De Groene Amsterdammer

Historisch Archief 1877-1940

Alle jaargangen 1892 10 januari pagina 5

10 januari 1892 – pagina 5

Dit is een ingescande tekst.

No. 759 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. werkingen worden door zonlicht bevorderd, dat het gemis van dit agens wel in mindering van de gezondheid komen moet, terwijl de psychische werking van gebrek aan licht, de onderdrukking van opgewektheid en veerkracht, het weerstands vermogen tegen schadelijke invloeden in het al gemeen moet verzwakken. Voegt men bij deze nadeelen nog het kapitaal?verlies, ontstaan door het meerdere gebruik van gaslicht op mistige dagen, dan heeft men redenen genoeg bijeen om het verlangen naar een middel tot bestrijding van den mist begrijpelijk te maken. Doch tot dusver is men nog niet veel verder dan verlangen. Want indien Aitken volgens de spreekwijze door de oorzaak van de kwaal aan te wyzen, de genezing half op weg heeft gebracht, de andere helft is niet gevonden, en zal volgens de deskundigen vooreerst wel niet gevonden wor den. Stadsmist in 't algemeen zal altijd blijven voorkomen, doch de zware, zwarte, beruchte Londensche mist, zou alleen kunnen worden vermeden door de volkomen aftchatfiag van steenkool als brandmiddel. Gebruik geen steenkolen in uw kachels en for nuizen, maar enkel koke, gas of electrische warmte, en ge zult geen London-mist meer heb ben, dat is het theoretische remedie. Doch, zooals de heer Russell opmerkt, aan wiens mededeeling ik deze aanteekeuingen ontleen, in de dagen van Eduard l werd een man veroordeeld, omdat hij steenkool had gebrand in Londen, thans zou dat niet meer kunnen geschieden. CHIC. Humoreske naar FRIBDKICII WERTH. i Wij waren de Linden afgeslenterd, en ik had mijn arm in dien van mijn vriend geschoven. Nu, is dat geen mooie vrouw ?" riep ik mijn metgezel toe, en maakte hem op eene slanke vrouwengestalte in zeer elegant toilet opmerkzaam. Het was de eerste werkelijk warme Aprildag, ?en de dames hadden, ter eere van den prachtigen zonneschijn, hare nieuwste en verleidelijkste voor- j jaarstoiletten opgezocht; onder de Linden zag het | er uit als in een tuin, waarin de bontste en heerlijkste levende bloemen prijkten. | Ten minste zoo scheen het mij, maar ik ben idealist en was destijds, rechtstreeks uit mijne ileine garnizoensplaats komend, zooeven eerst weder te Berlijn aangeland. Na een gelukkig examen had zien voor mij het zoo vurig begeerde doel van alle in de provincie verzeilde luitenants, de militaire academie, en daarbij de paradijs poort van het grootsteedsche leven geopend. Mijn vriend en laudsman, de referendaris von Friesen, was ook eerst sedert korten tijd hier, ?om voor assessor te spelen ; hij had talrijke ken nissen en vele aanbevelingen en hoopte, door protectie aan een minisrerie, al was het dan vooreerst maar als assistent, terecht te komen. Hy was van het bereiken van zijn doel zóó zeker, dat hij zich reeds geheel als een gevestigd grootstedeling gevoelde, en, in contrast met mij, wien alles nog verblindde en bedwelmde, door niets verrukt of verrast werd. Mooi?" antwoordde hij dan ook op versmadenden toon op mijn zooeven gestelde vraag. Er zit geen chic in! Baste Feldbof, je hebt geen smaak!" Geen chic" of veel chic" waren de lievelingswoorden van mijn vriend, die tot eiken prijs uiterst Ui de siècle zijn wilde. Hij was ook zeer elegant, een nette kerel;" ik hield veel van hem, maar op het oogenblik was ik toch diep gekwetst. Ik, geen smaak! Ik, eerste-luitenant van Feldhof, de vlugste danser en competentste kenner van vrouwenschoon beid, waarop Allenstein, mijn laatste garnizoen, zich kon beroemen! Maar het geschil was niet voor beslissing vat baar, want er v/as geen scheidsrechter bij de hand «n het voorwerp van onze discussie, de naar mijn oordeel zoo mooie dame, was al lang in de Wilhelmstrasse verdwenen. Mijne gedachten werden ook spoedig op een ander voorwerp geleid, want juist liep, van de Brandenburgerpoort komend, een oude heer ons voorbij, en aan zijne zijde een jong meisje met glimlachende oogen, rooskleurige wangen on het bekoorlijkste, liefste, ondeugendste gezichtje dat ik ooit gezien heb, Nu zul je het to;h wel met me eens zijn ! Dat is toch een hemelsch wezen!" riep ik enthousiast. Friesen drukte zijn lorgnet recht, en zag haar zeer ongegeneerd zijn. Ben aardig poesje!" zeide hij genadig; maar ook geen chic; dat gladde haar zou zelfs een godin misvormen." Ik weet niet, of de dame, die ons op dat oogenblik passeerde, dit al keurend gezegde hoorde, en mij bij vergissing voor den criticus hield, of dat het toeval was, dat zij met een snellen zijdelingschen blik, die echter niet mijn vriend, maar mij trof, haar klein handje liaar dit gelasterde blonde haar ophief. Ge vindt ook op alles wat aan te merken", zeide ik zeer boos. Zeker is het geen godin, maar zij heeft den verrukkenden eenvoud van eene Madonna." Ja, ja, heel aardig," merkte de refendaris toe stemmend op, misschien om mij niet in een slecht humeur te brengen, en wij scheidden, want ik wilde Let nieuwe ongewone genoegen van het grootsteedsch slenteren" nog een weinig savouceeren, en hem riep de plicht, hij moest naar zijn repetitor. Drie dagen waren sedert dien dag verloopen. en ik liep de trap van de academie af, toen de oude portier mij naderde. Een heer heeft reeds driemaal naar mijnheer den luitenant gevraagd; hij wacht daar aan den overkant bij Tópfer, het is een burger," zeide hij op minachtenden toon. Ik ging langzaam de Dorotheenstrasse af en stopte het lokaal van Tópfer binnen. Waarschijnlijk Friesen!" dacht ik, want de keus mijner bekenden, vooral burgers," was niet groot. Ja, het was Friesen, die mij tegemoet kwam. Maar was hij het werkelijk V Ik had moeite, hem te herkennen, zoo bleek en ontdaan zag hij er uit! Zijn anders zoo zorgvuldig gekapt haar hing over zijn voorhoofd, de knevel was in wanorde geraakt, en de eene puut, die steeds sierlijk naar boven gedraaid was, hing slap naar beneden, zijn das was naar links gegleden, de geheele auders zoo zorgzaam onderhouden chic" was uit zijn voorkomen geweken. Om Godswil! Wat is er gebeurd?" riep ik geheel verbaasd. Ach, het is verschrikkelijk, verschrikkelijk!" zeide hij. Dus ge je bent je examen gezakt?" Veel erger!" zuchtte de referendaris. Nog erger? Maar wat is er dan?" Ik ben voor levenslang belachelijk gemaakt! Ridicule, volmaakt ridicule!" steunde Friesen, zich de koude zweetdroppels van het voorhoofd afffisschend. Maar verklaar mij dan eindelijk. .. .!" riep ik ongeduldig. Na lang aansporen, na veel verward spre ken en onduidelijke berichten, vernam ik het volgende : De referendaris was vóór eenige dagen begon nen zijne visites te maken. Hij was dicht bij het examen, en wanneer dat voorbij was, moest zijn noodlot uitmaken, of het zijn invloedrijken vrienden gelukken zou, hem aan het ministerie te brengen zijn vurigste wensch, of ten minste als stadsassessor te Berlijn te doen biyven. Onder de gewichtige persoonlijkheden, die het beste in staat waren hem te protegeeren, bevond zich in de eerste plaats een academievriend van zijn vader, de ministeriaal-directeur von Arnsthal aan het ministerie voor handel en nijverheid. Tot dezen was hij gegaan met een brief van zijn vader, waarin deze den lieven, dierbaren vriend uit zyn jeugd" zijn spruit bijzonder warm aanbeval en hem verzocht, hem ook zyn huis te openen. De jonge man belde. Hij wachtte een oogen blik; daar men niet spoedig kwam, trok hij nog maals hard aan de bel. Hij was waarschijnlijk nog niet omtrent de wo ningen te Berlijn ingelicht, waar op practische wijze de zoo geliefde tweede corridor zich eerst achter de eetkamer opent en dan het gebied van keuken en meidenkamer volgt, waarlangs een kleine reis naar de andere entree gemaakt moet worden. Op zijn tweede be'len werd de deur terstond voorzichtig geopend, er moest reeds iemand in den corridor gestaan hebben. Een jong meisje, dat hem merkwaardig bekend voorkwam waar had hij toch dat gezichtje met het eenvoudige blonde haar vroeger gezien? stond in 't half donker van de gang voor hem en legde den vinger op de rozeroode lipjes. Pst! Pst!" zeide zij zacht. Hij stond geheel versteend en had zijn visite kaartje in de eene, den aanbevelingsbrief in de andere hand. St, stil'." zeide het juffertje weder. Ik wist dadelijk dat u het was, omdat u tweemaal belde. Maar kom toch binnen l" De referendaris wist niet wat hij uit deze zon derlinge ontvangst moest opmaken en reikte het jonge meisje zijn brief over. Ab, het brietje!" zeide zy. Dat is vol strekt niet noodig nu ik toch zelf heb opsnge daan. Ik sta ook al een heelen tijd op de loer. Kom maar binnen." En zij nam hem ongegeneerd bij den arm en trok hem in den corridor, die, nadat de erftréedeur gesloten was, geheel donker was. Von Friesen was nog altijd geheel stom van verbazing; hij wilde iets zeggen, maar had er geen tijd voor, want juist kwamen voetstappen nader, en de jonge dame fluisterde nog zacht: Stil! Geen geluid, of wij zijn verraden l" Daarbij drong zij hem achter eene portière, die een met kasten dicht bezetten hoek afsloot, en trok het gordijn vast om hem heen. De deur van de Berlijnsche kamer werd ge opend en een dienstmeisje verscheen. Wat is er, Jette?" vroeg het jonge meisje. Ik wilde opendoen, juffrouw. Auguste is door mijnheer den ministeriaal-directeur naar de post gezonden, en daar staat er zich een al een heelen tijd de vingers krom te trekken." Ja, niet waar ? Het scheen mij ook alsof er gebeld werd," zeide de kleine huichelaarster. Maar er was niemand." Ach wat, freule, ik heb het duidelijk gehoord ; het was, alsof de brandweer in aantocht was." En de keukenprins opende de deur en keek naar buiten. Waarachtig.' Geen sterveling! dat is raar." Er zal zien iemand in de verdieping vergist hebben en verder gegaan zijn," meende het juf fertje. Jette trok zich hoofdschuddend terug en bromde voor zich heen: Zoo'n schaapskop kan toch eerst het naamplaatje lezen, eer hij de menschen met zijn gebengel naar buiten haalt." Toen werd de kamerdeur achter haar gesloten. Het jonge meisje luisterde nog een oogenblik, en toen alles stil was. sloeg zij de plooien van het gordijn open ontluisterde: Kom eruit, maar gauw ! En loop zacht, op de teenen l" De geheel en al in verwarring gebrachte refe rendaris gehoorzaamde, hij kwam uit zijn schuilhoek, bracht zijn brief nogmaals te voorschijn en begon: Freule, u staat mij nu zeker toe,... ik mag wel verzoeken." Hij wilde baar het geschrift overreiken, maar had er geen geluk mee. Ach, dat is volstrekt niet noodig! Dat had ik alleen gezonden, voor het geval dat Auguste opendeed, opdat zij terstond wist, wie het was. Maar ga nu mee!" De jonge man wilde vooruit loopen, maar stiet in de duisternis tegen een stoel, die met geraas op den grond viel. Maak toch niet zulk een alarm! u zult no het heele huis op de been brengen!" Maar 't is waar", voegde zij er bij, het ia toch zoo donker hier, geef mij de hand, ik zal u leiden!" Zij nam hem bij de hand en trok hem den corridor langs. De zinnen van den referendaris geraakten steeds meer en meer in verwarring; hy' wist niet, of h\j droomde of waakte! En toen hij nu het zachte, warme {handje in zy'n rechter voelde, werd het hem zoo vreemd om het hart; hij wilde nog iets zeggen, de jonge dame fluisterde echter: Stil alsjeblieft!" En nu slopen ze dan hand aan hand op de teenen door den corridor, vervolgens maakte de juffer de deur open en schoof don jongen man in de kamer. Het was een mooi vertrek met n venster, een echte jongemeisjes kamer, licht blauwe gordijnen, lichte meubels, een sofa met blauw overtrokken met gelijke stoelen, een kleine schrijftafel aan het eenige venster, vele snuisterijen en tegenover de deur een bed met blauwe gordijnen. Freule von Zedtwitz heeft u my aanbevolen, zij was zoo tevreden over u. Maar hoewel zy mjj duidelijk een adres zeide, was ik bang dat ik toch verkeerd geschreven had. Die geheimzinnigheid is noodig, papa heeft daaromtrent zyn eigen idee." De referendaris vond de onnoozelheid van jonge meisjes, die jonge heeren heimelijk b\j de hand in haar kamer halen, toch wel wat erg. Nu begint u maar!" zeide zij, trok een wit jakje aan, ging op een stoel voor den spiegel zitten en maakte haar haar los. Trek toch uw overjis uit!" De referendaris stond geheel verbaasd. Men moet toch een beetje chicv zijn," zeide zij. Onlangs op straat hoorde ik een luitenant zeggen: Zulk een kapsel zou zelfs eene godin misruaken! Dat heeft mij geërgerd." De jonge man hoorde reeds,lang niet meer, h\j zag niets dan het meisje, thans in al haar schoon heid, hij zag de blonde, weelderige golven van bet haar, die ver over haar taille afhingen; hij zag hoe bekoorlijk zij er in haar wit jakje uitzag, Engel!" murmelde hij. Engel zonder wederga!" En hij stortte zichzelf niet meer meester vóór haar op de knie. Zij week ontzet terug en stiet een gil uit, een door merg en been dringende gil, zooals Adelheid in Götz, wanneer zij de rechters van het heilige veemgericht ziet naderen. Groote God! bent u krankzinnig", murmelden hare thans kleurlooze lippen. Zij ijlde naar de deur, die opnieuw geopend werd, en vloog met den uitroep: tante Aurora! De kapper is gek geworden !" eene oude dame in de armen. Achter freule Aurora werden nog twee andere hooiden zichtbaar. Auguste stond handenwringend er bij, en Jette stiet verontwaardigd uit: Dat was dus do kerel, die dat helsch getjingel maakte! Nu, en mij heeft zij 't tegengesproken !'; Kind, wees toch niet zoo opgewonden] Papa is vóór, in zijn kamer!" vermaande de oude dame en streek het haar van hare nicht glad, die als een kind snikte. Wat er toen gebeurd was, kon mijn vriend mjj niet zeggen, bij wist het niet. Als een razende was hij de kamer uitgesueld, de trap af en het huis uit, waar hij eene zoo belachelyke rol ge speeld had. Weet je, wat ik in jou plaats deed?" zeide ik tot Friesen. Nu?" vroeg de wanhopige, die nog geheel bleek en geschokt was. Ik zou binnen eenige dagen mijn bezoek her halen, daarbij doen alsof er niets voorgevallen was, ik zou den heer ministeriaal-directeur my'n kaartje en mijn brief zenden. De dames zullen SCHAAKSPEL. 3"" Jaargang.Redacteur RUD. J. LOMA.N. Mira Lodge, Deronda Road, Herne Ilill, Londen. S. E. Verzoeke alle mededeelingen deze rubriek betreüende, aan nevensgaand adres te richten. No. 116. Zwart 9 stukken. wm -m& ills m K* JE ^ :«i = i al> cd e f g h Wit 10 stukken. Wit geeft in 3 zetten mat. COHKESPONDENTIE. Deelman te G. Vriendelijk bedankt voor uw wol komen brief. Stuur ons spoedig aanmeldingen voor O. W. Mogen wij op uwe medewerking rekenen? Er is geen inzet. Volgons de laatste tolegraphische berichten zijn in de match te Havana twee partijen gespeeld, waarvan de eerste (ei n normaal Evansgambict) door Tschigoiin (witj gewonnen en de tweede (een Span jaard} remise werd. | Da redacteur dezer rubriek zal a. s. Dinsdagavond j in een d«r bovenzalen van CaféNenf (Kalverstraat, j Alhier) een zestal partijen blindelings spelen tegen ? leden der Amst. Schaakclub. i Aanvang 8 uur precies, 't Publiek hooft vrijen j toegang. Op Dinsdag 5 Jan. hadden zich voor den C. W. l 29 spelers aangemeld. | FHAXSCHE VERDEDIGING, onlangs op 't Vereenigd Schaakgenootschap j gespeeld. Wit. Zwart. Jhr. dr. D. v. Forpost. J. D Tresling l e4 c6 3 PcS Pf6 2 «14 «15 4 e5 Van S'einmetz afkom stig. 't Voornaamste voor deel van dezen zet is dat hij oen levendig spel ten gevolge heeft. Wjj hou den i Lgj, Le7 5 Lfö:, Lf6: 6 Pf3 voor heter. 4 ... Pd7 Zwart kan ook zonder Pg8 spelen. 5 f4 c5 6 dc5: _ Pc De ondervinding heeft ons geleerd dat 6 Lc5: per slot van rekening toch 't beste is. Den aan val met 7 Dg4 is gemak kelijk weerstand te bie den. Zwart's boste ant woord is 7 U- O.waarna "wit noch met 8 Ld3 noch mei 8 Ff3 zijn aanval op den duur kan volhouden. Zwart dient echter met allo linesses van 't spel bekend te zijn om van de zwakheden der witte positie, partij te kunnen trekken. 7 Ld:i Wit houd t hierdoor Dg4 in petto. 7 . .. Leo : <S D-.i <fC, Nu kan zwart met O- O geen voordeel meer be halen; hij komt, tenge volge van 6 PcO, daar voor n tempo to laat. :» Pf3 au 10 Dh3 Lb7 De laatste 3 zetten van zwart schijnen ons de beste ontwikkeling te zijn. Nadat g6 geschied is, zijn aan 0 0 groote gevaren verbonden. 12 gi Difc had nog den tijd. Beter ware Pe2 (D-V. i'.) 12 .... Dc7 13 Pe2 0-0-0 11 c3 15 ai Hier had wit g5 moe ten spelen. Zwart geeft op den tekstzet een juist antwoord. De partij wordt nu zeer interessant en van weerskanten zoo goed mogelijk gespeeld.')D. v.F.) 15 ... i(i! l (J ab.j: Op l(i ef6: zou wit in 't nadeel komen. 10 .... al)5: 17 Pl'di! fe5: Begin eener mooie com binatie. IS l'dï.5: DliO 19 M e'i! 20 bc5: Pen: 21 Tb i! Op 21 IMfi f, Kd7 22 Le8: volgt Pd3: f en wit verliest zijn Koningin of is den volgenden zet mat. (D. v. l'.) 2! .... P,13:t 22I)d:i: cd3: 23 l'du f Kd7 21 Tbi>: Kdil: 25 Tb7: (!r2: 21) Kc2: e5! 27 (T) 27 fc5: dan Pe5:! 27 .... o-rr,: 2S UÏ5: To7 2! l Tc7: Po7: 30 H i Boter ware 30 Tfl, t'8 31 «i, Pg« 32 c4 en wit hneft zeker remise [Tf7 33 cd5:, Kdr>: 34 KdÜenz) (D. v. F.} 30 .... PIT) 31 Tal K.'15 32 TaUr K17 33 Kf3 ' 'IYS Jammer! Hiei'door gaat de tot dusver door zwart uitstekend gespeelde partij verloren. Met 1)5! 34 c6 Men make er een studie staan zwart's kansen ze- van. (D. v. F.) ker niet minder, hoewel 34 Kei' KgG 't nog de vraag is of pion ; 55 f 7 j Opgegeven. iG kan worden vervoerd. De twee volgende brillante partijen werden onlangs te St. Petersburg gespeeld. MUZIO GAMBIET. Wit. Zwart. M. J. Tschigorin. A. Davidov. l r 4 e5 15 g4 DgG 2 1'4 ef4: \('i L&'- 7Dër': ., 1M.» K l'/ h4 Dh4: .5 l 1.5 go ]s Df4. dfi 4 Lei R4 ]7 Pr0 pc5 o 0-0 g;l 3- i8 Te5:! (j Df3: Dfli Mooi gespeeld! Nu l L'5 L)('5: volgt eeu prachtig finale. S d3 Lh(> IS ... de5: i) Pt:3 pL-7 l!) Deo: LK4: i O Ld2 Plidi 20 Dd-lt KcS II Tuel DIT) 21 Lt;(i t!! KbS 12 l M5 KilS 22 l M7 1 KcS 13 Lr3 TcS 23 lV5f KbS M Li'li Lp") Wit geeft j n 2 zetten Alles theorie", maar mat l'ali -;? en Db4 f mat. i ,.tlieoriu" van 't beste 1 soort. ! MUZIO GAMBIET, | gespeeld op 't voorgifc-tournooi te St. Petersburg. i Wit. Zwart. j TschisKirin. M. tto. l Zonder Pol. l 'e eerste (j zetten gelijk aan de vorige partij. 7 (|:j Ui); Zw.n-t tracht door 't ^ L<i** IV7 uitwerpen van ballast 't (t i ?> TIKC-- gevaar te ontduiken. Op 1( -I D (' ' Lef, volgt J7TC6:!, op l Jl ',| ,." PhS 17 e7 en op Lg7 ' ' f'' >l-> mat in i zeten. 12 iMl5: Dc3 17 De:> DJ 7 U Wf> « IS I HM Ltf li (K)! ]() Tc'7!! }>e7: Inleidmgszet lot een ^ Tr7 . , D(;(. | c)| rppi .'. 1-1 o - 1 l l -j f Kilo 23 DhG PIT) 27 Tf6: Kg7 24 Tl 5: Delf 2S Tfi f K. 6 25 Ld: LhG: 29 Lf7f Kg5 2(i Lc31 Tfö30 LIG f mat. In la liégence" van Jan. 1891 komt de volgende aardige mededeeling voor, die "zeker vele lezers uit een historisch oogpunt zal interesseeren. De oom van Paul Moiphy schrijft aan Kieseritsky, den toenmaligen redacteur, 't volgende. New Orleans, 31 Oct. 1849. Waarde Redacteur. Ik zend u hierbij eene partij van mijn twaalfjarig neefje Paul ?? orphy, welke hij 28 Oct. 11. met den heer Ernest Kousneau speelde. De knaap heeft nog nooit een schaakboek in handen gehad. Hij heeft alles geleerd door nauwlettend de partijen te volgen, die de familieleden in zijn tegenwoordigheid samen speel den. ]Je openingen speelt hij geheel volgens de regels, zonder dat deze hem ooit geleerd zijn, en zijn be rekeningen in 't midden en eindspel zijn van onver klaarbare juistheid. Even onverklaarbaar is de onver stoorbare kamte, die hij zelf in de hachelijkste posi ties, aan den dag legt; in zulke gevallen fluit hij een bekend deuntje, en verwerpt geduldig de ,e'ene verkeerde combinatie na de andere. Op deze, wijze speelt hij alle Zondagen drie of vier partijen (in de week is hern 't schaken verboden), zonder dat hij da minste blijken van vermoeienis toont. De *\ve » Ernest Morphy." Uier volgt de partij: Wit. Zwart. l'aul Morphy. Ernest Rousseau. l e4 e5 I'c2 20 Tacl, Pe3: 21 a Pf-3 Leo ft*, L'lp 22 ca, Lb8 23 ;j ^,,4 £59 e4 en wit wint. 4 "ds i'fèn i'17."1" fd7 5 0?0 d(i? 12 DcbT Kc7 12 Ke8 dan ]S Df7f on 14 de4: met mooi spel. 13 De5:t Db6 d5 8 Pc3 O Df3 Pce7 14Dd6..;. ' 15 Pf7 lüDi'3: TU-Dl j Beter- was nog Dc.'l: 2S ?:t, Lf8: 24 bc3:, p.,6 enz. Kd6: Ke6 ed3; Kt6 Le6 Lg8 Ddö: 13 I>f«ï, KdS 14 u» J^tiat Kg5 Pdj:, gl)5: 15Pf7f. KcS 21 Te5 f Kh6 10 Pc7f, Kf7: 17 Pa8:, '^2 Lel g5 Pd5 18 c4; Pb4 19 Le3, 23 Tg5: opgegeven Mooi en diep berekend. *, .- ió 10 .... fe4: |g ^| 10 liG 11 Dh5 t, gG ' (Kd7 12 l'cütl 12Ld5:!, 1!) Tel '"' Lb2f

De Groene Amsterdammer Historisch Archief 1877–1940

Ga naar groene.nl