N°. 901 DE AMSTERDAMMER 1894. WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Dit nummer bevat een bijvoegsel. Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTUS VAN MAÜRIK Jr. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam, Singel bij de Vijzelstraat, 542. Zondag 30 September Abonnement per 3 maanden Voor fndiëper jaar .... ?1.50, fr. p. post/" 1.65 mail,, 9Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0.12* Advertenliën van 1?5 regels /'l. 10, elke regel meer . . . 0.20 Reclames per regel 0.40 I N H O 17 Di VAN VERRE EN VAN NABIJ. SOCIALE AANGELEGENHEDEN: De groote magazijnen, door Socins. I. Uit Californië, door Pioneer. FEUILLETON: De kleine tamboers van het»Foreand-Aft," door Rudyard Kipling. III. TOONEEL EN MUZIEK: Uit het stof van het »0déon". Muziek in de hoofdstad, door Van Milligen. KUNST EN LETTEREN: Varia over kunst. Buitenlandsche Bibliographie, door K. A. H. en F. C. Jr. SCHAAKSPEL. VOOtl DAMES, door E-e. ALLERLEI. RECLAMES. UIT Dr. GANNEFS STU DEERKAMER. PEN- EN POTLOODKRASSEN. ADVERTENTIËN. Bijvoegsel: INGEZONDEN, door S. Muller Fz. Wandelingen in Venetiëdoor W. ADVER TENTIËN. HIIIIIIIIIIIIIIIIIlIlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIlIItlIItlMMIIll Een zucht van verlichting moet dezer dagen door geheel Rusland zijn gevaren, toen het bericht vernomen werd, dat Constantijn Petrowitch Pobedonoszeff, de machtige opperprocurator der Heilige orthodoxe Synode, in ongenade was gevallen. Voor niemand, die eenigszins op de hoogte van den toestand was, kon het een geheim zijn, dat Pobe donoszeff de feitelijke alleenheerscher was in het Russische rijk, en dat de reactionnaire politiek, die na den dood van Alexander II opnieuw werd ingevoerd, voornamelijk te danken was aan den man, wiens invloed op den czar schier ongeloofelijk was. Want hoewel de czar in naam de plaatsvervanger van den Almachtige is, en zijn woord wet is in zijn uitgestrekt gebied, gelijk aan zijn wil het leven van elk zijner onderdanen is onder worpen is de beheerscher aller Russen een werktuig van deenkeien, die zijn vertrouwen weten te winnen, en wier invloed hem elk besluit suggereert, dat zij gaarne zouden afgekondigd zien. Van deze vertrouwelingen was Pobedonoszeff de gevaarlijkste; niet omdat hij zoo listig en geslepen en laaghartig was, als deze raadgevers gewoonlijk zijn maar juist omdat hij ernstig, ijverig, onzelf zuchtig en nederig was en zich alleen liet leiden door hetgeen hij noodig achtte voor het heil en het welzijn van Rusland, zonder aanzien des persoons. Nu kan er echter over hetgeen voor het welzijn van een staat noodig is, groot verschil van gevoelen bestaan. Doch daaraan dacht Pobedonoszeff niet. Hij bemiiliiiiilliiiiiiiliiiii 3) DOOR RUDYARD KIPLING. »Zie zoo, nu ga ik afscheid nemen van mijn meisje," zei Lew, om zijne pedanterie de kroon op te zetten. »Laat geen van jullie het wagen mijn plunje aan te raken, want ik moet al gauw actief optreden, ik heb een speciale uitnoodiging gekregen van de »ouwe." Meteen drentelde hij de kazerne uit. Onder de boomen achter »'t Getrouwde kwartier," floot hij even. Het duurde niet lang of Gris verscheen, en nadat de voorloopige kussen gegeven en ontvangen waren, kwam Lew met het groote feit voor den dag. »Ik moet met 't Regiment uitrukken, naar 't Hoofdleger," zei hij dapper. Piggy, Piggy, nu jok je toch," zei Gris, maar haar hartje klopte van onrust, want Lew jokte nooit. »Neen, Gris, ik jok niet," zei Lew, den arm om haar heen slaande. »'t Is wezenlijk waar. Als het Regiment weg marcheert zie je mij er ook bij, dapper en wel. Geef me daar nog een zoen op, Gris." «Blijf maar in het Depot, waar je hoort dan kun je er net zooveel krijgen als j als je wilt," snikte Gris, hem haar lipjes toe- ! stekend. | »Ja, 't is hard, Gris. Ik stem je toe, het j | minde zijn land en wilde het groot en machtig i zien doch hij hield er van, zooals de ! Spaansche inquisitie van de ketters hield. Boven het politieke en sociale geluk van Rusland ging voor hem het religieuse geluk. In zijn ideaal-czarenrijk kon alleen het orthodoxe geloof plaats vinden, het geloof, dat in den czar den summus cpiscopus, den ver tegenwoordiger Gods op aarde ziet en dat dientengevolge op elk gebied aan dien gods gezant het hoogste gezag toekent. Om tot .dit ideaal te komen had Pobedonoszeff menig onweerlegbaar feit moeten ontkennen, menige eenvoudige en sluitende redeneering moeten ontzenuwen; en dit alles had zijn karakter vervormd tot dat van een poliliek-religieusen dweeper, die alle middelen geoorloofd acht, wanneer zij leiden tot het eens voor oogen geplaatste doel. Czar Alexander II, wiens groote hoedanig heden en liberale gevoelens hem onvatbaar maakten voor den invloed van den procu rator der Heilige Synode, hield niet van Pobedonoszeff. En onder de regeering van den »Grooten Lijder" was de rol van Con stantijn Petrowitch dan ook zeer onbeduidend. Dit veranderde echter dadelijk na het aan vaarden van het bewind door Alexander III, wien Pobedonoszeff had onderwezen in het russische staatsrecht en had ingewijd in de geheimen der bureaucratie en wiens ont vankelijk gemoed reeds toen geheel onder den invloed van de theorieën zijns leermees ters was geraakt. Sedert Mei 1882, toen graaf Tolstoi Loris Melikoff was opgevolgd als minister van binnenlandsche zaken, stond niets meer de almacht van den opper-procurator in den weg. Zijn werk was het ver volgen der katholieken en der geünieerden; de onderdrukking der Polen in Klein-Rusland en Lithauen ; het opheffen der vrijheden die Alexander II had geschonken aan Finland en de Baltische provinciën ; het verbod aan protestanten en katholieken om kerken te bouwen; de uitdrijving der joden; en tal van andere maatregelen, die de ontevreden heid in Rusland deden toenemen, en veel bijdroegen tot uitbreiding der nihilistische theorieën. Elke maatregel, sedert Alexander's troonsbestijging genomen, die den stempel draagt van onverdraagzaamheid en rassen haat, is voortgekomen uit het brein van Pobedonoszeff, wiens kortzichtigheid, met de b este bedoelingen, er veel toe heeft bijgedragen om de regeering van den czar te ondermijnen. Vooral was Pobedonoszeff gekant tegen alles wat Duitsch was. De Duitsche elemen ten hebben vroeger in Rusland een grooten, somtijds zelfs een alles beheerschenden invloed liiMiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiii is hard. Maar wat moet een mandoen? Als ik in het Depot bleef zou je rne in het ge heel niet tellen." «Misschien niet, maar dan had ik je bij me, Piggy. En niets in de wereld telt bij mrj zooveel als een zoen van jou." »En al de zoenen in de wereld tellen niet zooveel als een medaille op je borst." »Kom, jij krijgt geen medaille." »Ja zeker, of ik! Ik en Jakin zijn de eenige leerling-tam boers die meegaan. De anderen zijn allemaal volwassen; natuurlijk krijgen wij een medaille zoo goed als zij." «Hadden ze maar een van de andere jon gens gekozen, Piggy! Ik wed dat ze je doodschieten je bent zoo'n waaghals. Toe Pigsry. blijf maar bij mij, hier, in 't depot; ik zal altijd veel van je houden.'' »Zal je dat dan nou niet, Gris ? En je hebt het me beloofd?" »Nu ja, dat zal ik ook wel, maar 't zou veel prettiger wezen. Wacht tot je een beetje grooter bent, Piggy. Je bent pas even groot als ik." »Ik ben nu al twee jaar in het leger en ben niet van plan de kans te laten voor bijgaan om actief te worden; probeer nu niet langer er mij toe over te halen. Ik kom stellig terug, Gris, en zoodra ik een man ben zal ik je trouwen zoodra ik lancier ben." »Beloof je 't, Piggy?" Lew stelde zich de toekomst voor even zooals Jakin hem die kort te voren geschil derd had, maar het mondje van Gris was zeer dicht bij het zijne. »Ik beloof het, zoo waarlijk helpe mij God!" zeide hij. Gris sloeg de armpjes om zijn hals. uitgeoefend. De Duitsche wijsbegeerte van Hegel, Feuerbach en Max Stirner was een tijdlang modeartikel onder de Russische studeerende jongelingschap en gaf het eerst aanleiding tot het vormen van revolutionnaire vereenigingen. Later brachten de halfbegrepen leerstellingen van Schopenhauer en van Büchner de gemoederen nog meer aan 't gisten; en de vrijheidsidealen die daarvan het gevolg waren, deden onder den invloed van de autocratische heerschappij en het streng-volgehouden kasten-stelsel (de Tchiri), de U>nst2trz-ïdeeön der Nihilisten ontstaan. Vonden de Duitsche invloeden en de Duitsche meeningen een bestrjjder in den bekenden journalist Katkoff?in Pobedonos zeff vonden zij een hardnekkigen, rusteloozen vervolger. En zooals de Frankf. Ztg. in November 1887 reeds duidelijk te kennen gaf, was het de invloed van deze beide mannen, die den czar deed overhellen naar een toenadering tot Frankrijk, alleen uit haat tegen Duitschland. Het Frankforter blad schreef destijds: »De politiek van Katkoff (het voorbereiden eener alliantie met Frankrijk) komt geheel overeen met de zienswijze van den tegenwoordigen czar. En het zal ook in het vervolg niet ontbreken aan vertegenwoordigers van de staatkunde, die Katkoff zoo krachtig heeft aanbevolen, en welker toepassing Rusland vroeger of later tot gevaarlijke avonturen moet brengen. Katkoff is heengegaan, maar I'obedonoszeff is gebleven." Wat de Fnuik f. '/J<j. toen voorspelde, is maar al te waar ge bleken. Onder den invloed van den opperprocurator der Heilige Synode heeft de czar een vmtmle" met Frankrijk nagejaagd, die hem weldra tegen de borst moest stooten. De walgelijk vleiende wijze, waarop de Fransche natie die toenadering van den Russischen autocraat toejuichte; de onstandvastigheid van iedere fransche regeering ; de moord op president Carnot, het waren voor Alexander III zoovele oorzaken om over zijn stap berouw te hebben. Hij toonde dit reeds door zijn bereidwilligheid om met Duitschland een handelstractaat aan te gaan, en door een meer vriendschappelijke houding tegenover den Duitschen keizer. En zijn teleurstelling zal er zeker veel toe hebben bijgedragen, om hem lichter te doen overgaan tot het verbreken der ketenen, waarinPobedonoszeff hem gekluisterd had. Reeds lang was het te voorzien geweest, dat het eenmaal zoover zou moeten komen. In 1.S91 verscheen een werk van den Duitschen geschiedschrijver FI. von Samson Himmelstjerna: lt.itxslunt.1 untcr Ali'j'i'tiulcr 111, »Ik zal je niet meer tegenhouden, Piggy. Ga maar, en keer terug met een medaille; ik zal een nieuw naaizakje voor je maken, zoo mooi als ik kan," fluisterde zij. »Doe er wat haar van je bij, Gris, zoo lang als ik leef zal ik het bij mij dragen.'' Toen begon ('ris nogmaals te schreien en het onderhoud was geëindigd. De stemming onder de leerling-tamboers werd steeds meer gespannen en het leven van Jakin en Lew was alles behalve ple zierig. Niet alleen hadden zij twee jaar vóór den gewonen veertien jaar dienst mo gen nemen, maar, misschien ter eere van hun zeer jeugdigen leeftijd, mochten zij mee naar het hoofdleger, wat, zoo lang n jon gen heugde, nog nooit was voorgekomen. De muziek die met het regiment mee uitrukte, was tot de gewone 20 man gebracht. Jakin en Lew werden er bij ingedeeld als tamboertitulair; ze waren veel liever als hoornblazer bij de compagnie geplaatst, maar van kiezen was geen sprake. »Xu, 't komt er niet veel op aan," zei Jakin, nadat ze door den officier van ge zondheid gekeurd waren. »Wees dankbaar dat we rneêmogen. De dokter zei: nu we hebben kunnen verdragen wat de zoon van den cantine-serzant ons gegeven heeft, zouden we wel overal tegen kunnen." »Dat zullen we/' zei Lew, die een verlief den blik sloeg op het vuile, slordige taschje dat ('ris hem gegeven had, met een bijna onleesbare L. van haar eigen haar op de buitenzijde. »Ik kon 't niet beter krijgen," snikte zij. »Ik wou niet aan moeder of aan den scrzantkleermaker vragen rnjj te helpen. Draag het altijd bij je, Piggy, en vergeet niet dat waarin deze uitspraak over Pobedonoszeff voorkomt: »Hij is meer een theoretiseerend geleerde dan een staatsman; en zelden heeft een staatsman, in zulk een hooge, invloed rijke positie geplaatst, zooveel kortzichtigheid getoond als deze man, wiens geheele systeem alleen voor het oogenblik schijnt bestemd te zijn en daarom juist te eer zal blootstaan aan het gevaar, ineen te storten." En Kennan zegt in zijn werk: Siberia and the Exile System: »Ik betreur het, dat de kortzichtig heid en de vcrvolgings-politiek van Pobe donoszeff de regeering van den czar in discrediet brengen, en Alexander III beletten de edele hoedanigheden te toonen, die hij bezit." De persoonlijke eigenschappen en de groote kennis van Pobedonoszeff, die den czar tot dusver steeds vertrouwen deden stellen in de raadgevingen van den opper-procurator, hebben Alexander III langen tijd verblind en hem de ooren doen sluiten voor de waar schuwingen, die hem wel eens gedaan zullen zijn. Doch eindelijk is het aan een der uit stekende Russen uit de omgeving van den czar gelukt, dezen te overtuigen van den noodlottigen invloed van Pobedonoszeff, en de onweerlegbare bewijzen aan te brengen van de intrigues door den opperprocurator der Heilige Synode gesmeed. De minister van het keizerlijk huis, generaal Woronzoff Daschkoff, heeft daarmede het geheele Rus sische rijk aan zich verplicht. Sociale, De groote Magazijnen. J) I Tot de merkwaardige verschijnselen onzer eeuw mag zeker wel gerekend worden de enorme omvang von sommige nieuwe onder nemingen met de daaruit volgende uitstooting van talrijke tusschenpersonen en den onder gang van tal van kleinere winkels en be drijven. tn vroegere tijden voorzag het gezin zich nog door eigen arbeid van menig artikel, had bovendien een ieder zich naar de regelen der gihlen streng te houden binnen de perken van zijn vak of bedrijf' en bestonden ook de 1) De gegevens voor dit artikel zijn ont leend aan een hoogst belangrijk op>tel Le Méeanisme de la Vie Moderne door den V te G. d'Avenel in de Revue des deux Mondes van lï> Juli j l ik veel van je houd." Zij marcheerden naar het station, negen honderd zestig man sterk ; heel het cantonnement liep uit om hen te zien vertrekken. De leerling-tamboers knarsten op de tanden van ergernis toen Jakin en Lew met de muziek voorop liepen; de getrouwde vrouwen stonden te schreien op het perron en het regiment schreeuwde zich schor van enthousiasme. »Ze zien er goed uit," z 4 de kolonel tot den overste toen zij de eerste vier cornpagniën in den trein zagen stappen. «Zullen voor geen kleintje vervaard zijn," zei de overste vol vuur. »Maar me dunkt ze zijn wel wat te jong en te teer voor 't geen hun te wachten staat, 't Is bitter koud in 't hoofdleger." »0ch, ze zijn op 't oogenblik door en door gezond," zei de kolonel. »Er zullen wel zieken komen, maar dat moeten we afwachten." /ij gingen dus het noorden in, steeds noordelijker, voorbij gansche kudden kumeeJen en legioenen beladen muilezels; met iederen dag werd de nasleep grooter, tot de trein met een heesch gefluit plotseling stil stond bij eene hopelooze opstopping, waar, op zes tijdelijk aangelegde sporen, zes treinen van veertig wagens stonden, waar stoomfluiten gilden, waar den beambten het zweet langs hot gezicht gudste, en commissariaat oflicieren van het aanbreken van den dag tot laat in den nacht stonden te vloeken en te schelden, te midden van het door den wind verspreide kaf uit het stroo voor de paarden en het loeien van honderden ossen. »Maak maar voort er wordt in het hoofdleger hard naar jullie verlangd," was de boodschap die het l-'orc aiul A p begroette, en hetzelfde zeiden de gewonden in de am