DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 862 helaas ook in ons vaderland ai scherper en scherper openbaart. Wel kwam het ten onzent nog niet tot excessen zooals elders, maar te ooraeefen naar de houding onzer socialisten, ?wondt toch ook hier de geleidelijke weg meer en meer verlaten en geweld beschouwd als het, middel om tot verbetering te komen. Het dezer dagen gehouden socialisten con gres strekt daarvan ten bewijze. Werd reeds verleden jaar op het Zwolsche congres onomwonden uitgesproken dat men het doel zou trachten te bereiken zoowel door vreedzame als door gewelddadige middelen, dit jaar is men op het Kerstcongres te Groningen nog een schrede vewier gegaan en heeft men een van de meest krachtige vreedzame midd«l«aa over boord geworpen door te besluiten dat de partij onder geen voorwaarde hoege naamd, ook niet als agitatiemiddel, mee zal doen aan verkiezingen", m. a. w- dat de soci alisten geen gebruik Kullen maken van de gele genheid om in hei parlement hunne xaak te bepleiten en langs dien weg de verbeteringen te verkrijgen, die »y in het belang der arbeidende klasse noodig achten. De beteeken is van dit besluit is vrij duidelijk, maar treedt toch in een nog helderder licht, wanneer men het beschouwt in verband met enkele andere daden van dezelfde groep, die het ten congresse heeft weten door te drijven -. van dezelfde zijde namelijk werd indertijd geweigerd inlichting te verschaffen aan de Centrale Commissie voor d« Statistiek, geweigerd ook mede te doen aan eene beweging ten gunste der kieswetsontwerpen-Tak, terwijl vlak vóór het con gres in woord en geschrift pleidooien werden gehouden ten betooge dat de socialisten n de zoogenaamde communistische anarchisten konden en moesten samenwerken. Ook de motie pp het congres aangenomen waarbij men zich verklaarde tegen elk program van overgangsmaatregelen, het zoogenaamde strijdprogram, toont aan dat men hier staat voor een beweging die zich eenig en alleen _ten doel stelt de organisatie van het proletariaat ten einde, zonder eenigen overgang en zonder eenige samenwerking met andere hervorroingsgerinden, langs den weg des gewelds te ko men tot een maatschappij waarin het privaatbezit door het gemeenschappelijk bezit zal zij n vervangen. Opmerkelijk is het, dat de Nederlandsche socialisten zich door deze besluiten op een standpunt plaatsen, dat door hunne geest verwanten in het buitenland meer en meer wordt verlaten. In Engeland, in Frank rijk en in Duitschland trachten zij juist het aantal hunner vertegenwoordigers in het Par lement steeds uit te breiden en daardoor telkens meer actie uit te oefenen binnen de perken der wet. Ook in Belgiëwordt door de socialisten aan uitbreiding van hét kies recht hooge waarde gehecht en op den zelfden dag, waarop de socialisten ten onzent hunne revolutionaire besluiten namen, stelden hunne Belgische partijgenooten een nieuw program vast, behelzende tal van maatregelen om langs geleidelijken weg tot hun einddoel te geraken en verklaarden zij uitdrukkelijk, dit ook door politieke actie te willen bereiken. Wij willen hiermede natuurlijk de buitenlandsche socialisten niet voorstellen als brave Hendrikken, die angstvallig vasthouden aan dt- wetten van hun land. volstrekt niet, de .ïvele vervolgingen ook elders getuigen van liet tegendeel; maar zij volgen een ander be leid en hun taktiek is niet alleen op revolutie gericht De Fransche leiders schermen soms wel druk met het woord revolutie" IMIltoUmmilHHUIUIIUIIIHHMIIIlftllllllllllllllllillllHIHiUMHIlHHIHIIHU» eindelijk tijd, dat ik me eens tegenover je uitspreek. Zou je misschien willen vertellen, dat de overledene me bedrogen heeft? riep de ander grimmig uit. Schaam je wat, Frans/' zei de huis vriend, met zijn zacht weemoedig glimlachje. De oude soldaat bromde wat in zijn baard, en stak toen zijn pijp opnieuw aan. Neen, ze was rein als een engel Gods, ging de aader voort. De schuldigen zijn jij en ik. Luister maar eens naar me. Dat is nu drie-en-veertig jaar geleden: jij was juist als ritmeester naar Berlijn gecomman deerd geworden, en ik gaf les aan de Univer siteit. Dat je in dien tijd een echte doordraaier was, weet je zelf wel. Hm! zei de heer des huizes, en hief de beverige oude hand op, om aan zijn puntigen snor te draaien. Daar was toen die mooie actrice, met die groote zwarte oogen en kleine witte tandjes herinner je nog? Of ik. Bianca heette ze, antwoordde de ander, terwijl een mat lachje over zijn verwelkt viveur's gezicht heenvloog. Met de kleine witte tandjes kon ze bijten, bijten zeg ik je! Je bedroog je vrouw, en ze vermoedde 't. Maar ze zweeg en verkropte alles in zich zelve. Jij merkte er niets van, maar ik zooveel te meer. Zij was eigenlijk de eerste vroiiw, die ik sedert mijn moeder's dood had leeren kennen. Als een schitterend gesternte was ze op eens in mijn leven verschenen, ik zag ook tegen haar op als tegen een stralende ster. Langzamerhand kreeg ik moed, haar naar haar leed te vragen. Zij lachte maar eventjes en zei, dat ze zich lichamelijk nog wat lijdend voelde, want, je zult je herinne ren, dat Paul kort te voren geboren was. Zoo naderde Oudejaarsavond, vandaag drie-en-veertig jaar geleden. Ik was, zooals gewoonlijk, tegen acht uur gekomen. Zij zat te borduren, en ik las haar voor, terwijl we op je wachtten. Een uur na 't andere ging voorbij. Je kwam niet, Ik zag wel hoe maar dat schijnt niet zoo heel ernstig ge meend, waar wij immers vroeger den socialist Jules Guesde zijn eigen onschuldige verkie zing tot kamerlid reeds hoorden betitelen als eene revolutie", die de meest verstrekkende ge volgen zoude hebben! In Duitschland vinden Liebknecht en zijn volgelingen het zelfs niet noodig de Regeering bij elke gelegenheid die zich daartoe aanbiedt ook maar een parle mentair echec _te bezorgen, ja onlangs zelfs waren zij het die den heer Caprivi een neder laag bespaarden, welke vrij zeker tot een crisis zou hebben geleid. Bij het handelstractaat met Roemeniënamelijk beheerschten zij den toestand, want bij de stemming kreeg het gouvernement slechts een meerderheid van ongeveer 20 stemmen terwijl zij over 60 stemmen beschikken. Als hun eenig doel ware geweest Caprivi te doen vallen, dan hadden zij hem dus met 40 stemmen in de minderheid kunnen brengen. Maar dat deden zij niet; zij stemden in massa vóór en daar door dankte de Regeering aan de socialisten hare overwinning! Zoo iets zou minstens als verraad worden gebrandmerkt door de Nederlandsche partij, aan wie zelfs een democratische hervorming als die van Tak niet kan bekoren. Vanwaar deze zonderlinge, zoo verbitterde houding onzer Nederlandsche sociaal-demo craten ? Wij gelooven niet ver van de waar heid 'te zijn, wanneer wij die voor een deel toeschrijven aan den gemoedstoestand van enkele der oudere leiders, die, zich door de concurrentie van enkele jongeren bedreigd achtende, hun dalenden invloed thans trachten te redden door e_en draai naar de uiterste linker zijde en een poging om ook de anarchisten onder hun hoedje te vangen, waar zij eigenlijk prin cipieel en tot niet lang geleden ook feitelijk tegenover stonden. Dat hierin voor geen ge ring deel de oorzaak van het besproken ver schijnsel moet worden gezocht, zal een ieder blijken, die zich de moeite wil geven de lite ratuur op dit gebied te volgen, maar toch zou het niet billijk zijn dit als de eenige oorzaak te beschouwen. Ook hier zien wij ons weer genoodzaakt de tegenstanders der socialisten uit te noodigen de hand in eigen boezem te steken, want vast en zeker gelooven wij dat de verhoudingen in onze kleine Nederlandsche samenleving nimmer zóó bedroevend bitter zouden zijn geworden, wanneer de regeerende klasse niet op hare beurt de socialisten zoo fel had ver volgd en verongelijkt, wanneer tijdig ware blijk gegeven van den wil en het vermogen om voor onze misdeelde volksklasse iets ten goede te doen, en vooral wanneer tijdig door uitbreiding van kiesrecht het volk in de ge legenheid ware gesteld zelf zijne belangen in het Parlement te behartigen. Veel, zeer veel van dit alles is verzuimd en daardoor moest helaas maar al te dikwijls door geweld worden onderdrukt wat door voor uitziend beleid had kunnen worden voor komen. Zullen nu voortaan de teekenen der tijden tot leering strekken? _ Wij hopen het van harte. Telaat is het nog niet. Het gedeelte van het volk toch dat slechts langs den weg des gewelds tot beterschap meent te kunnen komen is nog betrekkelijk gering. Zelfs in de sociaal-democratische partij vond deze richting, vertegenwoordigd door de heeren Domela Nieuwenhuis, van Emmenes en Luitjes, lang geen onyerdeelden bijval; slechts 47 van de 87 afdeeling spraken m dien zin zich uit, terwijl 40 afgevaardigden liever den iiHU»mu«imi»uu»itiiiuui*iiiiiiiiiiiiiHmiminiiiiiitiMinHHWH«iiiiiiui ze al onrustiger werd, hoe haar vingers be gonnen te trillen, en ik trilde met haar. Ik wist heel goed waar je zat, en vreesde, dat je in de armen van die vrouw alles zou ver geten, terwijl de klok al meer en meer naar 't uur van twaalf wees. Zij had opgehou den te borduren, ik had mijn boek neerge legd ; een drukkende, loodzware stilte heerschte tusschen ons. Daar zag ik, hoe een traan langzaam tusschen de wimpers kroop en op het borduurwerk neerviel. Ik sprong op, en wilde wegsnellen om je te halen. Ik voelde me in staat je met geweld van uit de armen dier vrouw te sleuren. Maar in 't zelfde oogenblik stond ook zij van haar plaats op dezelfde plaats waar ik nu zit." Waar wil je heen!" Eene onbeschrij felijke angst sprak uit haar geheele gelaat. Frans op gaan zoeken," zeide ik. Daar barstte ze op eens los en riep uit: Om Gods wil, verlaat me niet, verlaat me niet, blijf bij me, laat mij niet alleen. En ze vloog naar mij toe, legde hare handen op mijn schouders, en verborg het van tra nen overstroomde gezicht aan mijn borst. Ik beefde over ;t geheele lijf, want nog nooit had ik een vrouw zóó dicht bij me gevoeld. Maar ik bedwong me met geweld en sprak haar troostend en sussend toe, en, God, ze had zoo'n onuitsprekelijke be hoefte aan troost. Spoedig daarop kwam je thuis. Je zag niets van mijn verwarring, je wangen gloeiden, en je oogen waren ver moeid en nog dronken van liefde... Zie je, sedert dien Ouderjaarsavond had er eene verandering in me plaats gegrepen, die me ontzette. Sedert ik haar zachte armen om mijn hals had gevoeld, sedert ik den geur van haar haren had ingeademd, was de ster voor mij van den hemel gevallen, en in haar plaats, stond voor mijn verterenden blik, schoon en liefdestralend de vrouw. Ik noemde mezelf een schurk, 'n bedrie ger, en om mijn geweten weer een beetje tot rust te brengen, ging ik aan 't werk onijou van je geliefde te scheiden. Gelukkig had ik een beetje fortuin. Zij was tevreden, met Clementairen weg kozen, aanbevolen door de ren Troelstra, v. d. Goes en v. Kol; veer tien hielden zich bovendien buiten stemming. zpodat het nog de vraag zal zijn in welken zin het referendum, dat de socialisten op hunne congresbesluiten plegen toe tepassen, uitspraak zal doen. Daarbij komt dat de sociaal-democraten op verre na niet uitmaken het geheele volk, maar dat er nog een breede schare bestaat van man nen, die hun heil zoeken bij het Alg. Ned. Werkliedenverlond, bij Patrimonium of bij den R. C._ Volksbond, alle vereenigingen die her vormingen najagen langs geleidelijken weg. Ook deze arbeiders hebben echter hunne eischen, en vragen zeer bepaald uitbreiding van den invloed des volks pp den gang van 'slands zaken. Dit verlangen is billijk, en hoe eerder en onbekrompener daaraan wordt voldaan, hoe minder men den invloed der socialistische en anarchistische intransigenten zal behoeven l te vreezen. Geen Staat staat zoo vast als die welke wordt gedragen door het geheele volk. l Socius. lUUllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIlllHIIUIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllllll |: k, ik T ? ??Siï^B l töONLLCTÏ'MVZIEK Aanteekeningen Tooneel. Lvgné-Poë. Le tliëatre se meurt .' Ie théatre se meurt .' dit is de noodkreet die als een alarmklok bijna onafgebroken een eeuw lang door de l'arijsche tooneelkronieken weerklinkt en het schijnt noch tans dat die voorspelling nooit verder dan heden van haar vervulling verwijderd is geweest. Toen eenige jaren vóór de Revolutie Lekain de Comédie Frangaise verlaten had, debuteerde iiifiHniHitmimmmititttiitHiMiuitHitMiHttiMiimHiHiiiiMiMtmnuiHHiii den afkoopsprijs dien ik haar bood, en " Wat bliksem ! dus 't is door jou schuld viel de oude vriend hem verbaasd iu de rede, dat Bianca me dien roerenden afscheidsbrief schreef, waarin ze me verklaarde, dat ze met een brekend hart van mijne liefde afstand moest doen? Ja, dat was door mijn toedoen," zei de huisvriend maar luister verder. Ik had gemeend met dat geld ook in'n eigen rust terug te koopen, rnaar daar bad 't niets van. Altijd heftiger woelden al die woeste gedachten door mijn hoofd. Ik begroef me in mijn studiën in dien tijd concipieerde ik ook het hoofddenkbeeld tot mijn werk: Onsterfelijkheid der Gedachte, maar dat alles bracht me mijn vrede niet terug. En zoo ging een heel jaar voorbij, en Oudejaarsavond brak opnieuw aan. Weer zat ik met haar op dit zelfde plekje. Jij waart ditmaal wel thuis, maar je lag op de sofa in de zijkamer te slapen. Een vroolijk diner in jelui Casino had je erg moe gemaakt. En toen ik zoo naast haar zat en mijn oogen op haar bleek ge zichtje liet rusten, zie je, toen overwel digde me de herinnering met onoverwin nelijke kracht. Nog nmaal wilde ik haar hoofd aan mijn borst voelen, nog ns wilde ik haar kussen, en dan er een eind aan maken. Onze blikken ontmoetten elkaar n oogenblik; 't was me, als begrepen ze elkaar, in eene vage geheimzinnige bekente nis. Toen kon ik me niet langer inhou den, ik stortte aan haar voeten neer, en verborg mijn gloeiend gezicht in haar schoot. Ik had misschien twee seconden onbewegelijk zoo gelegen, daar voelde ik haar koele zachte hand op mijn hoofd, en hoorde hoe haar stern op zachten, weeken toon, de woorden sprak: Flink zijn, beste vriend! Ja, flink zijn, moedig ! Niet den man be driegen, die daar vol vertrouwen in de naaste kamer slaapt! Ik sprong op, en keek met verwarde blikken om mij heen .. . Toen nam zij een boek van de tafel, en eenige maanden later iemand in een tragedie van Voltaire; die iemand heette Talma. En zoo is het altijd gebleven. Niets bewijst zoozeer de levenskracht van het Fransche tooneel als deze nimmer falende aanwezigheid van groote talenten, zoo dikwijls het kunstleven nieuwe leiding vroeg. Zoozeer is het tooneel daar met het volksleven samengegroeid, dat elke groote periode in de dramatische literatuur te rechter ty'd haar ver tolkers gevonden heeft; Frederick Lemaitre heeft den volke de Romantiek verkondigd en Rachel de herleving der klassieken ingeluid. Het natu ralisme heeft te kort geleefd, althans niet diep genoeg wortel geschoten in den nationalen bodem, dat het zijn naam en zijn eigennaam aan het Fransche tooneel heeft kunnen geven, al zal Antoine een lichtende streep in de tooneelgeschiedenis van zijn dagen achterlaten. iiiiiiiiiiuimiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiniiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiniHiiiMM'iiiiiiimnui reikte 't mij toe. Ik begreep haar, sloeg de eerste de beste bladzijde op, en begon voor te lezen. Wat ik gelezen heb weet ik niet, de letters dansten mij voor de oogen; maar langzamerhand kalmeerde de storm in mijn ziel, en toen de klok twaalf sloeg, en jij met slaperige oogen kwam gelukwenschen, was 't me, als lag dat ne zondige oogen blik ver, ver weg in een reeds lang vervlo gen tijd ... Sedert dien tijd werd ik weer rustiger, ik wist nu immers, dat ik niets dan medelijden van haar te hopen had. De jaren gingen voorbij, je kinderen wer den groot, gingen trouwen, wij drieën werden oud. Jij liet langzamerhand je dolle streken varen, je liet de andere vrouwen naar den duivel loopen, en leefde nu alleen maar voor n, evenals ik. Ik zou liegen als ik zei, dat ik ophield haar lief te hebben dat was onmogelijk, maar mijn liefde nam andere vormen aan, wierp de aardsche verlangens van zich af, werd eene innige zielengemeenschap. Je hebt zoo dik wijls gelachen, wanneer je ons hoorde philosofeeren. Indien je echter had kunnen ver moeden hoe mijn ziel dan met de hare u werd, dan zou je zeker erg jaloersch zijn geworden. En nu is ze dood, eer de vol gende Oudejaarsavond aanbreekt, zijn wij beiden haar misschien al nagevolgd ; daarom was 't hoog tijd, dat ik m'n geweien van dat geheim ontlastte en totje zeg: »Frans ik heb me eens tegenover je bezondigd; vergeef me!" Hij strekte zijn vriend smeekend de hand toe, dezo antwoordde echter knorrig: Och, alles onzin l 'r is niets te ver geven! Wat je me daar voor nieuws biecht, wist ik al lang. Ze heeft me dat veertig jaar geleden alles al zelf verteld. En nu zal ik jou ook eens biechten, waarom ik zoo veel, tot op mijn ouden dag toe, andere vrouwen nageloopen heb: omdat zij mij toen tegelijkertijd bekende, dat jij de eenige liefde van haar leven waart.". De huisvriend staarde hem zwijgend aan. De schorre hangklok sloeg middernacht.