No. 917 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. deelhouders een minimum-dividend van vier percent gewaarborgd. Aan het hoofd der nieuwe vennootschap trad de heer C. H. S t r u m p h l e r, tot dat tijdstip mede-directeur van de Machinefa briek der heeren Gebrs. S t o r k en Co. te Hengeloo, als directeur op. Als commissa rissen fungeeren thans de heeren L. S e rr u r i e[r, mr. N. J. den T e x, C. F. S tor k, W. J. Geertsema en J. T. C rem e r en als gedelegeerden van de H. IJ. 8. M. en der S. S. E. respectievelijk de heeren J. A. Roessingh van I ter so n en H. J. N i vel. Den 1ste Juni 1891 aanvaardde de nieuwe vennoot schap, tot vreugde van geheel Amsterdam en niet het minst van de bewoners der eilanden, haar werkkring. Met genoegen kunnen wij constateeren, dat het aanvankelijk de nieuwe onderne ming goed gaat en dat over haar eerste twee boekjaren een dividend van vier per cent 'sjaars kon worden uitgekeerd. Bij den overgang van het bedrijf heeft daarin een verandering plaats gehad. Men liet het bouwen van schepen varen om zich in de plaats daarvan op het vervaardigen van rollend spoorwegmatereel toe te leggen. Bedriegen wij ona niet, dan heeft men zich tot heden over deze verandering niet te be klagen. Dit is zeker de afdeeling »Wagenmakerij" kan zich in ruimte van werk ver heugen. * De grootsche inrichting aan de Oosterburgergracht beslaat een oppervlakte van ongehet middengedeelte in hoofdzaak aangewezen is voor het opstellen der machines, De drijf kracht wordt ontleend aan een n-cilindercondensatiemachine van ongeveer 80 P.K. Uit de stelplaats komende, vindt men rechts daarvan, op enkele schreden afstands, de gieterij, ingericht om zoowel ijzer als koper te gieten. Voor de ijzergieterij zijn vier koe pelovens aanwezig, tevens een vlamoven tot het smelten van metaal. Ten Noorden van de gieterij staat de koper slagerij met draaierij en bankwerkerij. De drijfkracht voor deze werkplaats wordt ver schaft door twee compound-machines met condensatie, elk van 45 indicateur P.K., waarvan een de dynamo drijft voor de electrische verlichting der machinefabriek. De modelzolder bevindt zich links boven de magazijnen. Een brug, liggende over een sloot, welke de Wittenburgervaart met de Marine-Hout haven verbindt, voert naar het terrein der tweede afdeeling. Het eerst komt men in het gebouw der wagenmakerij, waarin gelijktijdig 75 spoorwegwaggons kunnen worden opgesteld en waarin men tal van werktuigen ten dienste van dit bedrijf vindt. Westwaarts van dit gebouw en onmiddelijk daarnaast ontmoet men de smelterij en ketelmakerij. De zwaarste stoomketels worden hier ver vaardigd. Op het oogenblik is gereed een ketel, wegende ongeveer 42 ton met een doorsnede van 4,20 M. De ketelmakerij verlatende, stuit men, kuanen gelijktijdig vijftig waggons worden opgesteld. Een derde gelegenheid voor het opstellen en ineenzetten van waggons vindt men ten Westen juist naast de timmermanswinkel. Hier is ruimte voor 15 waggons. Een houtdroogstoof, gelegen aan de Wittenburgereaart, waarin het hout bij een gemiddelde temperatuur van 45 gr. C. gedroogd wordt, maakt het mogelijk, onafhankelijk van het weder, steeds het noodige droge hout in voor raad te hebben. Dat een houtzagerij aan de inrichting niet gemist wordt, spreekt vanzelf. Zeer veel belangrijke werken zijn onder de vroegere directeur en ook reeds, gedurende de weinige jaren van haar bestaan, door de N e d er l ands che Fabriek van werk tuigen en Spoorweg-materieel uit gevoerd. Wij wijzen o. m. op den metalen boven bouw van spoorwegbruggen, o. a. van de brug over den Moerdijk, op de werken voor Oorlog, Marine en Koloniën en voor suiker fabrieken zoowel in Nederland als n> Indi en Brazilië. Hoewel uit den aard der zaak de Nederlandsche Fabriek, in verband met de omstandigheid dat zij eerst sedert 3 34 jaar werkzaam is, niet op zooveel uitvoeringen kan bogen, heeft zij toch reeds belangrijke bestellingen afgeleverd ; waaronder in de eer ste plaats kan genoemd worden de afwer king van machines en ketels voor de Ko ningin Wilhelmina der Nederlanden, het grootste oorlogschip onzer Marine. Deze machines, met een vermogen van Op dit oogenblik bedraagt het aantal werk lieden, die op deze fabriek hnn brood vin den, negenhonderd. Voor hen is reeds spoedig, na het optre den der nieuwe vennootschap, een zieken fonds opgericht, waarin fabriek en werklie den gelijke stortingen n percent van het loon doen. De normale werktijd is zoowel in den zomer als in den winter van 's morgens 7 uur tot des avonds half zeven, met IVs uur schafttijd; dus tien uren, waarvan nog twee maal daags telkens een kwartier rust wordt afgenomen. Er wordt zoo weinig mogelijk overgewerkt. Voor de leerlingen is onlangs een teekenschool opgericht, terwijl binnenkort een herhalingsschool zal worden geopend. Aan een en ander liet zich de behoefte drin gend gevoelen en wij gelooven dan ook, dat de directie, in deze richting zich bewegende, voor een deel ook het succes der fabriek voor de toekomst verzekert. Wij hebben ze doorwandeld de groote werkplaatsen, die aan zooveel honderden brood verschaft. De indruk, welke men ontvangt is overweldigende en zeker niet van poëzie ontbloot. Het is de poëzie van de kracht in haar hoogste uiting, maar gebreideld door den mensch. En die poëzie is op muziek gezet, welke uitgevoerd wordt door een orchest van raderen en rondsels, wielen en stangen, waarin de stoomfluit de piccolo blaast, de reusachtige stoomhamer de baspartij voor zijn rekening neemt. En BAXKWICUKICKI.I ION DKAAIKRU. veer S'/a Hectaren, waarvan onlangs een ge deelte van twee Hectaren is verhuurd aan de Nederlandsche Scheepsbouwm a at se hap p ij. . De gezamenlijke terreinen van de fabriek maken niet n geheel uit, maar zijn geschei den in twee onmiddelijk aan elkander gren zende afdeelingen, waarvan de een meer in het bijzonder machinefabriek is en de ander de wagenmakerij, de ketelmakerij, de sme derij en de inrichting voor ' houtbewerking bevat. De machinefabriek, ongeveer 134 H. groot, omvat de modelmakerij, de gieterij, de groote draaierij en het gebouw der koperslagerij, waarin nog tevens veel machinaal werk ver richt wordt. De hoofdingang tot de machinefabriek ligt aan de Oostenburgergracht. Het front der fabriek, langs de gracht gelegen, wordt inge nomen door de bureaux, waarboven op de eersts verdieping zich de teekenkamers be vinden. Dadelijk achter de kantoren vindt men eerst de groote draaierij en bankwerkerij tevens stelplaats. Een loopkraan, geschikt voor het lichten van lasten van ongeveer 30 ton, loopt over de geheele lengte van het gebouw, waarvan l steeds Noordwaarts gaande, op een gebouw, J dat het kenmerk draagt van onlangs te zijn opgericht. Dit is de nieuwe machinekamer met ketelhuis, waarin zich de stoommachine, die de geheele tweede afdeeling drijft, met inbegrip van de dynamo voor het clectrisch licht, bevindt. Deze machine is op de fabriek zelf ver vaardigd en van het Sulzer type van het triple compounard-systeem met condensatie, ! met een vermogen van ongeveer -JOH I. P. De beweegkracht wordt overgebracht door ' een as, die onder den grond loopt en het drijfwerk der wagenmakerij, ketelmakerij eu smelterij in beweging brengt, alsmede door een boven den grond aangebrachte as, die de houtzagerij en den timmerwinkel drijft. De laatste bevindt zich ten Noorden van het gebouw der wagemakerij en Oostwaarst daarvan ziet men de grofsmederij met zware stoomhamers, groote vlamovens en twee stoomketels, welke den benoodigden stoom voor de stoomhamers leveren. Voorts worden hier nog enkele smidsvuren gevonden; in het geheel zijn op de fabriek 70 smidsvuren in gebruik, Eenigszins Noordoostwaarts van de grofsmederij ligt nog een groot gebouw, dat als wagenmakerswerkplaats dienst doet. Hierin ongeveer 5000 I. P., benevens de ketels hebben op den reis naar Indiü, waar deze bodem thans vertoeft, naar wij vernemen, uitstekend voldaan. De werkkring der fabriek omvat o.m. op het oogenblik: u. De vervaardiging van stoommachines en stoomketels van allerlei grootte en type, zoowel voor de scheepvaart als voor statio nair gebruik. Voor laatstgenoemd doel ver vaardigt en levert de fabriek ook stoom machines volgens het systeem van Gebr. Hu l z er te Winterthur (stoomverdeeling door kleppen), welke machines uitmunten door zuinigheid en rustigen gang. li. Het maken van rollend spoorwegmaterieel. c. Het afwerken van geschut en geschutdeelen. d. Het maken van machineriën en toe stellen voor de suikerindustrie, zoowel riet als beetsuiker. c. Het aanleggen van stoomverwarmingen en voorts de vervaardiging en levering van alles, wat op werktuigkundig gebied thuis behoort. Voor haar buitenlandschc relaties is de fabriek zoowel op Java nis in Suriname vertegenwoordigd. de orchestmeester, die het piano en het for/issii/iv aangeeft en met oen zwaai zijner handen geheel het orchest kan doen zwijgen, staat daar ginds in de machinekamer en doet de wonderschoone machine in n wenk op n signaal gehoorzamen aan zijn wil. De mythe wil dat Hephaistos, de god van het vuur en der smeden, onder de aarde zijn smidse en zijn blaasbalgen had en dat door de kraters der vulkamen de rook zich een wee; baande. Het sagenland der oude Grie ken ligt verre achter ons, maar wanneer een eenvoudig natuurmensch te midden van deze wereld van stoom en ijzer werd ver plaatst, zijn verbeeldingskracht zou alleen aan bovennatuurlijke machten kunnen toe schrijven, wat slechts het resultaat is van de beheersching der stof door den mensch. Voor ons, die gewend zijn geraakt aan het wonderbaarlijke en het reusachtige, waren deze hallen van den arbeid slechts de verkondigsters van de blijde boodschap, dat het oogenblik eenmaal zal aanbreken, waarop de mensch, waarachtig vrij, het werk der stoffelijke slavernij alleen aan 't stofllijk werktuig op zal dragen. J. H. G