eta m ander medegedeeld. Men meen echter niet, dat in dit werkje alles, wat men van een der bovengenoemde onderwerpen zou kannen ?eggen, is besproken. Dit lag niet in de bedoe ling -van den schrijver, D;e hoofdlijnen zijn alleen aangegeven, de hoofdpunten alleen vermeld, waarop bij eene uitvoerige beschrijving zou moe ten worden gelet. Het belangrijkste van deze afdeeling is wel het hoofdstuk over den spreekwoordensehat onzer taal (bl. 114?129). i Pit onderwerp schijnt met eenige voorliefde te ?'*gn behandeld; de schrijver weidt hier tenminste meer dan elders uit; zeker, daar op dit gebied nog zoo weinig is verricht. Wel bezitten wij eenige spreekwoordenboeken (Tuinman, Harrebomée, van Leunep), doch een werk, waarin de oorsprong der spreekwoorden is behandeld, zoo als dit in het Duitsch is gedaan door W. Bor?chardt, in »die sprichwörtlichen Redensarten im Deutsehen Volksmund," missen we tot nu toe. In dit hoofdstuk worden, als een kleine bij drage tot zulk een werk, de ?verschillende oor zaken, waardoor de spreekwoorden ontstaan, en ?die, waardoor ze dikwijls worden gewijzigd, tot de oorspronkelijke vorm bijna niet meer te her kennen is, uiteengezet en met tal van voorbeel den toegelicht. Vooral wordt er zeer terecht op .gewezen, dat de verklaring van vele onzer spreek woorden niet is te vinden door doctrinarisme, doch wel door »het oor te luisteren te leggen bij hen, die de levende taal gebruiken; n. 1. bij het volk", en niet minder door het lezen van de werken uit vroegere eeuwen (vooral pam&etten en blij- of kluchtspelen,) m. a. w. langs 'historischen weg. Zoo zal men de verklaring vinden van: hy gaat naar Kuilenberg (voor: hjj is dood), hy is van Klee f (voor: hij is nieuws gierig) ; as is verbrande turf; of waarom eene «indelijke vrouw eene zindelijke Neeltje (die yol,gens Starter »heur gat noch schuerde met bickBtïen"), en eene nieuwsgierige altijd een nieuws gierig Aagje wordt genoemd; of hoe zegswijzen als den dans niet ontspringen, men kan niet we?ten hoe eene koe een haas vangt, bekend als de 'bonte hond, iemand in goud laten beslaan, en vele andere zijn ontstaan. Langs dezen weg zal wellicht ook te verklaren zijn de zegswijze boontje komt om xy'n loontje, waarin volgens Dr. Verdam boontje gelijk zou zijn aan bootje voor bodetje; de geheele uitdrukking zou dan moeten beteekenen »de bode komt om zijn bodeloon". We aarzelen, die wel wat gewaagde verklaring -aan te nemen ; het zou zeker wenschelijk geweest zijn, indien de schrijver ook hier zijne bewering door eenig historisch bewijs had kunnen staven. De derde afdeeling bevat zes hoofdstukken, nl. vormveranderingen in den taalschat;deklem'toon in het Nederlandsen; analogie of de macht van het voorbeeld; verouderde en verouderende «uitdrukkingen; taaloudheden; middelen tot aan vulling der leemten in den woordvoorraad, uit breiding der beteekenis; nieuwe behoeften, vor ming van nieuwe woorden. Ook hier vindt men verschillende onderwerpen voor 't eerst besproken. Zoo wordt o. a. in het «erste hoofdstuk gewezen op het groot aantal dubbelvormen of doubletten, die onze taal bezit, als zoute visch naast zouteviseli; kruit en kruid; werkloos en werkeloos; hoofseh, heusch en hupsen; ambacht en ambt; wedde en gage; citer en gitaar, enz. enz. In ditzelfde hoofdstuk is gewezen op de volksetymologie en worden verschillende voorbeelden hieryau ter opheldering medegedeeld als kraakporselein, porselein dat door kraken, eene bepaalde soort van vrachtschepen (fr. caraque), werd aangevoerd; geeuwhonger, dat te on rechte met het werkwoord geeuwen in verband is gebracht; adelyk (wild), dat niets met adel (noblesse^, zondvloed, dat niets met de zonde, hanymat, dat niets met het werkwoord hangen te maken heeft, of vriendhoudend, welks laatste deel te onrechte met het werkwoord houden in verband wordt gebracht, enz. Grooten lust zou ik gevoelen hierover nog meer mede te deelen, doch men neme liever zelve het boekje ter hand en leze dit zeer we tenswaardige, leerrijke hoofdstuk. Ook dat over Schaakspel. 2de Jaargang. 2 November 1890. Redacteur: RUD. LOMAN, te Londen. Adres : Mira Lodge, 49 Deronda Road, Herne Hill, Londen (S. E.) Probleem van Shinkman, te Grand Rapids (Amerika). ZWART g c d e f WIT Wit begint en geeft in 2 zetten mat. Wit: K.bS D.h7 LM P.b5 en d5. Zwart: K.eG pionnen op d7, eöen f7. BUITENLANDSCH NIEUWS. De Londensche Times ontving dezer dagen per kabel het volgende bericht uit New-York. Het droeg als opschrift extraordinary Chess." Bij gelegenheid eener simultaan-voorstelling van den beroemden schaker Wilhelm Steinitz in de Mananalogie is zeer belangrijk. Niet dat er veel nieuws in wordt medegedeeld, maar het bevat eene vrij volledige opgave van de verschillende analogiewerkingen in onze taal: het is een zeer gemakkelijk overzicht van de wijzen, waarop analogie ontstaat, wederom toegelicht met dui delijk sprekende voorbeelden. Ook de volgende hoofdstukken bevatten kleine verhandelingen over onderwerpen, die wel eens nu en dan ter sprake zijn gebracht, doch waarover eene bepaalde stu die nog nooit was verschenen. De verschillende oorzaken, waardoor woorden verouderen en slechts in bepaalde uitdrukkingen blijven voortleven, als weeg (wand) in weegluis; mein fslecht) in meineed; vaar (vrees) in vervaard; kryt (kring) in in het kri/t treden; hou (genegen) in hou en trouw; huik (kapmantel) in de huik naar den wind hangen; enz. enz., worden hier uitvoerig opgegeven. Het verdwijnen van woorden, die vervangen worden door andere (als achterdeel door nadeel; dicke door dikwijls); de uitbreiding, de inkrimping en het verloopen der beteekenissen, zoo zelfs, dat een woord thans juist het tegengestelde beteekent van vroeger, zooals staken in de uitdrukking vriendschap staken, thans doen ophouden, vroeger sluiten, het ver schil tusschen de eigenlijke en de overdrachte lijke beteekenis der woorden, enz., wordt alles helder uiteengezet en met tal van voorbeelden toegelicht; en eindelijk worden de verschillende wijzen, waarop eene taal nieuwe woorden kan vormen, nl. door samenstelling, afleiding en ana logie, besproken; e«n zeer nuttig hoofdstuk voor hen, die, uit gebrek aan kennis hunner moeder taal en de wetten, die haar beheerschen, haar meenen te verrijken met allerlei monsterwoorden. Het spreekt vanzelf, dat eene uitvoeriger be spreking van den inhoud hier niet op bare plaats zou zijn. Ik heb slechts de lezers opmerk zaam willen maken op een, naar vorm en in houd, uitstekend werkje, dat m. i. hun aller aandacht verdient en ongetwijfeld op de belang stelling van alle beschaafde Nederlanders aan spraak kan maken. Mogen velen zich opgewekt gevoelen het met aandacht te lezen en daardoor volgens den wensen van den hooggeleerden schrijver »zlch versterkt gevoelen in de overtui ging, dat onze moedertaal aanspraak maken mag op onze liefde, dat zij verdient, ja van ons eischt, onze belangstelling, onze genegenheid, onze vereering; dat ons Hollandsen, gelijk Van Nievelt heeft gezegd, goed genoeg is voor Hollandsche menschen," die het spreken, het op hoogen prijs toonen te stellen door het, zooveel in ons is, te beschaven, zuiver te houden en te veredelen. Amsterdam, Oct. '90. S. VARIA. PLASTISCHE KUNST. Het Museum van Kunstnijverheid te Haarlem is gedurende de maand September laatstleden door 1328 personen bezocht. De H. H. Preyer & Co., opvolgers van Van Pappelendam & Schouten, handelaars in oude en nieuwe schilderijen, lokaal Pictura," Wolvcnstraat 19, deelen ons mede, dat een schilderij van Rembrandt, dezer dagen voor een zeer aanzienlijke som aan het buitenland verkocht, van Maandag 3 November tot Zaterdag 8 November van 10 tot, 4 uur bij hen te bezichtigen is, tegen /' 0.50 entree, ten bate der algemeene armen van Amsterdam. Op 11, 12 en 13 November zal te Amsterdam, onder directie van C. F. Roos & Co., (Kunstzaal, Nes 49) Brakke Grond, eene veiling gehouden worden van de verzameling zilverwerk, kunst voorwerpen, curiositeiten, antiquiteiten, porselein, meubelen, wapens, schilderijen van oude meesterrs, enz. de nalatenschap B. S. Ries uitmakende, en daarbij is de ethnograh'sche collectie M. de Sitter ge voegd, eene veiling belangrijker dan sinds vele jaren voorgekomen is. Aan den eenen kant toch, genoot hattan Chess Club te New-York deed zich het volgende merkwaardige geval voor. In een partij met Dr. Marshall uit San Francisco kon men liet niet eens worden wie aan den zet was. Dr. M. gaf voor het oogenblik toe ; maar zes zetten later weigerde hij het spel voort te zetten, daar hij zich in zijn recht te kort gedaan waande. Steinitz nam daarop een ander bord on spoelde, zonder een oogenblik te aarzelen, de geheele, reeds ver gevorderde partij, van den beginne af aan door, en bewees, onder daverend applaus, dat de beurt van spelen aan hem was. Wanneer men bedenkt, dat Steinitz 26 partijen gelijktijdig speelde, zoo raag men dit terecht als een ongeëvenaarde proeve van sterk geheugen op schaakgebied beschouwen. De match Steinitz-Gunsberg zal omstreeks 15 November a.s. te New-York een aanvang nemen. Degene die het eerst 10 partijen wint, wordt a15 overwinnaar beschouwd en ontvangt van de Manhattan Club, waar de match plaats heeft, 1000 dollars. De verliezer krijgt 500 dollars als schade vergoeding. De lang besproken correspondentie-wedstrijd om 1000 dollars tusschen Steinitz (Ncw-York) en Tschigorin (Petersburg) is thans in vollen gang. Tot nu toe zijn de volgende zetten geschied. Evansgambiet. Twcopaardspel in de Wit Zwart nahand. Tschigorin. Steinitz. Wit Zwart l e4 e5 Steinitz. Tschigorin. 2 P.13 P.cG l c>4 er> 3 L.c4 L.c5 2 P.f3 P.cG 4 b4 L.b4: .'! L.c4 P.fG 5 c3 L.ao 4 P. go d5 G o?o D.fG 5 ed5: P.a5 Dit houdt Steinitz G L.bof cG voor de beste verdcdi- 7 dcG: bcG: ging; of hij hierin gelijk 8 L.e2 hG heeft, zal uit deze partij 9 P.h3 moeten blijken. Steinitz geeft in zijn 7 d4 P.hG handboek aan dezen zet Dit is de nieuwe zet, de voorkeur boven 9 P.f3. waar Steinitz $ 1000 aan Ook hier zal de onderde rijke verscheidenheid aan zilverwerken, die zich van geslacht tot geslacht tot aan den tegenwoordigen erflater opgestapeld heeft, reeds een alleszins verdiende bekendheid, waarvan dit al leen voldoende getuigenis af moge leggen, dat de fraaie gedraaide kandelabers (catalogus No. SC'1 reeds dienst deden in 1806, tot opluistering van het gastmaal bij de intrede van koning Na poleon in het Oude mannen- en vrouwenhuis te Amsterdam ter zijner eere aangericht. Ook de Ethnographische verzameling M. de Sitter, daartegenover, biedt een zeldzame keur van wapens aan; rijk bewerkte Indische wapens vinden hier hun plaats naaat de vreemdsoortigste aanvalmiddelen van talrijke wilde volkstammen, en naast een serie geweren, pistolen enz. die een bijna volledig beeld van de ontwikkeling van het vuurwapen aanbieden kan. Gelegenheid tot bezichtiging wordt van 7 tot 10 November a. s. in Brakke Grond" gegeven. De toegangsprijs a 25 cents, die op Vrijdag 7 en Zondag 9 November verschuldigd is, komt geheel aan twee liefdadige instellingen ten goede. De catalogus, met talrijke photo-lithographiën voorzien, is keurig uitgevoerd en op zich zelf een voorwerp van waarde. TOONEEL EN MUZIEK. Eene zeer belangrijke verzameling muziekinstru menten, door een bekend collectionneur bijeen gebracht, en thans wegens vertrek van de hand gedaan, zal op Maandag 3 November 1890 bij de H. H. Frederik Muller en Co., Doelenstraat 10, onder den hamer komen. De namen van Guarnerius, Amati, Guadagnini en andere Cremoner beroemd heden versieren den catalogus, met Stainer, Cuypers, Klotz, enz. Ook zijn er een paar violonceilen, voorts een monumentale harp, een guitaar, doe delzak, zither, luit, dwarsfluit, mandoline, en andere dichterlijke instrumenten, benevens wat oude muziek, waaronder eene der eerste edities van Jean Jacques Rousseau's JDevin du Village. Men schrijft uit Weenen van Maandag: konin gin Elisabeth van Roemenië, die sedert gisteren incognito als gravin Vrancea op hare doorreis hier vertoeft, gaf dezen voormiddag, in hare apparte menten in een hotel alhier, een muzikaal-littéraire matinee, waarbij behalve de aartshertogin Maria Theresia, ook de generaal-intendant van de hoftheaters, baron v. Bezecny, de directeur van het Burgtheater dr. Burckhardt en een groot aan tal leden van het Burgtheater als gasten genoodigd waren. Voor het muzikale deel der matinee zorgden verscheidene virtuozen, voor het littéraire de koningin zelf. Zij las twee harer dramatische gedichten in het Duitsch voor; het reeds in druk verschenen stuk in n bedrijf Op den vervaldag, waarvan het onderwerp een Amerikaansch duel is, en een drama in vijf bedrijven (in handschrift), dat den titel Meister Manolly" draagt, en waarvan de handeling aan een oude Roemeensche sage ontleend is. Meister Manolly is bouwmeester, hij bouwt een domkerk maar kan dien niet voltooien wanneer hem niet toegestaan wordt, zijne eigen vrouw in het ge bouw levend te begraven. De koningin las voor treffelijk, met fijn genuanceerde declamatie. Het drama is boeiend en bevat groote poëtische schoon heden; de stijl is doorgaans verheven. Naar men zegt zullen beide werken der ko ninklijke dichteres in het Weener Burgtheater opgevoerd worden, en de gehouden voorlezing zou eene eerste leesrepetitie geweest zijn. De koningin zeide tot hare gasten, dat zij niet als koningin, maar als Carmen Syka hare scheppingen ten gehoore bracht, maar ook in deze eigenschap vond zij bijval. LETTEREN EN WETENSCHAP. Uit St. Petersburg wordt gemeld, dat in het district Wischnewolotzki (gouvernement Twer) zich eene gansche kolonie van volgelingen van graaf Tolstoïheeft gevormd, die op een afgezon derd buitengoed wonen en zich met landbouw bezig houden. De kolonie bestaat uit een aantal heeren en dames, meest tot de aanzienlijkste waagt. vinding moeten leeren of 8 L.g5 D.dG hij gelijk heeft. 9 ... L.c5 10 d3 Aan het handicap" (voorgave) tournooi in Simpson's Divan te Londen nemen ] 9 spelers deel, waaronder 11 eerste klas spelers. Op Dinsdag 28 Oct. stonden de volgende 8 professionals1' bovenaan. won verloor won verloor Bird (!M 2 h' Mortimer 5Js 31A Muller 8 ',', Gossip 3 2 Evans 4 l Lee 4 3 Jasnagrodsky 5/£ .'!}£ Van Vliet G 5 De overige spelers komen niet voor de prijzen in aanmerking. De volgende positie kwam voor op het pas ge houden congres te Manchester in een partij tus schen Blackburne (wit) on Schallopp (zwart). Stand na zwart's 12den zet. ZWART a b c d e f g h kringen behoorend, onder het bestuur _r _r_ rijken grondeigenaar, wien ook het buiteiigrèl toebehoort. ^?, De Tolstowji", zoo noemen zich de aanb*ng«m der nieuwe leer, onder welke men dokters, ottotewijzers, gouvernantes, enz. vindt, leven geheel U8 boeren n verrichten het minste werk. De dames gaan blootsvoets en dragen den saraian, het Metf der boerinnen, evenzoo de mannen. De plaatsenjfce politie houdt een achterdochtig oog op de kolonie gericht. Dagelüks bezoekt een vertegenwoordiger der politie het buitengoed, en gaat de kolonisten ra. Tot nog toe is er echter op de Tolstowji niets aan te merken geweest, ofschoon men hun politieke bedoelingen toeschrijft. VEREENIGING VOOR LAGER ONDERWIJS. Den 28sten October hield de Vereeniging voor Lager Onderwijs hare jaarlijksche Vergadering, zoowel voor gewone, als voor buitengewone en honoraire leden. De Vergadering werd geleid door den Voorzit ter des Bestuurs Dr. Ankersmit. Omtrent den financieelen toestand der Vereeniging werd een rapport uitgebracht door den Heer H. C. Hegbroeck Wzn., als rapporteur van de Commissie tot nazien der rekening en verantwoording. De Commissie van Toezicht wees in haar rap. port op de gunstige verschijnselen, die haar tot de meening brachten: het is goed geweest, dat de Vereeniging voor Lager Onderwas is opge richt. Immers ook dit jaar was het weer geble ken, dat kinderen van families de school bezoch ten, die vroeger nog niet waren toegetreden; op die wijze telde de Vereeniging 9 nieuwe leden, die geacht mogen worden, de beginselen der Ver eeniging te zijn toegedaan en met de toepassing ervan te zijn ingenomen. Onder andere mededeelingen, meer in 't bjjzonder in het belang voor de Leden, wees de Commissie op de eischen, die zij bij het eind examen gesteld had: zij had die daarom hoog gesteld, omdat zij meende, dat een diploma een bewijs moest zijn van eene warme aanbeveling. harerzijds van den bezitter van 't getuigschrilK Zij wees verder op 't aanbrengen van materieele verbeteringen, op uitbreiding van 't personeel en bracht bij monde van Prof. A. Pierson, hulde zoowel aan het Bestuur als aan den Directeur en de Onderwijzers. Door de Vergadering werd besloten: lo. Tot het aanvullen van het Onderwijs aan meisjes door toevoeging van de nuttige en fraaie handwerken aan het Leerplan. 2o. Tot het nemen van een proef met onder wijs in Latijn aan 3 leerlingen der afdeeling C, indien een geschikt onderwijzer was te vinden. Benoemd werden: Als Lid van het Bestuur: de Heer J. G. van den Berg. Als leden van de Com missie van Toezicht: de H. H. Prof. Dr. A. Pier. son, Prof. Dr. J. C. Matthes, H. C. Heybroeck Wzn., H. Reysenbach en J. J. Mijnssen. Onze verdienstelijke landgenoot, de heer G. Verschuur, die reeds door verschillende reisbe schrijvingen, o. a. Ultima Thule, Een, reis'naar 't Heilige land", Een reis rondom de Wereld", genoegzaam bekend is, heeft thans in het Fransche tijdschrift Le tour du Monde bij Hachette & Co. te Parijs, een uitvoerige reisbeschrijving het licht doen zien. Voyage a la Nouvelle-Zélande" is alleraangenaamst ora te lezen, belangwekkend in hooge mate en zonder twijfel zal menigeen die dit reisverhaal leest daardoor een geheel ander begrip krijgen van Nieuw Zeeland, dat dikwijls nog als een soort van onbeschaafd land wordt beschouwd en waarvan de beschrijver getuigt: Je n'ai plus que Ie désir d'aller mourir enNouvelle-Zélande." Op het rustige kerkhof te Rozendaal by Arnhem had Dinsdagmiddag eene plechtigheid plaats voor de kleine groep die daar bijeen was gekomen: het grafteeken, door vrienden en vereerders van Hofdyk op zijn laatste rustplaats opgericht, werd namens Wit won de partij aldus: 13 D g3 g6 17 P.f6+ L.f6: 14 L.hG T.f7 18 T f5: L.e7 15 e6 T.fG 19 T f7 T.e8 16 T.ael D.a2: 20 T.efl zw geeft op Op niet ruindcr geestige wijze besloot Blackburne een partij op den zelfden wedstrijd tegen Tinsley. Don stand laten wij hier volgen. Tinsley. ZWART Blackburne. Zwart aan den zet speelt: T.a8 T.h6 h7 T.h8: T.g7 '-f K.d8 P.eG +