DE AMSTERDAMMER A°. 1890. WEEKBLAD VOOK NEDE Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTüS VAN MAURIK Jr. Ieder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgever: Tj. VAN HOLKEMA, te Amsterdam, Keizersgracht 426. Zondag 16 Februari. Abonnement per 3 maanden ..... ?1.12"1, Ir. p. post f 1.27' Voor Indie perjaar ........ ...... mail 10. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken vertrijsbaar . . . 0.10 Advertenticn van i Kecinmes per regel regels ?1.10, elke rcsofnieer 03) O.iO I K B O IT D: VAN VEERE EN VAN NABIJ. FEUILLE TON : In een pionierstad, (Slot). UIT HET HAAGJE, door Z. KUNST EN LETTEREN: Het tooneel te Amsterdam, door Fr. ,.Het applicatietooneel". .?Egmont te Parijs. Salammbó. Muziek in de hoofdstad, door Von Brucken Fock. Aanteekeningen Schilderkunst, door V. VARIA. SCHAAKSPEL. OudAmstcrd. Verscheidenheden. Uit het leven eener balletdanseres. I. Een première tegen wil en dank. De anti-spiritistenen gedachten(icunstenaren de heer Kreps en zijne dochter. Voor Dames, door E-e. ALLERLEI. COP. HESPONDENTIE. RECLAMES. BEUBSOVER2ICHT. ADVERTENTIEN. Van verre en van nabij. Verzamelaars van munten en penningen zullen zeker bekend zijn met de medaille, die meer dan eene eeuw geleden werd geetageu ter eere van Benjamin Franldin, den uitvinder van den bliksem-aÜeider. Coclo fulmcn cfiipuit, hij heeft den hemel zijn vuur ontnomen, stond op die medaille te lezen. En men weet, hoe Franklins eerste proeven deden denken aan een kinderspel; hoe hij. bij opkomend onweder, een vlieger opliet, van een metalen punt voorzien en door een ge leidend koord met den grond verbonden, en hoe het hem gelukte, daardoor het hemelvuur aau te trekken en af te leiden. De keizer van Duitschland heeft óók zijn vlieger opgelaten. Binnen weinige dagen, op 20 Februari, als de verkiezingen voor den Rijksdag zijn gehouden, zullen wij weten, of die vlieger is opgegaan, en of het hem zal gelukt zijn, daarmede het donder-zwangerzvverk", de dreigende onweerswolk der sociaal democratie, gedeeltelijk te ontladen. Wij zullen niet beweren, dat de openbaar making der veel besproken rescripten over de arbeidersbescherming niets anders is dan eene verkiezingsmanoeuvre. De jonge keizer schijnt zeer vatbaar te zijn voor indrukken, een sterk ontwikkeld billijkheidsgevoel te hebben, en bovenal in hooge mate doordron gen te zijn van het geloof aan zijne macht. Reeds heeft hij het den mijnwerkers toege roepen: »Mijne macht is groot!" Thans richt hij dit woord tot hen, die de arbeiders op onbillijke en onwaardige wijze exploiteeren, onder aanroeping van die parodie der vrijheid, welke de Manchester-leer tot een dogma heeft verheven. Naar het schijnt moet de naaste aanleiding voor het onverwacht optreden van den keizer, waardoor met het geheele tegen woordigesyFeuilleton. In een pionierstad. (Slof) Daar stonden zij stom en radeloos tegenover elkander. Eindelijk zette Hans zijn handen in de zijden en sprak met zijn gewoon phlegma: »Dan zal de juffrouw tot morgen moeten wachten." «Liever sterven! De zaak moet nog heden beslist worden of.... u zoudt den aap vrijwillig moeten afnemen ...." »lk denk er niet aan!" «Dan zul je worden opgehangen ; ja, aan de galg zul je komen. De rechter kent zijn plicht, 't Zal zonder den sheriff ook wel gaan!" De rechter was, tegen juffrouw Neurnann's verwachting, echter toevallig de eenige in de geheele stad, die niets van hun vijandigheden afwist. Hij leefde stil en teruggetrokken en bemoeide zich bij voorkeur met de uitoefening zijner doctorale en apothekersplichten. Hij verwerkte enorme _ hoeveelheden rhabarber. Hiermede geloofde hij voor het heil der menschheid genoeg gedaan te hebben en vond het onnoodig zich nog verder om haar te bekom meren. Hij mocht alle menschen even gaarne lijden; men liet hem daarom rustig zijn gang gaan en deed geen poging om hem iu de oneenigheden der burgerij te mengen. Hij ontving de twee doodvijanden met het onschuldigste gezicht ter wereld. »Wat scheelt er aan, jongelui? Laat me je tong eens zien. Ik zal jelui allebei meteen maar een dosis rhabarber voorschrijven. Dat zal je goed doen " Het tweetal maakte een ontkennend hand gebaar om hem te doen verstaan, dat zij zijn geneeskundigen raad niet noodig hadden. »Daar komen we niet om !" riepen zij, »daarom iiiet!" «Waarom dan ?" steem der Duitsche regeering op het gebied der sociale politiek wordt gebroken, worden gezocht in het Elberf'elder socialisten-proces. De keizer heeft, naar de Twjlklie Rundschau beweert, de door dit proces aan het licht gebrachte handelwijzen der geheime politie met aandacht gevolgd en zich grootelijks geërgerd aan het systeem van spionage en stelselmatige opruiing, het zoogenaamde Spitzdthuint Hij zag hier eene herhaling van hetgeen hij reeds in de zaak-Wohlgemuth scherp had afgekeurd. Bij de behandeling van de socialistenwet in den Rijksdag werd verder een bedenkelijk licht verspreid over de be trekkingen tusschen de organen der politie en anarchistische, communistische en nihilis tische elementen ; ook hierin zag de keizer een hoogst betreurenswaardige fout. Het bo vengenoemde blad beweert, dat hij zijne on tevredenheid over deze toestanden op zeer dui delijke wijze aan den minister Herrfurth heeft te kennen gegeven, dat hij bij dezen instem ming vond en dat het ontslag^van den leider der geheime politie, den heer Krüger, hiervan het gevolg was. Het verlangen om met deze ellendige methode te breken deed den keizer omzien naar andere middelen om de sociaaldemocratische beweging, die zich trots _alle uitzonderingswetten zoo machtig heeft uitge breid, tegen te gaan en te beperken, en dit middel meent de keizer te hebben gevonden in de thans door hem aangeprezen sociale politiek, in de bescherming der arbeiders van staatswege. Van dit standpunt beschouwd, zou de verwerping der socialistenwet door den Rijksdag eer eene winst dan een verlies zijn, en zou de terugkeer tot het gcmeene recht eene noodzakelijke voorwaarde zijn voor de verwezenlijking van 's keizers bedoelingen. De zoogenaamde partijen der orde zijn met den gang van zaken alles behalve ingenomen. De Xorddeuisclic Allyrmeim Zcituny, het orgaan van den heer Von Bismarck, houdt zelfs eene predikatie over den tekst: Wie wind zaait. zal storm oogsten. «Millioenen werklieden" zegt het blad »die tot nu toe tevreden waren met hun lot, hebben eerst door de rescripten van den keizer vernomen, dat zij reden hebben tot ontevredenheid Het ar beiders-vraagstuk moet voorzichtig en met kalm overleg worden behandeld ; het kan niet stormenderhand en niet met groote woorden worden opgelost." Wat moeten nu de brave, zelfvoldane bur gers doen, die tot dusver meenden, dat alles wijselijk was beschikt en dat de burcaux der oftieiease pers het monopolie dezer wijsheid hadden verkregen, maar die thans zien, hoe diezelfde pers zich keert tegen den keizer, dien zij tot nog toe verheerlijkt heeft als een man, bij wien het hart op de rechte plaats zat en die geen gevaar liep om te vervullen in de afdwalingen van zijn idealistische.il Hierop begonnen alle twee eensklaps door elkaar te spreken. Voor elk woord van Hans, had de juffrouw er tien. Het was een gekakel, waar geen sterveling uit wijs had kunnen worden. Eindelijk kwam de juffrouw op het lumineuse denkbeeld, op haar hart te wijzen, ten teeken dat Hans dit teedere orgaan met dolksteken had doorboord. »Aha! begrepen begrepen!" zeide de vrederechter en trok een verbazend slim ge zicht, waarna hij een groot, dik bock opsloeg en ijverig' begon te schrijven. »IIoe oud ?" vroeg hij aan Hans. »Zes en dertig." »En u, juffrouw?" Dat kon zij zich op het oogenblik niet zoo precies herin neren; haar geboortebewijs was zoek geraakt; maar het kon zoowat tusschen de twintig en vijf en twintig jaren wezen." »A/l /iy/tt.' Hun beroep." »Beiden grocrrs.'' -«AU rifjlil.'" Vervolgens deed hij nog eenige vragen, die geen van beiden begrepen, maar met »)c.s'/" beantwoordden, omdat hij zoo vriendelijk was, dat zij hem voor geen geld door een »neen" ontstemd zouden willen heb ben. De rechter knikte een paar malen met het hoofd, schreef nog een poosje door, legde toen zijn pen neer, stond op, pakte juffrouw Xeumann om haar middel en gaf haar een hartelijken zoen. Deze liet zich dit rustig wel gevallen, want zij zag- er een bewijs in, dat de rechter hare zaak was toegedaan In de hoopvolsle stemming ging zij naar huis en nam voor haar winkeldeur afscheid van Hans, met de woorden : »Ziezoo, Dutchman, nu zullen wij zien, wie de baas is." »Ja, we zullen zien," antwoordde Hans rustig, sterk in het bewustzijn van zijn goed recht. Den volgenden morgen verscheen de sheriff voor de beide groceries. Beider eigenaars stonden aan de deur Hans zijn pijpje rookend naar zijn aap te knipoogen juffrouw Neumann als gewoonlijk haar: »Dul-eliinan, Diitflmiaii, Do?" neuriënd. »Als je soms nog naar den rechter wilt?" vroeg de sheriff, »uu heb ik tijd." vader? De vraag is voor hen moeielijk te be antwoorden. Onwillekeurig zullen zij denken aan het bekende studenteiiliid van den lateiconservatief Pruisisch minister geworden heer Von Muller: Strasse, wie wunderlich siehst du mir aus! Linke Hand, rechte Hand, alles vertauscht! Maar van meer belang is de vraag, of de keizer, als het hem gelukt den steen werkelijk aan het vallen te brengen, ook bij machte zal zijn om de beweging te contróleeren en te beheerschen. Wij weten thans reeds met ze kerheid, dat Wilhelm II zich zoekt te ont trekken en zich in menig opzicht reeds heeft onttrokken aan invloeden, die zijn initiatief' trachten te beperken, dat hij, hoewel hij zich voortdurend op zijn grootvader beroept, niet in het oude gareel wil loopen, en zich niet wil tevredenstellen met eene positie, waarin de rijkskanselier den rcgceringsarbeid ver richt en hijzelf afleiding mag zoeken in rei zen en in exerceeren, paradceren en manoeuvreeren met zijne troepen. Maar om de taak, die _hij zich thans heeft gesteld, behoorlijk, geleidelijk en volkomen te volbrengen, zijn eene groote vastheid van wil, eene onver moeide volharding, een nooit falende kracht, een zeldzame beheersching van den toestand onmisbare eigenschappen. En het is do vraag, of de keizer, aan wiens goeden wil en ijver men niet zal twijfelen, die eigenschappen in voldoende ma'-e bezit. De hertog van Orleans; die op den inval is gekomen om de wet te trotseren, welke hem het verblijf' op Fransch grondgebied ontzegt, en zich, zoodra hij den een- en twintiüjarigen leeftijd had bereikt, te Parijs als niilirieplichtige is komen aanmelden, zul dezen coiqi-dctc'te moeten boeten met eene gevangenisstraf van twee jaren, wanneer tenminste de presi dent der Republiek hem geen gratie verleent. Dit laatste zou zeker zijn geschied, indien de bladen der rechterzijde van 's prinsen onbe zonnen daad, aan welke hij zelf' elk politiek karakter ontzegde, niet zulk een belachelijker! ophef' hadden gemaakt. Hoe spoediger dit rumoer ophoudt, des te korter zal zeker de gevangenis van den tot pretendent tegen wil en dank gemaaktcn aspirant-milicien duren. Maar al hield de regeering hem twee jaren gevangen, dus gedurende het minimum van tijd, door de wet voorgeschreven, ook dan zou de hertog van Orleans geen recht van klagen hebben. De jonge man, die zooveel spreekt over zijn voorvaderen en over de onschatbare diensten, welke zij aan Frankrijk hebben be wezen, zul toch wel weten, dat koning Louis Philippc tegen zijn voorganger Charles X eene verbaiiningswet heeft uitgevaardigd en »We zijn er gisteren al geweest!" gaf' juf frouw Neumann ten antwoord. »Zoo! en wat heeft hij gezegd ?" -Och ! beste sheriff, dat zal ik u luter wel vertellen. Wees nu zoo goed, even nnar hem toe te gaan en te vragen, hoe't met on/e zaak staat -- vcnr mij, geloot' ik, zeer gunstig, maar doe ten overvloede een goed woordje voor me bij hem, dat schaadt nooit. U weet, ik ben een arme, alleenstaande, hulpelooze vrouw. Dan bestel ik u ouk een paar nieuwe schocv.cn ... ." De sheriff ging. Binnen het kwartier keerde hij terug, met een groote schaar menschen achter zich. Hans, zoowel als juffrouw Neu mann waren uiterst verbaasd hierover en konden zijne nadering nauwelijks afwachten. Zij bestormden hem met vragen. »Wel ?" 4Ioe is 't? ->Wat zei hij ? >Wie krijgt gelijk'.'" »()! alles is in orde! Ha! Ha! Ha! Heel goed ! Uitstekend !" schaterde de sheriff. »W:it duivel! sta daar niet te lachen, maar zeg ons liever wat de rechter dan toch heeft uitgevoerd ?" riepen beiden nieuwsgierig. »\Vat hij heeft uitgevoerd? Het "beste wat hij doen kon hij heeft jelui getrouwd!" klonk het lachend terug. =>Wu-a-at??? ons getrouwd?" 'Ja, is dat iets zoo wondcrbaarlijks, dat een jonge man en een jong meisje met elkan der trouwen?" Indien plotseling de bliksem voor hun voe ten in den grond was geslagen, indien de aarde zich geopend had om vuur en vlam te braken, indien een walviseh door de lucht was komen aanvliegen of een ander, nog on mogelijker natuurverschijnsel zich had voor gedaan, zou geen van beiden meer verbaasd hebben kunnen zijn. Het schouwspel, dat die twee na het vernemen dezer tijding aanboden, was in n woord ongezien en de getuigen, die er zich aan verlustigden, verklaarden dat zij het voor geen dollar zouden hebben willen missen. Hans sperde zijn oogen zoo wijd mogelijk open, stak vervolgens zijn tong' uit zijn wijd gapenden mond, waardoor zijn pijp den onttroonden Bourbon, mitsgaders al diens nakomelingen, bij overtreding dier wet niet niets minder dan de doodstraf'heeft bedreigd. Toen zou men den delinquent, met de bij deu . Parijzcnaar nog steeds in eere zijnde woorden hebben toegeroepen: »C'ent ia pot re q u'il nous faut!" Maar al heeft de jeugdige Orleans, die, naar men beweert, sprekend op Louis Philippc gelijkt, ook diens peervormig hoofd geërfd, hij kan er zeker van zijn, dat de re publikeinen hem van dit lichaamsdeel niet zullen berooven. De hertog zelf zal moeten erkennen, dat Frankrijk sedert de dagen van Louis Philippe is vooruitgegaan. Uit het Haagje. Het is hier op het oogenblik zoo koud en saai mogelijk. lïaagscbo wind en Noordenwind verdragen zich nu eenmaal niet best. Onze dames zwaaien wol elegant met hare lange boa's, maar achter do titrak aangetrokken, witte voiles ontwaart inen. bibberende gezichten, ui» in p'aa's van aan nialK'he perziken, eerder doen denken aan wrange sinaasappelen, in vloeipapiertjes gewikkeld. Voor een Ilaagschen danily" is liet al even moeilijk om. er ordentelijk laat staan : kranig ? uit te zien irict een vunrrooden LJourgogneneiis, don hoed tegen afwaaien geheel over de ooren getrok ken en de handen in do zakken. In bet har je van d'-n winter is het voorzeker niet minder koud en guur, rnaar bot loopt dan niet zoo in bot oog wat n;on aan bet lijS en op bet hoofd, heelt, nog veel minder welk gezicht men trekt. De zoogenaamde donkere dagen voor en na Kerstmis vormen dan als het ware een grouien mantel dor liefde, die allo mogelijke uiterlijke gebreken eu tekortkomingen goedmoedig bedekt. Zij doen dezelfde nobele daad, die Sera en Japhut verrichtten, toen zij eerbiedig ccn kleed spreid den over den ouden Noneh, dio de kracht van den wijn nog niet kende, en daardoor tijdelijk ook minder presentabel was. De ondeugende sprokkelmaand vervalt daaren tegen met zekere voorliefde de weerzinwekkende rol van ('ham, die zijn vader bespotte; dat maakt baar zoo bijzonder onaangenaam. Zij houdt er expres eene soort van buitengewoon sterk elcctrisch licht op na., dat, de nietigste voorwerpen met kracht doet uitkomen, tot in alle hoeken en gaten onverbiddelijk dooriiringt en diepe, donkere schaduwen werpt, nogtbans zonder noemenswaar dige gloed of warmte te verschaften. Do in de ijzige atmosfeer vcrkromde. roodo vingers en be nepen gezichten, glanzende kragen on overrijpe kiioopen van winterjassen, kale plekken op pelcrines en moii'en, geperforeerde paraplu's on vcrtchotcn hoeden alles wordt zonder genade met Bismarck's beeltenis, op de strari aan stukken viel, liet zijn urmun nis. verlamd langs zijn zijdon neerhangen, sprak geen woord en staarde juffrouw Neumann aan, alsof hij haar nu pas voor do eerste maal zag. Zij, van luuir kant, had ook met haar j mond en oogen niets beiers weten te doen, dan ze ongelooflijk wijd open tospalken Evn oogenblik weifelde ze nog-, of ze niet liever in onmacht zou vallen, maar met liet oog op de vele aanwezige hoeren had ze het voegzamer gevonden, slechts met alle kenteekenen eener plotselinge afmaüing tegen haar deur post aan te leunen en Hans aan te zien met een blik, zoo vol grenzelooze verbazing, als slechts Eva getoond kan hebben, toen zij voor het allereerst Adam zag Zóó bleven zij wel vijf minuten lang on beweeglijk staan, totdat eindelijk hun tongen los raakten. -Bespottelijk! Ik zijn vrouw ? Dat mon ster ?" Die kat? Ik haar man? 't Is om te gillen!' »Nooit van mijn leven ! Ik wil niet! Be drog-! Geweld! Ik wil scheiding aanvragen, oogenbükkelijk '.:' "Ik hing me liever op, eer ik haar trouwde! De scheiding moet dadelijk worden vol trokken." De sheriff liet hen eerst kalm uitrazen. Daarna begon hij doodbedaard: «Maar menschenlief, waarom ga je zoo te keer; dat helpt je niemendal. Jelui bent nu eenmaal door den rechter verbonden, je hebt zelf voor j hem met 'ja" betuigd, samen te willen trouI wen en nu ben je volgens de wet der VerecI nigde Staten man en vrouw. Daarkan niemand i iets aan veranderen ; jelui weet heel goed, dat de rechter volgens, onze wetgeving wei huwelijken kan sluiten, maar niet ontbinden, Dat kan alleen het Hooge Gerechtshof in San Francisco, maar z :o iets vordert een langdurig proces, dat meer geld kost, dan jelui samen waard zijt. Onder deze omstan digheden kun je dus niet beter doen, dan dat lawaai te staken en je in het onvermijdelijke te schikken. Ik neem meteen deze gelegen