag verscheen en het been in een verband legde. Den volgenden ochtend moest Sidse uit wasschen. Mads had des nachts een hevige wond koorts gehad, tegen den ochtend was bij iets kalmer geworden en ingesluimerd. Sidse zette voor haar vertrek een kom met melk en een kom met water op een houten stoel binnen zijn bereik bij het bed neer, en ging toen heen, na de deur van buiten afgesloten en den sleutel door het geopende raam op de vensterbank gelegd te hebben. In den loop van den voormiddag kwam Stine het hoofd door het venster steken om te zien hoe hij het had. Zij had gezien dat Sidse uit gegaan was. Hoe gaat het ermee, Mads?" vroeg zy vrien delijk. O, het gaat al een beetje beter. Maar wilt u niet binnenkomen? De sleutel ligt daar op de vensterbank." Zij kwam binnen en wierp eerst eens een blik om zich heen. Gisteren had züzoo haastig weder moeten heengaan. Overmatig zindelijk vond zij het er niet. Blijkvengenoemde districten nergens worden ge staakt. Van geheel anderen aard is de werkstaking, waardoor een goed deel van Londefh kans loopt in duisternis te worden gehuld. Na vruchtelooze onderhandelingen hebben de meeste werklieden van de South Metropolitan gasfabriek hunnen arbeid gestaakt. Wel heeft de directie, naar zij mededeelt, vooreen nieu wen _ aan voer van werklieden gezorgd, maar het is zeer de vraag of deze nieuwelingen zullen blijken dadelijk bruikbaar te zijn, vooral wanneer zij gebruikt worden voor het stoken der retorten, dat eene niet geringe mate van oefening vereischt. Ziehier in korte woorden de aanleiding tot het conflict. Na de groote werkstaking in de dokken, bij welke het bleek, hoeveel eene goedgeleide coalitie vermocht, ook waar het slechts den zoogenaamden imskiüed labour gold, hebben de werklieden van Londen zich meer en meer in groote groepen vereenigd Zoo kwam ook de Unie der gaswerkers tot stand, die, naar de Engelsehe bladen mededeelen, reeds 100.000 leden telt. Voor een be drijf, waarvan de kleinste storing in eene wereldstad als Londen met eene calamiteit gelijk staat, is zulk een coalitie natuurlijk niet zonder gevaar. De bovengenoemde maat schappij meende dit gevaar te kunnen bezwe ren en de kracht der Unie te kunnen breken, door aan hare arbeiders een soort van par ticipatie-stelsel voor te stellen. Zoolang de kostende prijs van het gas niet meer dan 2 shillings en 8 pence, dus /' 1,00, per 1000 kub. Engelsehe voeten bedroeg, zou aan de arbeiders eene premie boven hun loon worden toegekend, en wel van even veel per cent van het loon, als de kostende prijs in stuivers van het bovengenoemd bedrag ver schilde. Op dit oogen blik bijvoorbeeld is die kostende prijs 2 shillings en 3 pence; de premie bedraagt dus 5 percent, dus 90 cents op een weekloon van 30 shillings of 18 gul den. Daarentegen zouden de werklieden, die van dit aanbod gebruik wilden maken, zich moeten verbinden voor een geheel jaar, en gedurende dien tijd den arbeid niet willekeu rig mogen staken ter wille van loonsverhooging of om eenige andere reden. Door dit systeem zouden de arbeiders belang hebben bij eene goedkoope productie, en de fabriek zou beveiligd zijn voor het gevaar eener werk staking. De arbeiders waren wel niet gedwongen, tot deze overeenkomst toe te treden, maar aan hen, die zich op deze wijze verbonden, zou in alie opzichten de voorkeur worden gegeven. Van de zijde der werklieden vertrouwde men de zaak in 't geheel niet. Men wees erop, dat de prijs der steenkolen sedert geruimen baar maakte Sidse meer schoon bij anderen dan bij zich zelve. De vloer was nogal groezelig en de vensterglazen konden wel helderder zijn. Twee stoelen, een kleptal'el en een roodgeverfde kist maakten het geheele ameublement uit. Mads lag in een hoek, in een meubelstuk dat overdag als zitbank, des nachts, opengeslagen, als bed dienst kon doen. Door de openstaande deur van de andere kamer zag men Sidse's ledekant met de dikke, groene gordijnen en het blauw geruite beddegoed. Stine had een kan met haversoep, toebereid met trambozensap, voor den gewonde medegekracht en hielp hem die nu gebruiken; die soep deed hem goed, ze was zoo warm, voedzaam en verkwikkend. Toen legde zij zijn hoofdkussen terecht en zocht in de keuken een doek, dien zij in koud water dompelde om er zijn klam en groezclig gelaat en handen mede af te wisschen, waarna zij hem het sluik neerhangend haar uit de oogen streek, zoodat zijn hoog voorhoofd zichtbaar werd. Mads lag onder dat alles rustig en zonder iets te zeggen, en liet als een kind met zich begaan. Alleen zijn groole bruine oogen spraken; ze wa ren n en al twijfel en verbazing bij al die ongewone liefdedieiislen. Zoo, hebt ge het nu wat beter ?" Ja, dank u, veel beter. U is zoo goed. Er is tot dusver nog nooit iemand goed voor mij geweest." Nu moet ik gaan ; maar ik kom nog wel eens naar u kijken. Blijf nu bedaard liggen; be terschap." Dank u, dank u wel!" De groote, verwonderde bruine oogen volg den haar tot zij de deur achter zich geslo ten had. Mads bleef rustig en tevreden met gevouwen handen liggen. Nog nooit te voren had hij zich zoo gelukkig gevoeld. Hij zou wel wensclien dat dit ongeluk hem al veel, veel vroeger over komen was. De zon scheen met volle kracht, maar onder de hooge populieren langs den kerkhofsmuur was het luchtig en frisch, en op de graven prijkten de herfstblocmen in haar volste kleu renpracht. Het was een dag midden in de weck, en tijd voortdurend stijgt, en dat dus de voordeelen van dit zeer betrekkelijk participatie stelsel misschien spoedig geheel zouden weg vallen. Maar vooral had men er bezwaar tegen, zich voor zoo langen termijn te binden, en dit bezwaar werd niet weggenomen, toen de directie den termijn van een jaar tot drie maanden verkortte. Zulk een verbintenis maakt, volgens de vertegenwoordigers der werklieden, den arbeid tot een »slavenarbeid" eene bewering, die zeker niet boven bedenking verheven is. De arbeiders willen natuurlijk met het meeste genoegen een deel in de winst aannemen, maar zij verlangen, dat hun dit per week, en niet aan het einde van het jaar. zal worden uitgekeerd, en dat zij zich ook niet voor langer dan eene week zullen behoeven te verbinden. Hoe dit conflict zal afloopen is moeielijk te voorspellen. Te Manchester had eene werkstaking in de gasfabrieken voor de daar bij betrokken werklieden een ongunstigen afloop De directie gaf niet toe, maar voor zag zich van vreemd werkvolk, en toen do werkstakers het hoofd in den schoot legden en onder de oude voorwaarden het werk wenschten te hervatten, werd hun geantwoord dat. men dit gaarne zou toestaan, doch eerst wanneer er weder plaatsen vrij kwamen. Het is te vreezen, dat het den Londenschen gas| werkers _niet beter zal gaan, te meer omdat het publiek en de pers weinig sympathie voor hunne eisenen toonen en omdat, de gaswer kers de leiding van den even bekwamen als bezadigden John Burns hebben afgewezen. Bulgarije blijft zich verheugen in de bijzon dere welwillendheid der Oostenrijksch-Hongaarsche regeering. Men herinnert zich de lofspraak, door keizer Franz Joseph in de vergadering der delcgatiën aan het vorstendom_ gewijd, dat, volgens hem, zich onder moeielijke omstandigheden op even ordelijke en rustige als voorspoedige wijze ontwikkelde Vorst Ferdinand veroorloofde zich op die woorden eene dankbare, maar bescheidene toespeling in de troonrede, waarmede hij de Sobranja opende en het kostte eenige moeite, de vertegenwoordiging te weerhouden van het zenden van een adres van dankbetuiging aan den doorluchtigen beschermer. ^Eenige weken geleden gelukte het vorst Ferdinand, ten behoeve van Bulgarije eene leening te sluiten met de Weenër L' nde.rbauk, en dc^ Oostenrijksch-Hongaarsche Kegeering heeft verlof gegeven, om de obligatiën dezer leening in de of'ficieele noteering der Weenër beurs op te nemen. In Rusland en dus ook in Frankrijk toont men toch zat Mads, de rietdekker, met zijn beste kleêren aan, in zijn hemdsmouwen op een grooten steen onder de schaduw der populie ren. Hij was uu aan de beterhand en had zich op een stok geleund, daarheen begeven om oen weinig aan de lucht te gewennen. Het ongeval had hem geen kwaad gedaan. Integendeel zijn gelaat was een weinig bleek, maar tegelijk veel fijner geworden, zijn groote, bruine oogen straalden van tevredenheid, en het was alsof ze voor het eerst met verwonde ring waarnamen, hoe schoon de wereld toch eigenlijk was. De volle, zwarte haard, die tij dens zijn bedlegerigbeid was blijven staan, stond hem uitstekend, en deed zijn frissdie lip pen met de parelwiHe tanden des te beter uitkomen. Zelfs droeg h ij het hoofd nu vrijer en hooger opgericht dan (e voren, zeker omdat liet zoo lang geleden was, sedert hij het gebogen had, om zich onderworpen te laten slaan. Juist kwam de jonge predikantsvrouw, die op het kerkhof wa.s geweest om de bloemen op liet graf harcr moeder te verzorgen, met haar dochtertje aan de hand hem voorbij. He, Mads!" zeide hij vriendelijk, terwijl ze even staan bleef. .,Hoe gaat het er mee V" ,,0 dank u, mevrouw! Ik zal nu wel spoe dig zoo flink zijn, dat ik weer aan het werk kan gaan." Kom, dat is goed !' De kleine meid kwam naar hem toe om hem een fraaie roos iu de hand te stoppen, waarna zij zich haastig achter de rokken harcr moeder verschool, en verlegen aan de linten van haar hoed stond te plukken. Daarop wandelde de dame met een vriende lijk knikje voort en Mads bleef zitten met zijn bloem in de hand. 't Was voor het eerst dat hij een zoo fraaie bloem in de hand hield en van nabij bewonderen kon Hoe schoon was zij, en hoe heerlijk haar geur! 'l Was toch opmerkelijk, hoeveel schoons er in de wereld te vinden was, en hoeveel vriendelijke deelne mende menschen men leerde kennen, als men maar eerst zoo gelukig geweest was, een onge luk te krijgen. Zijn moeder zelfs was sedert het ongeval veel zachter gestemd geweest dan vroeger. In de laatste zes weken had zij geen zich hierover zeer gebelgd, en ziet in het feit ! niet veel minder dan eene erkenning van de i wettigheid der toestanden in Bulgarije, en in elk geval eene schending van het trak taat van Berlijn. Dit is natuurlijk eene zeer overdreven voorstelling, maar men had zich te Weenen op eene dergelijke uitbarsting van verontwaardiging kunnen voorbereiden. Het incident bewijst opnieuw, dat het Bal kanschiereiland eene vruchtbare bron blijft van conflicten tusschen Oostenrijken Rusland. JHR. MK. A. F. DE SAVORNIN LOHMAN. Wanneer trouw aan een beginsel, volharding, beleid en tact in liet streven naar de bereiking van een hooggesteld doel eindelijk, na jaren van inspanning en strijd de zege behalen, dan trilt er in 't hart van icdor, die met belangstelling de worsteling volgde, een zeker gevoel van sym pathie, dat in de natuur van 't menschelijke hart zijnen grond vindt en door gcene andere waardecring van het, bereikte dool geheel kan worden overstemd. Dat gevoel moge ook den andersden kenden lezer bezielen, waar ik een kort woord «a wijden aan hem, wiens beeltenis dit hlad versiert. Jhr. Alexander Frederik de Savornin Lohman werd den 2'Jsten van Meimaand des jaars 1837 te Groningen geboren, waar hij ook zijne oplei ding aan het gymnasium ontving en als student in do rechten aan de Universiteit studeerde. Van. de hoogleerarcüder Groninger academie heeft alleen Gratama oenen dunrzamen invloed op Lohman uitgeoefend. Na zijne promotie werd hij op 25-jarigen leef tijd reeds als rechter te Appingadam benoemd. Als zoovele anderen zijner ernstig gezinde tijdgenooten volgde hij, toen't maatschappelijke leven hom zijne plaa!s had aangewezen en zijne gedachten bij de macht der beginselen bepaalde, eerst het con servatieve spoor, maar ondervond ook, als zoovele anderen, hoe dat onzekere spoor doodloopt in moe rassen mot dwaallichten, in plaats van te leiden naar het land der hope. Toen dan ook Groen van Prinstcrcr den strijd tegen dat systematische con servatisme met meesterlijk talent en krachtige overtuiging zegerijk voorde, waren Lohmans sym pathieën geheel mot den aanvoerder van het toenmaals nog zoo kleine leger der Antirevolutionairen. Eén zaak vooral was het, die reeds vroeg zijn belangstelling trok, straks tot publiek optreden drong en een groot deel zijner werkzaamheid in het openbare leven bepaalde. De onderwijswet van 1857 oefende dwang uit op oon niet onaanzienlijk deel dor natie, dreef onrecht jegens de tror.we belijders van het Christelijk geloof. En al wat onrecht was, van welke zijde dan ook gepleegd, reageerde op het sterk sprekende rechtsgevoel van dezen rechter. In 's Hertogenbosch, waar hij na Appingadam het ambt van rechter en later dat vinger naar hem uitgestoken. In dergelijke overpeizingen verdiept, zat hij met de oogen op de roos gevestigd, toen hij een lichte voetstap in zijn nabijheid hoorde en op ziende, zag hij Stine naast zich staan. Dag, Mads!" Dag, Stine!" Zijn gezicht was even rood a's de bloem die hij in de hand hield. Je ziet er nu weer goed uit." .,Ja, ik ben ook heel tevreden.'' Zij ging naast hem zitten. H ij bood haar de roos ann. ,,Kijk een?;, dat is iets voor u. Ik heb ze van het dochtertje van domino gekregen." ,.En mag ik die mooie roos nu hebben?" vroeg zij. terwijl zij de bloem koket op haar borst hechtte. Er is niets te mooi of te goed voor u, Stine; omdat er in het heele dorp, neen in de heele wereld, niemand zoo lief en zoo goed is als gij, ten minste in mijn oogen V' .,Je moet me nu niet verlegen maken, Mads." Hij liet zich niet storen, maar ging voort. Wat zou er wel van mij geworden zijn, zon der u? Ik had geheel verlaten kunnen liggen sterven, zonder dal iemand, mijn eigen moeder zelfs, er weet van gehad had: maar u is bij mij gekomen om mij op te beuren en te hel pen, en u is goed voor mij geweest, hoewel ik maar een leelijke, omioozele stumpor ben.'' Ge zijl niet leelijk en evenmin onnoozel, Mads." Ik heb toch mijn heelc leven lang niet an ders gehoord." Ik vind je zelfs heel naar mijn zin. Mads." De verwonderde bruine oogen, staarden haar verbaasder dan ooit aan. Stine, ge houdt me toch niet voor den jek, dal zou niet mooi van u zijn 't" Neen, Mads, ik spreek in vollen ernst." Zoudt ge, zoudt ge werkelijk een weinig van mij kunnen houden ?" ,,Ik heb al heel lang, veel van je gehouden, Mads." Haar hand lag in de zijne. Alles duizelde hem voor de oogen, zou het mogelijk kunnen zijn? Dit mooie meisje, tegen wie het geheele dorp opzag, was de zijne!