DE AMSTERDAMMER, WEEEBLAD VOOR NEDERLAND. No. 918 3XT©cl©-rle*.xi.cl oix S o lx r i f t. (B O E K D n U K K U N S T). 7pttpn PU ZiCUt/ll Gil De internationale tentoonstelling voor boek handel en aanverwante vakken, bij gelegenheid van haar vijf-en-zeventig jarig bestaan uit geschreven door de Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels, in Juli en Augustus van het jaar 1892 in het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam gehouden, had tenminste dit onmiskenbare nut, dat de ge wone leek een vrij goed overzicht kon erlan gen van de wijze waarop het boek, nadat het handschrift van den schrijver is ontvan gen, langzamerhand wordt, totdat het eindelijk uit de handen van den binder gekomen, een plaats erlangt in de winkelkasten der boek handelaars. »Wanneer de beste en fraaiste boeken der laatste jaren, hier uitgestald," zoo konden we in de voorrede van den catalogus lezen, »weder naar hun fondszolders zullen zijn teruggekeerd, wanneer aan de vroolijk snorrende machineriën het stilzwijgen zal zijn opgelegd, en zij, in duizenden deelen afge broken, weer de terugreis naar haar vaderland hebben aanvaard wanneer de binders hunne beste beentjes, hier voorgezet, weer naar zich zullen hebben gehaald, wanneer al de inkt, hier uitgestald, zal zijn verbruikt op al het hier aanwezige papier, dan, ja dan hopen wij dat daarmee niet alles is gezegd, dat daarmee niet alles zal zijn afgeloopen, Dan hopen wij dat bij onze uit gevers en debitanten, na het zien van zóó uitmuntenden boekenschat, menig vruchtbaar denkbeeld zal zijn opgekomen, dat allen, die iets met de edele printerskonst uitstaande hebben, door aanschouwing van het geëxpo seerde en door verkeer met de exposanten iets zullen geleerd hebben, dat zoowel onze binders als het voor hunne kunst ten onzent zoo weinig ontwikkeld publiek, voortaan hoogere eischen zullen stellen aan het uiter lijk van »des geestes beste kind," dan hopen wij dat geen lid onzer Vereeniging deze tentoonstelling zal hebben bezocht zon der dat hij van haar, door opmerking, door leering, door aanknooping van nieuwe relatiën, eenig blijvend nut hebbe weggedragen." Nu, wij herinneren 't ons nog zeer goed, voor den «printer" was er veel te leeren en niet het minst voor den Hollandschen druk ker toen deze den catalogus van den Cercle de la librairie de Paris onder de oogen kreeg, dat meesterstuk van hooge boekdrukkunst en van fijnen smaak tevens. Of nu al de uit gesproken hoop van de commissie der ten toonstelling tot werkelijkheid is geworden, weten wij niet, maar zeker is het, dat, wan neer er sprake is van drukken in het alge-| meen, een gelijk streven wordt waargenomen om n van de lessen van den buitenlander te profiteeren n het voorbeeld der ouderen, der Elzevirs, van Jan Blaeu, van Jan Schipper en van Plantin te volgen, waarbij onze Fransche naburen met zooveel succes zijn ter school gegaan. j Wat er bij de reusachtige uitbreiding van techniek en wetenschap, door de toepassing van den stoom en der mechanica van de vroegere handpers, waarmee toch zooveel wonderen zijn verricht, is geworden, werd op deze tentoonstelling door den leek vaak met verbazing aanschouwd; het wording? r l proces der drukkunst ontwikkelde ziel R voor zijn oog, totdat zij kwam op het !| standpunt, waarin de typografie zich op het oogenblik in Nederland mag ver heugen ; daarom meenen wij onze le zers een genoegen te doen hun iets mede te deelen van de Amsterdamsche Boek- en Steendrukkerij voor heen Ellerman Harms en Co., gevestigd te Amsterdam, op welker persen ons blad wordt gedrukt. # * Zooals de meeste weten heeft ook deze inrichting een klein begin gehad. Den Isten November 1802 vestigde zich de heer J. Ellerman als kantoorboekhandelaar op het Eokin 2. In 1842 werd de firma Wed. J. Ellerman en in 1877 El lerman, Harms & Co. Deze had haar zetterij en drukkerij in een paar groote perceelen in de Spuistraat, waarin thans de meubelfabriek van den heer J. B. Hillen is gevestigd. In 1891 werd zij een naamlooze vennootschap onder bovengeVOORGEVEI,. noemden naam, waarvan thans directeur is de heer B. C. E. Z w a r t, onder toezicht van de heeren mr. M. F. de M o n c h y, mr. A. H. van Nierop en C. A, A. D u d o k de Wit als commissarissen. Door aankoop eigenaar geworden van de perceelen 149 en 151 in de Warmoesstraat en van een aantal daarachter gelegen perceelen besloot de directie deze te sloopen en op de vrijkomende terreinen ter grootte van ongeveer 11 aren, een nieuw groot gebouw op te richten, dat geheel en al zou beantwoorden aan de hooge eischen, welke techniek en wetenschap, ook met het oog op. de gezondheidsleer, thans stellen aan een goed ingerichte drukkerij. In December van het tentoonstellingsjaar werd volgens de plannen en onder de leiding van den architect A. S a l m G.B. z n. door de aannemers D. Oerlijn & Zn. en A. J ZETTERIJ. de Haan met den bouw begonnen en wel, niettegenstaande groote moeielijkheden, met een zoo gelukkig gevolg, dat het fraaie gebouw in Sep tember 1893 in gebruik kon worden genomen . De i nrichting, waarvan wij den voorgevel laten zien, bestaat uit twee hoofdgebouwen met eenige kleine nevengebouwen. In het voorgebouw worden de bovenste verdiepingen ingenomen door de zetterijen, die ruim zijn ingericht, goed verwarmd en goed geventileerd worden (onze afbeelding geeft de zetterij op de derde verdieping te zien), de eerste tage en de rez-de-chaussée bevatten ruime kantoor lokalen, terwijl het sousterrein, dat onder het geheele gebouw doorloopt en van de straat bereikbaar is, als papiermagazijn dienst doet. Ook bevinden zich daarin de twee ketels met lagen stoomdruk, welke den stoom leve ren voor de centrale verwarming, die door het geheele gebouw loopt. In het achtergebouw bevindt zich de druk kerij (zie afbeelding), een groote zaal, die haar licht van boven ontvangt en waarin zeventien snelpersen, waaronder met buiten gewoon groot drukoppervlak, rusteloos we kelijks eenige honderdduizenden vellen druks van verschillend formaat leveren. Onder deze persen zijn er twee, die een drukoppervlak hebben van 1.60 bij l M. Ook zijn hier eenige pletpersen van belangrijke afmetingen geplaatst. Op de galerij, die rondom de geheele zaal loopt, zijn de steendrukhandpersen, snij-, perforeer-, pons- en linieer machines opgesteld. Achter de drukkerij vindt men de machi nekamer met dubbele ketels, een gewone stoommachine en een Lavai's stoomturbine motor, samen van 55 P. K. Terzijde van de drukkerij, in de nevengebouwen, ontmoet men de vochterij, vouwerij, bronsdrukkerij, binderij, stereotypeerkamer en droogkamer, benevens een timmermanswerk plaats. De verlichting wordt geleverd door een dynamo, die n booglamp en 350 lampjes kan doen gloeien, terwijl een accumulatorenbatterij, welke vooral over dag dienst doet, nog licht geeft voor zestig gloeilampjes. De verschillende afdeelingen zijn allen afzonder lijk telefonisch met elkander en met het hoofdkantoor, dat zich gelijkstraats bevindt, verbonden, terwijl overal, voor het vervoer van vormen, steenen en papier, stoomliften naar de verschillende verdiepingen van het gebouw voeren. Ongeveer 200 zetters, drukkers, binders en andere werklieden vinden in deze groote inrichting hun dagelijksch brood. Het moet toen de boekdrukkunst werd uit» gevonden voor de verbaasde menschheid een gelijke gewaarwording zijn geweest, als toen de telegraaf en telefoon tot de kinderen der negentiende eeuw kwamen en toch had de drukpers nog vier eeuwen noodig, aleer zij doordrong tot de uiterste hoeken der aarde. Werd in 1457 op de drukkerij van Faust en Schöffer te Mainz reeds het beroemde »Psalterium" gedrukt, het eerste boek, dat j met de opgave van plaats, tijd en drukker uitkwam en waarvan nog maar zes exem plaren over zijn, de tocht van Napoleon I naar Egypte was noodig om in 1799 te Caïro de eerste boekdrukpers in elkander te zetten. Het was aan de zendelingen voorbehouden om van 1818 tot 1821 de eerste drukpers in Polynesiëte brengen, nadat de Jezuieten haar reeds omstreeks 1554 naar Zuid-Amerika hadden gebracht. Veel sneller echter verspreidden zich de verbeteringen, welke de drukpersen onder gingen, vooral toen de dagbladpers door afmeting en vorm al hooger en hooger eischen ging stellen. De stoomsnelpers, de »Mammouth", welke het dagblad The Neiv York Sun een twintigtal jaren geleden drukte en binnen drie uren tijds 50 il 60,000 exem plaren leverde, een arbeid door 16 werk lieden verricht, waarvoor met een handpers 6000 werklieden noodig waren geweest wordt nu reeds, na de uitvinding der rotatie pers, als verouderd beschouwd. Toch is het de stoomsnelpers, die in de gewone praktijk der boekdrukkunst het beste voldoet en wie dan ook de zeventien snelpersen in de helder verlichte drukkerij der A m s t e rdamscheBoek- en Steendrukkerij