WEEKBLAD YOOR NEDEKLAND Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTÜS VAN MAÜRIK Jr. Ieder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam. Singel bij de Vijzelstraat 542. Zondag 6 September. Abonnement per 3 maanden ?1.50, fr. p. post/1 1.65 Voor Indiëper jaar , . mail 12. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar .... 0.12* Advertenün van 1?5 regels ?1.10, elke regel meer .... 0.20 Reclames per regel 0.40 Bericht aan onze A bon nes. Ds PeMitöt Ser Waart! naar ERIK BöGH bewerkt door C. HONIGH. Het 33 Illustratiën door den schil der CAJRL LARSSON. l» verschenen en de bestelde exemplaren ?U u verzanden. Voor «bonnes die nog> niet bestelden, fclQflt de in teeken in ? opengesteld. Aan iedere bestelling1 moet het bedrag: van. 5O Cents -worden toegevoegd. Aan onze abonnee buiten Amsterdam Wordt de premie toegezonden na ont vangst van een postwissel ad 6O Cents. VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam, Singel b, d. VQzelstraat 54». I N H O V JU: VAN VERRE EN VAN NABIJ. FEUIL LETON: Hans en Mies. I. KUNST EN LET TEREN: Het tooneel te Amsterdam, door H. J. M. Fortuinzoeker en schildermeester. Plastische kunst te Berlijn, door Dr. Paul Alberdingk Thym. I. Het Congres te Gent, door F. A. Buis. II. VARIA, SCHAAKSPEL. WETEN SCHAP : Een Hollandsch gouverneur in België, in het begin der XVIlIe eeuw. Von Moltke en het bombardement van Par\js. De eerste hoeve Toor Bopth's kolonisten. Flamboyant, schets naar Heinrich Landsberger. Voor l'ames, door E-e. ALLERLEI. INGEZONDEN. RE CLAMES. PEN- EN POTLOODKRASSEN. ADVERTENTIEN. Van verre en van nabij. De burgeroorlog, die acht maanden lang Chili heeft geteisterd, en met steeds toene mende verbittering ia gevoerd, is geëindigd met eene volledige overwinning van de con grespartij, of van de rebellen, zooals de dic tator Balmaceda zijne tegenstanders en hun nen aanhang noemde. Chili heeft zich gedurende tal van jaren onderscheiden door een geregeld bestuur en eene krachtige administratie. Het vormde daardoor een gunstige tegenstelling met an dere Zuid- en Centraal-Amerikaansche staten, en de Duitsche bladen plachten het te be titelen met den eerenaam van het Pruisen van Zuid-Amerika. Toen president Balma ceda vijf jaren geleden de teugels van het bewind overnam, rechtvaardigde niets de veronderstelling, dat hij over het land zoo groote rampen zou brengen en zijne loopbaan Feuilleton. HANS en MIES. De baas was uitgegaan, droevig en terneer geslagen als hij sedert den dood van zijn schoonvader was. De vrouw was naar iemand van hare familie. Frits en Keetje waren naar school. Hans en Mies waren alleen in het armzalig vertrek. Maar de zon scheen zoo vriendelijk door het kleine tuinvenster naar binnen, dat zij het geheele vertrek een vroolijk aanzien gaf en over de met helder ka toen overtrokken meubelen, bedden en gor dijnen, zelfs over het minder zindelijke schoenlappêrsgereedschap midden op den vloer, een waas van behagelijkheid ver breidde. Mies lag languit op den grond en sliep. Hans peuterde aan een spijker, die uit een der planken stak en dien hij er in weerwil van al zijn moeite niet kon uittrekken. Van tijd tot tijd wierp hij een schuinschen blik naar zijn gezellin, die sliep, of zich ten minste zoo hield. Hans was anders een goede ka meraad, die zijne kleine speelgenoote dikwijls beschermde, als een hond haar te lijf wilde of de jongens haar een weinig onzacht be jegenden ; maar hij zat vol dolle streken en kon haar soms geducht plagen, daardoor kwam het tusschen hen beiden vaak tot handtastelijke geschillen, die echter door de goedmoedigheid van Hans altijd in der minne ?werden bijgelegd. Mies was een arme weeze. Hare moeder had in de zware ure geen ander toevluchts oord gevonden, dan een dompigen paarden?stal, waarin een medelijdende koetsier, die als bloeddorstig tyran zon eindigen. In de eerste jaren van zijn bestuur ging alles vrij goed, maar weldra bleek het, dat de president, al hield hij zich nog aan de letter der grond wet, weigerde het grondbeginsel te erkennen van het parlementair régime, volgens het welk het hoofd der uitvoerende macht een ministerie niet mag handhaven , wanneer dit het vertrouwen van de meerderheid der vertegenwoordiging klaarblijkelijk heeft ver loren. Wellicht heeft- Balmaceda gedacht, dat het hoofd van het Pruisen van ZuidAmerika zich kon veroorloven, wat in het Europeesche Pruisen, onder Bismarck en keizer Wilhelm in den conflicttijd geschiedde. Maar hij heeft daarbij geen rekening gehou den met den voortgang van de geschiedenis, met de ontwikkeling van het beginsel der volkssouvereiniteit, en met het feit, dat het prestige eener oude en pepulaire dynastie nog heel wat meer beduidt dan dat van een man, die slechts zijne persoonlijkheid tegenover den volkswil kan stellen, en die weet, dat zijne heerschappij ook in de gunstigste omstandigheden slechts van tijdelijken duur kan zijn. Balmaceda kon zich niet beroepen op monarchale traditiën, en hij was bij lange na geen Bis marck. Als dwergen zich in het hoofd halen, reuzen te kopieeren, loopt het avon tuur voor hen meestal slecht af. Jammer maar, dat de ijdelheid, de aanmatiging en de verblinding van Balmaceda aan duizen den zijner landgenooten het leven hebben gekost, en aan de welvaart van Chili een gelukkig niet onherstelbaren, maar toch zeer zwaren slag had toegebracht. Reeds in het begin van den opstand tegen Balmaceda's willekeur hadden de Congressisten, de geestverwanten der meerderheid van het «congres" of de vertegenwoordiging, meester gemaakt van de vloot, en daarmede de noordelijke, zoogenoemde salpeter-provinciën in hun macht gekregen. Het is later duidelijk gebleken, dat de sympathieën voor de Congrespartij ook in Balmaceda's om geving zeer sterk waren, eu naar mate dit stelliger uitkwam, ging Balmaceda's bestuur meer en meer in een schrikbewind over. De president, die zich tot dictator had ge proclameerd, deinsde voor geen enkel middel meer terug om zich te handhaven, zocht zijn steun bij de hefle des volks, bij schur ken en veroordeelden, en bleef', niettegen staande zijn aan het waanzinnige grenzende vergrijpen tegen het gemeene recht, door het buitenland als de machthebbende er kend, omdart zijne regeering feitelijk nog niet was omvergeworpen. Wel zonden haar van de straat had opgenomen, haar huisvesting had verleend. Hier kwam Mies met nog twee zusjes ter wereld ; van het levenslicht zien, kon geen sprake zijn, ten eerste omdat er in den donkeren stal in 't geheel geen licht was en ten tweede, omdat ons arme Miesje den eersten tijd harer prille jeugd in volslagen blindheid doorbracht. Toen zij nauwelijks eenige weken oud was, werd hare moeder haar door den dood ont rukt. Een der paarden had haar met een slag van zijn hoef gedood. Zij werd zonder praal of pracht, in den tuin onder den appel boom begraven. Haar vader, een voorname vreemdeling, had zich nooit om haar be kommerd en was reeds met de noorderzon vertrokken, toen de moeder stierf; de arme wees stond nu alleen op de wereld. Een zware vloek scheen op haar huis te rusten. Wie beschrijft de ellende der arme Mies, toen men op zekeren morgen hare zusjes levenloos uit de sloot ophaalde. Of zij door eigen onvoorzichtigheid of door de hand van moedwillige knapen zijn omgekomen, zal een eeuwig raadsel blijven. In dezen wauhopigen toestand trok de vrouw zich de verlatene aan en Mies had in haar eene tweede moeder gevonden. Kinderen vergeten spoedig, wat het lot hun ernstigs of droevigs brengt en leven vroolijk en wel gemoed voor het oogenblik. Ook Mies maakte hierop geen uitzondering. Op het oogenblik dan gaf zij zich aan een behaaglijke siesta over ; daar het luieren haar echter spoedig begon te verdrieten, sprong zij eensklaps op, klauterde op deu leuningstoel, vandaar op de tafel en bemachtigde het breiwerk dat de kleine Keetje er onvoor zichtig op had laten liggen. Het kluwen rolde op den grond. Hans kreeg het te pakde Vereenigde Staten van Amerika, En geland, Duitschland en Frankrijk eenigen tijd geleden eskaders om de belangen hunner onderdanen in Chili te beschermen, maar de bevelhebbers dezer zeemacht bleven op de vriendschappelijkste wijze met Balma ceda en diens regeering verkeeren, en een Engelsch oorlogschip, de Espiègle, heeft zich nog kort geleden beschikbaar gesteld om voor den president eenige millioenen, door hem wederrechtelijk aan den muntvoorraad der nationale bank onttrokken, naar BuenosAyres in veiligheid te brengen. Met afwisselend geluk was de burgeroor log gevoerd, doch de Congressisten wonnen langzaam maar zeker veld, en toen zij in zagen, dat hunne pogingen, om de uitleve ring van enkele door de »wettige" regeering in Europa bestelde pantserschepen te ver hinderen, vruchteloos waren, besloten zij een beslissenden slag te slaan. Onverwachts ver toonde hunne vloot zich in de onmiddellijke nabijheid van Valparaiso, op vele honderden mijlen van hunne operatiebasis. Daar werd een leger ontscheept, dat den vijand in zijne sterkste stelling zou aantasten. Het leger telde slechts achtduizend man, en dat van Balmaceda was meer dan dubbel zoo sterk. Maar de congressisten beschikten over uit muntende wapenen, Krupp-kanonnen en Mannlichergeweren, en hunne leiders, gene raal Del Canto en de Duitsche overste Körner, hadden hen voortreffelijk geoefend. De troepen van Balmaceda waren voor een groot deel met geweld tot den krijgsdienst geprest en stonden onder het bevel van twee generaals, die elkander, tengevolge van hun onderlingen naijver, zeer slecht steunden. Toch was de uitslag zeer onzeker, daar de Balmacedisten beschikten over eene gewel dige overmacht en de zeer sterke positie van Valparaiso met tal van goedgewapende forten in den rug hadden. De snelle en beslissende overwinning der congressisten is voor een deel te wijten aan beter leiding, maar ook daaraan, dat de slechts door geweld bijeengehouden troepen van Balmaceda bij het keeren der krijgs kans doodelijk werden gedemoraliseerd en in grooten getale tot de congressisten over liepen. In enkele dagen was de bloedige strijd beslecht. Valparaiso en Santiago vielen in handen der Congrespartij en daarmede wat de tegenstand der Balmacedisten ge broken. Natuurlijk kostte het moeite, de ontketende hartstochten tot bedaren te brengen, maar daar het beter gezinde deel der bevolking slechts had gewacht op eene ken en trok er aan, totdat eindelijk de breikous denzelfden weg opging. Xu klom Mies ook weer van haar verheven zitplaats af, om ook met het kluwen te spelen, dat zij Hans afnam en voortrolde. Daarbij maakte zij de grappigste sprongen en buitelingen en dui kelde zoo ongegeneerd kopje-over, dat een Engelsche gouvernante honderd maal »shocking!" zou hebben geroepen. Gelukkig voor de lieve kleinen was er noch een Engelsche gouvernante, noch de vrouw in de nabijheid, daarom sprong Hans het kluwen achterna en hield het vast. totdat Mies het weer opeischte door hard aan den draad te gaan trekken; het kluwen was op die manier reeds een goed eind afgewonden en had een dool hofachtige wandeling, onder de pooten van de tafel door, om de twee stoelen gemaakt en zich toen een paar malen om het werktafeltje van den baas geslingerd, terwijl het breiwerk den geheelen avontuurlijken tocht had meegemaakt. Het tweetal had er ver bazend pret over en zette het spelletje voort totdat de draad brak en Mies, in haren over moed, languit op den rug ging liggen, om den sterk geslonken bal hoog in den lucht te gooien, terwijl Hans met een ernstig ge zicht onderzocht, of er nog iets aan het breiwerk viel te bederven. De pennen had hij er natuurlijk in een wip uit eu hij vond het erg grappig, dat de draad, als hij er aan trok, aldoor langer werd. Hans was van nature vroolijk en vinding rijk, doch in zijn zoogenaamde geestelijke ontwikkeling zeer achterlijk gebleven. Daar niemand zich met zijn opvoeding bemoeide, sprak hij in weerwil van zijn zes jaren nog verbazend krom, ja, eigenlijk kende hij slechts twee stereotype uitdrukkingenjtüe de baas hem zoo lang had voorgezegd, totdat gelegenheid om zich van den tyran af te keeren, en de leiders der Congrespartij met groote gestrengheid tegen alle uitspattingen optraden, was de rust betrekkelijk spoedig hersteld. Balmaceda's voornaamste hand langers hebben zich door de vlucht aan hunne welverdiende straf onttrokken; om trent zijn eigen lot verkeert men nog in het onzekere; het gerucht loopt dat hij gepoogd heeft, over het Andes-gebergte te ontvluch ten, dat hij bij een sneeuwstorm, toen de tocht hem niet snel genoeg ging, de hand ophief tegen zijn muilezeldrijver, die hem uit wraak zou hebben doodgeschoten. Dat zou inderdaad een uiteinde voor den dwin geland zijn geweest, in overeenstemming met de laatste maanden van zijn loopbaan. Uit een militair oogpunt is de in Chili gevoerde oorlog van groot belang. Het spreekt van zelf, dat men uit een strijd, waarbij bet aantal soldaten van de beide partijen te zamen te nauwernood gelijk stond met die van een legercorps volgens Europeesche inrichting, geen conclusiën kan trekken voor het geval, dat in ons wereld deel honderdduizenden met elkander in bot sing komen. Toch was de ondervinding, ter zee opgedaan in den strijd tusschen pant serschepen en torpedobooten uiterst leerrijk, en niet minder geldt dit van de operatiën te land, bij welke het Mannlichergeweer en het rookvrij kruit aan de zijde der Congressisten eene zeer belangrijke rol hebben ge speeld. Kunst en Letteren. HET TOONEEL TE AMSTERDAM. Maison Stroucken (Amstels Vriendenkring 31 Augustus'1): Het lied van moeder. Paleis voor Volksvlijt (Ned. Tooneel) : De nieuwe dag. Zondag, 30 Augustus, woonde ik de uitvoering bij, door Amstels Vriendenkring 31 Augustus" ter gelegenheid van zijn derde jaarfeest gegeven. Vertoond werd Het lied van moeder, oorspronke lijk tooneelspel met zang in drie bedrijven en een voorspel door Antonie. De keuze kwam mij niet gelukkig voor. Het werk van Antonie schijnt eenige populariteit te bezitten; waaraan het die te danken heeft, begrijp ik niet. Het is een on beduidend, onnoozel melodramatje, met de van ouds bekende figuren, met versleten efl'ecten, met weinig of geen handeling. Ik leg op het teit eenigen nadruk, omdat het mij voorkomt dat het stuk bijna steeds de zwakste zijde van onze liefhebberyvertooningen is. Vooral wanneer men zich in de medewerking van dames mag verheugen en dus hij ze met zijn ongeschikte tong kou na praten. De eene was : »Kaatje, doe de deur dicht", en de andere: »De'ruit rottekop l" Met deze twee zinnen drukte Hans alles uit, wat in zijn ziel omging ; had hij honger, dan hipte hij naar de keuken, trok de vrouw aan haar boezelaar en sprak: »Kaatje doe de deur dicht." Had hij kattekwaad uitge haald, waarvoor de baas hem met den span riem achtervolgde, dan kroop hij weg onder het bed en riep klagelijk vleiend : »De'ruit, rottekop!" Sedert eenige oogenblikken hadden zij hun spel gestaakt. Mies sliep weer en Hans zag tevergeefs naar een nieuw voorwerp voor zijn vernielzucht rond. Daar hem niets anders inviel, sloop hij naar Mies en kneep haar in het been. Mies trapte, opende verstoord de oogen en gaf' hem te kennen, dat zij van zijn flauwe grappen niet gediend was. Dat prikkelde Hans echter tot verdere plagerijen. Hij pakte haar nu bij den staart en sleepte haar zoo een eind door de kamer. Hiermede was de maat echter ook volgemeten; woe dend sprong Mies overeind eii diende Hans een paar oorvijgen »met nagels"toe ; gelukkig voor hem, dat hij met een een nogal ruige pij begiftigd was, anders zou het »Mene Tekel" zijner lankmoedige vriendin in bloedige trekken op zijn gezicht te voorschijn zijn gekomen. Ware Hans slechts half zoo zwart van ziel geweest als van lijf, dan had Mies met een oog voor haar misdrijf moeten boeten. Met uitgespreide vleugels en geopenden snavel stormde Hans op zijn tegenpartij los, die de reeds uitgespreide klauw dreigend tot den slag had opgeheven en deed niets. »Kra ! kra!" riep Hans. »Miaauw!" kwam Mies. Dat was alles. Zij hielden te veel van