F. 871 DE AMSTERDAMMEK A°. 1894. WEEKBLAD VOOE NEDEKL Dit nummer bevat een bijvoegsel. Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTUS VAN MAURIK Jr. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 23 Juni 1381 (Staatsblad No. 124}. Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam, Singel bij de Vijzelstraat, 542. Zondag 4 Maart Abonnement per 3 maanden ?1.50, ir. p. post/" 1.65 Voor ludiöper jaar mail,, ''? Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0-125 Advertentiën van l?5 regels / 1.10, elke regel meer . . . 0.20 Reclames per regel 0.40 INHOUD: VAN VERRE EN VAN NABIJ. SOCIALE AANGELEGENHEDEN: De bevolking van Frank rijk, door Socius. FEUILLETON : Siesta, van Alexamler L. Kielland. Muziek in de hoofd stad, door Van Milligen. KUNST EN LET TEREN: In het Rijksmuseum, V, door J. V. Primitieven, I, door AndréJolles. Spreek woorden en spreekwoordelijke uitdrukkingen der -Romeinen, door Dr. J. F. L. Montijn, beoordeeld door M. B. Mendes da Costa. WETENSCHAP: Een handboek voor het Socialisme, beoordeeld door GerardG. Lenselink.?SCHETSJES: Indi sche warongpraatjes, II, door Fabian. SCHAAK SPEL. .- VOOR DAMES, door E-e. ALLER LEI. INGEZONDEN. CORRESPONDEN TIE. RECLAMES. UIT Dr. GANNEF's STUDEERKAMER. PEN- EN POTLOODERAS3EN. ADVERTENTIËN. ymmmmimmmimmiimmmmimimmiimmmimiimmmitimimiju ^tftBi »Tot ons leedwezen moeten wij mededeelen, dat er geen grond meer is om te hopen, dat de minister-president Gladstone in de eerstvolgende zitting zijne taak zal kunnen blijven vervullen." In deze korte woorden bevestigt de Daily Neirs liet gerucht der zeer aanstaande af treding van den 84-jarigcn Engelschen pre mier. Wanneer deze regelen onder de oogen der lezers van het Weekblad komen, zal de aftreding wellicht reeds een voldongen feit zijn. Men kan het zich nauwelijks voorstellen. Want Gladstone, de Grand Old 3fan, scheen het geheim der eeuwige jeugd en der eeuwige geestkracht te bezitten. En toen eenige we ken geleden, tijdens zijn verblijf te Biarritz, door een Engelsch blad voor het eerst over de aftreding van den grijzen premier werd gesproken, onder verwijzing naar de kwalen van den ouden dag, die zich ook bij hem in toenemende mate en op belemmerende wijze deden gevoelen, haalde bijna iedereen de schouders op. »Gladstone oud ?" zoo vroeg men. »Nu ja, volgens zijn geboorte-acte. Maar in den gewonen zin van het woord kan men den man, die dagelijks meer werk verricht dan een half dozijn gewone menschen, wiens uitspanning van staatszorgen bestaat in inspannende studie, wiens lichaiMHiKMtHWintmniimiiituiinil cFwiMilcn. IlIJJIfltlIltlUUWMtllMltnwnUMUNI SIESTA. VAX ALEXAXDER L. KIELLAND. Weerverteld door Karen. Een diner in don salon van een weelderig ingerichte jonggezellenwoning, rue Castiglione, Parijs. De gastheer: een Portugees, die zijne, in Braziliëgewonnen, fabelachtige schatten op de ongeloofelijkste wijze te Parijs kwam verteren, in een voortdurende orgie, kwistig met uitnoodigingen tot feesten, waar gasten samenkwamen, die hij een enkele maal had ontmoet op een bal, aan de table d'höte of op straat, die elkaar gisteren nog niet ken den en morgen weer vergeten zouden zijn, samen genietende het oogen blik. Een gemengd gezelschap: hetFransch vloeide er van de lippen der cocottes en werd gerad braakt door de dikke tong van een »lieber Herr Doctor," met vuurrooden, woekerenden baard; het Spaansch wisselde af met het Portugeesch. De champagne deed de tempe ratuur der gesprekken stijgen, maakte de scherts pikant, de dames, achterover vallend in de leuning van de stoelen, bedwongen haar lach niet langer men kende elkaar nu al genoeg, om zich niet meer te geneercn. Behalve de »He,rr Doctor," die een ernstig dispuut wou aanknoopen met zijn buurman, een Fransch journalist, was er nog iemand, die niet beneveld werd door den roes van uitgelatenheid; een kleine, slanke, man, met zwart haar en dikken, zwarten snor, met opvallend lange vingers, die een eigenaardige manier hadden van het brood te verkruimemelijk weerstandsvermogen dat van menigen twintig jaren jongere overtreft, toch geen oud man noemen. Het heele verhaal is een praatje, door de tegenstanders van den Grand Old Man uitgestrooid, of, misschien, een ballon d'essai, een proef voor de openbare meening in 't algemeen en voor de liberale partij in 't bijzonder, die nu een aanleiding heeft om te verklaren, dat de groote staats man onmisbaar is." Onmisbaar is niemand. De heer Gladstone heeft getoond deze dikwijls pijnlijke, maar ten slotte bemoedigende waarheid te beselfen. Vrijwillig gaat hij heen, wellicht niet in het geheel onverminderd bezit van zijn lichame lijke krachten en vermogens men spreekt van eene toenemende zwakte van gehoor en gezicht maar toch lang voordat zelfs zijn tegenstanders hem als een afgedaan man hebben veroordeeld. Of men hier inderdaad aan de lichaamsgebreken van den ouden dag moet denken, of teleurstelling en ontmoedi ging niet eveneens op het besluit van den premier invloed hadden wie zal het be slissen ? * ' * William Ewart Gladstone is op 20 Decem ber 1809 geboren uit eene oude Schotsche familie, die zicli sedert lange jaren aan de oevers van de Mersey had gevestigd en daar fortuin had gemaakt, Zijne ouders behoor den tot de deftigste maar tevens intelligentste burgerkringen,en Konden hem reeds vroeg naar Eton, waar hij zich, evenals later aan de Uni versiteit te Oxford, bijzonder onderscheidde. Reeds als schooljongen en student trok Glad stone de aandaeht door zijne ongewone veel zijdigheid en zijn merkwaardig redenaarstalent. Zijn natuurlijke aanleg, in verband met de rechtzinnig vrome omgeving, waarin hij was opgevoed, schenen hem aan te wijzen als een toekomstig sieraad der kerk. Maar de theologie is bij hem liefhebberij gebleven, ofschoon hij op dit gebied zooveel heeft ge schreven, dat de bibliophilen van volgende eeuwen, de lange lijst zijner werken doorloopende, hem licht voor een godgeleerde van beroep zullen houden, en ofschoon hij, gedurende al zijne politieke wisselingen van ultra-conservatief tot radicaal, een steunpilaar van de orthodoxe Anglikaa'.sche kerk is gebleven. Op twee-en-twintig jarigen leeftijd kwam Gladstone in het Parlement, en wel als lid van Newark, een zoogenoemd rottatlen en met de dessertvork te spelen. Hij zat ter rechterzijde van Mad°Ui; Adöle, links van haar zat haar tegenwoordige minnaar, «.Ie dikke Anatole, die zich de maag had over laden met truffels. Aan het diner had Mad1'11' tevergeefs getracht wat leven te brengen in haar buurman rechts, hij antwoordde beleefd, maar kort en zacht en bleef stil. Tot hare vele specialiteiten behoorde ook het talent om, bij den eersten blik, de nationaliteit te kunnen vaststellen van de vele buitenlanders, met wie zij verkeerde, maar dezen kon y.ij niet terecht brengen. Hij merkte, dat haar dit ontstemde en vertelde haar, uit eigen beweging, dat hij een Ier was. »Ah!" lachte zij dankbaar en fluisterend vroeg zij aan Anatole: »Zeg eens, Ieren, wat zijn dat?'' »Zoo heetende armen in Engeland,''fluister de hij terug. Mad1'111' Adèle trok de wenkbrau wen op en liet een schuwen blik over haar rechter buurman glijden; de interessante man had op eens haar sympathie verloren. Aan het dessert verwaasde de helle luid ruchtigheid in een zachte sentimentaliteit. Mad1'11" Louison gleed weg in diep nadenken over een druif', die zij in haar champagne glas liet vallen. Perelende luchtblaa-jes zet ten zich om de schil en droegen de zware vrucht, door den wijn, naar den rand van het glas. »Zie eens," zei zij smachtend tot haar buurman, hem met groote, zwemmende oogen aanziend »is het niet of blanke engeltjes een zondaar ten hemel dragen?'' Die verhe ven gedachte deed de ronde en vond algemeenen bijval. De journalist ontwikkelde haar verder: van het thema, hoe kleine krachten, door samenwerking, groote lasten kunnen dragen, kwam hij op the topic of the day: de weldadigheidsfeesten voor de slachtoffers der overstroomingen in Spanje en voor de noodlijdenden in Parijs. Een ieder droeg nu een steentje bij tot het gebouw van den lof der Parijsche edelmoedigheid. Tal borough, een kiesdistrict, waarover de hertog van Westminster de vrije beschikking had. Zijn debuut in het Parlement, waar hij als ijverig en overtuigd conservatief optrad, was schitterend. »William Ewart Gladstone bezat alle eigenschappen om zijne politieke geestver wanten te bekoren en de aandacht zijner tegenstanders op zich te vestigen. Groot, gedistingeerd, schoon van aangezicht, bezat hij tevens eene welluidende, zachte en toch heldere stem, op verren afstand duidelijk verstaanbaar en ondersteund door een krach tig, maar sober gebaar en een doordringen den blik." Zoo getuigde een zijner levens beschrijvers, die niet tot zijne vrienden of parfijgenooten behoort. De belofien der jeugd werden door den rijpen leeftijd vervuld, door den ouderdom overtroffen. Al zeer spoedig werd Gladstone in de regeering opgenomen als Junior Lord of the, TreMsiiri/ en lator als onder-staats secretaris van koloniën. In IS;'!! trad hij af, maar acht jaren later maakte hij in het Kabinet Peel opnieuw deel uit van de re geering als vice-president van den Board of Treide. De klassieke literator en theoloog had zich in dien tijd gevormd tot een uit stekend financier, wiens bevoegdheid in het Parlement door niemand werd betwist. In 1S17 begon Gladstono zich van zijne conservatieve vrienden af Ie scheiden zoo als onder anderen bleek uit den steun, dien hij aan liet voorste! tot emancipatie der Joden schonk. De evolutie was bij hem eene zeer geleidelijke, en eerst ongeveer twintig jaren later kon men hem als een volbloed liberaal beschouwen. In dien tusechentijd was hij twee nutlen in ] S.">:-} en in ]"^J~> als kan sel ie;1 van do schatkist opgetreden, en van 1*(i,") Uit fSi'Ki voor het eerst als leider der regferiiigspartij in het Lagerhuis. Ais premier trad hij op in l S7-1, en zijn eerste ministerie hield zich zes jaren staande. Van ongeveer even langen duur was zijn tweede ministerie (ISsO 8(3), en in 1892, op .^-jarigen leeftijd, aanvaardde hij voor de derde maal de zware taak van het minister-presidentscliap. De parlementaire en politieke arbeid van meer dan zestig jaren was slechts een deel van Gladstone's veelzijdige werkzaamheid. Van zijne hand verschenen brochures en boeken over Kerk en Slnnt, V<ttil;a<msi>hc Deerden, RitwdLïinc en Valicanixinc; over rimtmumiimiiiitimiiMinmuiiiumtmtimiinniiititmi van nobele trekjes uit deze dagen van feest vierende menschlievendheid kwamen aan het licht en alle hadden een bijsmaak van zelfopoffering. Een vriendin van Mad1'1'1' Louison verleide ? trots haar protest hoe de/e drie arme naaistertjes bij zich had laten komen, in haar eigen woning en ze den heelen nacht door had laten wer ken aan haar toilet voor het feest in de Hippodióme. En behalve het arbeidsloon, had zij aan die arme meisjes ook nog koffie en koek gegeven ! Mud0"1' Louison werd op eens een belang wekkende persoonlijkheid. Haar zwemmende oogen en de vele schoone trekjes van wel dadigheid deden het gansche gezelschap weg drijven op de rustige stemming van vriendelijke gezindheid jegens het menschdom in het alge meen, behagel ijk uitrustend van de vermoeid heid, welke aan tafel over hen was geslopen. Dat gevoel van welbehagen rees nog meer, toen hunne lichamen zich neervleiden in de zwellende fauteuils van een klei nen, koelen salon, alleen verlicht door den gloed van het haardvuur, dat over het tapijt stroomde en schainplichten wierp op de vergulde lijsten der schilderijen, op de kast van den vleugel, die dicht bij den schoor steen geschoven was, en op het aflaat van enkele gasten. Gloeipuntjes van sigaren en cigarett.es keken uit de duisternis. Het ge sprek sluimerde in, hier en daar druppelde nog een enkel woord, ritselde een gefluister, rinkelde een kop en schoteltje. Ónder het stille genot der digestie zonken allen weg in een diepe zee van menschlievendheid. Toen zette de Ier zich voor den vleugel. Ileeds zijne manier van gaan zitten, van hier en daar een accoord aanslaan om het instrument uit zijn slaap te wekken, verried den musicus. Zijn spel ruischte door de stilte als een carillon uit zonnige, blauwe lucht; een potpoimïvan liedjes van den dag, operette-deuntjes, walsmelodictjes aan een de Gevangenissen te Napels en de Bulejaarsciie r/nm-elen; vertalingen uit het Italiaansch, het Grieksch en het Latijn; talrijke studiën over Homerus, en een ontzaglijk groot aantal artikelen in dagbladen en tijdschriften over allerlei onderwerpen op letterkundig, his torisch, staatkundig, theologisch en critisch. gebied. Zeker zijn er weinig menschen, die in hun leven zooveel gewerkt, zooveel gelezen, zoo veel geschreven hebben als Gladstone. Het zou natuurlijk eene dwaasheid zijn, te be weren, dat hij in al wat hij praesteerde heeft uitgemunt. Er zijn onder zijn geschriften niet weinige, die den stempel dragen van een dilettantisme, dat, hoe respectabel ook, den toets der wetenschap niet kou door staan. Maar dit neemt niet weg, dat de som van den arbeid, door dezen buitengewonen man verricht, werkelijk phenomenaal is. Als staatsman heeft Gladstone ontegen zeggelijk buitengewone verdiensten. Zijn naam zal verbonden blijven aan vele maatregelen van groot nut, aan vele daden van groote beteekeuis. Toch zal de onpartijdige ge schiedschrijver hem lang geen onverdeelden lof kunnen toekennen. Gladstone heeft ach tereenvolgens de meest uiteenloopende rneeningen beleden en bestreden, niet slechts in den loop der jaren, hetgeen een verklaar baar evolutie-proces zou zijn, maar dikwijls binnen korten tijd. Men denke hierbij aan zijne houding in de lersche (juaestie. Zijne aan woorden en phrasen overrijke welspre kendheid bekeerde allereerst hem zelven, en hij scheen nooit te kunnen begrijpen, dat anderen zijn politieke roltcrfacea niet even gemakkelijk mede maakten. Zijn buitenlandsche staatkunde kan zich niet onttrek ken aan liet verwijt van inconsequentie eii karakterloosheid. En ten slotte: voor de groote stroomingen van onzen tijd, voor de sociale politiek, gevoelde hij weinig of' niets. Toch heeft hij, gedurende meer dan eene halve eeuw, een grooten en toenemenden in vloed uitgeoefend op de lotgevallen van En geland. Zijne persoonlijke eerlijkheid is, zelfs bij de snelle wisseling zijner overtuigingen, onverdacht gebleven; zijne belangeloosheid is onbetwist; zijn ijver en zijn werkkracht. zijn handigheid als debater, zijn bekwaam heid als administrateur zijn ongeëvenaard. Die eigenschappen geven hem aanspraak op dun snoer geregen; lichte, frivole wijsjes, huppelende, speelsche watervalletjes, sprin gend van steen tot steen, nu eens aarzelend, dan weer overmoedig, dartele juffertjes met opgeschorte rokjes, zoekend met gilletjes van terugschrikken voor het koude water. De dames, aangenaam gestreeld, mee neuriënd nu en dan, trippelend met de voetjes op de maat. Een stukje Chopiu dook op, de prikkeling van een pikauten geur. Die begeerlijke vrou wen, al die menschen met een gevoel zoo vrij, zoo licht, elkaar niet kennend, ge wiegeld op de deinende klanken, losgemaakt, opgeheven, opstijgend in het luchtruim van eigen gedachten, ver weg drijvend, heel ver, hadden een vaag bewustzijn van iets geheim zinnigs, in het schemerduister van den salon, bij den gloed van den haard, oplevend en wegstervend. Af en toe maakte »der lieber Herr Doctor" den gastheer opmerkzaam op: Anklange an unsern Schumann, unsern Beethoven, unsern faniosen llichard. De Ier speelde maar altijd door, gelijkmatig, zonder inspanning, met een lichte overhelling van het lichaam naar links, om meer kracht te leggen in de bas. Hij scheen wel twintig vingers te hebben, alle van staal. Het klankengewemel verzamelde zich tot een machtige eenheid van klank, de golven liepen samen tot een breeden stroom. En zonder op te houden, zonder de overgangen aan te geven, sleepte de kun stenaar zijn hoorders mee in verrassende wendingen en geniale combinaties. Maar schier onmerkbaar wisselde de mu ziek van tint. Zich meer en meer overbuigend naar links, speeide de Ier voortdurend naar de diepte toe. Een wonderlijke onrust bewoog zich in de bas. Zware schreden dreunden van de wederdoopers uit »de Pro feet"; in vertwijfelenden, hellegalop schoot een toon uit de diepte naar boven: een rid der uit de »damnation de Faust." Het begon hoc langer hoc meer te rollen en te doude