Ho. 891 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. het stedelijk archief te Hamburg wordt een dokument van den Amsterdamschen fabrikant lierm. Rodenborch bewaard van 15 April 1509, dat wijst op toestaan van privilegies aan Hollanders. Reeds in 1590 werd Hamburg door Ilollandsche komedianten bezocht, door Meliusz Uukraudt uit Harlingen, Henrich Ducat van Calcar en Herman Wolff, gelijk blijkt uit een verzoekschrift van 17 Augustus van dat jaar aan Hamburg's burgemees ter Joachim van Campe. Zij verzoeken den magistraat om, even als zij elders plachten, historiën en parabelen en kamerspelen te mogen ageeren, opdat zij er een geringen teerpenning voor hun noodzakelijk onderhoud mede mochten winnen en met eere weder de stad ver laten om in andere vlekken en vrij lieden hun kunst te beoefenen. Daranne aldus eindigt het ver zoekschrift beweisen E. acbtb. W. .ein besouder stucke werches der waren christlichen religion, welches der Allrnechtige in gnaden erkennen wirt. Und wir thun unsz deszeu also getrösten mit erwarfcunge ersprieszlicher antwurt oder beschaidt und empfelunge zum Allerhöchsten. Datum anno Domini 1590 den 17 Angusti." Dit stuk is van bizonder groot belang; het be wijst overtuigend dat reeds in de 16e eeuw Hollandsche komedianten in verschillende plaatsen van Duitachland voorstellingen gaven, nog voor er melding gemaakt wordt van de reizende Engelsche komedianten, die in den beginne, om toeloop te krijgen, valsche vlag heschen en zich //Nederlandsche" noemden. Na 1590 treffen we niet vóór 1654 of 1G55 weder in Hamburg en Altona e- n Nederlandsch gezelschap aan, en dan onder leiding van Jan JBaptiste Pornenberg, dichter van uifjt en Snuphaan. Het speelde er komedies en tragedies en deed van de kunst der leden een grooten roep uitgaan. Tot de aantrekkelijkheid behoorde o.a. dat vrou wen hier werkelijk, en te Hamburg voor het eerst, door vrouwen werden gespeeld. Deze ageerden zóó goed, dat zij volgens tijdgenooten niet, minder te roemen vielen dan de mannen, «wie deun die Meisten ihre Person so beweglich haben gespielet, dasz man ihnen beydes mit Lust und Verwunderung hat mussen zusehen." Het repertoire van Baptiste Fornenberg, tot dusver onbekend, is mede zeer belangrijk. Hij speelde o.a. met grooten bijval Prins Kigisnuindus van Polen, of het lecen een droom, uit het Spaansoh vanCalderon. (Uit het Hollandsen men waande dit trsp. oorspronkelijk Holl. werd het in het Duitsch overgezet door Postel en bewerkt tot een opera, 1693); Granirla, Biiet", Gerard vnn Velzen, alle drie van P. C. Hooft; CSriane, Bodderick en Alphonsus, Lucille, Het Staar tje, De Spaansehe Brabander enz., allen van G. A. Brederoo. Vele jaren merkt men dan niets van Hollandsche komedianten, tot in 1GS4 te A.toua iu den Köuig von Danetnarck" een Ilollandsche troep optreedt, die zelfs de kunstliefhebbers uit het aan grenzende Hamburg trekt. In 1703 komt in Ham burg met een gezelschap de bekende Jacob van Rijndorp, directeur der Lcidsche en Haagsche schouwburgen. Ruim 30 jaar later verschijnen er weder twee Hollandsohe troepen te Hamburg. De eerste speelt er van Maandag ^9 Augustus tot begin Oktober 1740, de tweede en betere, de troep van Rijndorp-Nosemaun, van aanvang Januari tot in Juni 1741. In een voorrede van een der door hen gespeelde stukken leest men: Een Corapanic flollandsche Acteurs, afstammende van de oude beroemde Companie van Rijndorp en Noseman, heeft lange jaereu het Geluk gehad in Leiden, Utrecht, 's Gravenhage en andere voorname Plaat sen van Nederland genoegen te geeven. Altijd veel Roems hebbende gehoord van deze magtige en groote stad (Hamburg), welke met Nederland dooi de Koophandel, Navigatie en andere Verbintenis sen zo grooten Conuexie heeft, hebben zij lustgckreegen, om zich de Eerc te geeveu van herwaarts over te koomen. Voornaamlijk zijn zij daartoe aangemoedigd geworden door de Voetstappen van haare Voorzaaten, die over een groolu dartig Jacren, in deeze Stad en nog hooger Plaatzen na 't Noorden met Applaudisseinent eii Voordeel laug gespeeld hebben. Niemand heeft toen geklaagd, dat het Hollands moeielijk te verstaan was: en zoo men de Goedheid en 't Geduld wil hebben van liet een reis of drie na melkandercn te beproeven, zal de ondervinding leereii dat de twee Taaien zoo veel niet verschillen als men zich voorstelt. De Companie heeft geoordeeld vevpligt te zijn om een Blijck van diepen Eerbied te moeten geeven aan de'hooge Overigheid deezer Stad: eu /ij heeft het, ureluk gehad, dat een Voornaam llollaiidsch Heer, die voor deze Stad (Hamburg) veel achting en Geneigdheid heeft, de Goedheid wel heeft willen hebben van dit Voorspel hen aan de hand te geeveu, en het gene alhier tocpassclyk is, zelf op te stellen." De Hollanders van 17JO begonnen hun voor stellingen te 5 uur precies, omdat hun stukken te laug zijn om bekort te kunnen worden. Zij spelen doorgaans om de twee dagen. Hun repertoire bevat de volgende stukken: l o. De rem n</e,ii/!,?>' e,/, /.??// stttiidcastif/e liefde; -2o. Ik ilouili lijlii' Mlniie-nyd; 3o. Wai/t MC. r.oor //(/( Lniint'n' (waarin gezongen en gedanst wordt); De i/elu'oonr'e iin luiur </nu l: D ui f je en Si/i/ji/if/t/,/ ; ]!<?/ Aaisten/i/H/si-h Ao/'/"//"ix .Broers hi'rt of het beliieheli/lc Duel; Don (ii'ii-i/ot t,j De ]>ruilo/ïra/t KtinKic/io, van P. Langondijk. In dit stuk had men een ballet ingovoeird, gedanst door 10 personen : TurtuJI'e oj' si-/nji/!/eiiHyi' ln-.irii-ger (de naam Molière wordt niet icenoemd); Von dei's (lyxelireelit run. Ae,,isti'l. reeds geiioenul en dat men onbegrijpelijker wijs met een ballet, op luisterde (?); Dn gelrotncc tïe»or'-r/i; J),- tr,oreriji'n van Arnii'Jti; Krelis Lo/if'-'i'// oj' .//r.r^.v/V/- dr. <ir<<o!e op liet l'oi'-tenmat/l, van l'. Langendijk. De Hollaudsche toone.elcompagnic ilie uu kwam, in Januari J74L, maakte een geweldig opzien en deed de toeschouwers toestroomen. 7rj muntte nog meer dan de eerste uit door pracht van kleedercn, tooneeklécors en machiueriën. Het verschil in re pertoire bestond voornamelijk in het veelvuldig spelen van iu het Ilollandsch vertaalde klassieke Fransche drama's. De tent stond in het nieuwe gedeelte van Hamburg', in Fulentw iet. Van Januari tot Juni 1711 bleef deze troep er. De rijke lieden, de bean-monde," lieten zich met hunne koetsen naar den schouwburg der Hollanders heenrijden, in zoo'u grooteu getale, dat zijden wegaandetallooze voetgangers versperden. lederen avond was de schouwburg dicht bezet. De toegangsprijs was 2 mark voor de loge, l mark de eerste rang, S schel lingen tweede rang en 4 schellingen derde rang. Precie* te vijf uur was de aanvang. De opening van dezen schouwburg had met veel plechtigheid plaats. Vertoond werd een gelegen heidsstuk van den in Hamburg resideerenden Hollandschen Minister en dichter Boeihave van Mau ritius, onder wiens bescherming de troep stond. Vertoond werd; Voorspel tot opetiiity van den Holland se hen schouwburg te Hantliary, (er eere van den lïoogedele.n eu lloogwijzen Raad met dankzeg ging nu- het spel. Het gezelschap van 1774 schoof in de spelen balletten in, en bezat in Mad. de Lillc, gedanst hebbende voor het Hof van Groot-Bnttanje," eeue groote aantrekkingskracht. De troep van 1741 liet met Madlle van der Pais evenmin de dansen ach terwege en hechtte zeer veel aan stomme vertooningen eu allegorieën. Bespottelijker vertooniug dan zij aan liet slot vanMolière's. Tur/u/fete aanschouwen gaf, is wel niet denkbaar: liet looiieel stelde voor de gerechtplaats van den Hertog, waar Tartuife met zijn dienaar gehaald wordt, alwaar hij door de gerech tigheid veroordeeld wordt om het slechte en booze, dat hij door schijnheiligheid in het huis van Urgon bedreven had. Tot de verdere stukkeu door de troep van 1741 gespeeld, bebooren : Krispijn Me dicijn; Cinna; Liibberl Lnbbertz of De yaidelde Boer (Molière's (ieorge Dcnu/in), De belachelijke Itoo/'se/ie juffers (Molière), De juffer Kapteyn ; Krelis Louwen v. P. Langendijk; De beklugelijhe Dieiiitff, of De Ongelukkige Roznura; l fut tcederzijdse'i Huwelijkse/i bedn/j van P. Langendijk; Arlequin, gekroond lot koning van Luilekkerland, spektakelstuk met kunstrijke dansen en zaligen, konst- en vliegwerken eu verscheidene balletten; De Wiskunstenuurs van P. Langeudijk; Jan Klaas zen en Buurtje Jans van Asselijn, enz. Van Vondel vertoonde liet gezelschap: Josrph in Dothun, Josep/t in Efjijpte, en opho/iipanuis of in 't Hof con Phdrtiüi). V7ondci werd op de biljetten genoemd: de groote" Vondel. Nog twee stukken van meer genoemd gezelschap zijn der vermelding waard: lo. Het beleg en ontzet der ituil Leiden, met de II 'reedlieden die de, Hurtog c/r,t Alba in de Xe-iterlani/en jepleefjd heeft, in den J iiiire \ 573, versu-rd met erfc/ieii/er/e kunstrijke eertooiiinffei', zins/iidende op de Universiteit, Vrijheid en i/e l'reei/e, fiinrin iianijetooitd n'oi'dt de beroemde, HuldlKifliylieiil en SUmt/cüstiyheit nni de llel.eei/erde LenUflie Burgers. 2o. Pin/mus en Tliii/te of ile beJroo/jeu lic f Ing van Pierlejion door Grarnsbergen. Na 1741 komen geen Hollaudsche Koinediauten in Hamburg meer voor. De grootste verdienste der Nederlandsehe ac teurs voor het Dnitsche tooneel aldaar is geweest, dat die van 1.590 een geregelde tiotp te aanschouwen hebbeugege ven, geen lief hebbers, maar beroepsacteurs waren; dal die van de tweede helft der 17e eeuw zorg besteedden aan de montcering en die van de eerste helft der ISde eeuw liet llamburgsche pu bliek in een tijd dat er bijna geen sprake was van een Duitsch tooneel bekend hebben ge maakt met Holiandsche tooucelvverken van Hooft, Brederoo, Vondel, Asselijn, P. Langedijk, enz. en met vele Fransche treurspelen. Ue groote toeloop naar de Ilollandsche voorstellingen was te danken aan du schitterende nionteering, de koust- en vliegwerkeu, het zingen en dansen. De artisteu decla meerden over het algemeen te veel, doch muntten uit in mimiek en gebaar. Als ceii bizonderc verdienste der tmop van 1711 geldt, dat zij, toen Hamburg verstoken was van Duitsch literair en dramatisch leven, den zin er voor levendig hebben gehouden eu aangewakkerd, den grond gelegd voor ecu betere toekomst, en dat door haar het aanzijn is gegeven aan de PlatDuitsehc Komedie zich onmiddelijk na haar heen gaan in 174-1 openbarend en nog tot op dezen tlag voortbestaand en een eigen leven levend, het he den alzoo verbindend aan het verleden. PKÏKOS KTKXOS. Muziek. De orkestschool, onder directie van den heer W. Kcs voor een drietal jaren opgericht heeft liet vorige jaar de eerste proeven van resul taten van bet onderwijs in het openbaar gegeven. liet vorige jaar beeft men zich zooals bij alle muziekscholen te doen gebruikelijk is - - bepaald tot eene openbare uitvoering', doch thans heeft men den weg ingeslagen, dien ik voor enkele weken in dit blad ais w;o\\;"kdiyk voorstelde. wanneer men ten minste een blik wil schenken in de wijze waarop het onderwijs gegeven, wordt en waarop aan do alye>ii.eene ontwikkelingvan de leerlingen wordt gearbeid, nl. gelegenheid geven al de lessen bij te wonen, vooral in die vakken die uit den aard der zaak op openbare uitvoe ringen niet kunnen worden vertegenwoordigd. Doel) slaan wij eerst een blik op de' organisatie van ileze orkestschool. liet doel dat de stichter, de hoer ]\e<, zich heei'c vourgestohl, is uHstekevule orkestleden te vormen. d. w. z. orkestleden, die niet alleen op hun in strument de noodigo vaardigheid hebben verkre gen en tevens routine in samenspel hebben op gedaan, doch orkestleden, die /ooveel algeineene ontwikkeling hebben. i!;tt zij in st;;at zijn de schoon heden van de werken te beu-rijpen, die /.e moeten vertolken. Dit spreekt van /.elf! zal menigeen zeggen. doch ieder die /.ieh wel eens te midden van begrip een groot gedeelte van de orkestleden over het algemeen van de schoonheden van liimr.o knust (vooral vroeger) had. Natuurlijk waren er in ieder orkest musici die verder zagen dan de noten van hunne partij. doch bij zeer velen was dit niet liet gevixl. Ieder die nu en dan eens in een orkest heeft mede gewerkt, zal meermalen mindi'r aangenaam ge troffen zijn door de vaak nuchtere opmerkingen die onder het spelen van eene heerlijke partitie gemaakt werden. Natuurlijk xa! bet ontzag dat men voor een superieur dirigent heeft en de suggestie die van hem uitgaat, maken dat het orkest zich inspant en er in slaagt alles weer te geven zooals hij het wil, doch zoodra dat respect en die suggestie ontbreken, is het dikwijls alsof men zich de moeite niet wil geven een werk naar waarde te vertolken. Nu is het waar, dat zelfs het beste en meest serieuse orkest, spelende onder een dirigent waarin men geen vertrouwen beeft, zich den grond onder de voeten voelt wegzinken, doch dikwijls ontbreekt in zulk een geval de goede wil. Wanneer nu de orkestleden gevormd zijn in een school waar zij meer in de geheimen van hun kunst zijn ingedrongen, waar zij de vormen en regels geleerd hebben om de schoonheden van een werk met bewustheid in zich op te kunnen ne men, daar zal hen van zelf een gunstiger geest bezielen, daar zal men zich meer mot ernst aan de vertolking van oen meesterwerk wijden, om dat men dat werk bewondert en niet omdat men den directeur moet gehoorzamen, m. a. w. dan zal men meer ter wille van de kunst spelen en niet in hoofdzaak van den hoorder. Nu is het waar dat vele jongere orkestleden gevormd zijn op muziekscholen en conservatoria. doch daar wordt over het algemeen wel wat heel weinig aan de oefening in samenspel gedaan, zoo als op de einduitvoering maar al te dikwijls blijkt. De heer Kes heeft bij de organisatie van zijn orkestschool die eischen en behoeften in het oog gehouden en heeft aan de klassen voor de instru mentalisten toegevoegd klassen voor solfège (voor beginners) voor theorie, contrapunt, fuga en com positieleer, piano (als bijvak) en muziekgeschie denis. Verschillende jongere leden van het orkest van het Concertgebouw hebben zich als leerlingen aan deze school laten inschrijven en enkele leerlin gen, op die school gevormd, hebben reeds een plaats in het orkest gekregen. Gaarne heb ik van de gelegenheid gebruikge maakt, door den directeur ditmaal welwillend ge geven, om de examens van de verschillende klas sen bij te wonen. Die examens waren niet lang vooraf voorbereid, doch werden eerst een week van te voren vastgesteld. Men leerde dus de leer lingen met al hun deugden en gebreken kennen. ik behoef niet meer te zeggen, hoeveel dit waard is en tevens hoezeer het voor het gehalte van het onderwijs getuigt, dat men een kijkje durft geven in het intérieur van een school. Voor zulk een proef deinst menig bestuurder van eene inrichting terug. Het is dan ook heel wat gemakkelijker met eenige lang voorbereide solovoordrachten van de beste leerlingen succes te hebben bij het groote publiek, dan deskundigen na zulk een proef tot de erkenning te brengen van groote waardeering. Ik verklaar met volle overtuiging dat ik van de examens van de orkestschool den meest gunstigeu indruk heb verkregen. KV is bij den direc teur en leeraren warmte en bezieling bij het onderwijs eu tevens streven zij er naar op bet verstand van de leerlingen te werken. Met bet iriiurom houdt men zich uitvoerig bezig. Ken tweede vraag is altijd ontleend aan de vorige en die vraag is zoo gesteld dat al weet itioii dio nog niet, men die bij eer.ig nadenken kan ontwikkelen uit het voorafgaande. Waarlijk, bij het muziekonderwijs beeft men (vooral vroeger) vaak gemeend dat hij die de incest begaafde executant is, of die in zijn vak naam had, ook de beste leermeester moest zijn. Hoe onjuist dat is, boeit menigeen tot zijn schade ondervonden. Men moet veel paedagogisclien takt bezitten. behalve de volledige kennis van liet vak waarin men onderwijst. In het vinden van zulke leeraars is de direc teur hoogst gelukkig geweest, doch hij zelfheeft ook getoond dat er van hem de grootste levenwekkende kracht op dit gebied uitgaat. Met leeraren zooals de heeren Timmner (viool) in de plaats van den heer L. Kramer, die even eens een uitstekend leeraar was), Mossel'(violoncel). Zweers (theorie en compositie) reeds is heel wat te doen, doch ook de andere n.l. mevr. Ilutsclienrnyter-\\ inzer (harp), de heeren Demont iliuit), Dlitz (elarinet), Breediioll' (hoorn;, Kresse (trompet), (irebe (trombone), Schnellar (pauken;, van der lult (solfège). Wouter iiulsehenruyter en I'.elinfante (piano) hebben niet minder tot de gunstige resultaten bijgebracht. De directeur heeft do ensembleklassen (werken voor kamermuziek) en de orkestklasse op zich genomen en heelt tevens eeuigo vioolklassen lijde lijk waargenomen. De indruk op de examens (die ik voor het grootste gedeelte hel) bijgewoond, verkregen, had voor mij het meeste waarde, doch ook op de einduitvoering heb ik een en ar.der gehoord, waarbij ik ten slotU: nog eau oogeublik wil stilstaan. .\ls solisten traden leerlingen op voor viool. violoi.eel en har]). Dat waren de meest gevorder den ou dus hoorden men -daaronder die werkelijk veel helu\en. Een ruime plaats was echter i te recht) gegeven aan de uitvoering \an cnsemblesUikkou. D.1 orke^tkhisse begeleidde een JJ'.f/.'nr/.ivooi1 drie \iulonctlien en wel op zeer correcte en intelli gente wij.w en voerde een doel van oen symphouio uit. benevens drie nummers voor strijkkwartet, i waarvan ei' twee vooral met zeer voel nauwkeu righeid, er was soms iets artistieks in, werden ten gehoon1 ^'.-bracht. De solisten waren natuurlijk min of meer onder den indruk van het optreden; doch onder hen releveer ik vooral een der violisten, die reeds een /oker meesterschap op zijn in-trunieiit heeft verkre^eü. eve.ials ecu der vioioucelliMcu : bovondieu !egd'-u Je eiisemi.U.'uuiiHners voor violonccl (het e,-r<te uitgezonderd, dat aan oé/mvorheid leed leüJWIM^V van agitatie) getuigenis af van het iiitnem-'ndc van dat o.uienvijs. Twee proeve:; van do compositie-leerlingen wer den eveneens ieii L'ehoore gebracht. Zij hadden kleine liederen gecomponeerd op i-'raiischeütekst: dat zit: in <if lucht tegenwoordig, die mijn indruk van bet voortrell'olijk omb'nvijs van den heer Zweers versterkten, liet eerste liedje was iiet ge lukkigst wal vinding betreft, doch ook het tweede was vooral in do bewerking .de vinding vond Kr zijn dus in de toekomst veel zegenrijke ge volgen van deze stichting te wachten. Onze hoofdstad had nog behoefte aan een in stelling die zich dit doel voor oogen stelde en het orkest van het Concertgebouw zal in de eerste plaats profiteeren van de aldaar gevormde leer lingen. Het initiatief, door den directeur genomen, om de examens (als gewone lessen behandeld) toe gankelijk te stellen, moge do besturen van andere muziekscholen, die openbare uitvoeringen geven, er toe brengen, dit uitstekend voorbeeld na te volgen. V.\x MII.LIÜI-;S. Uit Liszt's Jeugd. Naar aanleiding van de vergadering van Toonkunstenaars te Weenen geeft de Algemeine Mus-ikZeitung een feestnummer uit, waarin ook aardige herinneringen aan Liszt, zijn vader en groot vader, voorkomen. Liszt's vader, die rentmeester op een buiten van prins Esterhazy was, zag al spoedig wat er in den knaap stak, liet hem te Weenen bij Czerny en Salieri los geven, en bracht den knaap al op zijn twaalfde jaar naar Parijs, een weinig als wonderkind, maar ook om hem verder te laten studeeren. Hij bezorgde hem een tekst van Thdaulon, eene operette Uon Sanche, die de knaap te Parijs begon te componeeren, te Londen het volgende jaar voltooide, en die nog een jaar later (1828) te Parijs in de Groote Opera werd opgevoerd, met Nourrit in de hoofdrol. Zij werd driemaal opgevoerd; lateiverbrandde de partituur tegelijk met de opera, of, naar ook beweerd wordt, Liszt wierp zelf het stuit in het vuur. Uit dien tijd dateert de volgende brief van Liszt's vader aan diens vader. Den heer ADAM LISZT, te Bottendorf. Beste Vader! Onze hartelijkste wensch is, dat U en moeder en de kinderen, u recht gezond en wel bevindt; wij zijn het ook, en hebben ons goddank over niets te beklagen. Frankrijk overtuigt ons van dag tot dag meer, dat er maar n Frankrijk is. Wij zijn dit jaar ook in Engeland geweest, en z:jn zeer tevreden weer naar Parijs terug gekeerd, nadat we vooraf te l!oulognc-snr-mer veertien dagen lang zeebadcn genoten hebben. Mijn jongen heett eene opera geschreven, die in het begin October of einde September in het eerste Koninklijk Theater te Parijs gegeven wordt. De titel is Don Sanche ou lecJuiteau d* l'itmour; we zullen eenige voorstellingen afwachten, dan denken we over Holland, Pruisen, Duitschland tegen Maart van bet volgende jaar naar Wuenen te komen. De mensch wikt En God beschikt. Alles hangt nog van het toeval af; maar in geen geval blijven we langer dan twee maanden in de Oostenrijksche landen : dan gaan we <">f naar Italiëen Zwitserland, of regelrecht naar Parijs terug. Beste vader, als n ergens verlangen naar hebt, schrijf bet mij terstond, en ik zal het als mijn heiligsten plicht beschouwen, terstond uw wensch te vervuilen. Schrijf u het adres als volgt: Monsieur Mon sieur Liszt, lïue Xeiive Saint-Kustaehe ?_>:>, Ilóte! de Strasbonrg pres !a me Montinartne. llerr von Hofen te Kisenstadt zal u meer over ons vertellen. Wij kussen u allen vele malen hartelijk. Franzl is bijna zoo lang als ik. Uw oprechte zoon. Al.A M. Ik zal mij zelf de tranen besparen bij het schrijven en u bij bet lezen, en u niet vertellen wat de jongen reusachtige vorderingen in alles gemaakt heeft. Wees intnssehen tevreden als ik u vertel, dat l-'ranzl zijn gelijke nog niet ge vonden heeft, en dat Hummel en Moseheles door hem in den hoek gezet zijn. Zijn compositiën gaan ons verstand te boven. Hij is zoo braaf in zijn gedrag, en goedhartig; hij spreekt zoo dikwijls over u, en verheugt er zich zeer op. u eens wat van l'aiijs en Londen te kunnen vertellen. Litthattwsche liederen. Zijn ook al de litteraturen der voiken van Midden-Kuropn rijk aan oude liederen, veel rijker is de folk-lore van i.itthauwen. Mon kan erover oouleelen naar eene reusachtige uitgavi1. die te Mittau ondernomen wordt, dooi1 t'- horren Kr. I'.aron ou H. Wisse;idonl'. Onder den titel l.atwiu Daïnas zullen de/e geleerden al de volkszangen van l.itthamven voroenigeii; hoe g'io.t <!<? massa is, zal uit de volgende c ij Iers blijken; d-.: uitgave zal dan ook verscheidene jaren in beslag nemen en een kostbare bijdrage vormen tot den tradition-sehat der Indu-KuropeesHie volken. De schrijvers hebben dus verzameld in l.ijlland !'>.">.l'.!?_' liederen, in Koerland !).").."> is, in verschil lende streken van die beide hinden I i;j'-?'>; iu het l.ittliauwsche gedeelte van bei gouvernement Witebsk (KÜi!, in het geheel niet minder dan !.">:>. l:!l liederen. Volgens de 'Ee.riit il s iri^litions jiiijniliiire^ is het daarmee nog niet uit. Steeds komen nieuwe handschriften hij de .geduldige ver zamelaars in: het getal liederen zal \vel r.'oo.ooo bereiken. Interessant zal het wrk zeker vooral worden, als de geleerde betren alb's doorgezien en geelassiliceerd hebben, eu er uit kiezen wat werkelijk van belang is. Deze liederv;!. ouilt r dan die der meeste Muropecsehe volken, zuilen het ont staan van menige algemeeiie U-geiule verklaren. Coqueiin.