DE AMSTERDAMMER, WEEEBLAD VOOR NEDERLAND. No. 922 in eeld en. S o lx r i ft. (N IJ V E n H E I D). De Wereld-Tenloonslelling V'OOK HET Hotel- en Reiswezen. (l Mei tot l November 1895.) Zoo roept dan Amsterdam, het hart van Holland, voor de tweede maal de natiën der wereld bijeen, om aan elkander te toonen wat zij hebben vermocht sedert den jongsten wedstrijd op het gebied van nijverheid en landbouw, in de meest uitgestrekte beteekenis. Van stad tot stad en van land tot land hebben groote en kleine bladen het de wereld toegeroepen: de New York Herald heeft de aandacht zijner landgenooten ge vestigd op »the historical city on the Zuider Zee", en de Meerbode heeft aan de boeren kond gedaan van wat in de hoofdstad staat te gebeuren. Julius Sabbe heeft het den Bruggenaren gezegd, dat zij naar Amsterdam moeten gaan met de beste vruchten en voortbrengselen hunner rijk ontwikkelde nij verheid; dat zal bijna zijn een daad van piëteit, van nationale erkentelijkheid, voor wat Koning Willem I aan Belgie's industrie heeft gedaan. »Het bruggenhoofd van den groot handel met Insulinde" noemt hij onze hoofd stad, en met luide stem roept hij zijn land genooten op, op dat bruggenhoofd te komen staan met de producten hunner nijvere handen, opdat de Hollanders ze zullen erkennen als vruchten uit eigen zaad ge teeld, en een nationaal geboortemerk dragend, en ze de voorkeur geven boven anderen bij hun uitvoerhandel. En niet alleen van zoo nabij, ook in verre landen klinkt de opwek king tot al wat handel drijft en producten voortbrengt, om op te gaan met zijn waar naar Holland's hoofdstad. Comité's van de tentoonstelling zijn te Parijs, Berlijn, in Italiëen Engeland, en leden van het uit voerend comitézijn steeds reizende door Europa, en nooden de hoogste autoriteiten van handel, diplomatie en pers tot zich, om hen op de hoogte te stellen van wat er gaande is in de oude stad aan het Y. De praktische Hollander weet wat er toe noodig is, om een onderneming te doen slagen. E. BREM A N" ARCHITECT DER TKNT Gelijk met meer zaken van grooten om vang het geval is, was ook van deze wereld tentoonstelling het begin bescheiden. De idee de naam wijst het reeds uit is geboren in den Nederlandschen H telhoudersbond. Daar was het plan gerezen, een vaktentoonstelling te houden van al de za ken, op het hotel- en reiswezen betrekking hebbende. Maar wat heeft daarop niet be trekking ? Het veld der bijeen te brengen vak ken werd van lieverlede ruimer eri ruimer, en was ten slotte van het terrein eener wereldtentoonstelling niet meer te onder scheiden. Toen werd de hulp van den hoer Napoleon L e Grand ingeroepen, lid der bekende firma Vos & Le Grand, die alle tentoonstellingen, in de laatste jaren te Amsterdam gehouden, had ingericht ; er vormde zich een vereeniging met rechts persoonlijkheid, een uitvoerend comitékwam tot stand, waarin de volgende heeren zitting namen: mr. X. A. Calisch, president, W. Schut, mr. A. H. van N i e r o p, G. van Mesdag, H. W a r n d o r f f, ! N. Le Grand, W. C. de Vos, E v e r t B r e m a n, K. A. van der Weide en m r. F. F o e k e n s, secretaris, j De heer Breman was van den aanvang af de architect der tentoonstelling; de heer Le Grand is commissaris van Exploitatie, de heer P. A. J. M. Gezelschap directeur. De terreinen achter het Rijksmuseum werden evenals in 1883 tot tournooiveld van den wedstrijd van den arbeid gekozen, en met kracht werd de hand aai) den ploeg geslagen. Aan den ploeg is een zeer onjuist beeld. , Ware het mogelijk, het reusachtig terrein om te ploegen, het comitévan uitvoering zou op het oogenblik waarschijnlijk dank baar zijn. Want de gevolgen van <Jen stren gen winter oefenen ook op de voorbereiding van de tentoonstelling hun belemmerenden invloed. Wat niet wegneemt, dat er allerwege met den haastigen negen tienden-eeuwschen stoomspoed wordt gearbeid, en dat erop mag worden gerekend, dat den Isten Mei de bezoeker een kant-en-klare expositie zal vinden, luchtige, vlugge gebouwen, snel De educatie van den bezoeker zal worden gepleegd behalve in de tentoonstellingszalen, in de twee congreszalen, ieder van 150 M'2., aan de beide uiteinden der facade van het hoofdgebouw gelegen, waarheen zaakkundigen van allerlei wetenschap zullen worden saam geroepen, ter verkondiging hunner kennis, ter vermeerdering van die der leeken. Maar het is niet tot nut alleen, dat een »worlds fait'' dient, ook het vermaak zal er zijn plaats vinden, vermaak van jok en scherts van uitgaande menschen, vermaak door het comitévan uitvoering geboden, voor oog en oor, en zeker niet van het minst allooi. Het best doen wij, om den lezer van een en ander een denkbeeld te geven, met hem rond te leiden op het terrein der tentoonstelling zelf. Oorspronkelijk was het plan, de expositie te bouwen in de as van het Rijksmuseum. De hoofdingang toch gaat onder de poort van dit museum door. Maar er was daarbij geen rekening gehouden met de liefde der Am sterdammers voor hun ijssport, en op de ijs baan liep dit plan dood. Vóór 15 Februari mocht die niet worden opgeruimd en de hemel weet alleen, hoeveel droeve harten het reeds heeft gemaakt, dat zij onmiddellijk na dien datum werd gesloten. De tentoonstelling VAN HT;T FAcADECEBOVW. opgetrokken, om snel weder te worden af gebroken, alleen voortbestaande in de her- j innering en in de fotografische repro ductie. Hij zal in die gebouwen en er omheen vinden plannen en inrichtingen van hotels en café's, van schepen en spoorwegen, vervoermiddelen te land en te water, ook vervoermiddelen der luclitvaartlucht; ballons voor topografische opname en voor militaire doeleinden ; ballons captifs ; de algemeene nijverheid zal in niet minder dan achttien klassen worden vertegenwoor digd; daarnaast do nijverheid der voedings middelen in negen klassen; rivier- en zeevisscherij; hygiëne; machineriën ; verlichting j door electriciteit, gas, petroleum en kaarsen; zoo goed als de geheele kunstnijverheid, de decoratieve schilderkunst incluis; verwar ming: ziedaar eenige groepen, waarvoor inzendingen van geheel de wereld worden gevraagd; er is een geografische afdeeling, een groep voor volledige inrichtingen: keu kens, dienkamers, waschinrichtingen, zuivel; bereiding, broodbakkerij, slagerij enzoovoorts, tot de drukkerij toe; veiligheidsmiddelen; ! tuinbouw; assurantie en een groep diversen | tot slot met recht mag het te Bristol l verschijnende blad the IIo/cl spreken van i »An educational show." heeft intusscheii onder dezen ras overwon nen tegenspoed eer gewonnen dan verloren! Twee lichtende fonteinen toch, gebouwd volgens een nieuw systeem «serpentine" die een straal van stofregen zullen geven van 'J-I: meter middellijn, in den avond ge durende een half uur a drie kwartier door electrisch licht in verschillende kleuren tot fantastische verschijningen gemaakt, liggen thans in de as van het museum; de binnen komende zal door dit schouwspel het eerst worden getroffen. Thans i .s van die fonteinen nog geen spoor te bekennen: een langzaam smeltende ijsvlakte met tusschenruimten van reeds weder zich ten leven heffende gras velden is nog het grootste deel van het terrein. Maar toch is dat gras reeds weder op verschillende plaatsen plat getrapt; hei stellingen met locomobiles, zijn voor dames op dansschoentjes gevaarlijk te bereiken middelpunten van bezigheid; gaten in het ijs met modderhoopen rondom getuigen van de vruchtelooze pogingen der artilleristen, om met hun springmiddelen de bevroren vlakte vaneen te doen splijten; het ge raamte der farade van het hoofdgebouw rijst reeds vlug omhoog, en teekent zijn aardig profiel tegen de drijvende grijze wol kenkoppen; de vierhonderd palen waarop »het schip'' zal komen te rusten, steken hun koppen niet verder meer boven de aarde uit, dan hun wordt toegestaan in het bestek, de beide masten staan reeds, de spanten worden stuk voor stuk in elkander getim merd, en tegen de zwarte sombere moderne huizen van de Ruijsdaelkade maken de j luchtige geveltjes van »Oud-Holland" in aan bouw een vroolijk contrast. Het hoofdgebouw, dat een oppervlak be slaat van 30.000 vierkante meters, bevindt zich rechts van den ingang der tentoonstel ling. De faeade heeft drie ingangen, een hoofd- en twee neveningangen. Aan weers zijden van den hoofdingang steken statig : twee torens omhoog, waarin hydraulische liften worden aangebracht, die den bezoeker op een hoogte van 35 meter een gezicht in vogelvlucht op de expositie en Amsterdam zullen aanbieden. Vóór de entree komen aan weerszijden twee beeldgroepen, door den Amsterdamschen beeldhouwer B a r t van H o v e vervaardigd ; die van den linkerkant stelt voor de oude manier van reizen : een ver moeide vrouw leunt tegen een vermoeiden ezel; het grauwtje laat met een dofte gelatenheid de i ooren hangen op den ter aarde neigenden l nek; een huifkar staat op den achtergrond, en een slak en een schildpad, de symbolen der trage verplaatsing, liggen aande voeten j der vermoeide. De groep aan den rechteri kant vormt het contrast van deze: een vrouw, vol lust en moed zwaait een brandenden fakkel, in de andere hand de attri buten der electriciteit houdende; het geheel wordt gedragen door het gevleugeld wiel, de verpersoonlijking van al wat snel is in j onze dagen. Hooger nog komen de borst beelden te staan van de koningin-regentes, de beschermvrouw der tentoonstelling, en van onze jeugdige koningin Wilhelmina. Bij het binnentreden staat gij onmiddellijk in een hoogen koepel, waarin te halverhoogte een gaanderij loopt. Veiliger, op den beganen grond, zijn de bureaux der pers (links) en van post en telegrafie (rechts) te vinden. Tusschen deze entree en de beide neven ingangen liggen in de facade een tiental restaurants en café's achter een doorloopende galerij, terwijl de reeds genoemde congres zalen den gevel afsluiten. Binnen is de eigenlijke tentoonstelling, in halles van ijzerconstructie, 25 meter breed, en 30 meter hoog, die gedeeltelijk bovenlicht, gedeeltelijk zijlicht ontvangen. De wijze van tentoon stelling is een nieuwe. Niet ieder land zal al zijn producten telkens in n afdeeling verzameld hebben, maar in iedere groep zal worden bijeengebracht wat de verschillende landen hebben ingezonden. Voor ieder die een blijvenden indruk naar huis wil medenemen, is deze methode zeker de meest gewenschte; in plaats van het vermoeiende heen en weder drentelen dat hij zich anders had te getroosten, zoodat het een door de veelheid der voorwerpen reeds was vergeten, voor hij bij het ander kwam, zal hij nu op zijn gemak vergelijkingen kunnen maken. Ook de arbeid der jury wordt door deze methode noemenswaardig verlicht, en heeft tevens meer kans op een rechtvaardige be oordeeling. En de jury-arbeid van ten toonstellingen heeft dat dikwijls noodig! Aan het hoofdgebouw sluit zich de machine galerij aan, die een oppervlak van 5000 vierkante meters beslaande, inspringt achter het Museum-Suasso. Wie door den hoofdingang het gebouw verlaat, vindt recht voor zich uit de muziektent, waaromheen op zomersche dagen en wij hebben na dezen winter recht op eeu zeker niet minder machtigen zomer! het publiek zich zal kunnen te goed doen aan j een concert in de open lucht. Rechts en links van de muziektent staan de fonteinen, en erachter bevindt zich »het schip". »Het schip" is een aardigheid. Het ligt rondom door de golven omspoeld: in een meer de zaakkundigen noemen het verach telijk een bassin! van 120 bij 00 meter, geme ten naar zijn grootste lengte en breedte. Maak u niet bezorgd, dat wanneer op een grooten feestdag de stuurman zijn roer niet meer recht kan houden, de opvarenden zullen verongelukken: het ligt wel in het water, ' maar het staat, gelijk «Amsterdam die groote stad", op palen. Op vier honderd heipalen. Het zal dus ook niet, bij storm en ontij, l over al de mooie knutselarijen van den kleinen mensch heenzwieren gelijk een dron ken kolossus en alles dooden en verderven. Maar een kolossus is het, al zit het vast. Wanneer het straks zijn wanden 8 meter hoog zal verheffen, dit model van een mailsteamer eerste klasse, boven het omringende water uit, zal het niet nalaten hier, ver van sluis en dok, den indruk te maken van een