F. 656. DE AMSTEEDAMMEE J r f ' *Y&. A*, islö; WEEKBLAD VOOft NEDEELAND Onder Redactie van J, DE KOO en JÜSTÜS VAN MAURIK Jr. Ieder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 43G. Zondag 19 Januari. Abonnement per 3 maanden /'1.123, f'r. p. post ? 1.27* Voor Indiüper jaar mail 10. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken vcrkrijïbaar .. . . 0.10 Advcrlentiën van 1?5 regels ?1.10, elke regel"meer . . . 0.20 Reclames per regel 0.40 I Sf H O r 1>: VAN VERRE EN VAN NABIJ. FEUILLE TON: Door Reclame, naar het Duitsch. I. KUNST EN LETTEREN: Het tooneel te Am sterdam. Muziek in de hoofdstad, door F_ Over eenige merkwaardige schilderijen in Pu!chri Studio, door W. van Tricht. Aanteekeningén Schilderkunst, door V. Geschiedenis der Nederl. Letterkunde in de 16e eeuw, door G, Kalff, beoordeeld door Max Rooses*. Het volkslied der Bulgaren. VARIA. SCHAAK SPEL. Houten vnurmakers." Nell' Bly Voor Dames, door E-e. ALLERLEI. IN GEZONDEN. RECLAMES. BEURSOVER ZICHT. ADVERTENTIEN. Van verre en van nabij. Toen het laatste nummer van ons Weekblad ter perse ging, was er alle reden om te onder stellen, dat het conflict tusschen Engeland en Portugal op den goeden weg was om door minnelijke schikking uit de wereld te worden geholpen Het Engelsche Kabinet had in zijne laatste nota den eisch gesteld, dat Portugal zich zou verplichten, in die deelen van Afrika, waar het Engelsche protectoraat wordt erkend, geen souvereiniteitsrechten uit te-oefenen. Te Lissabon stemde men hierin toe onder het voorbehoud der wederkeerigheid, en met de verklaring, dat men bereid was, het geschil aan eene scheidsrechterlijke uitspraak of aan het oordeel eener conferentie te onderwerpen. Het zou dus later moeten worden uitgemaakt, welke eigenlijk de grenzen waren van Engeland's protectoraat. Tusschen 8 en 10 Januari sloeg echter de stemming te Londen plotseling om, tenge volge van een telegram van den Engelschen consul Johnston te Mozambique, die mede deelde dat de troepen van Serpa Pinto de in het land der Makololo's verst bezette punten versterkten, Onmiddellijk zond Lord Salisbury aan de Portugeesche regeering een ultimatum, waarin geëischt werd, dat het geheele betwiste gebied onverwijld door de Portugeesche troe pen zou worden ontruimd. Had de regeering van koning Carlos zich hiertoe niet binnen vier en twintig uur bereid verklaard, dan zou de Engelsche gezant op het reeds gereed ligfende adviesjacht Enchantress met het geeele personeel der legatie Portugal hebben Feuilleton. Door Reclame. Naar liet Duitsch. We zijn in eene groote provinciestad. Vier dagbladen en n advertentieblad verschijnen er, en deze kranten bevatten alle vijf op n en denzelfden dag het bericht: »Wij vernemen uit goede bron, dat binnen weinige dagen een der geniaalste kunstenaars van den nieu weren tijd, de beroemde tooneelspeler Fer nando da Vanni in ons midden zal zijn, ten einde hier in den schouwburg eenige gastvoorstellingen te geven. Wij meenen het publiek aan ons te verplichten, door het reeds bij voorbaat op dezen uitstekenden artist op merkzaam te maken." Het advertentieblad had er uit eisen beweging nog een lange overdreven loftuiting bijgevoegd. Alle vier de redacteuren zijn ten hoogste verrast, als zij het hun door een bekend correspondent toegezonden bericht tegelijkertijd in de drie andere bladen lezen; zij begrijpen, dat dit niet in den haak is. In zulk een geval is het maar het beste de zaak op zijn beloop te laten en zij kennen alle vier dezen practischen regel. Intusschen maakt dit bericht op het publiek een gansch anderen indruk : alle vijf de bladen vermelden het gelijktijdig en dus moet het waar zijn. In vele dingen is het publiek nog verbazend onschuldig. De halve stad spreekt van Fernando da Vanni, ieder is verlangend om den beroemden too neelspeler te zien. De directeur spreekt zeer geheimzinnig over zijne komst, doch laat doorschemeren, dat hij eiken dag kan gewacht worden De helft der loges en plaatsen in den schouwburg is reeds vooruit besproken. De directeur glimlacht vergenoegd; hij heeft Fernando da Vanni nooit ofte nimmer aan schouwd ; intusschen dat is minder, wanneer hij er maar goede zaken door maakt. Voor een echt schouwburg-directeur bestaat het hoogste geluk, behalve in mooie tooneelspeelsters of balletdanseressen, in eene gevulde zaal. Twee dagen daarna verschijnt Fernando da Vanni. Hij neemt zijn intrek in het eerste verlaten, terwijl Engelsche eskaders bevel zouden hebben ontvangen om zich van Quilirnane, de Delagoabaai en de Kaap Verdische eilanden meester te maken. De Portu geesche regeering, aan welke, midden onder eene vriendschappelijke discussie, plotse ling het pistool op de borst werd gezet, moest wel toegeven. Zij deed dit echter onder protest tegen het haar door een overmachtigen staat aangedaan geweld, behield zich hare rechten voor op al die streken, welke Senhor Barros Gomez in zijne dépêche als Portugee sche bezittingen had aangegeven, en beriep zich ten slotte op artikel 12 van het te Berlijn voor eenige jaren gesloten, door Portugal zoowel als door Engeland onderteekende Congotractaat. De brutaliteit, waarmede Lord Salisbury het. recht van den sterksten heeft doen gel den, heeft in geheel Europa een zeer onaangenamen indruk gemaakt. Had hij Portugal tot toegeven willen dwingen, dan had hij toch waarlijk wel andere middelen kunnen vinden, die voor den kleinen staat minder pijnlijk waren en die het land niet blootstelden aan eene gevaarlijke binnenlandsche crisis. En die crisis is inderdaad gevaarlijk. Niet omdat in een oogenblik van opgewondenheid de vensterruiten in de Engelsche consulaten te Lissabon en te Oporto zijn ingeworpen of omdat het Engelsche wapenschild omlaag is fehaald. Want Engeland zou zich meer dan elachelijk maken, als het deze beleedigingen niet door een beleefde verontschuldiging voor geheel uitgewischt hield. Niet omdat het ministerie, als verantwoordelijk voor, ofschoon niet schuldig aan het geleden echec, moest aftreden en dus op de gebruikelijke wijze tot zondenbok is gemaakt. Maar omdat de re publikeinen, die reeds bij de onbloedige om wenteling in het stamverwante Braziliëliet hoofd hebben opgestoken, allicht de «nationale smaadheid1' zullen gebruiken als wapen tegen de monarchie, en omdat de Portugeezen zich zullen afvragen of hun jonge koning, al is hij door de Coburgers en de Orleans verwant aan bijna alle regeerende vorstenhuizen, toch niet onmachtig is om eene nationale ver nedering afteweren. Wij spreken hier van een gevaar, niet om dat wij in het algemeen de vervanging van de monarchie, door de republiek een bijzon dere ramp zouden achten, maar omdat het behoud van het statu quo in Europa voorloopig nog het hoogst bereikbaar ideaal is van de internationale politiek, en omdat eene revolutionnaire beweging, waar die zich ook moge openbaren, in de gegeven omstandighote!. Oogenblikkelijk zendt hij naar alle boek- en kunsthandelaars zijne bijna levensgroote photographie om die in de winkelkast ten toon te stellen; in het mooiste rijtuig, dat hij kan vinden, rijdt hij naar redacteurs en recensenten, en naar de mannen van invloed in de stad. Hij is keurig gekleed, en toch is_ er een zekere bevallige aehteloosheid in zijn toilet te bespeuren. Hij geeft zich den schijn van een man, die door de hoogte zijner kunst ietwat »blasó" is geworden. De roem, dien hij overal behaald heeft, laat hem tegen woordig koud: hij geeft er niet meer om. Bah ! Bij den recensent van het advertentie blad laat hij puur uit vergissing twee goudstukken liggen, twee andere recensenten verovert hij door vleierij, bij een derde neemt hij diens kleinen jongen op zijn schoot. »Wat een aardig kereltje! \Vat heeft hij een hoog voorhoofd, en kijk eens, wat, een mooie, groote oogen : Hij lijkt precies op u, beste mijnheer! Waarachtig, ik heb nog nooit zoo'n mooien jongen gezien!" Hij kust het ventje, ofschoon het er een beetje smerig uitziet. In zijn hart verwenscht hij den bengel, maar papa lacht, zeer in zijn schik het doel is bereikt. A7an de recensenten rijdt hij naar tien di recteur niet vroeger, dat zou geen indruk maken. _Over de voorwaarden voor de gastvoorstellingen is men het reeds te voren schrif telijk eens geworden, hij wil den man wel eens eerst persoonlijk leeren kennen hij heeft hem nog voor een en ander noodig. D directeur is een slimme drommel, zoo glad als een aal; hij ontvangt den tooneelspeler zeer voorkomend. Fernando is dadelijk zeer ver trouwelijk met hem. _ «Mijn beste directeur," zegt hij, terwijl bij zich _ in een met zacht fluweel overtrokken leuningstoel neervlijt en zijn beenen voor zich uitstrekt, »dus morgenavond geef ikEgmont! Apropos, hoe staat het met het publiek hier? Het kent mij niet? Wel, mijn waarde, wat dunkt u er van? Gij zorgt toch behoor lijk voor groen en behoorlijk voor ?" en tegelijk maakt hij met zijne handen de beweging van klappen. >Gij begrijpt me, natuurlijk voor mijne rekening 't allerliefst, als het scherm nog niet is neergelaten ge vat het wel. En wat de kransen betreft vijf of zes op een avond voor mijne reke ning. Het is natuurlijk in uw eigen voordeel. heden van spanning hare gevolgen ook ver buiten de grenzen van het land, waar zij zich vertoont, kan doen gevoelen. Het is heel gemakkelijk te zeggen, dat men aan de verschillende natiën het recht niet mag ontzeggen en de gelegenheid niet mag ontnemen om over haar eigen lot te beslissen. In theorie is niets juister. Maar de gevolgen beperken zich in den regel niet tot het land, dat behoefte gevoelt om zich zelf te herzien en met verouderde toestanden te breken. Wat zou het gevolg zijn, als morgen of overmorgen de regeering van Bulgarije het vorstendom als onafhankelijken staat en den Coburger als koning proclameerde? Het zou zalmen zeggen de logische, de ecnig mogelijke, de onvermijdelijke oplossing zijn eener be lachelijk geworden quaestie. Ongetwijfeld. Maar het zou ook het begin kunnen zijn van een Europeeschen oorlog. En wat dat beduidt, durft eigenlijk nog niemand recht in te den ken, nog veel minder uit te spreken. In Spanje heeft, te midden van eene zeer ernstige ministeriëele crisis, het politieke leven acht dagen lang stil gestaan, omdat het leven van een driejarig kind werd bedreigd. Het gevaar schijnt thans afgewend, maar indien de kleine koning ware gestorven, zou de mo narchie der Bourbons zich dan hebben kun nen handhaven? Er zijn maar weinigen die het gekioven, ofschoon de Spaanschc consti tutie in de erfopvolging behoorlijk heeft voorzien. >'Ziedaar weder eene treffende illustratie" schreef dezer dagen de Frintkfui ter Zeidnig »van de zoo vaak verkondigde stabiliteit der monarchie en de door haar verzekerde rustige ontwikkeling van een land. Wanneer ergens het historische bewijs is geleverd voor het tegendeel dezer bewering, dan was het op het Iberisch schiereiland. Portugal en Spanje zijn evenzeer door de monarchie en door hare wisselende lotgevallen geteisterd. Veroverings oorlogen, koloniale expeditien, bekrompen despotisme, twisten over cle troonsopvolging, idiote of' zelfs totaal krankzinnige vorsten, een ellendige vrouwenheerschappij, het regent schap van onbekwamen, de almacht van gun stelingen, revolutiën van boven en van beneden, hebben elkander sedert eeuwen afgewisseld, en maar zeldzaam en ver van elkaar verwij derd zijn de lichtpunten, die de geschiedenis van het Iberisch schiereiland den vrienden der geestelijke, maatschappelijke en staatkun dige ontwikkeling aanbiedt." Overigens, begrijpt gij, wat poëzie in de kran ten, en na de tweede voorstelling een serenadetje! Ik ben er niet op gesteld maar je weet, hoe het gaat: een vreemde stad! na tuurlijk alles voor mijn kosten ! En nu nog iets Wij zijn overeengekomen voor zes voor stellingen. Ik speel maar vier keer begrijp me wel, maar vier keer dan »op dringend verzoek'^ nog twee malen? Zoo zullen wij doen, niet waar ? Men moet zijn publiek kennen. Maar, mondje dicht, mijn waarde! Apropos, ik mag zeker wel aansteken? Mag ik ? Ik rook altijd Spaansche gewoonte, niets dan gewoonte! Proef' zelf eens, een lekker blad 480 thalcrs de duizend" zoo regelrecht uit Havanna! Toe, toe. geneer je niet! -- Fijn, niet waar?" De _ directeur zegt 's middags tot zijnen se cretaris: »I)ie da Vanni is een alleraange naamst man !" En tegelijk lacht hij oolijk. »Hij is wat ijdel, en houdt; van luidruchtig succes, gij begrijpt wel, -\vat ik bedoel!" En dan draagt hij hem op, om voor applaus, terugroepen, lauwerkransen, gedichten in de kranten en voor eene serenade op den derden avond zorg te dragen, »Xog iets!" voegt hij er aan toe. Gij weet. dat hij een derde der totale ontvangst krijgt; de biljetten, die uit zijn naam worden gegeven, brengt ge hem natuurlijk in rekening." Den volgenden avond wordt gegeven : Egmont eerste gastvoorstelling van den heer Fernando da Vanni. De zaal is 's morgens reeds vrij wel uitverkocht, behalve het tame lijk groot aantal billettcn, dat de secretaris voor de officieel e en niet oi'iiciecle claqueurs heeft afgezonderd. Dicht opeengepakt zitten 's avonds de toeschouwers in de zaal, vol spanning het eerste optreden van den ver maarden toneelspeler tegemoet ziende. Ein delijk verschijnt hij, en wordt met luiden bij val begroet. Kalm maakt hij eene fiere bui ging_Ieder luistert vol belangstelling. Menigeen, die zich bewust is wel eenig begrip van de tooneelspeelkunst te hebben, kijkt een ander aan. Hoe hebben ze het nu? Wel, deEgmont is hier reeds dikwijls gespeeld, door verschil lende kunstenaars van naam. dat was heel anders bepaald heel anders! Maar da Vanni is toch beroemd een ster! Zij wan trouwen hun eigen oordeel. Daar beginnen De Franlfurtcr heeft, in abstracto, alweer volkomen gelijk. Ideale toestanden moet men ten Zuiden van de Pyrenaeën al evenmin zoeken als elders. Maar aan wie de fout? Zou het Duitsche blad werkelijk meenen, dat »de geestelijke, maatschappelijke en staat kundige ontwikkeling" er iets bij zou winnen, als te Lissabon en te Madrid de republiek werd geproclameerd ? Wij zijn op dit punt eene tegengestelde meening toegedaan. De experimenten, door Spanje met de republiek genomen, zijn allerongelukkigst uitgevallen. Portugal kan niet op zulk een proeftijd wijzen, maar het heeft zich, voor zoover ons bekend is, over zijn monarchistiseh régime niet te beklagen. In welk opzicht eene verandering den Portugeezen ten goede zou kunnen komen, is tot nu toe niet gebleken. Voor Europa in het alge meen zou zij zeker geen nut hebben. Laat ons dus hopen, dat de conservatieve Engelsche minister-president niet de oorzaak zal worden van eene anti-monarchistische omwenteling in Portugal. En ook dat het der Spaansche koningin-regentes, die getoond heeft eene ver standige vrouw te zijn en die haren overleden echtgenoot in politiek beleid v erre heef t over troffen, gegeven moge zijn, haren zoon, elrey béli', ongestoord zoover te brengen, dat hij zelf zijne moeielijke taak kan aanvaarden. Kunst en Letteren. HET TOONEEL TE AMSTERDAM. Stadsschouwburg (Ned. Tooneel): Alexandra. Salon des Variétés : Indien de eerste eisch, dien men een tooneelstuk mag of moet stellen, deze is, dat het althans in zijn soort niet al te onvolmaakt zij, zou het ons niet weinig hoofdbrekens kosten over het werk van Richard Vosz, dat Xaterdag 11 dezer in den Stadi-schouwburg voor liet voetlicht kwam, een oordeel uit te spreken. Alexandra, door den schrijver drama genoemd, doet het eene oogenblik aan het meest moderne tooneelspel, hot andere aan den incest versleten draak denken. De intrige kon door Dennery on touw gezet, enkele tooneolen konden door Sardon geschreven, een paar tirades door Dumas dor menigte in het gezicht geslingerd zijn. Tusschen de handeling en de behandeling bestaat oen in 't oog loopende, hin derlijke en onaangenaam stemmende wanverhou ding: de eerste is in den grond melodramatisch; de laatste heeft zich, waarschijnlijk om dit te verbloemen en te verbergen, in een nieuwerwetsch, niet altijd even oorspronkelijk, soms schreeuwend bont kleed gestoken. de claqueurs hun luid applaus en de geheele zaal klapt mee in de handen ! De recensent van het advertentie-blad fluis tert verstaanbaar : »Fijn gespeeld ! Een heel nieuwe, geniale opvatting van Egrnont! Prachtig ! ' Als een mensch een dwaas denkbeeld heeft geuit, dan woedt dit om zich heen als een brand. »Ja, uitstekend, voortreffelijk!" ant woordden een paar hecrcn, die naast hem staan. Al sloeg men hen dood, dan zouden zij nog niet weten te zeggen, waarin dat uit stekende en voortreffelijke dan wel bestaat, en daar de zaal weer opnieuw van het in de handen klappen weerklinkt, zijn zij bang, zich mal aan te stellen, als zij oprecht zeiden, hoe zij over het spel denken. De secretaris van Egrnont wordt goed ge speeld: Oranje zelfs uitstekend; niemand let op hen ; zij worden volkomen op den achter grond gesteld door Fernando, die na het tweede bedrijf met stormachtig gejubel terug geroepen wordt. Daar vliegt uit een der zij loges de eerste lauwerkrans op het tooneel. Als het publiek eenmaal een lauwerkrans ziet, dan is het geheel buiten zichzelve. Het roept Fernando nogmaals terug, en een tweede krans wordt hem toegeworpen. Hij raapt hem op. als een mensch. die niets anders in zijn leven te doen heeft dan dergelijke dingen op te rapen, en alsof het, hem onaangenaam is, zich te moeten bukken. Op de tweede galerij staat reeds bij het begin der voorstelling een man met groote, maar diepliggende oogen. Hij heeft scherpe gelaatstrekken, en is eenvoudig gekleed. -Hij heet Heinrich Muller. Ook hij is tooneelspe ler, en eerst sedert een paar dagen in stad, om op een der volgende avonden een gastrol te vervullen. Hij hoopt daardoor een enga gement te krijgen. Fernando da Vanni heeft hij nooit gezien, maar in den laatsten tijd des te meer van hei gehoord en gelezen. ii toch die gelijkenis met een vroegeren bekende _?wel, dezelfde stem, datzelfde op geschroefde spel zonder eenige kunstwaarde! Maar Fernando de Vanni die ontzettende bijval! die kransen! Droomt hij dan ? Neen - hij moet het zijn ! Datzelfde onaangename, snorrende geluid kan geen ander hebben. Zoodra he^ derde bedrijf' ten einde is, snelt hij naar het tooneel, achter de coulissen. Hij