No. 806 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Het bestuur van Toonkunst alhier begreep echter terecht, dat men den medewerkers en toe hoorders een groot genoegen doet door werken, die allen van vroeger kenden en liefhadden, van t\jd tot tijd op het programma te plaatsen. Menigeen zal zich weer herinnerd hebben met hoeveel voorliefde hij zulke werken onder Ver huist zong, die, als er sprake was van zijne drie idealen, Beethoven, Mendelssohn en Schumann, allen wist te bezielen. Wie nu echter zou meenen dat zulke reprises altijd vlotter marcheeren dan nieuw ingestudeerde werken, zal zich dikwijls bedrogen zien. De ondervinding leert integendeel dat bij overbekende werken spoediger onnauwkeurigheden of matheden inslui pen dan bij nieuwe. Stond deze uitvoering als geheel dan ook niet boven die van het vorige jaar (toen nog niet alhier uitgevoerde compositiën werden vertolkt) ik schrijf dit wel degelijk hieraan toe. Er was door den dirigent, den heer Röntgen, zeer veel werk gemaakt van zacht zingen en men weet dat zooiets bij een koor, dat o. a. naar mijn gissing 200 dames telt, lang niet gemakkelijk is. Het was dan ook niet gelukt overal de klip van onduidelijkheid of klankloosheid te vermijden. Er zijn te veel leden in zulk een koor die geen aandacht aan gearticuleerde uitspraak wijden en daardoor alleen verkrijgt men een pianissimo dat klank behoudt. Het bleek toch nu weer dat de groote koormassa niet overal te gebruiken is; met een kleinere kern (uit de beste krachten samengesteld) ware bepaald een lieter resultaat verkregen, terwijl o. a. bij de slotkoren van het Ie en 3e deel het groote koor juist weer veel indruk maakte. Zooals ik reeds deed uitkomen; er was met veel toewijding gestudeerd en alles zat er goed in, zoodat sommige momenten een zeer goeden indruk maakten, doch ook andere door klank loosheid niet tot hun recht kwamen. (Waarom sloeg de heer Röntgen het kwartet: Denn in der Thran' ist Zaubermac kt en het koor: Hervnr aus den Waisern grfchwind niet in tweeën ? Bij het laatste maken de triolen-kwarten reeds een 4/4 maat onmogelijk en bij het eerste geven het voor- en naspel besliste aanwijzingen. Ik zou (vooral bij lyrische werken) wel eens een proef willen voorstellen met het beste ge deelte van het koor voor sommige nummers, want men moge verschil van opinie omtrent min of meer geslaagde gedeelten hebben, toch kan niet weersproken worden, dat door de ver houdingen de uitslag soms anders was dan men had gehoopt en verwacht. Bij het koor: O Heilige Thrcine kwam de weinige klank van het koor den indruk echter ten goede, omdat daardoor het solokwartet op den voorgrond bleef en niet werd overstemd. Dit nommer moest gebisseerd worden. De tweede maal zette de heer Röntgen het tempo sneller in, hetgeen mij ook juister voorkwam. Spreekt men over de muzikale opvatting, dan bespeurde men overal dat een buitengewoon kunstenaar aan het hoofd stond. Er zijn toch weinig kunstenaars die ik als zoodanig zoo hoog stel als Röntgen, doch dit mag nij niet doen ver zwijgen dat de onrust en ongelijkheden in het orkest dikwijls door een minder duidelijke wijze van dirigeeren niet werden vermeden. Als Peri hoorden wij mej. Pia voor Sicherer. Nu dat hoort ook zoo in de laatste jaren. Eene groote uitvoering van een onzer groote afdeelingen van Toonkunst zonder Mej. Pia is in den laatsten tijd weinig voorgekomen. Wanneer er een Bestuursvergadering plaats heeft om de regeling voor een concert vast te stellen, verbeeld ik mij, dat wanneer de president vraagt: Wie zal voor de sopraan-soli uitgenoodigd wor den ? allen in koor uitroepen : Wel ! natuurlijk: Pia. Het is toch gewoonte geworden mej. Von Sicherer voor de meestuiteenloopende genres uit te noodigen en waarlijk men zal weinig zange ressen vinden die zooveel technische vaardigheid aan zoo goede muzikale opvatting verbinden. Al heeft ook alleen het hooge register nog den glans behouden van vroeger, toch weet deze zangeres nog altijd in de hoofdmomenten (ik noem hier vooral het slotgedeelte) veel indruk te maken. Wel vie len sommige gedeelten mij tegen, doch dejuichzang van de Peri maakte dit alles weer goed. Mej. Reddingius gaf van den solo van de Ju»)/;/1/«M eene verrassende schoone vertolking en hierin viel ook volstrekt niet het soms keelachtige van enkele hooge tonen op te merken, dat ik nu en dan in solokwartetten waarnam. Waarlijk mej. Reddingius bezit reeds zeer veel en belooft in de toekomst nog meer. Het door en door gezonde van hare voordracht en de reine schoone stem die zoo oordeelkundig is ontwikkeld, zijn zoovele redenen onze stad met deze zangeres (die ik nog niet in een oratorisch werk als soliste hoorde) geluk te wenschen. Mej. Reijnders declameerde de EngeJpartij met zeer veel intentie on goede uitdrukking en toonde zich weer de goed geschoolde zangeres. Ter wille der waarheid mag ik niet verzwijgen dat in no. 14 en 15 -2e deel de intonatie te wen schen overliet. Deze nummers schijnen mij dan ook minder goed in hare stom te liggen. De heer Litzinger was een zeer consencicus en zorgvuldig vertolker van de uitgebreide tenor partij, wiens orgaan echter te teer bleek voor deze groote zaal en die ook de eentonigheid niet v. ist te vermijden, terwijl de heer Messchaert weer zong zooals hij dit kan : treffend, vol edele expressie. Voeg ik hier nog bij dat mej. Cateau Loman en mevr. F. II. in het derde deel zeer veel tot het welslagen van de solo-kwartetten (waaronder n uiterst moeielijk) bijbrachten, dan heb ik deze uitvoering m.i. geheel besproken. In het Abonneinents-Concert van het Concert gebouw heeft de zangeres mej. Alice Barhi in een aria van Handel hare schoone stem en afge ronde coloratuur doen bewonderen, doch mij in de liederen niet kunnen bevredigen (vooral in die van Schubert en Sdiumann niet) terwijl de solo-violist de heer Leopold Kramer zijne zeer ontwikkelde techniek en eenvoudige (wel eens te eenvoudige) voordracht weer op nieuw kon toonen. (Wat de reden was dat alle solo-nummers met klavierbegeleiding werden uitgevoerd, weet ik niet, doch spreek den wensch uit dat die proef niet meer herhaald worde). Met groot genoegen hoorde ik de schoone vertolking van de Venus bergscène (nagecomponeerd) uit Tannhauser, doch wat de Preludium-Koraal en Fuga van BachAbert betreft, hoor ik liever Bach ongeprepareerd dan op deze wijze; al is ook nog zoo kunstvaar dig eene koraal melodie met de Fuga verwerkt. In de Fransche opera hoorde ik "Romeo et, Juliette van Gounod. De ruimte verbiedt mij deze opvoering geheel te bespreken. Ook nu was de bezetting van de hoofdpartijen zeer gopd naast veel onvolkomens in andere gedeelten. Bij eene opera in ons land verwacht men echter dat er rekening met de draagkracht gehouden wordt. Eene zangeres als mad. Cognault is echter alleen een gang naar de opera waard. Was zij tevens eene goede actrice, doch . . . dan zou zij niet in Holland gekomen zijn, maar het voornaamste theater in liet buitenland tot sieraad verstrekken. Wie dus van schoonen geacheveerden zang houdt, verzuime niet deze dame te gaan hooren. Zelden hoort men in de opera zóó zin gen. Ook de heer Sanaty (al zong hij in de tweede acte te laag) gaat steeds vooruit en vol deed mij zeer. Het orkest werd thans gedirigeerd door den heer Mertens. VAN MILLIOEN. De tooneelvereeniging »Varia" te Vlaai-dingen is voornemens den ]0 Januari 189B, ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan der Vereeniging, een wedstrijd te houden in uiterlijke welsprekendheid in ernst en luim, naar een verguld-zilveren, een zilveren medaille en een diploma voor beide afdeelingen. benevens een diploma als prijs van uitnemendheid voor den besten declamator voor beide genres. Voor dit laatste zal gekozen worden : voor ernst de voordracht »Xeen" van P. A. de Génestet, en voor luim »Paardengang" van dr. E. Laurillard. Vincent d'Indv en Julien Tiersot (ook de laatste is een componist van de jong-Frnnsche school) hebben een bundel volksliederen uitgedreven, opgeteekend gedurende hun verblijf in Vivarais en Vercois. Deze bundel bevat behalve tekst en commentaar f>2 melodieën. Dit is voor het eerst dat de volksliederen uit de streken van J)nuphin en de Cfwn'ne* zijn bewerkt en in druk verschenen. De Franschen zelfs kenden (leze karakteristieke volksliederen bijna niet. D'Indy bezoekt in zijne vacantie met voor liefde deze streken. Eene opera waaraan hij werkt speelt ook in de Cévennes en moet een zeer locale kleur hebben. A santa Lucia. Deze opera in 2 acten naar Oognetti's Napolitaanscho volkssagen door Enrico Golisciani gedicht, is door den jongen Italiaan Pierantonio Tasca gecomponeerd. De directeur van het Krolltheater te lierlijn, Joseph Engel,zet thans ook in de wintermaanden de voorstellingen van zijn zomertheater in den Thiergarten voort. Deze opvoeringen hebben een eigen aardig karakter. Het orkest is uitstekend doch het koor tot de bescheidensto verhoudingen terug gebracht. Ook is het solo-personeel lang niet altijd van den eersten rang. doch in bijna iedere voor stelling treden een of twee sterren op, voor wie in onbegrijpelijk korten tijd nieuwe opera's worden in elkaar gezet. Er zijn dan ook altijd voortref felijke kapelmeesters aan dat theater verbonden. Met Frau Mora,n-01den werd dezer dagen Oberon opgevoerd ; met vier Fransche artisten gaf men Ph.ilfmon et Jtniicin van Gounod, in .Trilmn ran Tjothrinrien (Chmalier Jean} van Joncières trad Emil Götze op en thans werd A anntn- Lucia gegeven, waarna Mrda mta van Giordano zal volgen (onlangs te Weenen met zooveel succes opgevoerd). De muziek van A sn-ntn Lucia wordt ais me lodieus en goed gekarakteriseerend geroemd. Wel toont de behandeling van het orkest nu en dan nog onervarenheid, doch men ontdekte in dezen componist een beduidend en zeer dramatisch talent. Met de bescheiden middelen waren in dit theater wonderen verricht. Allen zongen in het Italiaanse!) (ook het koor) terwijl de in Weenen zoo gevierde zangeres Bellinciona de hoofdpartij zong. Deze zangeres zal binnenkort het publiek van het Krolltheater verrassen met do opvoering van eene door haar gecomponeerde opera. Gemeenschapskunst. privatdocent an der k. k. (Slot}. De meeste werken van Dickcns, die als dagbladreporter jaren, lang de ellende van liet Londensehe proletariaat had loeren kennen, wekken medelijden met den toestand der laagste volksklassen. Ook drijft hij een enk«-le maal den spot met de gezaghehbcndi! ((economische leci-. Waar hij b.v. vertelt van Sissy Jupe, Je dochter van den kunstrijder, een zoo ontzettend dom meisje, dat, haar op school maar niet aan 't verstand kon gebracht worden hoc rijk zij wel was, daar zij toch behoorde tot een volk met een zoo groot nationaal vermogen, persifleert hij het leugenpraatje van de weten schap, die liet nationaal vermogen door middel van de statistiek berekent, zonder er op te letten hoc dat kapitaal over de individns verdeeld is. Nog bij het leven vau Uickens verschenen ver schillende sociale romans vau Charlcs Kingslev en George Elliot; in onzen tijd kan gewezen worden op de lyrische verzen van den sociaal-democraat William Morris, en op de novellen van Hubert Bland en Bernard Shaw, beiden leden der FabianSociety. In Frankrijk heeft Béranger door sommige zijner chansons het eerst dichterlijken vorm gegeven aan de politieke en maatschappelijke denkbeelden van zijn tijd; b.v. in Le vieux vagabond". //Les quatre ages historiques" en //Le Déluge", een gedicht van het jaar 1839, welks refrein //Ces pauvres rois, ils seront tous noyés" een profetie van het jaar 1848 schijnt te zijn. Minder gemoedelijk dan Bcranger, geeselde Auguste Barbier de bourgeois-regeemig van Louis Philippe, de //net gebandschoende heeren, die op hun gemak uit, huu raam naar de bloedige gevech ten op straat hadden gekeken en later den politieken roof ouder elkaar verdeelden". Beroemd is zijne beschrijving der vrijheid : //C'est que la Libertén'est, pas une comtesse Du noble faubourg Saiiit-Germain. Une (emrne qu'iui cri fait tomber en faiblesse, Qui met du blauc et du carmin; C'est une forte femme aux puissantes mamelies, A la voix lauque, aux durs appas, Qui, du brun sur la peau, du feu daus les prunelles Agile et marchant u grands pas Se plaït aux cris da penpie, aux sanglantes mêlées, Aux longs roulements des tambours, A l'odeur de la poudre, aux loiutaines volées Des cloehes et des canons sourds". Met hare romans, //Le compagnon du tour de Franee" en Horace", stelde George Sand zicli openlijk aan de zijde van het volk vau het volk, zooals Richard Waguer in zijn brochure Das Kunstwerk der Zukunft" het omschrijft, als hij het noemt: //den Inubegrift' all derjenigen, welche eine geineiusame Not empfinden." De Revue des deux mondes had, siuds Saud beroemd begon te worden, al hare verhalen gepubliceerd, maar wei gerde //Horace" op te nemen, omdat de daarin verkondigde denkbeelden haar aboimés te onaan genaam zouden aandoen. Zooals bekend is, heeft dit de schrijfster op haar ontwikkelingsweg tot het socialisme niet doen stilstaan. Tot de sociale litteratuur kunnen ook gerekend worden //Les Contemplations" vau Victor Hugo eu zijn roman //Les Misérables", al moge de tech niek daarvan ons ouderwetse!), eu de hoofdfiguur, de ontslagen galeiboef Jean Valjean, onmogelijk voorkomen; //Les mystères do Paris" van Eugcne Sue, die eerlijk genoeg bekende dat deze roman geen kunstwerk was, maar zich troostte met de gedachte, dat, de strekking althans goed was. Doch de Jievelingsschrijvers van het publiek bleven Scribe en de oude Dumas, wier uitsluitend doel was te aiiiusceren, eu de litteratuur vau het tweede keizerrijk stelde haar wit niet hooger. Eerst de derde Republiek bracht Zola's //L'Assommoir" en //Germinal". Rij de verschijning van //L'Assommoir" beschuldigden de socialisten den schrijver, dat hij iu de kaart vau de reactie fppclde door alle proletariërs als dronkaards voor te stellen, doch reeds iu do voorrede bad Zola zich hiertegen verdedigd met de woorden : //De personen in dit, boek zijn niet slecht, m;iar onwe tend eu bedorven, omdat hun leven bestaat uit de afwisseling vau harden arbeid en betreurenswaar dige ellende.'1 -Met Germinal" was de echte sociale roman geboren. Onvergetelijk is de scène, waar de woedende arbeiders voor het huis vau den directeur om //Brood! Brood!'' schreeuwen, terwijl deze nog verlamd is door de ontdekking, dat zijne vrouw hem bedriegt, /ulk ecu tooneel was symbolisch voor den tijd: daar buiten de volks massa, half waanzinnig vau honger, tot iedere gruweldaad bereid, als slechts de nood vau het oogenblik eu de haat tegen de rijkelni bevredigd worden , daar binnen de rijken, door weelde bedorven, voor wie niets meer heilig is, die elkaar bedriegen en l» liegen, slechts hierin eensgezind om liet verschanste huis tegen het gepeupel te verdedigen. ,/L Argent" behoort ook in deze rij, omdat het onwillekeurig leidt tot de vergelijking vau de manier, waarop bij het, beursspel millioeueu worden gewonnen, met de manier, waarop de enkele francs zuur worden verdiend. Vau de jongeren worden genoemd Iluysmaus' Socurs Vatard" en Malheur aux Pauvres" vau Alexis Bouvier. De grondgedachte vau den laatsten roman is, dat het Vae victis .' ' (Wee den overwonnenen !), de minachtende- uitroep vau den Galliër, die de Romeinen had bedwongen, ook voor onzen tijd toepasselijk is, mits het vertaald worde : //Malheur aux pauvres!" Ouder de dichters gaf Fraucois Coppée herhaal delijk ui drukking aan zijne sympathie voor het, volk, dat hij voor goed eu edel vau nature houdt; hij wil niet gelooveu aan de gemeenheid, die met ontbering en nood gepaard gaat. Worden anderen tot sociale dichters ait, liiiat tegen rfe maatschappij, of omdat huu rechtsgevoel gekwetst wordt, Coppée is het uit medelijden. De overgang van Frankrijk op Rusland kan tegenwoordig niet vreemd schijnen. Het sehrijveu vau sociale romans heeft, daar zijne bedenkelijke zijde. De schepper van den modernen roman met socialist iselie ueiguigcii. Tsehernvschewsky, eindigde zijn leven in Siberië, waar ook Dostojcwski zeven jaren heeft doorgebracht; Ivorolcnko eu Garschin maakten herhaaldelijk met Russische en Siberische gevangenissen kennis. Tscheruyschcvvsky's iu l S (j 3 verschenen roman //Wat te doen r" ver tolkte de wereldbeschouwing vau liet, jonge Rus land. De student Rachmetow, die al zijne bezittingen wegschenkt, eu, iu Vi ij willige armoede levend, van allerlei martelingen de proef neemt, opdat, hij er in voorkomende gevallen tegen bestand /.ij, is ceu type vau den fanatiekcn nihilist, of socialist. Tschernyschevvfky behoort, nog tot de utopisten eu het slothoofdstuk van zijn roman is ecu visioen vau den nieuwen tijd. Waarom die tijd nog VCITC ligt, blijkt uit, Turgenjew's //Die ueue Generation'. Tegenover Neshdanow, vicns ongeduld alleen in revolutie heil ziet, staat, daar de liguur var. Solomin, die, naar hetzelfde doel strevend, zich bewust is dat groote maatschappelijke veranderingen bij een onrijp volk niet door ecu revolutie tot stand komen, maar alleen doordat vele geslachten voort werken aaii de verbetering van den geestelijken eu uiatcriëclcu toestand der lagere klussen. Over Tolstoi spreekt Dr. Reich slechts terloops, daar deze de sociale vraagstukken minder in zijne romans, dan wel in afzonderlijke brochures be handelde. Van de Noorsche schrijvers wordt Ibsen slechts even genoemd, daar hij, ondanks zijne heftige aan vallen op de maatschappij, tegenover het arbeidersvraagstuk geen vaste houding heeft aangenomen. Zijn groote mededinger daarentegen, Björnsterne Björnson, sprak openlijk zijne sympathie voor het socialisme uit, gelijk ook in ItaliëEdmondo de Amicis heeft gedaan, in zijne redevoering tot de, studenten van Turijn. Van de jongere Noorsche schrijvers is Alexauder Kielland, vooral door zijne novellen eu novelle! ten, de welsprekende advocaat der lagere klassen. In Duitschland heeft Adalbert von Chamisso zich het, eerst een vriend der bedrukten getoond. Ook Ileine heeft zijne socialistische neigingen, die vooral sinds zijn verblijf te Parijs sterker werdeu, herhaaldelijk geuit; zoo in Jammerthal", //die Weber" en iu //Erinnering an Hammonia", het eerste vers uit den cyclus //Deutschlaud, ein Winternarchen", waar hij tegenover het lied van de kleine harpspeelster : //Sie sang das alte Eutsagungslied, Das Eiapopeia vom Himmel, Womit man einluüt, weun es greint, Das Volk, den grossen Lümmel", het lied der toekomst laat klinken : //Wir wollen auf Erden glüeklich sein Uud wollen nicht melir darben; Verschle>:imeu soll nicht der faulc Bauch Was fleissige liiude erwarben." En na hem hebben Freiligrath en Georg Herwegh in enthousiaste verzen hunne revolutionaire denk beelden uitgesproken. In onzen tijd wordt het aantal soc'ale romans in Duitschland met den dag grooter. Als type van deze soort, kunnen de romans van Max Kretzer gelden, den auteur vau //Meister Timpe" en van //Die Verkommeueu", het Berirjnsehe pendant van //l'Assommoir'. Ook op liet tooueel heeft de sociale kunst haar intrede gehouden. Dat zij, ook buiten Duitschlaiid, zoo lang daarvan geweerd werd, verklaart Dr. Heicli door er op te wijzen dat liet theater publiek voor het mccrendeel bestaat uit weige stelden, die hunne plaatsen iu deu schouwburg niet weuschen te betalen om zicli onaangenaam heden te laten zeggen. De oprichting van //die frcie Bühne" te Berlijn heeft daarin verandering ge bracht,; liet eerste stuk, dat daar gespeeld werd, was Hauptmanu's sociaal drama //Vóór zonsop gang". Naast Haupt.mauii is Sudermann de talent volle vertegenwoordiger der sociale dramatiek. In het laatste hoofdstuk gaat de schrijver na, wat reeds gedaan is om het volk te doen deelen in kunst genot, w,-it, nog gedaan moet worden. Daar het on derzoek naar het, eerste spoedig is afgeioopcu, vindt hij gelegenheid de laatste vraag uitvoerig te bespre ken. Ook de aest.beticus dus redeneert hij rnoct ijveren voor deu normalen arbeidsdag vau acht uren, want slech's een volk, dat den noodi gen tijd tot ontspanning heeft, k:iu vau kuust genieten. 7,ij, die altijd roepen dat de lagere klassen iu huu vrijen tijd slechts materieel genot zoeken, dienen zich af te vragen of de schuld daarvan misschien niet ligt, bij de hoogere standen, die weinig of niets hebbeu gedaan om liet, volk vat baar te maken voor hoogere genietingen. Achter eenvolgens komen dan ter sprake: het openstellen vau musea op voor werklieden geschikte uren; het, geven van tooneelvoorstellingen en muziek uitvoeringen, voor geringe pi-ijzen of gratis; Univcrsity-Extension, Toynbeewcrk kortom alle middelen, die kunnen strekken om het peil j van liet geestelijk leven der lagere klassen te verhoogen. Schilderijen te bezien eu naar muziek te luisteren zoo zeggen de gasten van den groot handelaar Werle iu Ibsen's //De Wilde Eend" . is, ua het, diner, een uitstekende zaak, want het bevordert de spijsvertering. Na deu maaltijd ook kunstgenot,! Ook voor hen, die niet bij groot handelaars te dineereu gaan, moge deze leus aan geheven worden : panem et circeiises ! Het t'oek, waarvan ik den inhoud heb samen gevat, schenkt, deu lezer ook deze voldoening, iïat hij het, niet altijd met den auteur behoeft, eeus te zijn. Een enkele maal haalt Dr, Reich zelf voor zijne bestrijders de wapenen van het, rek. Zóó, waar hij beweert, dat de uieuwe kunst, wier ge schiedenis hij beschrijft, het eerst iu de beeldende kunsten zichtbaar is geworden. Als bewijs daar voor dient het feit, dat reeds iu 1S31 Delacroix zijne //La barricade" schilderde ; doch een oogeublik later vernemen wij, dat de k u u s t en aar tot dit werk geïnspireerd werd door ecu gedicht van Auguste Barbier //La curée." Ook bleef Delacroix voorloopig alleen staan; eerst na J SIS kan er sprake zijn van een naturalistische schilderschool. Daar er nu, vóór het genoemde jaar, zoowel iu de Fraiisehe, als in de Eugclschc en Duitsche litteratuur, uitingen van gemeenschapskunst zijn geweest, had de letterkunde de primeur van. liet onderzoek naai' die kunst verdiend. Zwaarder treft den auteur het verwijt, dat hij den invloed vau de Scandinavische litteratuur, met name vau Ibscu, onderschat. Voor hem is de arbcidersquacstie //de" sociale quaestie; ouder sociale kunst, verstaat hij slechts de kunst, die zich het, lot der proletariërs auutiekt, niet de kunst, die de maatschappelijke nooden vau de hoogere klassen tot haar onderwerp koos. Ook speelt de liefde voor het, proletariaat hem vaak parten eu doet hem vergoelijken, wat slechts te betreuren is. 'Wanneer hij spreekt, over den Doniinikaiier monnik Savouarola, over de volks beweging, door hem te Florence gewekt, over liet vernielen vau zoovele kunstwerken, die de be scherming der Medicis' te voorschijn had geroe pen, laat hij het, voorkomen alsof deze haat, tegen de kunst, niets anders was dun de vurige latente kuustliefde van een volk. dat vernielde, waarvan het niet mocht, genieten! Het. is zeker wel geoor loofd achter deze beschouwing een vraagteckeii te zetten en den wensch te uiten, dat de kunst voor dergelijke apenliefde gespaard moge blijven. Trouwens, de historie leert ook dat hier wel degelijk haat tegen de kuust aan het, werk was: de boetpredikiiig van Savonarola had liet volk er aan gewend de kunst als ecu lokaas van den