Historisch Archief 1877-1940
H*. 844
DE AMSTERDAMMER
A'. 1893
WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
Bit nommer bevat een bijvoegsel.
Onder Redactie van J. DE KOO en JÜSTÜS VAN MAÜRIK Jr.
Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124).
Verschijnt eiken Zaterdagavond.
UltgeTem VA^I HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam,
? Singel bij de Vijzelstraat, 542.
Zondag 27 Augustus
Abonnement per 3 maanden /"1.50,fr. p. post ? 1.65
Voor Indiëper jaar , mail,, 9.
Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar ...» 0.12'
Advertentiën van l?5 regels ?1.10, elke regel meer
Reclames per regel
0.20
0.40
I K H O V D<
VAN VERRE EN VAN NABIJ.
Rotterdamsche Brieven. FEUILLETON: Een
huweIp uit liefde, naar het Fransch. I. - TOONEEL
EN MUZIEK: Het Tooneel, door H. J. Mehler.
KUNST EN LETTEREN. Een Fransch
verluchter, door J. V. De mémoires van me
vrouw Heiberg. Goethe's familie in een nieuw
licht. Josef Lauff, door F. E. WETEN
SCHAP: Helen Keiler. SCHAAKSPEL.
VOOR DAMES, door E-e. ALLERLEI.
RECLAMES. UIT Dr. GANNEF's STUDEER
KAMER. PEN- EN POTLOODKRASSEN.
ADVERTENTIËN.
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iiiiitiimiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiniiiiiiiiuf
Van de tweeduizend en zestig candidaten
bij de algemeene verkiezingen voor de
Fransche Kamer is er slechts n geweest
zekere heer Calla die den moed heeft
gehad, met een rondweg monarchistisch pro
gramma voor zijne kiezers op te treden. Dit
feit bewijst, beter dan de langste betoogen,
welke ontzaglijke vorderingen de republiek
gedurende haar weldra drie-en-twintigjarig
bestaan in de schatting der Fransche be
volking heeft gemaakt. Niemand zal bewe
ren, dat er in Frankrijk niet meer voor
standers van een constitutioneel koning
schap zijn overgebleven dan de paar duizend
kiezers, die te vergeefs beproefden den heer
Calla in de Kamer te krijgen ; waarschijnlijk
zijn er, in verhouding, in Frankrijk ook
thans nog veel meer monarchisten dan bij
voorbeeld republikeinen in Engeland of in
Nederland. Maar het monarchisme heeft op
gehouden een artikel te zijn, dat bij verkie
zingen, zij het dan ook voor een beperkt
getal van gegadigden, courante waar is.
Men kan zich te nauwernood voorstellen, dat
nog slechts vier jaren geleden eene coalitie
van monarchisten, bonapartisten en
boulangisten in allen ernst meende, aan het
republikeinsche régime een einde te kunnen
maken en dat hun stormloop ervaren politici
met angst vervulde.
De Fransche Kamer telt 581 leden ; de
stemming van den vorigen Zondag heeft 426
mandaten dadelijk toegewezen, terwijl op 3
September in 155 districten herstemmingen
itiimiiiiHUHNuiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiim
iiimiiiiiiiiiuiiiiUfittimtiifiimiHUH
EEN HUWELIJK UIT LIEFDE.
Naar het Fransch van L. Halévy.
DOOR
LOCO.
Hij was gewoon iederen morgen en
avond, zoo beknopt mogelijk in telegram
stijl, een verslag van zijn leven en lotgeval
len te schrijven in een agenda. Op zijn
twintigste jaar, 3 October 1869, was hij
daarmede begonnen en de eerste
aanteekening op dien datum luidde aldus:
Benoemd tot 2de luitenant bij het 21ste jagers.
Den Sisten December stopte hij de agenda
van het afgeloopen jaar in een laadje van
zijn bureau en verving haar door een nieuwe
voor het volgende jaar.
Zij had, zoolang zij jong meisje was, zeer
uitvoerig een dagboek van haar leven ge
houden en alles met groote zorg en nauw
keurigheid opgeteekend, in keurig nette, in
blauw marokijn gebonden albums, voorzien
van een goed slot. Zij was daarmede op haar
zestiende jaar begonnen, en haar eerste
aanteekening, gedateerd 17 Mei 1870, be
helsde het belangrijk bericht:
Vandaag voor het eerst een lange jurk
aangehad.
moeten plaats hebben. Worden de stemmen
dan verdeeld in dezelfde verhouding als op
20 Augustus, dan zal de Kamer bestaan uit
55 reactionairen, 35 rallies, 140 gematigde
republikeinen (centre gauchë), 170 opportu
nisten, 150 radicalen, 10 tot 20 socialisten
en 5 tot 10 boulangisten.
Gesteld, dat deze uitkomst inderdaad be
reikt wordt, dan is de eerste vraag, waar de
regeering hare meerderheid zal vinden. De
opportunisten voeren thans een hoog woord
en zij hebben inderdaad het vooruitzicht de
sterkste partij te zullen worden. Als men
nu maar wist, wat de opportunisten eigenlijk
zijn en wat zij willen! Neemt ge er n,
dan kunt ge mogelijk een programma uit
hem halen ; maar de partij als geheel schijnt
zich zulk een weelde niet te kunnen veroor
loven. Een harer hoofdorganen, de E
publique Francaise, kon het dezer dagen niet
verder brengen dan de definitie »républicains
de gouvernement, républicains de raison, r
publicainssansépithète." Daardoor wordt men
waarlijk niet veel wijzer. Een opportunist kan
in theorie voor allerlei hervormingen zijn, maar
ze in de praktijk bestrijden, onder voorwendsel,
dat de tijd daarvoor nog niet gekomen is.
Onder de overige partijen zijn er ook maar
weinige, die op een duidelijk omschreven
programma kunnen wijzen. De woorden
«liberaal" en «conservatief" hebben in Frank
rijk hunne oorspronkelijke beteekenis geheel
verloren, en de grenzen tusschen »radicaal"
en «socialistisch" zijn daar te lande al even
moeielijk aan te geven. Reactionairen noe
men zich liberalen; de liberalen van het
linker-centrum noemen zich conservatieve
republikeinen; de radicalen treden bijna zon
der uitzondering op als républicains
radicauxsocialistes, ofschoon zij zeer ver staan van
de eigenlijke socialisten. Worden, zooals te
verwachten is, het centre gauchëen de op
portunisten te zamen de toongevende partij,
dan zal het waarschijnlijk hunne taktiek
worden, alles zooveel mogelijk bij het oude
te laten en elke hervormingspolitiek zooveel
mogelijk te vermijden. Wij zouden daarin
nog niet zulk een groot onheil zien, indien
men tegelijk kon besluiten, te breken met
de zoogenoemde polüique de concentralion,
welke beproefde de radicalen te vriend te
houden door hen op te nemen in een mini
sterie, waarin zij bij voorbaat tot onmacht
waren veroordeeld. Beter eene rondweg er
kende scheiding en een eerlijke strijd, dan
zulk een modderen en scharrelen, dat ten
slotte niemand kan bevredigen.
Doch al zijn nu de vooruitzichten op een
liiiiiiiMiimiiiiiiimiimiiiiiiiiiuiiiiiiiHiiiiitmiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Zij trouwde den 17den Augustus 1870 en
liet verder haar dagboek gesloten. Zij schreef
niets meer in die blauw marokijnen bandjes.
Maar zij had al die cahiers, waarin zij haar
leven beschreven had, van af de Meimaand
van 1876 tot de Augustusmaand van 1879,
van af haar eerste japon tot haar huwelijk,
bewaard en veilig weggeborgen in een geheim
laadje van haar schrijftafeltje.
Hij was ook op den 17den Augustus ge
trouwd maar had zijn dagelijksche notities
niet afgebroken, en zoo waren er in zijn
lade al dertien van die zakboekjes bijeen
gebracht, waarin zijn leven, van dag tot dag,
ondanks den korten en leuken vorm van
het opgeteekende, nauwkeurig beschreven was.
Nu mocht hij gaarne, zoo nu en dan,
eens een van die agenda's in handen nemen
en doorbladeren, las dan eenige bladzijden
er uit en doorleefde zoo weder het verleden,
het heden vergetend voor het eertijds.
Zoo gebeurde het, den 19den Juni 1881,
dat de jonge luitenant van 1869, die sedert
kapitein was geworden en zijn bevordering
tot escadronchef iederen dag kon verwach
ten, op zekeren avond omstreeks tien uur
alleen in zijn kabinet voor zijn schrijftafel
zat en met het hoofd in de handen zich
afvroeg, of dat in de lente van 1878 of wel
in het voorjaar van 1879 was geweest, dat
hij in het Bulletin de la réunion des officiers
een artikel had geschreven over de nieuwe
organisatie der artillerie-treinen in
OostenrijkHongarije. Terwijl hij daarover peinsde,
schoot het hem te binnen, dat hij waar
schijnlijk wel in zijn aanteekenboekjes den
datum zou kunnen vinden, waarop dat artikel
in het licht was verschenen.
Hij opende het laadje van de agenda's en
beter en zuiverder partijformatie verre van
schitterend, toch kan men, wanneer men
zich op het standpunt van de vrienden der
republiek plaatst, den uitslag der verkiezin
gen niet onbevredigend noemen. Het wan
trouwen ten opzichte van de rallies, de
conservatieven, die, hetzij omdat zij zich niet
durven verzetten tegen het machtwoord van
Leo XIII, hetzij omdat zij het hopelooze
van hun verzet hebben ingezien, hun bestrij
ding van den republikeinschen regeeringsvorm
hebben opgegeven, is voor deze nieuwe broe
ders wel niet vleiend, maar het is volkomen
verklaarbaar. Volkomen verdiend is de ge
voelige nederlaag van de boulangisten. Van
de treurige overblijfselen dezer fractie, die
haar eigen beginselloosheid trachtte te ver
bergen door de lasterlijkste beschuldigingen
tegen hare medeafgevaardigden, zal de nieuwe
Kamer niet veel last hebben. De justiciers
zijn door de natie zelve veroordeeld, en het
blad van Clémenceau kan terecht de be
kende versregels van den dichter Millevoye
parodieerend en ze op diens rumoerigen
naneef toepassend spotten:
Des fidèles de Millevoye
Le scrutin a jonchéla terre.
Delahaye garde son mystère,
Et Drumont, quatre mille voix.
Met dezen Drumont zou het antisemitisme
zijn intocht in <ie Kamer hebben gedaan.
De kiezers van Amiens zijn zoo verstandig
geweest, deze joijeuse entree te verhinderen.
Kan de Republiek over den voorloopigen
uitslag der verkiezingen tevreden zijn, zij
heeft ook reden tot dankbaarheid, omdat zij
aan een groot gevaar van ganwch anderen
aard is ontsnapt. Te Aigues-Mortes, aan
do kust der Middellandsche Zee, is het in
de vorige week tot bloedige botsingen ge
komen tusschen Fransche en Italiaansche
arbeiders, waarbij onder de laatsten, die in
de minderheid waren, een feitelijke slachting
werd aangericht. De houding der autori
teiten was betreurenswaardig: in plaats van
de schuldigen zonder aanzien des persoons
te straffen, nam zij de Franschen in be
scherming en beloonde hen nog bovendien
door te verklaren, dat de concurrentie der
Italianen voortaan zou worden geweerd.
De schandalen van Aigues-Mortes hebben
in geheel Italiëeen storm van verontwaar
diging doen opgaan en aanleiding gegeven
tot tal van anti-Fransche demonstratiën,
waarbij de grenzen van het betamelijke verre
werden overschreden. Maar de Italiaansche
MniiiiiiumiiiMiiHHiiiiiiiliiiiiiiiii
het toeval wilde, dat hij juist die van het
jaar 1879 in handen kreeg. Hij bladerde het
kleine boekje door.... sloeg het eene blad
na het andere om, maar plotseling hield hij
op, en begon met zekere aandacht een aan
teekening te lezen, die hem een glimlach
ontlokte. Hij stond op, verliet zijn schrijftafel
en ging in een grooten leunstoel zitten,
waarin hij op zijn gemak de lectuur voort
zette. Hij dacht in 't geheel niet meer aan
die organisatie der artillerie-treinen in
Oostenrijk-Hongarije. Blijkbaar doemden oude
herinneringen bij hem op, die tegelijkertijd
een flauw glimlachje op zijn lippen
tooverden en hem ontroerden ; zelfs moest deze
kapitein der cavalerie enkele malen met een
zijner vingertoppen een begin van een traan
wcgpinken.
Geheel verdiept in zijn lectuur, bemerkte
hij niet, dat een der gordijnen van zijn
kabinet zachtjes, heel zachtjes werd wegge
schoven en een heerlijk blond kopje zich in
de omlijsting van het ouderwetsche voor
hangsel vertoonde. Wat voerde hij daar uit
in dien grooten leuningstoel ? Zou hij een
slaapje doen ? Een half uur te voren had hij
haar onbarmhartig weggezonden, omdat hij
wilde H-erken en zij hem, als zij in de kamer
bleef, maar zou hinderen, in de war maken
en allerlei dingen in zijn hoofd brengen,
die nu niet precies met werken in verband
stonden.
Daarop gleed met de meeste omzichtigheid
het kleine blondje, fijn en buigzaam in de
lange plooien van haar wit neteldoeksch
peignoir, de kamer binnen, kwam op de
punten van haar voetjes een pas of vier
voorwaarts, boog zich een weinig op zijde...
hij sliep niet ... hij las en wel met veel
regeering haastte zich, die ongeregeldheden
te onderdrukken en zelfs hooggeplaatste
ambtenaren, die voor het behoud der orde
aansprakelijk waren, maar in de vervulling
van dien plicht waren te kort geschoten, op
staanden voet te ontslaan. Deze correcte
houding van de regeering te Rome zette
nadruk bij aan haren eisch om voldoening
voor de mishandeling der Italianen. Het
Fransche ministerie beloofde al wat men
redelijkerwijze kon verlangen, en zoo werd
het incident, dat een paar dagen lang een
zeer dreigend karakter had vertoond, spoe
dig uit de weield geholpen.
Intusschen is het bij deze gelegenheid
overtuigend gebleken, hoe weinig er noodig
is om den wrok, dien de Franschen en de
Italianen tegen elkander koesteren, zich te
doen uiten in daden van geweld, die den
vrede van gansche Europa in gevaar bren
gen. Het conflict te Aigues-Mortes had
ongetwijfeld meer een economisch dan een
internationaal karakter: de Italianen zijn
er vervolgd en mishandeld, niet omdat zij
Italianen waren, maar omdat zij de markt
bedierven. Doch de demonstratiën in de
voornaamste steden van Italiëwaren wel
degelijk van politieken aard: het volk onder
schreef, tot verbazing van velen, de officieele
politiek van de regeering, door vEvviva la
tripliee" te roepen en het Duitsche volkslied
toe te juichen. De Franschen hebben nu
kunnen zien, hoe zij het moeten aanleggen
om den door hen zoo gevreesden bond van
vorsten en staatslieden tot een verbond van
de natiën zelven te maken.
miiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiininiiiiiiiiiiiniHiiiiiiiinHiiiiiniiiiiiiiiiiii
Rotterdamsclie Brieven.
Wie in dezen tijd uit Rotterdam een brief
schrijft over Rotterdamsche dingen, voelt zich
zedelijk verplicht tenminste iets over de kermis
te zeggen. De Kermis met een groote K
die nu aan 't sterven is en alleen nog maar hier
en daar zwakjes hlikoogt uit een ros verlichte
wafelkraam tusschen allerlei gesloten, donkere
tentjes rondom, die er uitzien als groote dood
kisten in zaklinnen genaaid.
Tusschen die lange rijen van somherheden
door slentert nog traag of tuimelt dronken
her- en derwaarts wat men veilig de droeve
resten van het hreede corps der vastberaden
kermisvierders mag noemen, armoedige
menschenzielen in nog armoediger lijven, die maar niet
begrijpen kunnen dat 't uit is, tinaal uit, en
bang om 't hart worden, bij 't denken, dat weer
een jaar verloopen moet voor die heerlijkheid
opnieuw komt.
Als men nu niet behoort tot die zielen boven
iiiiiiiiiiiiiMiiintitiuuimiiiiiiiiiiiiiuiiiiuiniMiiiriiiiiiiiiiMiiHiiiiiiiiiiiiiNii
aandacht ook, want hij had niets gehoord en
verroerde zich niet.. . Hij had niet te veel
gezegd. Lezen is ook werken.
»Met ingehouden adem liep zij langzaam,
o zoo langzaam, op den leunstoel toe, en
terwijl zij dat deed, stelde zij zich een vraag.
/ij was nog zoo half en half een kind .. .
Een en twintig jaar en verliefd tot over de
ooren . . . Dat moet tot hare verontschuldi
ging wel gezegd worden, want de vraag, die
bij haar oprees, was deze:
»Waar zal ik hem pakken ? een kus op
zijn voorhoofd, op zijn wang ... of zoowat
overal, of hij wil of niet ?"
Zij naderde steeds meer... Reeds raakte
zij bijna met hare vingertoppen de haren
van den kapitein aan, was zij reeds besloten
hem zoowat overal of hij wilde of niet te
kussen, toen zij plotseling doodsbleek werd...
Op de twee opengeslagen blaadjes der agenda
las zij: Ui Juni
Ik bemin haar !
17 Juni
Ik bemin haar .' !
Eén uitroepingsteeken achter dat eerste::
Ik bemin haar! twee achter dat tweede., .
Die liefde was dus sterk toegenomen tusschen
1(5 en 17 Juni!
Zij gaf een gilletje en met sterk bevende
stem vroeg zij : »Wat is dat, wat moet dat
beteekenen ':"
Zij was op het punt flauw te vallen, toen
hij opsprong en haar in zijn armen opving.
Nu was het tranen geen gebrek en snikkend
herhaalde zij: 10 Juni, Ik bemin haar! 17
Juni. Ik bemin haar !! en vandaag is het
de 19de Juni! Je bemint dus een andere
vrouw! O, dat is verschrikkelijk! dat is
verschrikkelijk!"