Historisch Archief 1877-1940
No. 876
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
Ie brengen voor hetgeen zij over die onderwerpen
in baar boekje heeft gezegd. Trouwens bespeurde
ik aan de opmerkingen van mej. Speet, dat zij en
Eldar geestverwanten zijn, zoowel wat betreft de
spreekwijze, als de abdomiaale ademhaling.
Dit hoofdstuk: Hygiëne der stem, had ik graag
uitgebreider behandeld gezien. Dit gedeelte toch
werd bijzonder kort behandeld, want de spreekster
zeide te vreezen haar gehoor te vervelen. Dit nu
betreurde ik, want het laatste zeer uitvoerige hoofd
stuk waarin zij vooral kijkjes in hare wachtkamer
gaf, vond ik te uitvoerig in verhouding tot de be
langrijkheid. Dit moet ook het pijnlijkst voor
Mej. Speet geweest zijn, omdat zij toen verplicht
was aanhoudend over zichzelf te spreken, en zij
zich in het vorige hoofdstuk naar hartelust over hare
kunst kon uitspreken.
Eene krachtige oi-dersteuning verdient haar denk
beeld dat de lagere school de plaats is, waar de
kunst van spieken moet geleerd worden. De wijze
waarop Mej. Speet zelf spreekt, is wel het schoonste
pleidooi voor de wijze waarop zij haar taak als
onderwijzeres opvat, en het is vooral die wijze
Tan spreken die mij dezen avond geboeid heeft.
* *
%
Ik had in langen tijd geene uitvoering van de
zangvereeniging: Musis Sacrum onder leiding van
den heer Brandts Buys bijgewoond, daarom ging
ik gisteravond het concert bijwonen waarop Fantas
van Mendelssohn werd uitgevoerd.
Deze vereeniging bezit goede zangkrachten, voor
al de sopranen en bassen (waartegen alten en tenoren
te klein in aantal, en te zwak van klank waren)
klonken zeer goed. Ik heb het eerste deel (het
belangrijkste van dit werk) gehoord waarin de dames
Lina Wijgers en Cateau Ribbe en de heeren Fr.
Phl. en F1. H. vai Duinen als solisten optraden.
Mej. Wijgers was blijkbaar nietgedisponeerd, doch
ik roem haar duidelijke uitspraak evenals de wijze
waarop inej. Ribbe de altsolo zong. Ook de beide
heeren hadden zeer goede oogenblikken. Dit werk
werd helaas met piano en strijkorkest uitgevoerd.
Er is reeds dikwijls de staf gebroken over de ma
nier, in kleinere plaatsen van ons land vooral iu
gebruik, van orkestpartities de partijen van dn
blaasinstrumenten op een klavier te laten spelen.
Een krachtig harmonium of orgel zou eeiiigzins de
kleur van blaasinstrumenten kunnen weergeven,
doch een klavier is daarvoor wel het allerminst
geschikt.
Ook moet men het afkeuren, dat voor het
strijkkwintet een dilettautenorkest was uitgenoodigd. De
heeren deden zeer hun best en hen mag men er
vooral geen verwijt van maken, doch natuurlijk
komt het gemis aan routine in dit genre, vooral
bij recitatieven en tempi rubati, sterk uit.
Een ervaren dirigent zooals de heer Brandts Buys
is, weet natuurlijk alles wel zooveel mogelijk
bij elkander te hovden, doch dit is nog verre van
eenheid verwijderd en kan alleen door ecu orkest
van ervaren musici verkregen worden.
Ik hoor deze vereeniging veel liever, wanneer zij
alleen met pianobegeleiding uitvoeringen geeft, dan
in een groot oratorium met deze bezetting.
Men stelle dus uitvoeringen van oratoria uit, tot,
men die weer met volledig orkest kan geven, zooals
voor een drietal jaren het geval was bij Music Sacrum,
toeu Etlilltti van Hoffman werd gegeven, eenc uit
voering, waarvan ik zeer goede herinneringen be
houden heb. Ik voeg er tevens echter aan. toe, dat
de koren van Puidus flink waren ingestudeerd en
dat, uitgezonderd een paar ongelukjes, alle koren
met zekerheid werden gezongen.
H» #
Mej. Veltman is eene bekende en zeer gewaardeerde
zangonderwijzeres. Eene uitvoering van hare leer
lingen, die ik gedeeltelijk bijwoonde, heeft dit weer
bevestigd. Sommige leerlingen zijn veel meer ont
wikkeld of begaafd dan anderen, doch uit het ge.
hoorde krijgt men niettemin een beeld vau het ge
halte van het onderwijs. Deze avond heeft weer
bevestigd wat ik vroeger omtrent de goede resul
taten van Mej. Veltman's zangonderwijs lic b ge
meld. v.\>- MILLIGEX
Benefiet van Mevrouw C.
EngelenSewing.
Op Dinsdag 17 April a.s. zal een buitengewone
operavoorstelling plaats vinden in den Park
schouwburg ter benefice van mevr.
EngelenSewing, eerste lyrische en jeugdige dram. zan
geres, welke voor deze voorstelling heeft gekozen
»Aïda". Door de welwillendheid van den directeur
zal deze opera niet meer worden opgevoerd vóór
genoemden datum, teneinde de attractie van deze
voorstelling to vernoegen. De hoofdrollen zullen
vervuld worden door dezelfde solisten, die daarin
bij de première optraden. Zonder twijfel zal het
Amsterdarnsche publiek door talrijke opkomst
op haar eereavond bewijzen, dat het de talentvolle
zangeres naar verdienste weet to huldigen.
Café-chantant-liedjes.
Welk een reusachtige menigte caf
-chantantliedjes er te Par s worden verdounen eu gecom
poneerd, blijkt d'iaruit, dat er in het j<w l*!IL.'
b.v. niet minder dan 10,000 nieuwe liedjes bij vlo
Sociétèdes auteurs ter inschrijving werden aan
geboden. Vau deze bereiken natuurlijk slechts
een klein getal een zekere populariteit, die zich
in het groot debiet van do uitgave zonder
acconipagnement, a '2~i of .'!0 centimes, uitspreekt. On
geëvenaard is natuurlijk het debiet van het
I!oulanger-liecl En rer'ii'tnt ik Iu reene; daarvan
werden niet minder dan ,')00,ooo exemplaren in
de kleine uitgave en ruim OdOO iu do grooto
(met piano-accompagnement) verkocht. De piano
partituur en de orkestbewcrking samen brachten
den componist ruim :}0*000 francs op. Zuik een
succes staat intussclien alleen; het dichtst erbij
komt dat van Lu pire la Victoire (pon creatie van
laulus ter eere van Caniot) het werd in 150,000
exemplaren verspreid, het oude
soldatenmarscliHed La, d",gne digtie dan (in een nieuwe bewer
king door den komiek Onvrard in de mode ge
bracht), in 140.00O exemplaren.
De eigenlijke straatliedjes hebben meest minder
succes dan de sentimenteelo, prettig zingbare
romances, die in alle vrouwenateliers de ronde
doen, b. v. Les regrets de Mi g non, dat 150,000,
Le premier Ixjuqnet, de liliip, dat 100,000, L'heure
du rendtg-vou*, dat 7o,0t)0 exemplaren telde; en
men moet bedenken dat er nog drie- of viermaal
zooveel exemplaren van een nadruk (of bijna
een nadruk) verkocht worden. De nieuwe natu
ralistische liederen, zooals van Bonant, Jony,
Meusy en hun vrienden hebben lang zooveel
succes niet; alleen een van deze, J'ai perdu ma
gigolette (het klaaglied van een souteneur) bracht
het tot 80,000 exemplaren; de muziek en vooral
de orkestbegeleiding was allerliefst en heel origi
neel. De componist van die »Gigolette" is wel
een gelukkige, want ze heeft hem 10,000 francs
opgebracht; maar hoevelen daarentegen krijgen
niet meer dan 50 of (10 francs honorarium, of
moeten soms zelf alle kostenvan druk en exploi
tatie dragen.
ttiHintnMtmmmimmtmiimmnimiitmmiiiiiiniitiitiitmiimmitutt
Boekversiering voor den Gijsbrecht.
Jcjost va» den Vondel Gijsbveclit vau
Aemstel I)'orulerdg;in^ van siju stad eu
biju uiilliriüschup Treurspel Uitgave
Min de Erven hulin, Haarlem, IS'.KS?.M f t
inleiding van I,. Simons,
looueeldeeuratieouuverpen van 11. P. Jierlage, muziek van
Bernnrd Zwecrs, boekversieringen vau A. J.
Dei-kinderen. Eerste aflevering.
Het begin van een nu reeds veelszins eerbied
waardige uitgave.
Wanneer het mij werd opgelegd met een enkelen
term te bepalen, waarin de groote waarde schuilt
van de boekversiering dezer veelbelovende editie,
of zij in de eerste plaats oorspronkelijk, dan
wel eigenaardig, dan wel zorgvuldig, dan wel rijk,
dan wel schoon moet worden genoemd, dan
zou ik wenschen te verklaren, dat men alle deze
kwaliteiten er veilig in kan roemen, maar dat
dit werk bovenal uitblinkt door overtuiging.
Het is geen kunst om te behagen, geen bloem
rijke virtuositeit, geen vernuftige vinding, geen
streelende smaak van schikken, die ons hier een
wijle gevangen houdt, maar het is vooral de kracht
van een groot en eenvoudig kunstbeginsel, die
wij er vruchtbaar in zien: het beginsel dan van
de versieringsvormen de geestelijke waarde van
deel en geheel in het samenstel te doen uitspre
ken naar rechte evenmaat.
Vormen! is er n woord welks algemeene
zin meer is ontaard?
Is niet elke lijn, elk gebaar, elk woord, elk
verdrag, elke ritus, in wezen louter de veraan
schouwelijking van.iets geestelijks daarachter,
is niet in haar oorsprong elke vorm slechts de
spontaan geworden idee: het vlottende zelve, tot
kristal geschoten V Doch dit overwegende wat
moet er een wereld van misverstand in den weg
zijn getreden, wat moet er een wangroei geko
men zijn in het organisme der vormentaal, wat
moet er een slecht verstaan hebben geregeerd
aan de eene zijde, en een bederf en spel en on
oprechtheid aan don anderen kant, vóór zoozeer
datgene wat men de eenheid van vorm en inhoud
heeft genoemd, verbroken werd in alles, dat de
spreeloaal het woord vorm zelf kon gaan bezigen
tot het aanduiden van wat bij uitstek zonder
geest, zonder beteekenis, zonder waarde is.
*
Dat de versieringskunst wanhopig verloopen lag,
hebben er velen ingezien, en rnet kennis, vernuft
en smaak is alom wel naar verbetering gestreefd.
Maar het verlangen naar gezonder en scbooner
vormen, moet ijdel blijven, wanneer men niet
zeer beseft, dat het groote euvel gelegen is in
het aanplakken van buitenissige fraaiheden, en dat
alleen een met toewijding en talent tot zijn waarde
brengen van grondslag en samenhang, het ver
hevene dat teloor ging kan doen wedervinden en
laten herbloeien in duurzaamheid van eeuwige
afwisseling.
liet zelfstandig zoeken naar wetten eener
organische vormentaal, zal men in onze dagen,
waarin niets van een goede traditie, niets van
een direkt overgeërfd voelen, ons ruggesteunt,
intussclien moeten paren aan do fundamentecle
studie der groote kunst van vroeger tijden. Want
daarin ligt het juist: dat het begrip der vormen
als sprake van algemeenen zin, niet gekomen is
uit het brein van enkele begaafden, maar dat,
evenals de woordentaal, liet goede ornament dooi'
de intuïtie van onbedorven geslachten geboren
werel, en dat al kan elkeen die algemeene taal
op zijn beurt dwingen tot eigen en ongekende
etïekten, men beginnen moet zich in haar orga
nisme weder in te wijden.
Dit geldt niet minder dan voor alle
architektonische en ornamentale kunsten, voor de kunst
der decoratieve bockverzorging. Kr is met de
boekversiering gespeeld, geknoeid en
gokokketteerd, zoodat zij al zoozeor als eenige kunst van
kompositie en samenhang bei'.eden het dragelijke
is gedaald.
Uerkmderen t elioort tot hen, die dit zeer heb
ben ingezien, en met een ingeboren on zuiver
begrip is bij daarin parallel gaande met enkele
andere nobele zoekers aan het werk getojrou om
het betere to doen, in hare arehitektuur de kunst
van vroeger bost'ideerende zonder hare eH'ekton
te volgen, maar zijne intuïtie aan baar rationalisme
sterkond.
D;;t is, wat ik gezegd heb de kracht te zijn
van dit zijn werk, elo kracht cener vruchtbare
overtuiging.
Dat daarom in de verblijdende verluchtingen
dezer eerste hoog-derïigo inlevering iets absoluut
volkonieus voor ons ligt, -?- niet ik zal hot be
weren. Tegen den stroom op, maakt n man
niet op eens iets in de plaats van \vat heel een
bcscliavingswijsheid zou moeten dikteoren. Doch
wanneer men overweegt hoe hier gewerkt moest
worden, grootendeels met de door ons brutaal
kommorcialisme verdorven materialen, als men
bedenkt hoe een zoo nooelig eendrachtig samen
werken van papiermaker, lettergieter,
boekdrukkor, lithograat', ontwerper, zincograaf, enz. al
len het beste beoogende, bij den
tegenwoordigen stand van zaken feitelijk nog tot het
onmogelijke behoort, en als men nagaat hoe ook
de teekenaar, voor zich en bijna zonder hou
vast een heel nieuw veld van werken begon,
dan zal ieder voluit bekennen dat hier een glorieuze
aanvang is gemaakt met een werk, zoo goed als
niemand onzer het kon verwachten, en zooals
door de besten in landen van rijken kuituur nog
niet beslist beter geleverd werd.
Voor het oogenblik willen wij ons bij dit al
gemeene bepalen, om later weder het verschijnen
der verdere gedeelten van deze uitgave, met
bespreking van bizonderheden te mogen aan
kondigen.
JAN VETII.
In L'année. en imrgef, 1S03, van John
GrandCarteret, zijn reproducties opgenomen van een
vijftal der platen, door den heer
JohanBraakensiek voor het Weekblad geteekend: Frankrijk en
Jules Ferry, Deroulède en generaal Dodds, Het
keizerlijk bezoek aan Italië, Engeland en Egypte
en De verkiezingen voor den Duitschen Rijksdag.
De beroemde schilderes Rosa Bonheur is officier
van het Legioen van Eer geworden; zij is de
eerste vrouw aan wie deze rang in de orde ver
leend wordt.
Bij de heeren Preyer & Cie., locaal Pictura,
is geëxposeerd een schilderij van G. ,J. v. d.
Sande Bakhuyzen, «Landschap in Drenthe."
nttflIllttimlIlllHIltltlllllllllllllMIlmmlIlllmlHIl
iliiirniiiiiininiii
Primitieven.
IV
Na den profctischen Eenling, iu wien al het vol
gende t,e voorzien wa«, door zijn
prccicus-wijsgeerige veelzijdigheid, komen de twee hoogst po
sitieve figuren, de leerlingen van Sint Thomas den
dogmaticus, Dante en Gio'to. Ik noem dit drietal
het tegenoverstellende aan dat groote andere,
Sint Ambrosius, Sint Franciscus en Beato Angelico
de hymnologische Drieenheid, en /ie de eersten als
in beginsel rythraici, de tweeden als metrici. Zelfs
in hun personen maar vooral in hun scholen ver
warren zich deze principié'n, maar zoo iemand dan
zijn zij de vertegenwoordigers der beide rich
tingen.
'Ziet nu de oneindige Eenheid eu Gemeenschap
der Kerk: een schilder uit de Me eeuw is iu vol
komen overeenstemming in wijsbegeerte en kunst
uiting daarvan, met een dichter uit de -lp, de moe
der aau wier borst zich nu het kind rust is nog
jong als duizend jaar te voren; en: twee in beginsel
verschillende richtingen werken, alleen staand of
zie-b vermengend zonder wrijving aan een.gezamen
lijk dool. De ware kerk is als een klooster vai ;
Heiligheid, ongeschokt, door de beroeringen, hoe'
geweldig ook, van de tweede tot de zestiende eeuw
de Epidemische valscliheid en apathie van de 17e
en ISe eeuw hebbeu iets vau het alicrbuitciiste,
doch niets van haar innigste kunnen doodeu. Die
daar binnen, leven in de bebloeido landen van hun
intiem kinderlijke verbeelding of vergeten allengs
de lage bezigheid van vroeger waarvan in den be
ginne nog vage herinneringen in hen schuilden.
Thomas Atiuiuas, Dante eu Giotto zijn het actieve,
neerdalende, leercnde ; Sint Thomas en Giolto van
nature, en dadelijk iu het abstracte, beginnende,
Dante gelukkig door de politiek en liet
yereldschactie.ve di« hem dreigen te verslinden l'i
heenkomend en rustend in liet dogma. Ambrosius, de
hymnen dichtende bisschop. Sint Eranciscus van
Assisi en Era Angelioo, zijn het oprijzend con
templatieve. Heel hun leven is ecu" jubel tot
God, Ambrosius liet, bisschop-zijn verde'elendc in
kerkelijk en wcrcldseh regieren, Franciseus die uit
het kwade leven terugkeerende waarlijk den kin
deren gelijk wordt, en Angelieo, de van Christus
geroepen schilder, zijn de zangers van het schoonste
//Te deum laudamus"' cl.it ooit werd gezonge'1.
Aan den voet van het, kruis staande is ih; plaats
van de eersten die van Johamie?, aan de tweeden
is de Maria-p'aats.
A's ware dogmatici grijpen steeds» Dante en
Giotto naar de kern der dingen, naar wat, hun voor
ganger de Essentia Rerum noemde. Allegorie in
den eigenlijken zin is hun vreemd: zij beelden het
dogma in liguur, niet in symbool; zelfs de voor
stelling op den kerkmuur te Assisi, waar Sint,
Franc,,seus iu grove monnikspij de vrouw genaamd
Armoe, die in distelen en doornen gewikkeld is,
huwt, is zoo eenvoudig, dat een direkt, verband
tusschen Kct, zien en weten mogelijk is. (iiotto's
figuur is als zijn marmeren Donitoreu, vierkant
zonder vcrbreediiig, als pilaar tusschcn Hemel en
aarde; nooit heeft Taddeo d'addi hem zoo goed be
grepen a.s toeu hij de spits wegliet. Maar ook
bij hem is lyriek, dezelfde die Dante in de parallel
Fraucesea di Rimiiii beheersehtc, die hij later
heiligilc ui enkele stukken uit de IJ'-atricc-vereering,
ze deed Giotto den strijdenden Michaël, de hemel
varende J( hannes Ev, uit S;mta C roet; schilderen.
l u dien blanken, bijna vrouwelijke strijder, zoo
gelijk iu d<- bestrijding vau het. Monster, aau Maria
!'gt het heimwee; her, heimwee naar den kus vau
d,
zeven sterren omaureoolde hoof1, drie lelies iu de
itaud di",i;j;eiü! ~ ), die hij seiireieud hooit heengaan,
terwijl haar goud eu groen omzoomd klei d ruiH'ht
langs de l !emci|'adeii, het heimwee \aii enkele
Ai[uiu,il isclic l,\iiiU''U bij deu lleili^e ge>tiid door
het : .'lij iicbt iu Mij n'ci|>i'"kcu Thomas'', \au den
Redde;', maar o:;k bij deu ij/:ere:i Giolto tot rust
gekomen :u deu ouden Johaunes, die l,a jaren
aardsc!;o Witheid en v(,or/i;''.nu^ zu.'ii opnieuw baadt
j 111 de stralen vau !u ;u die hij in zij u jenu'd zaj1.
toeu hielend,.; (,'ni'istu^, nu uloriüccrcudc i:od.
Technisch gesproken is (iiotl.o de uit.viiidor van
her, //?//, naar ik meen; ook op sommige; zijner
altaarstukken heeft, bij op deu gouden onile'rgroi.d
kalkwit, ge:bracht en daardoor een verbinding
tussebeu fresco eu op-liout-of-doek-scl.ililcringgema'ikl'.
j Een herinnering aan zijn herde rsleven, dee'd hem
landscliaiisHiihes maken,die voor het meerendeel ver
loren Kiuguu en die hij zelden op den muur bracht. Na
tuurlijk ziet men mctgroute belangstelling zijn
bcesi ten die het, beirin van z:ju loopbaan waren, zooals de
l stier in de Michaëlslegeiide die rustig volkomen
l gothiek tegen het zwarte hol iu de architekturale
1) Inferno 1.
-) Rossetti: Blcssed Damozd.
rots het midden vormt tusschen de in extase achter
den bisschop optrekkende volksmenigte en de her
dei s die nog onbekend met de openbaring vau den
Aartsengel zonder goed gevolg op het dier schieten.
Het aantal leerlingen van Giotto was groot,
maar bestond voornamelijk uit hen die hem zonder
te begrijpen navolgden; de manier kon Giotto
onderwijzen, de iunige philosophie, de God-kennis
die hem deed werken, moest begrepen worden,
allen nemen dit over: dat zij bij hun
Heiligenschildermgen door bet ineeuloopen Jcr aureolen den
achtergrond vormen, maar de hooge beteekeuis die
Giotto aan een nimbus hechtte en die alleen karak
ter kou geven aau deze wijze vau schilderen ver
dween ; het werden zeer technische
altaatfabrikantcu. Taddeo Gaddi, Audrea Orcagna, Gerini,
Andrea da Milano, waren ouder dezen de besten.
De twee eersten zouden 'e samen iu staat geweest
zijn Giotto op te volgen, Gaddi bezat de energiek
werkende kracht, liet nimmer ophoudende, Orcagna
de gevoelende wijsheid, die echter nimmer de juiste
overgang, tusscheu het samenbrengen vangedach
ten tot conclusie, en voortbrengende kunst vond,
zoo vaststaand bij zijn meester. Hij bracht de ab
stractie zoo ver, dat hij zonder model werkte, maar
miste de vaardigheid hiertoe.
Wljshtid cu liefde zullen elkaar ontmoeten iu
Thomas a Kempis cu wij zullen ze hier te samen
begrijpen, maar beide afzonderlijk ziende in de twee
Drietallen, .weten we toch, dat ze slechts zijden
zijn van het, oneiniiig-zijdig prisma God, en zoo
klein in vergelijking met het Al zijn dezer diugcii,
dat voor ons gevoel, geen verschil iu grootheid
bestaat, tusschen hen die een, en hen die twee
eigenschappen, vertoo en.
Iu onzen tijd is het bijna onmogelijk de He
ligheid van Sint T omas A<[ meerder te achten dan
het kunstenaar-zijn van Dante, en we zijn geneigd
den invloed vau het allerhoogste op een kunstwerk
als eeu wonder te beschouwen, niet minder dau
de verschijning der woiideu van Christus, verge
tend als we zijn dat iedere uiting, zelfs het spreken,
slechts de tweede instantie is van eeu
E-sentiebewegiug, en kunst ^ e derde.
Florence. A^DRÉJOLLES.
Mijn liartelijkeu dank, don \Veled.gestr. Heer
v- d. Hoeven, voor de bevestiging van mijnen regel
door. een uitzondering, die mij schier voorkomt
gemaakt te zijn door een lyrisch poëet; zulk een
nu is een uitzondering op alle regels.
u'.iiiuiiliiiiniiiumiiMinmimimiiimiiiiiiiiiiiiMmiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiimiMt
Eene teleurstelling.
Lang te voren was het boekje van Pastoor
Jonckbloet over Multatuli aangekondigd; 't zou onbe
kende bijzonderheden brengen eu ook over .Mul
tatuli als meiit'cli handelen. Maar 't is op eene
teleurstelling uitgeloopcu ; we krijgen zoo weinig
nieuws, dat het n!et veel geschaad zou hebben als
de schrijver begonnen was niet wat hij ten slotte
deed: de werken van Multatuli iu een metalen
trommel, (die niet dau bij de hoogste noodzakelijk
heid weer geopend zal worden) wegsluite,".
J Let nieuwe bestaat, in aftclirift.cn van enkele
brieven met betrekking tot de Havelaars/'.aak uit
het Archief te, Raugkas lietoeng eu het getuige
nis van Raden Toemcnggocng Satoc Angoeu Augoen,
den man, die in Havelaars dagen Dhciuang was.
Maar nieuw of ten minste belangrijk is hetgeen
?door den Inlaudscheii ambtenaar, meegedeeld werd
eigenlijk niet, meer, na hetgeen iu den laatsten tijd
over /uid-Bautaiu is uesehreven. Nieuw is het ook
niet,, dat, de Max Havelaar een mooi boek is eu
dat, eeu Rooinscli Katholiek priester niet met ge
noegen in Multatuli's werken bladeren kan. Even
min is het, nieuw, Multatuli te zien v ooi gesteld
als iemand van wien men zich om zijn bijzonder
leven afkeert en wiens werken daarom minder
waard geacht worden. Nieuw is ook niet, wat, de
schrijver citeert of overneemt vau hen, die Mul
tatuli's reputatie''' bespreken en uiting gaven aan
de tegenwoordig bij de meerderheid heerschendc
opvatting. Wrevel over zijn oordeel verwacht de
schrijver bij de ,/Multatuliaiieii'' en de
l)a'_;eraadsmauueu ;'' tot, de laatsteu behoor ik niet, eu ik
stel het individuecle te hoog om te kinnen
gelooven ciat iemand wijs handelt met zich bij welke
. . . .aiien dau ook aan te sluiten; maar l och is
een gevoel van wrevel ook bij deu
niet,-Multatuliaan opaekonieu bij de lezing vau de hooghartige
eu liefdelooze beoordeeling vau deu nii'ufi-lt. Maar
j ook zulk een beoordccling is niet iets nieuws.
Toch is er in het boekje wel iets nieuws te
vinden, als we het maar niet zoeken op het, ter
rein, waarop het, ons beloofd was. Bijvoorbeeld,
(eu ik doe maar grepen ii/i d» f/is, zooais pastoor
Jonckbloet dat met een nieuwe toepassing vau die
uitdrukking' noemt):
Uudei' de grieven, die pastoor Jone.kbloet tegen
de /////?-/ heeft, is ouk deze; Multatuli heeft, liet
durven wagen als ///,?.- een ontleding van i cu treur
spel to geven, eu ideeën zijn toch zoo iets als
,,weldoordachte eu lUep/.iLHige aplionsiiieu". 't Is
ook ongehoord, nn er te toeven dau men elooft!
Maar ,:.o>> n ontleding van eeu treurspel, daar zit
! ook heeiemaal geen idee in!
i Met iu>1 enïHHt;' wordt de m afkeureiuleii zul
bedoelde uil-.praak >au Vau Iveymeuien ( K--V. d. d.
M. ''.)..) aangehaald: Eu art, il sent, i! ne .pi ge
]>:ts.'; UI' kuusieiiaars dat ook in een leek zullen
j afkeuren ':
Toen ,MuHatuli voor de 7//'^,vV/,/,v//r ^/,///v/;//
j werkte, schreef hem IJusken lluet ,/leeliik.'
diu^elie-''. Wie 't 1:01; niet, wist, kan liet, iuVr lezen :
l ,,1'we stukkeu zm veel te lang en veel te
subjictiei"'. en: Tot, mijn groot, leedwe/.en doen de
uit'4'evetv lier .//-'/vA'/./Avv/;' (V,//////// door uiers blij
ken, dat, zij iu, i, uwen arbeid ingenomen zijn.'" Do
selirij'.er kan nu 7';'eeue hooge gedacht! n 'voeden,
vau (M's) dairbbtiUciinjvcrsvaurdigheid ' en besluit,
dat, du> Miiliatuli evenmin zou voldaan hebben
i als medewerker van eeu der urooto. Pa.roschc
bla' den. MeHe'u die bladen gelijke eisclien als liet
l laarlem^che 'r
De stijl der brieven van Multatuli bezit,
,/hoc! genaamd geen karakter" eii //treft slec'ats door een
soort vau slijmige slaperigheid".
i A. J. heeft, deu Max Havelaar het schoonste
lloiiaudsehe letterkundig werk der eeuw" genoemd;
pastoor J. zou dien eeretitel willen toekennen aan
de l'< ,i>/fljm,iiv(li.'ii van Alberdiiigk Thijni, om
daarna te erkennen dat het. om het verschillend