N*. 800 DE AMSTERDAMMER A'. 1892. WEEKBLAD YOOE NEDEBLAND Onder Redactie van J. DE KOO en JÜSTUS VAN MAÜRIK Jr. Ieder nommer bevat een Plaat. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. uitgevers i VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam, Singel by de Vijzelstraat, 542. Zondag 23 October Abonnement per 3 maanden /'1.50, ir. p. post/1 1.65 Voor Indiëper jaar mail?9. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0.12* Advertenün van 1?5 regels /'!. 10, elke regel meer Reclames per regel 0.20 0.40 INHOUD: VAN VERRE EN VAN NABIJ. FEUIL LETON: La dernière pensee musicale, oorspr. schets van A. J. v. Waveren. II. (Slot). KUNST EN LETTEREN: Het tooneel te Amsterdam, door H. J. M. Muziek in de hoofdstad en Muzikale kritieken, door Van Milligen. Spaansclien Brabander Jerolimo, door Dr. J. L. C. A. Meijer. Een letterkundig zwendelproces. Het G theSchiller-Archiv te Weimar. VARIA. SCHAAKSPEL. WETENSCHAP: Geneeskun dige en Hygiënische mengelingen, door Dr. K. SCHETSJES: Een wederzien, naar Ludwig Habieht, (Slot). VOOR DAMES, door E-e. ALLERLEI. INGEZONDEN. - RECLAMES. PEN- EN POTLOODKRASSEN. ADVERTENTIËN. m van naêij. iminimimiuiiiiimiiMin iiiiimMiimniiiiiiiiiiiiiimiiiiiMMHi De Fransche Kamer heeft hare werk zaamheden hervat. Men had zich voorbe reid op eenige stormachtige zittingen, maar het bleek reeds uit de genoegelijke gezichten, waarmede de ministers na de groote vacantie hunne plaats in de vergaderzaal weder in namen, dat de gevaren voor eene crisis al thans voor het oogenblik waren afgewend. Aan de orde waren een aantal Interpol latiën over de werkstaking te Carmaux, die sedert twee maanden de gemoederen bezig houdt. Inderdaad is deze werkstaking van zeer bijzonderen aard. In hoofdzaak is zij veroorzaakt door het ontslag van den werk man Calvignac, een bekend agitator, die door zijne medeburgers tot maire van Oarmaux was gekozen. De mijndirectie, van welke het kamerlid baron eille voorzitter is, ontsloeg Calvignac omdat deze voortdu rend, zonder verlof te vragen of te verkrij gen, zijn werk verzuimde en dus de regle menten der onderneming overtrad. Calvignac en zijne vrienden ontkennen dit niet, maar zij wijzen er op, dat de maire den tijd ge durende welken hij zijne bezigheden nis werk man verzuimde, noodig had om zijne ambts bezigheden te vervullen. Wilde de mijn directie hem dit laatste niet toestaan, dan «verkrachtte zij het algemeen stemrecht", De eerste voorwaarde, door de werkstakers voor het hervatten van den arbeid gesteld, was dus, dat Calvignac's ontslag zou worden in getrokken, of dat hem althans wederaan stelling zou worden beloofd, zoodra hij had opgehouden maire te zijn. Deze voldoening heeft de mijndirectie tot dusver pertinent ge"in" iiTiinniiii i i iiiiiiiin UMI La dernière pensee musicale. Oorspronkelijke schets van A. J. VAN WAVEHEX. (Slot). Het was zooals ik gedacht en gevreesd had. Dit kind was bestemd, het slachtoffer te worden van de eerzucht zijns grootvaders, die dag aan dag het jonge hoofd overlaadde met een uitvoerig verslag van zijn inzichten en begrippen omtrent de kunst die hem zelf altijd vreemd was gebleven, terwijl het zenuwleven stelselmatig verwoest werd door er buiten alle verhouding meer van te eisenen dan het geven kon. Als er werkelijk genie sluimerde in den knaap, dan bestond er zeker geen beter middel om het met wortel en tak uit te roeien. Maar ik kon praten als wijlen Brug man, de oude man was voor alles blind. De grondslagen, ziet ge, de grondslagen. Lateikan men genoeg rusten. Bij de verwonderlijk snelle verderingen van zijn leerling werd hij een geheel ander mensch en als ik er zoo bij zat, terwijl de tengere vingertjes een wilden melodieën-stroom ont lokten aan het krakende en zuchtende in strument, dan verstomde ik soms over de verandering die op het gelaat van den grijs aard plaats greep. Er kwam weer licht en bezieling in de groote blauwe oogen, de weigerd. Formeel is zij daarbij volkomen in haar recht. Maar aan den anderen kant is het niet te ontkennen, dat afgescheiden van den persoon van Calvignac, die niet bij zonder sympathiek schijnt te zijn, de quaestie ernstige overweging verdient, welke de positie van den werkman, die door zijne medeburgers tot een openbaar ambt wordt geroepen, tegenover den werkgever moet zijn. En het mag ook niet uit. het oog worden verloren, dat het conflict verscherpt is door de vroegere houding der mijndirectie, die een paar jaren geleden eene onbehoorlijke pressie uitoefende op hare werklieden, om de ver kiezing van baron Reille's schoonzoon, den markies de Solage, te verzekeren. Die hou ding wettigt het vermoeden, dat het thans van de zijde der directie eene wraakneming gold voor de verkiezing van Calvignac. \Vien de goden in 't verderf willen stor ten, dien ontnemen ze eerst het verstand. Zoo klaagden zelfs conservatieve bladen, toen zij bemerkten welke gevolgen de hard nekkigheid van de mijndirectie te Carmaux zou kunnen hebben. Niets meer of minder namelijk dan eene herziening der wetten van 1810 betreffende het mijnwezen, eene herziening, waardoor de exploitatie der mijnen, zoo zij al niet geheel in handen van den Staat overging, dan toch onder zeer ver scherpte staatscontrole zou worden gesteld. Toen de vrienden dit begonnen in te zien, wendden zij natuurlijk al hun invloed aan, om den heer Keille tot toegeefelijkheid te stemmen. Het ministerie was natuurlijk gaarne bereid om zijne medewerking te verleeneii: En zoo kon men het zonderlinge schouwspel zien, dat tal van heftige motiën en scherpe resolutie» werden ingediend ca in dezelfde zitting weer werden ingetrokken, nadat de heer lieille zich bereid had ver klaard, genoegen te nemen met de scheidsrechterlijke beslissing van den ministerpresident Loubet. Ook de mijnwerkers hebben zich met dit arbitrage-voorstel vereenigd, en men mag dus hopen, dat deze pijnlijke (juaestie spoedig op bevredigende wijze zal zijn opgelost. Intusschen is een voorstel tot herziening der wet van ]sio reeds ingediend, en de Kamer heeft, beslo ten, dit in behandeling te nemen. Er kan dus uit deze kwade dagen voor de mijn werkers-bevolking van geheel Frankrijk nog een blijvend goed ontstaan. Eene groote vraag is het voor de regeering, of de Fransche protectionisten even als de Fransehe mijnbezitters genegen zullen wordeii bevonden om eieren voor hun geld te fletse wang werd met een rooden gloed o ver togen, de geheele gestalte richtte zich met nieuwe krachten op als een gewond ros bij het signaal tot den strijd. Dan stond hij in vervoering op en nam zelf' plaats voor het klavier om uitdrukking te geven aan de nieuwe gedachten die in zijn borst waren wakker geroepen en dan vond hij soms den toon die nakHnkt tot in de schuiïhoekcn van het hart en al de geheimen ontvouwt van een lang verborgen, smachtend ziclelevwi. In zulke oogenblikken kreeg ik eerbied voor den man die de ondankbare kunst, welke hem immer den rug had toegcwend, ondanks alle beproeving en teleurstelling zoo kinder lijk trouw was blijven liefhebben, en ik deinsde terug voor de vervulling van een plicht die hem dit glimpje levenslust en eer zucht ook nog zou ontnemen. Gelukkig kwam de natuur of de voorzie nigheid mij te hulp. Op een avond zat ik eenzaam in mijn vroegere studeerkamer te luisteren naar den wind die aan de luiken rammelde en door de ledige gangen spookte, on ik berekende juist, dat mijne vrienden in de stad zich op dit oogenblik gezellig om de whisttai'el schaarden, zich verwonderende wat de vierde man toch zoo huig buiten uitvoerde, ik zeg juist toen ik den datum van mijn vertrek i» diezelfde week vaststelde, werd er hevig gescheld en op de deur gebonsd. Verschrikt ijlde ik naar voren, hoewel dokters anders aan veel wennen en vond daar mijn buur vrouw met een zakdoek haastig om het hoofd gewikkeld, mij half Fransch half' Hollandsen smeekend dadelijk mede naar huis te gaan omdat ze zoo geschrokken waren van het kind. kiezen. Hier staan de zaken minder gunstig, want terwijl de mijnbezitters in de Kamer slechts schaars v«rtegenwoordigd zijn, maken de protectionisten er een zeer aanzienlijke meerderheid uit. Het struikelblok is het door den minister Jules Koche ontworpen handels traktaat niet Zwitserland, dat weldra aan de goedkeuring der Fransche Kamer zal moeten worden onderworpen. Frankrijk heeft, zooals men weet, tweeërlei tarieven van invoerrechten. Het hoogste wordt slechts toegepast, als geenerlei over eenstemming met de betrokken mogendheid mogelijk blijkt; het laagste wordt aangeboden in ruil voor behandeling op den voet der meest bevoorrechte natie. Maar slechts zel den wordt dit aanbod aangenomen, want ook dit zoogenaamd gunstig tarief is door en door protectionistisch. De minister Iloche heeft zich dan ook genoodzaakt gezien, aan Zwitserland concessiën beneden het minimum tarief toe te staan. In den ministerraad heeft men hem hiervan een ernstig verwijt gemaakt en getracht hem te desavoueeren. Doch de heer Koche antwoordde, dat hij had gehan deld in overleg met zijne collega's voor buitenlandsche zaken en voor landbouw, de heeren Kibot en Deville, en dat hij door het geheele kabinet tot de onderhandelingen ge machtigd was. Het zal dus voor het minis terie niet wel mogelijk zijn, het tractaat op te geven en den heer Koche als zoenoffer uit te leveren. Wellicht zal de protectionistische meerderheid zich door deze overweging van de verwerping van het traktaat laten terug houden, maar de kans is niet groot, want de heeren weten zeer goed, dat wanneer er in hunne laatste verschansing, het minimum tarief', i.c-ii bres is geschoten, van het gnnsehe stelsel spoedig niet veel zal overblijven. De verkiezing van Cirencester, waarbij de candidaat der Gladstonianen, de heer Lawson, met eene meerderheid van slechts drie stem men werd verslagen door den uitverkorene der vereenigde unionisten en conservatieven, kolonel Chevier Master, heeft een ernstiger beteekenis, dan men bij /oo klein verschil van stemmen oppervlakkig zou aannemen. Immers door deze verkiezing is de regeeringsmeerderheid van den heer (iladstone in het Parlement verminderd tot .'is, een onrust barend klein getal, vooral wanneer men be denkt uit welke heterogene elementen deze meerderheid bestaat. Hoe weinig op den steun der Ieren te rekenen valt, die allerminst voornemens zijn zich dankbaar te toonew »Zie," vertelde ze terwijl ik een ernstig on geval vreezend met zevenmijls-stappen naast haar voortschreed, »\ve waren juist aan de derde variatie met de trillers begonnen en alles ging goed, toen het eensklaps raide viel van den tabouret af, comme foudrovi1...1' »Jelui vermoordt het kind met je eeuwige trillers en variaties'1 riep ik en draafde haar vooruit en het huis binnen. Daar vond ik den grootvader met het kind in zijn armen als een wanhopige te keer gaan. Hij riep het met de zoetste namen en zoende de blauwe lippen en bette met een groote keukenspons de slapen achter welke alle leven uitgestorven scheen Ik nam den patiënt van hem over en stikkend in zijn tranen deed hij mij een verward verhaal. De knaap was door een vrij zwaar zenuwtoeval getroffen en uitgeput in onmacht gevallen. We brachten hem te bed en ik had liet ge luk hem binnsii weinige oogenblikken bij te brengen. Toen liet ik den ouden man naar beneden gaan, gebood rust on stilte en zette mij naast het bedje neder om te zien of de rustige sluimering lang genoeg naar mijn zin zoude aanhouden. Zoo had ik misschien een minuut of tien gezeten, toen ik mij bij den arm voelde trek ken en het doodsbleeke, van angst verwron gen gelaat van madame voor mij zag. »Est-ce qu'il vivra ':" vroeg ze, mij bevend in de oogen ziende met een schuwen bl'ik naar hst ledikant. Ik sloeg de gordijnen op. Alle spanning was reeds van het gezicht geweken, de blos keerde terug, rustig ademend ging de borst op en neder. »Ah, Dieu merci!'' en toen, alle arwotspraak vergetend, »c'est pour lui," fluisterde »j,»voyezvóór zij voldaan zijn, blijkt thans reeds uit de in Ierland gehouden redevoeringen. Van de »eenheid des harten" die volgens Gladstone de knellende politieke banden moet vervangen, is nog niets te bespeuren. Wan trouwen jegens Gladstone en de liberale staatslieden, die nog niet lang geleden de gehate dwangwet met evenveel virtuosi teit handhaafden als de meest verstokte conservatieven, treedt overal op den voor grond. Daarbij komt, dat Gladstone, ook nadat hij aan het roer is gekomen, over zijn Home A'^Ze-plannen nog steeds het zelfde geheimzinnige stilzwijgen bewaart. Natuurlijk leiden de Ieren hieruit af, dat de premier met zijne concessiën lang niet zoo ver zal gaan, als zij wel noodig en nuttig achten. Ten overvloede komt Gladstone's vroegere ambtgenoot, thans zijn meest verbitterde tegenstander, Joseph Chamberlain, met een programma voor den dag, waarvan al'de sociale hervormingen, voor welke Gladstone den tijd nog niet gekomen acht, schering en inslag zijn. Zoo begint voor den Grand Old Man de nieuwe Parlementszitting onder geen zeer gunstige voorteekenen. in Het Tooneel te Amsterdam. (irand Théatro (Gezelschap-dc Vos en van Koriaar): 'n Ouwe //enclncdenis. Frascati: iJe reit; naar China. Le moderne, il ny a que ra! Onze tooneeldirccties weten liet maai' al te goed en vreezen niets zoozeer als voor achterlijk en ouderwetsch te worden aangezien, fn do dagbladen kregen wij dezer dagen zelfs lijstjes van al het moderne door sommige onzer gezelschappen in de laatste jaren vertoond. Men kan van oordeel zijn, dat zulk een verkapte reclame tot niets dient, dat goode wijn geen krans behoeft en de boom gekend wordt aan zijn vruchten. Het curieuste is echter, dat een dezer moderne-kunst-minnende directies gemeend heeft het domme publiek weer eens onder handen te moeten nemen. Dat zulk een strat'predikatie na Chamt'ort en Multatuli nauwelijks meer origineel kan zijn, is het minste: do groote vraag is. of er op liet oogenbiik tot het houden daarvan bijzondere aan leiding bestond. Is ons publiek eigenzinniger en ongezeglijker, dommer en kuiistlmtendcr dan het steeds was en /.al zijn? liet is movous, pour ce pauvro vieux maïs. Onder het naar buis gaan bedacht ik, dat het zaak was het kind zoo spoedig mogelijk aan den invloed van die zenuwachtige om geving te onttrekken. Wel wist ik dat de grootouders het den kleinen lijder aan niets zouden laten ontbreken, maar juist een te bekrompen en nauwlettend toezicht kon schromelijke gevolgen hebben en een herha ling der ziekte in de hand werken. Boven dien hield ik mij overtuigd, dat zoodra het kind weer een weinig op dreef was, de tril lers en variatie's weer hun deel aouden krij gen en voor volkomen herstel was het ten minste noodzakelijk dat de knaap in do eerste maanden geen piano onder oogen kreeg. J k schreef dus aan een mijner vrienden 'lic een luchtig huis in een boschrijke streek bewoont en zelf een half dozijn gezonde springers heeft, om een poosje verlof voor mijn kleinen jwotégé. De oude lieden waren gemakkelijker te overrede-n dan ik gedacht had, misschien ook, omdat TK begrepen hoe veel ze jegens het arme kind hadden goed te maken. Zelf' bracht ik den knaap die nog zeer zwak bleef naar de heerlijke blonde duinen waar hij naar hartelust den ganschen dag springen en dartelen mocht. De oude man die nu zijn eenig tjjdververdrijf miste en wien het huis nu dubbel eenzaam voorkwam, liep mijn drempel plat om naar den toestand te informeeren en met waren schrik zag ik het oogenblik naderen waarop ik hem niet langer zou kunnen geruststellen. Want waar het leven eenmaal geknakt is, daar kunnen allo duinen die de zee be