DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 902 U ziek. Muzikale Kritieken. Handboek dtr Harmonieleer van dr. Hugo Riemann, voor 4e Tjeide Nederlanden bewerkt d»or Emdl Ergo. Hoewel de naam van den wetenschappelijker! en artistieken denker dr. Riemann voor ons reeds lang niet meer vreemd is, vooral door zijn grondig phra«eeriBgs-stefeel, waardoor hij een gewichtigen dienst aan de muzikale kunst heeft bewezen, kent men. zijn leerboek der Harmonie meestal slecirts bij naam. Het is natauriijk niet o» met andere woorden te zeggen wat Richter, Jadassohn e. a. reeds zeer uitvoerig hebben -betoogd in hunne leerboeken voor harmonie, contrapunt en fuga, dat Riemann zjjn boek schreef, doch om eene groote hervorming te weeg te brengen. Wanneer Riemann de pen opneemt is het gewoonïyk om een of ander onderdeel onzer kunst op nieuwe of andere paden te brengen en 200 is ?bet ook kier. Het is echter niet om een« gebeele om-wenteling in de harmonie te breagen doch alleen om een meer natuurlijke en z. i. logischer leergang te geven. »Neu" zegt Riemann ? »ist an meinen theoretischen Arbeïten berhaupt nur die Methode und die Terminologie. Es ware ein seltsames Begin nen, etwa lehren zn wollen, wie man andere Musik machen köime als die bisher geschriebene. Eine verasnftige Kunstlehre kann nur anstreben, die beqvemste und nutzbringendste Form der Mittheilang dessen zu finden, was technisches Gemeingut der Künstler ist, das Verstandniss der Faktur der Meisterwerke zu erschliessen, den Prozess der Assimilation der Aufnahme des von andern Geleisteten in das eigene Vorstellungsvermögan zu erleichteren, berhaupt die Phantasie zu nben nnd vor Einseitigkeit zu bewahren. Darnm stosse man sich nicht an die in allen madnen Schriften fettgehaltene neue Bezifferung, weil sie neu ist, sondern prilfe, ob sie mehr leistet als die Generalbassbezifferung, von der sich ihre Erfinder wahrlich nicht traumen liessen, das man sie einst für etwas theoretische» halten würde. (Zeer juist!) Meine Bezitïerung sieht ihr nur Susserlich ahnlich weil sie ebenfalls Intervalle durch Zahlen bezeichnet; ihr Zweck ist, die Harmoniebedeuting der Akkorde scharf aus zu drücken, theoretische Formelu zu ergeben, nicht aber nur wie die Generalbass ein blosses Konglomerat von Tonen ohne Erkliirung ihres Sinnes auzuzeigen. Mit der Generalbassbezifferung musste ich selbstverstandlich die von ihr abgeleitete Terminologie fallen lassen. Was von ihr in meine Terminologie bergegangen ist, passt z« «einer Bezifferung, ist als von ihr abgeleitet anzuoehen. Dass ich km-ze, den Kern der Sache bezeichnende Namen für Vieles aufgeatellt habe, was man früher berhaupt nur dureh umstandliche Umschreibung ausdrücken konnte, wird man mir wohl nicht zuin Verwurf machen." Het is niet mogelijk in een korte bespreking een indruk te geven van hetgeen Riemann wil, ik hefe daarom deze volzinnen die zooveel en zoo juist uitdrukken, overgenomen. Daaruit zal men tevens een denkbeeld krijgen van Riemann's bedoeling. Velen zijn van Riemann afgeschrikt door zijn uitvoerig werk Dynamik und Agogik en daardoor leeren zij te weinig de voordeelen kennen van zijne vindingen. Het is waar : iemand met veel smaak zal van Mtf tojj de zoogenaamde gesoigaeerde uitgaven HHHuminiiiimiiiiiimmiiimmiiMuiiiiiiiiiiiimuiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHi die gewoon waren op hun bed te sterven aan uittering en gebrek aan versche lucht, en de goede verzorging in de kazerne had hen niet minder beangst gemaakt voor den dood. Zeer vroeg in den morgen werd réveille geblazen. Het Fore and Aft, vol onverstan dige geestdrift, rukte uit zonder te wachten op een kop koffie en een beschuit, en werd beloond met in de koude onder de wapenen te worden gehouden, terwijl de andere regi menten zich op hun gemak voorbereidden voor het gevecht. De geheele wereld weet dat het niet geraden is een Hooglander van zijn ontbijt te berooven. Het is veel erger hem tot haast aan te zetten, waar hij zelf niet overtuigd is dat de zaak haast heeft. Het Fore and Aft wachtte, op huil karbijnen geleund, luisterend naar het vragen om een ontbijt van hun ledige maag. De kolonel deed zijn best de fout te herstellen zoodra hij inzag dat het gevecht nog niet beginnen zou, en wist het zoo ver te brengen dat de koffie juist klaar was toen... de sol daten opmarcheerden, voorafgegaan door de muziek. Zelfs toen had men zich in den tijd vergist en het Fore and Aft kwam tien minuten te vroeg het dal binnen. Hun muziek zwenkte rechts af en bleef achter een rots staan te spelen terwijl het regiment voorbij marcheerde. Het was geen bemoedigend gezicht dat zich nu vertoonde voor de nieuwelingen, want l-et benedengedeelte van de vallei bleek be zet door een leger in optima forma, dat Martini-Henry kogels vuurde, welke den grond 0'iwoeMen honderd meters voor de richtingscompanie. Dat terrein moest het regiment over, en het opende het bal met een diepe buiging voor de fluitende kogels. Daar ze nauwelijks konden denken en handelen, vuurden zij eenvoudig door het vaa de klagsische klaviermuziek niet alle ver keerd geplaatste verbindingsteekens blindelings volgen, doch men voelt dat voor het onderwijs het van het grootste belang is dat de leerling, ook wat plirasewing betreft, vasten grond onder de voeten leert voelen en door verdeeling van een thema in perioden en maatmotieven leere onderscheiden wsar hij (in figuurlyken zin ge sproken) moet ademhalen, met andere woorden dat hij de muzikale volzinnen met komma's, küimapunten en punten leere voorzien. Ik ken onderwijzers die verschillende leer boeken der Harmonie bij verschillende leerlingen gebruiken. Voor dit standpunt is wel iets te zeggen. Vele wegen toch Leiden tot hetzelfde doel Boven dien is de leeraar nog meer dan het leerboek; want hij eerst kan leven geven aan het doode materiaal en hij moet beoordeelen wat voor ieder leerling het best past. Heeft de leerling de school doorloopen, dan kan men zeggen: Nu begint zijn eigenlijke stu dietijd eerst, want nu komt het niet alleen op werken doch ook op verwerken aan. Het is dan ook niet zoo zesr om over Riemann's boek dan wel om over de bewerking ran Emil Ergo te spreken, dat ik deze regelen schrijf. Dikwijls woidt mij gevraagd: Wi3 is Emil Ergo? en dan antwoord ik altijd »Emil Ergo" muziekonderwijzer te Antwerpen is een voor treffelijk en wetenschappelijk ontwikkeld kunste naar aan wien wij de verplichting hebben dat hij, reeds voor eenige jaren toen men hier van Riermmn's theorien nagenoeg niets afwist, door beknopte en bevattelijke artikels in Nederlandsche bladen de aandacht en de belangstelling heeft opgewekt voor deze gewichtige vindingen. Het boek waarvan hier sprake is, omvat eene bewerking van het eerste deel van Riemann's Handboek: Der Satz konsonanter Akkorde> Het tweede deel: Dissonanzlehre zal de schrijver wellicht ook spoedig bewerken. Dan zal er tevens aanleiding zijn meer in bijzonderheden over een en ander te treden. M. i. terecht zegt Ergo: »Ik geloof met veel waarschijnlijkheid te mogen beweren, dat wel nergens zoo oppervlakkig wordt gestudeerd als bij zeer veel leerlingen in de harmonieleer. Ik heb er indertijd veel gekend (en ken er ook nu nog) die deze wetenschap beoefenden zonder ook maar eens in een boe-k te zien dat hun als Grammatica, als muzikale spraakleer had moeten dienst doen; zg hadden en kenden niets dan hun thema boekje met uit te werken generalbas-oefeningen, voor de rest bleven ze steeds op professor leunen. De studie van de harmonieleer (met contrapunt en fuga) behoort op muzikaal gebied tot de hoogste studies der kunst, en vergelijkenderwijs gespro ken, kan men zeggen dat dit niet universitaire studiën eenigzins gelijk staat. Welk ernstig student zal nu zoo iets beginnen zonder ook maar even behoefte of aandrang te voelen tot ietwat eigen onderzoek op dit terrein, oni zijn gezichtskring wat uit te breiden en iets verder door te dringen in die geheimzinnige »kunst der, nacht. (Nietzschke)." Tot zoover Ergo. -j. Het is waar, er is veel machinaal» ui het onderwijs in de harmonieleer en men, i-hebbe slechts de proef te nemen of de muzikale leer ling onder leiding is geweest die hem geleerd heeft te denken of niet. Meermalen hebben leerlingen tot mij gezegd die reeds eenigen tijd elders geleerd hadden doch voor wie ik het wenschelijk vond nog eens alles door te loopen : Vroeger vond ik die studie af schuwelijk, doch nu vind ik het heerlijk. Bewijst dit gezegde niet dat zonder het minste oordeel of takt is te werk gegaan. Het is geen bijzonder compliment voor een leeraar wanneer zijne leerlingen door begrijpen er ook genot in | vinden, doch het staat met eene veroordeelivy gelijk wanneer het tegendeel het geval is. Daarom releveer ik dit. Ik kom tot de slotsom: Men neme kennis van IHIinHIIIIIIHIIIlllllllHllinillHIIIIHIIIIIIIllllllNIlllllinmilUmilllllMHIltllll geweer tegen den schouder te zetten en den haan over te trekken. De kogels werden misschien opgemerkt door een paar schild wachten op de hoogten, maar zooveel is ze ker: ze maakten in het minst geen indruk op den vijand tegenover hen, terwijl het ge raas der schoten alle commando's, welke op dat oogenblik misschien gegeven waren, on hoorbaar maakten. »Groote Goden!" riep de generaal van zijn verheven plaats. »Dat regiment bederft me alles. Stuur gauw de anderen, en laat met de stukken werken!" Maar de stukken waren, toen zij de hoogte beklommen, gestruikeld over een wespennest: een klein leemen fort, dat zij op een afstand van acht honderd meter met bommen be stormden, tot groot ongerief van wie het bezet hielden, die niet aan zulke duivelsche schietmiddelen gewoon waren. Het Fore and Aft bleef voortmarcheeren, maar met ingehouden pas. Waar bleven de andere regimenten, en waarom gebruikten die zwartjes ^lartmia'ïInstinctmatig deden ze wat ze zelf het best oordeelden, legden zich voorover op den grond eu vuurden, marcheerden eenige passen en gingen wederom liggen, volgens de voorschriften. Eenmaal zoo ver gekomen, voelde iedere soldaat zich aan zich zelf overgelaten, en zocht hij voor de gezelligheid een kameraad op. Dan deed het schieten van zijn buurman ook hem zoo snel vuren als hij kon we derom om den troost dien hij er in vond iets te hooren. De gevolgen bleven niet lang uit. Vijf salvoos hulden de gelederen in een dichten, ondoordringbare!! rook. De compagnie-kommandants deden al hun best te zien wat er gebeurd was; de meest geagiieerden trachtten met hun helm den rook te ver spreiden. »Hou links an!" schreeuwde de kapitein Riemann's denkbeelden en Ergo's toelichtingen ea overw«ge ze. Hij zegt zelf in de voorrede van de eerste mitga^e: »Men zie in deze voorstellen niets aad-ers dan eene proef, zooals er het streven in den jongsten tijd in aanmerking genomen nog wel meer zuilen worden gemaakt, tot eindelijk het rechte komt en de algemeene goedkeuring weg draagt. Met de hand op het hart kan ik verzekeren dat dit nieuwe voorstel niet is ontsproten uit een zucht om nieuw te schijnen; veel meer is het 't gevolg van een voortdurend streven om theorie en practijk in overeenstemming te behou den en alles er bij te halen wat den harmonie leerling het snelst over den bouw der muziek werken opheldering kan geven.'' Dat is het ware, bescheiden standpunt van een groot denker. Doch aan dit boek heeft de heer Ergo zulk een groot aandeel dat ik (hoewel geen analyse doch slechts eene aankondiging beoogende), hier nog een oogenblik bij stil moet staan. Behalve een groot aantal verklarende noten, bevat dit boek eene uitvoerige inleiding van den bewerker die in de hoogste mate de aandacht en eene nauwkeurige studie verdient. In die inleiding wordt het harmonisch samen gaan van Harmonie en Rhythmiek zeer uitvoerig behandeld en wordt de lezer voorbereid tot het begrip waarom Riemann zijne hervormingen noodig achtte. Het is vooral in die inleiding dat de grondige wetenschappelijke kennis van den heer Ergo uit komt, en tevens verhoogt het de waarde van het boek niet weinig, dat hy Riemann's harmo nieleer behandelende, in het boek zelf allerlei uit andere werken van dien schrijver heeft bijge voegd, o a. betreffende toonladders, de napolitaansche Sext, enz., enz. Een zeer interessante bewerking van een interessant boek kondig ik dus hier aan. V.-\X MlLLLGEX. Liefde op de planken. In Noorwegen spelen dames uit den deftigen stand voor een heusch salaris tooneel. Hugues Leroux ontmoette er tot zijn verwondering een vrouw van een advocaat, die haar beroep van actrice bij haar huwelijk niet had vaarwel gezegd, maar optrad in stukken van Bjornson; te Kopen hagen hoorde hij van een vrouw van een hoofd officier, aan wie de dames van de militaire attachés bezoeken moeten brengen, die eerste balletdanseres was geweest in den schouwburg. Jonge meisjes zingen om haar brood te verdienen in café-chantants, en worden er niet minder om aangezien. De Noor is overtuigd, dat het vertoon van verliefdheid en liefde op do planken een meisje niet slecht zal maken, en laat dan ook de actrices die in den nacht naar huis gaan ongemoeid langs de straat loopen zoolang zij zelf niet aanleiding geven tot het tegendeel. Hoe het in Frankrijk gesteld is met de ver houding tusschen plankenliefde en werkelijke sympathie, toont het voorbeeld van de operettenprimadonna, die ging trouwen, en oranjebloesem in heur haar vlocht, wat zij voor haar eer en ge weten dan ook mocht doen. Maar de heldentenor moest van die odeur virginale niet veel hebben, en om zich te wreken, at hij een behoorlijke portie knoflook. Het publiek nu hoorde tusschen de verliefde gezegden, door gebaren van hevigen hartstocht onderstreept, onophoudelijk de volgende liefelijkheden been : >,Ik zal flauw vallen!'' «Gij bezorgt mij migraine !" »Gij vergiftigt mij !;' >Gij vermoordt mij !" Dus. Xcderlandsche jonge dames van talent!.... tot hij heesch werd. »'t Geeft allemaal niets. Houd op met schieten, laat de rook op trekken." Drie-, viermaal gilden de horens het com mando uit, en toen er aan gehoorzaamd was keek het Forr nnd Aft rond, denkende den i vijand in massa op den grond te zien. Een j licht windje dreef den kruitdamp weg en vertoonde den vijand nog altijd in positie, ongedeerd. Een kwart ton ammunitie was, gelijk de omgewoelde aarde bewees, eenige i ? i-i meters voor hen uit in den grond gedrongen. Dit werkte niet demoraliseerend op den vijand. Zij wachtten tot het rumoer wegstierf en bleven rustig vuren in het dichtst van den rook. Een private van het Fore and Aft zwaaide gillend van pijn, met de armen in de lucht, een tweede lag in zijn doodstrijd te schoppen op den grond, een derde had een kogel in den buik gekregen en smeekte de kameraden een eind te maken aan zijn lijden. Dat alles zag men om zich heen ge beuren; het was niet opwekkend, niet be moedigend. De rook trok eindelijk op, slechts een dunnen nevel achterlatend. Toen begon de vijand luider te krijschcn en een zwarte menigte maakte zich los van de grooto donkere massa en stoof met on heilspellende vaart over den grond. Ze bestond uit ongeveer drie honderd man, die zouden schreeuwen en vuren en slaan als de aanval van hun vijftig kameraden, die besloten hadden te sterven, gelukte. De vijftig waren Ghazis, half krankzinnig van den drank en geheel krankzinnig van godsdienstige dweep zucht. Zoodra zij aanrukten, verstomde het Britsehe vuur en in de stilte die volgde, klonk het kommando de gelederen te sluiten en met de bajonet er op in te gaan. Iedereen die verstand van oorlogvoeren heeft, had dadelijk kunnen zeggen dat de eeiiigc manier om een aanval van Ghazis Een souffleur-zanger. In het theater te Spoletto speelde men den Trovatore toen de zanger, die op het tooneel was en «n dien avond debuteerde, door vrees verlamd zgn geheugen een oogenblik verloor en hulpeloos op het tooneel bleef staan. Plotseling kwam een stem uit de diepte die de aria zonder fout ten einde zong, tot groote voldoening van het publiek, dat luide toejuichingen liet weerklinken. Die stem kwam uit het souffleurshok waarvan d-e bewoner reeds lang ernaar snak kende zijne mooie stem te doen hooren, van die gelegenheid gebruik maakte. Het moet bepaald waar zijn, want wij hebben het in een krant gelezen! Anton Bruchner. Toen deze componist, door enkele zijner symphoniën ook bij ons bekend geworden, eens te Londen vertoefde, waar hij eenige recitals op de orgels in Albert Hall en Cristal-Palace gaf, gebeurde het eens, dat hij in laatst genoemd gebouw zich zoo door zijn vuur liet medesiepen dat de orgeltrappers geen wind genoeg konden aanbrengen om dit groote spel, voortdurend met volle werk gebruikt, te vullen. Eindelijk geheel buiten adem moesten zij het opgeven en midden in een frase hield het orgel op. Men verhaalt deze anecdote bij gelegenheid van den TOsten verjaardag die de componist dezer dagen te Weenen vierde. Victor Koning. Victor Koning is nog een van die mannen in onze eeuw, die buiten allen handel om zich van een jongen op klompen hoeft omhooggewerkt tot op de hoogste sport van zijn vak. Han digheid en veine, ziedaar de geschiedenis van zijn leven. Hij was geboren in '4'2 in een of andere achterbuurt, klampte zich aan de journa listiek vast, en werkte zich daaraan omhoog. Tien jaar lang schreef hij de schouwburgberichten in Figaro, en kronieken in Figaro-Programme, Ie Nain Jaune en Paris Journal. De schouwburg was het terrein van zijn leven. Hij schreef niet alleen met verschillende medewerkers den tekst voor een tiental comódies,vaudevilles en revue's, zoo met Clairville en Siraudin la Vitte de Madame Anqot, maar hij vervaardigde ook een groot drama : Ca'naüle et Cie., dat in de porte-Saint-Martin een geweldige kas maakte. liekend echter is deze veinard eerst geworden als schouwburg-directeur. Nauwlijks vijf-entwintig jaar oud, onder de laatste jaren van het keizerrijk, bestuurde hij de Gaité, waar hij regis seur tevens was. Hij verhuisde in '75 naar hot llenaissance-theater en maakte daar met La Petite. Maricc, la Marjolaine, Criroflé-Girofl''', Ie Petit Duc, Kosiki, la Jolie Personne goede zaken. Verhuisd naar Ie Gymnase was Ohnet wel zoo vriendelijk met Le Maitre de forges en Serye Panine, O. Feuillet met Un Roman Pansie», Claretie met Monsieur Ie Minigtre en Le Prince Zilah, Daudet met Sapho en Crémieux en Deconr celle met VAUtéConttantin zijn zakken te spek ken. Hij werd njk, en trouwde in '84 niet Jane llading, de beroemde tooneelspeelster. Maar toen was de veine ook uit, en met haar verdween Koning. Xa vier jaar maakte een echtscheiding hem los van zijn vrouw, de laatste jaren van zijn directie van het Gymnase sloegen een gat in zijn fortuin, een paar jaar besturens van de G'omédie franraise voltooiden de debacle. Hij trouwde nog eens, met Kaphaële Sizos, en scheen aan het Gymnase nog weder zijn oud'1. geluk te zullen beleven, maar het was niet anders dan het laatste vleugje, vóór het succes hem ge heel ging verlaten. Arm en krankzinnig stieit' hij in het gesticht. te wederstaan is ze uit de verte een salvo te geven. Want een man die sterven wil, die het verlangt, die er den hemel médenkt te verdienen, zal, iii negen gevallen van de tien, overwinnen als hij eeii man ontmoet die aan zijn leven hecht en het verdedigen wil. Waar zij zich hadden moeten aansluiten en vooruitgaan, verspreidden zij zich en waar ze zich hadden moeten verspreiden, sloten /.ij zich aan. Een man die, half' wakker, zonder eten er op uit moet iraan, voelt zich alles behalve normaal. En dit wordt er niet beter op als hij het wit van de oogen van drie honderd zes-voet-lange kerels op zich gericht ziet, wier baard met schuim bedekt is, wier mond de afschuwelijkste geluiden uitbraakt, in wier opgeheven handen drie voet lange messen flikkeren. Het Fore. nnd Aft hoorde de horens van de Gurkhas dat regiment met versnelden pas in het vuur brengen, terwijl de Hooglaiulsche pijpers van de linkerzijde kwamen. Zij tracht ten te blijven waar zij waren, hoewel de bajonetten de geheele linie langs naar omlaag gingen als de riemen van een boot. Toen voelden zij, lichaam aan lichaam, de verba zende fysieke kracht van hun vijanden; de aanval eindigde in een langen kreet vati smart en de messen vielen neer te midden van tooneelen die niet te beschrijven zijn. De manschappen werden handgemeen en sloegen blindelings in liet rond, dikwijls hun eigen krijgsmakkers rakend. De voorste ge lederen verdwenen als papier in den wind en de vijftig Ghazis rukten voort en zij die achter hen kwamen, nu dronken door het succes, vochten even als deze, gelijk waan zinnigen. (Wordt vervolgd).