897 DE AMSTERDAMMEE A°. 1894 WEEKBLAD VOOK NEDERLAND Dit nummer bevat een bijvoegsel. Onder Redactie van J. DE KOO en JÜSTÜS VAN MAÜRIK Jp. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam, Singel b|j de Vijzelstraat, 542. Zondag 2 September Abonnement per 3 maanden .... Voor Indiëper jaar Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar Advertentiën van 1?5 regels ?1.10, elke regel meer Reclames per regel ?1.50, fr. p. post ? 1.65 mail 9.-~ , . 0.12' , . , 0.20 . 0.40 I W H O U Di VAN VERRE EN VAN NABIJ. SOCIALE AANGELEGENHEDEN: Het vereenigingsleven der arbeiders, door Socius. (Vervolg). FEUIL LETON: Clarisse. (Slof). TOONEEL EN MUZIEK: Een Sophoklesvertooning in ZuidFrankrijk. (Slot). Bij de opening van den nieuwen Stadsschouwburg. Reisherinneringen. II. Salzburg, door Van Milligen. KUNST EN LETTEREN: Oude Kunst te Utrecht, door Jan Veth. II. Buitenlandsche Bibliographie, door R. A. H. en F. C. Jr. SCHAAKSPEL. VOOtïDAMES, door E-e. ALLERLEI. RECLAMES. UIT Dr. GANNEFS STUDEER KAMER. PEN- EN POTLOODKRASSEN. ADVERTENTIËN. IIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1II11IIIIIMIIIIIIIIIIIII Bijna achttien maanden heeft, met enkele kleine tusschenpoozen, de pas gesloten zit ting van het Engelsche Lagerhuis geduurd. Zij werd geheel beheerscht door de poging om Ierland door eene speciale wetgeving te verzoenen. Maar Gladstone kon zijn Home Rule ontwerp evenmin vrijwaren voor het doodvonnis van het Hoogerhuis, als Rosebery zijn Evicted Tenants BUI voor hetzelfde lot kon beveiligen. «Ierland verspert den weg," was in de laatste jaren de leuze geworden, welke Gladstone niet moede werd te herha len, en zijn opvolger heeft die leuze van hem overgenomen. Zal zij ook worden aange heven, als in het najaar de Kamer weder bijeenkomt ? Om die vraag te kunnen beantwoorden, dient men allereerst de parlementaire ge schiedenis der beide laatste jaren na te gaan. Getrouw aan zijne vroegere taktiek, was Gladstone bij de laatste verkiezings-campagne uiterst geheimzinnig over zijn Home Ruleplannen. Lord Salisbury merkte indertijd op, dat het de Britsche natie met dat onder werp was gegaan als den Turkschen bruide gom met zijn bruid, welke hij eerst in den huwelijksnacht van aangezicht tot aangezicht te zien krijgt. Maar de heer Gladstone had voor die geheimzinnigheid een goede reden : hij wist wel, dat zelfs bij zijn eigen partij weinig of geen geestdrift voor Home Rule bestond. Daarom bepaalde hij zich hierom trent tot schoonklinkende, maar niets zegIMIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIUIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Clarisse. (Slot.) De tweede winter van hun gelukzaligen echt brak aan. Zij waren thans met hun drieën en reeds hadden de ouders allerlei plannen geopperd, voor de toekomst van het aardige, kleine kereltje, dat nog ternauwer nood zijn hoofdje kon recht houden. Op zekeren avond las Frans uit een geïl lustreerd tijdschrift voor. De aflevering be vatte onder andere illustraties het portret van een actrice, eenmaal Clarisse's grootste mededingster. »Moet ik dit artikel ook voor lezen," vroeg Frans, »het zal je zeker niet erg kunnen schelen, hè?" ? »0, zeker wel ! lees het maar eens voor, als je wilt!'J Met onverschillige stem las hij en zij hoorde hoe deze mededingster ha;ir opvolgster aan het theater geworden was en thans haar schoonste rollen speelde. Het bloed steeg Klara naar 't aangezicht; zij schrikte over haar ontsteltenis. Wat kon het haar schelen? En toch hoe zonderling zij kon dien nacht den slaap niet vatten. In zich zelf zei ze haar rollen op, haalde zich de meest effectvolle scènes voor den geest, beproefde, of de woorden haar nog waren bijgebleven, en ja, ze kende alles nog goed. Het was haar, als zou ze morgen weder kunnen optreden. »Waartoe dient dit alles eigenlijk ?" zei ze eindelijk in zich zelve, en het gloeiende hoofd in het kussen drukkend, beproefde zij noggende algemeenheden, maar was hij des te uitvoeriger in het omschrijven en toelichten van andere beloften, die te zatnen het Newcastle-program uitmaakten en moesten dienen om zijn heterogeen e partijgroepen bijeen te houden. Aan elk dier groepen werd toege roepen : ook uwe wenschen zullen worden vervuld; maar eerst moet de lersche quaestie zijn opgelost. Om bij het beeld van Lord Salisbury te blijven: de bruid viel bij nadere kennisgeving niet mede. Het Lagerhuis moest met steeds toenemenden drang tot de aanneming van het Home-Rule-ontwerp worden gedwongen, ten slotte door toepassing eener methode, die Gladstone zelf zoo scherp mogelijk had af gekeurd, toen eene conservatieve regeering daartoe haar toevlucht nam. Krachtens eene destijds aangenomen bepaling van het huis houdelijk reglement, werden de debatten over eene bepaalde groep van artikelen telkens bij meerderheidsbesluit op een vooraf vastgestelden datum gesloten, en dan werd zon der discussie gestemd. Alleen de duldelooze obstructie der oppositie kon zulk eene wille keurige praktijk eenigermate verontschuldigen. Met steeds kleinere meerderheden werden Gladstone's voorstellen aangenomen en ein delijk ook de wet in haar geheel. Doch nu kwam de beurt aan het Hoogerhuis om een oordeel uit te spreken, en dat oordeel luidde vernietigend. Gladstone was op het hoofdpunt van zijn politiek program geslagen. Zou hij nu de wet ten tweeden male bij het Lager huis indienen, desnoods met eenige wijzigin gen die, al waren zij onbeduidend, voor eene concessie aan het Hoogerhuis konden door gaan ? Dat scheen hem klaarblijkelijk niet veilig toe: het Lagerhuis mocht eens blijken, tegen de tweede proef niet bestand te zijn. Zou hij een beroep op de natie doen, door het Lagerhuis te ontbinden en nieuwe ver kiezingen uit te schrijven? Dat scheen nog veel gevaarlijker, te meer omdat van het gansche zoo veel belovende Newcastle-program nog zoo goed als niets was verwezenlijkt. Zoo bleef alles bij het oude: alleen kreeg men heftige uitvallen te hooren tegen de erfelijke wetgevers, die den wil der natie dwarsboomden. Het protest was niet onge grond, maar het zou zeker meer indruk heb ben gemaakt, als de natie terzelfder tijd werkelijk geraadpleegd was. Korten tijd daarna volgde Gladstone's af treding. Ongetwijfeld kon de hoog bejaarde premier voor dien stap geldige redenen ontleenen aan eene oogkwaal (die intusschen maals in te slapen en zij sliep in en droomde; droomde, doch niet van het verleden, maar van een schitterende toekomst, van roem en eer.. . Den volgenden morgen hield n gedachte haar voortdurend bezig, de vraag, of zij nog altijd in het bezit was van de heldere, verklinkende op metaal gelijkende stem. En toen Frans naar de stallen en schuren was vertrokken, sloot zij zich op in een afgele gen logeerkamer thans ingericht om win terprovisie te bewaren en begon te deklameeren. Met verbazing hoorde zij haar eigen stem. Zij klonk nog altijd vol en schoon en het vuur der rede brandde nog even als voorheen op haar lippen. Bevredigd en vol daan over den uitslag, begaf zij zich weder aan haar huiselijke bezigheden. Met stra lende blikken, liep zij dien middag haar Frans tegemoet; zij voelde, dat /ij nog kun stenares was. Maar zij had daarom haar man en haar kind niet minder lief. .. . integen deel haar liefde was inniger geworden. Van dezen dag af aan was zij nog minza mer tegen de haren, werkte zij nog vlijtiger voor haar klein huishoudentje dan eertijds; maar zij leerde heimelijk haar rollen van buiten; nu en dan sloot zij zich weder op of bracht een uurtje door in het eenzame woud, dat aan hun' woning grensde, om on gezien en ongehoord, behalve door haar zelf, hare stem te oefenen en in kracht te doen toenemen. Vaker dan ooit bleven echter de heldere, oprechte oogen van Frans met een kommer volle uitdrukking op haar gevestigd, 't Was of hij het »geheim" voelde, of hij het ver moedde. Ontelbare malen nam zij zich voor, hem eindelijk de waarheid te zeggen en altijd later door eene operatie veel verminderd is) ; maar niet minder zeker is het dat moede loosheid en teleurstelling bij dit besluit eene zeer groote rol hebben gespeeld. Lord Eosebery aanvaardde de bedenke lijke nalatenschap en wel, tot verwondering van velen, zonder beneficie van inventaris. Aanvankelijk maakte hij slechts ne reserve : men kon, volgens hem, den IIoiite-Kiile-strijA alleen dan met goed gevolg ten einde bren gen, wanneer niet slechts in het geheele Parlement, maar ook onder de niet-Iersche leden daarvan voor zulk een maatregel eene meerderheid werd gevonden. Doch hierover sloegen de Ieren zulk een geweldig alarm, dat de nieuwe premier, die voor geen enkelen maatregel van het Newcastle-program de hulp der lersche bondgenooten kon missen, zijn voorbehoud met den meesten spoed prijs gaf. Toch wist hij dezen heet gebakerden vrienden duidelijk te maken, dat voor de in diening eener tweede Home Jlule lïiH het tijdstip nog niet was gekomen, doch hij ver troostte hen met een surrogaat, de Eeictcd Tenants liill. Aan dit ontwerp lag eene goede en bil lijke gedachte ten grondslag. Tal van lersche pachters zijn uit huis en hof gezet omdat zij, na op eigen kosten hun grond en hun hoeve te hebben verbeterd, door hunne landheeren werden gedwongen tot het betalen eener hoogere pacht, die zij feitelijk niet konden opbrengen. Maar ouder de verdreven pachters waren er ook niet weinigen, die de betaling eener niet al te hooge pacht hadden geweigerd niet uit onmacht, maar uit onwil, en die de aan de grondeigenaars verschuldigde gelden, volgens Parnell's zoogenoemd l lan of Ga»//)ii//jn, in eene gemeenschappelijke onderstouningskas hadden gestort. De oppo sitie was van oordeel, dat het niet billijk was, de beide soorten van wanbetalers gelijk te stellen; de liberale unionisten dienden in dezen geest eenige amendementen in, maar gaven deze weder op, toen Sir William Harcourt. evenals Gladstone, het guillotine-stelsel van de sluiting der debatten toepaste. Met eene zeer kleine meerderheid werd de Ecictcd Tenants JJill door het Lagerhuis aan genomen, maar het Hoogerhuis was onver biddelijker dan ooit. Na eene zeer korte, maar zeer heftige discussie, weigerden de Lords met overgroote meerderheid over te gaan tot de tweede lezing der wet; hun vo tum was tevens een protest tegen de bedrei gingen, welke in den laatsten tijd tegen het Hoogerhuis waren geuit. imiiiiinmiiimiiiilllllilMiiiiMHiMi weer was het haar te moede, als of een on zichtbare hand haar den mond sloot. Zij beproefde dan, Frans door verdubbelde teederheid en toewijding gerust te stellen en het gelukte haar. Op zekeren dag, dat zij weder in het zwij gende woud aan het deklameereu geweest was, vond zij een geheele nieuwe creatie voor de figuur van »Klaartje," de hoofdper soon in een stuk, dat haar naam droeg en waarmee zij veel succes had weten te be halen. De gedachte, nog nmaal in deze rol op te treden nmaal slechts ver liet haar geen oogenblik meer; ze vervolgde haar den ganschen dag. Een enkelen keer slechts! dan zou ze weder tevreden en ge lukkig in ha r geliefd huisje terugkeeren. Maar neen, het was onmogelijk! Frans zou het niet willen toestaan. Als ze het eens voor hèru speelde? Ja, dat zou ze doen. De woorden zweefden haar voortdurend op de lippen, verstikten haar bijna, en toch wilde het geschikte oogenblik niet komen. Frans verkeerde juist weder in een zicht bare bui van onrust en bekommering. Wat zou hij zeggen ? Dit was een vraag, die zij niet wist te beantwoorden. Fn zie, op een dag, dat Frans voor zaken op reis was, kwam er een groote officieele brief, die aan haar geadresseerd was, en be halve haar tegen woord igen, ook haar tooneelnaam droeg. Haar voormalige directie verzocht haar buitengewone medewerking bij de opvoering van een groot drama, ter ge legenheid van de onthulling van het stand beeld, dat voor den dichter was opgericht. De verzoeking was te groot om haar te weer staan. Zonder medeweten van haren echt genoot, gaf zij onmiddellijk haar toestem ming. Ku zou zij dan toch eindelijk haar Wat nu? Dat is, nog vóór de sluiting der zitting in het Parlement, bij herhaling aan de regeering gevraagd. En in den regel werd de vraag nog wat scherper gesteld: wat denkt de regeering tegen het Hoogerhuis te doen? Op die vraag hebben de ministers tot dus ver een ontwijkend antwoord gegeven. Dat laat zich begrijpen, want met htt vastbesproken Newcastle-program is men nog steeds niet veel verder gekomen. Toch ligt in die vraag eene vingerwijzing voor de toekomst. Niet de lersche quaestie, maar de samenstel ling en de bevoegdheid van het Hoogerhuis, dat zal de groote quaestie zijn, waarover bij eene ontbinding de verkiezingsstrijd moet loopen. »Mcnd or end" is het bondige ultimatum, reeds voor lang door John Morley aan het Huis des Lords gesteld. En John Morley is een der invloedrijkste leden van het tegen woordige ministerie. Aan afschaffing van het Hoogerhuis zal voorloopig wel niet te den ken vallen; in Engeland hecht men meer nog dan elders aan time-liononrcd cituloma. Maar wordt de strijd tegen de thans bestaande samenstelling en bevoegdheid van het Hoo gerhuis met beleid gevoerd, en worden de middelen ter verbetering met zorg en zonder overdrijving aangegeven, dan is het zeer wel mogelijk, dat eene groote stroom ing der open bare meening aan den thans onhoudbaar ge worden toestand een einde maakt. En slechts als zich die strooraing met onmiskenbare duidelijkheid openbaart, zal men de voor eene ingrijpende constilutioneele hervorming onmisbare medewerking van het Hoogerhuis zelf kunnen verkrijgen. iiiiiiMiiniiiiii iMmiiiiiimmiiiiMMimiuiiiiiiiiiiiii Het vereenigingsleven der arbeiders. (Vervolg). De Sociaal Democratische Bond" on derscheidt zich van alle anderen zoowel in beginsel als in taktiek. In beginsel doordat de socialistenbond in zijn programma voert den overgang der arbeidsmiddelen uit het privaat- in het gemeenschappelijk bezit. In taktiek doordat zij zich wat zijn strijdmid IlliiiilMlMiiiMMMiiMMMiiiiiiimiiiMiiiiiiiiiiMiiiiiiimmiiiiitniiiiimiiimiiii wensch vervuld zien en nog eenmaal de rol van Klaartje spelen, waarin zij herhaalde malen geschitterd had. /ij moest dadelijk overkomen. Zonder zich te bedenken, be sloot zij te gaan. Het toeval of het noodlot wilde, dat Frans een week lang zou uitblijven en nu besloot zij heimelijk te vertrekken, na de voorstelling terug te komen en Frans later alles te ver tellen. Toen twee dagen daarna de lentezon in den vroegen ochtend door de halfgesloten vensters blikte, boog Klara zich over het ledikantje van haar slapend jongske, kuste haar kleinen Frans, zonder hem wakker te maken en ... vertrok. Haar echtgenoot, ingeval deze soms vóór haar mocht terugkeeren, liet zij een brief achter, die hem voorloopig geruststellen zou. Zij kwam nog te rechter tijd op de generale repetitie. Ileeds bij het binnentreden van den schouwburg was het haar of zij in een geheel andere wereld kwam. De halfdonkere gang, die naar het tooneel voerde, scheen zich te verbreeden, de oude decoratie-stukken, die zij voorbij moest, begonnen te leven. Het licht, de lucht, de vale stofnevel op het tooneel... dit alles bracht haar in een soort van verdooving. Toen volgde de voorstelling, die nog dien zelfden avond plaats vond. Een blik in de volle, hel verlichte zaal, op het meer dan talrijke publiek, verhief haar tot in de wolken, deed haar zich zelve overtreffen; Clarisse speelde beter dan ooit te voren. Zij speelde met onbeschrijfelijke geestdrift, verrukkelijk in n woord. Zij was de persoon, die zij voorstellen moest. Plotseling ontdekte zij in een der zijloges een doodsbleek, vertoornd gelaat. Het was dat van Frans. Maar het