M». 929 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. betreft, men ziet het gebeuren dat de soldaten, die op Lombok een fortuintje vonden, niets spoedigere weten te doen dan zich uit den dienst vrij te koopen. Het vooruitzicht van een eigen Jiome te zullen vinden, in het koele klimaat van Java's prachtige berglandschappen, ware m. i. eene vrij wat krachtiger premie op de werving, dan hetgeen een lid van ons parlement eens de onzedelijke verschalking met hoog handgeld" noemde. Doch ik weet. ook dit is napleiten. De Indische Regeering heeft zich van de zaak afgemaakt, door mij niet tot bewijs toe teJaten; derhalve: Der Mohr liai scine Arbeit gelhan der Mohr Jcann gehen! S. KALFF. Een M om te lezen, Over amerikaansche kwestiën zich een oor deel te vormen, heeft zijn eigenaardigheden in. De strijd tusschen kapitaal en arbeid wordt er gevoerd met nog meer vertoon van braafheid aan beide zijde'n, en met nog grover egoïsme dan in ons werelddeel Smart" te zijn is de ideaal-toestand voor den Yankee, de middelen zijn hem vrij onverschillig. Uit den wirwar van tegenstrijdige berichten valt bet dus moeilijk,waarheid en leugen te scheiden, vooral wanneer ongehoorde verschijnselen zich voordoen als het »CoxeiUme" van het vorige jaar, het trekken van uit alle deelen der Vereenigde Staten van werkloozen naar Washington om .... ja om niet anders ten slotte dan een goede bestrating voor geheel de Unie te vragen, en bevloeiing van de dorre streken in het westen. Dat zijn nu wel geen kleinigheden, maar in het bijzonder de eerste eisch heeft er veel van weg, alleen te zijn gesteld, opdat een tweede Coxeyleger Washington beter zou bereiken dan het eerste. Wanneer nu drie en veertig particuliere dagbladcorrespondenten het leger van Coxey en Browne van Massilon in Ohio af hebben gevolgd, plus vier telegrafbten met twee welingerichte toestellen ; wanneer van dit legertje apart zestien man door dik en dun mede naar Washington zijn getogen, zoodat de dagbladen der wereld aan het Coxeïsme millioenen hebben verspild, en de paardenkooper-generaal wordt dan, omdat hij in het park voor het kapitool op een grasveld heeft geloopen, gevangen genomen en tot veertien dagen cel veroordeeld ? wat van het leger niet verloopt wordt uiteen geslagen door de politie, terwijl een tweede bende, te voet van den stillen oceaan naar Washington opge trokken, na halverwege gewelddadig de spoor treinen te hebben in bezit genomen, en ver dedigd tegen de militie-artillerie en kavallerie, met teekenen van blijdschap ingehaald door de bewoners van tal van bteden en dorpen, beschermd door de gouverneurs van Colorado, Texas en Kansas, wordt uiteengeranseld door de tot dat einde met den knoet gewapende politie van Indiana blijft voor den Euro peaan over de beteekenis van dit alles een dichte sluier hangen, en tracht hij te vergeefs uit zijn couranten zich een duidelijk beeld van de landen van overzee te vormen. Voor W. F. Stead, den bekenden engelschen publicist, oud-hoofdredacteur van de Poll Mail, en onthuller der met den naam dier courant gedoopte schandalen in de adellijke wereld van Engeland, stichter der reform-league en eigenaar van de Review of reviews, is de onmogelijkheid om op hooren zeggen alleen af te gaan, aanleiding geweest tot een reis naar Amerika, en een onderzoek in loco. Op het boek zijner bevindingen wil ik de aandacht vestigen. Het origineel kwam mij niet in han den, maar de titel van de Duitsche vertaling is: Der Krieg zwischen Arbeit und Kapital in den Vereinigten Staaten." Stuttgart, Robert Lutz. Stead is niet voor een kleintje vervaard. Wie in het land der Yankees zelf een voor dracht durft houden, om hun te betoogen d at bet alles behalve bij hen toutpourle mieux" js, kan cheers en erger verwachten. Stead heeft aan de burgers van Chicago hij be paalt zich voornamelijk tot deze en de Pullmann-city verteld, dat het met hun samen leving nog jammerlijk gesteld is. Tijdens de voorbereiding der Worlds fair verdienden de arbeiders vijfkwart dollar per uur, en de ondernemers waren nog in duizend vreezen> dat een concurrent hen zou overbieden. Toen de tentoonstelling eenmaal klaar was, ontstond er een ongekende overvloed van werkloozen en werd er op allerhande manieren bedeeld' Stead verkondigde de meening, dat de stad rijk genoeg was, en dat er nog genoeg te doen viel, om aan alle ledige handen werk te geven in plaats van aalmoezen. Hij wees op de erbarmelijke bestrating der stad, op het ontbreken in een wijk van 100000 bewoners van alle draineering en rioleeringHij rekende aan de burgers voor, dat zij een schuldenlast dragen van 18 millioen dollars maar een landbezit hebben dat 41 millioen vertegenwoordigt, terwijl, indien de belasting heffing maar eenigszins eerlijk geschiedt de contribuabelen 50, ja 100 milüeen kunnen opbrengen. Maar Pullmann bijvoorbseld. . . Met Pullmann en zijn stichting houdt Stead zich het langst bezig. Pullmann is een Nassauer van geboorte. lïij vervaardigt de be kende salonwagens in de spoortreinen, en heeft zich daarmede een kapitaal van meer dan 30 millioen dollars verdorven. De Pullmann company heerscht over een vloot" van 2573 slaap- en restauratiewagens, weelderig en ge makkelijk ingericht als geen andero. Rondom het meer Calumet is ten behoeve van haar industrie de Pullmann-city gebouwd, uiterlijk een modelstad, met prachtige breede straten en voorname huizen, kerken, schouwburgen en andere stichtingen, dienende tot nut en vermaak. De heer Pullmann zelf'neemt gaarne den schijn aan; en hij heeft daartoe het fariseeïsme van oude en nieuwe wereld gecombi neerd ; van de zorgdragende vader der stad te zijn, en uit louter filantropie al dit fraais te heb ben bijeengebracht. Maar de zorgzame vader vraagt voor 1000 Kub. voet gas, die hem tegen '/s dollar worden geleverd, van ziin kinderen 2'/4 dollar terug, en de 1000 gallons water, die de stad Chicago hem -berekent tegen 4 cents wil hij voor niet minder dan 11 cents missen! Intusschen deelden zijn arbei ders in de voordeelen der ongekende loonsverhooging van begin '93. Pullmann meende dus ook van de daarop volgende daling te mogen profiteeren. Dat gaf' strijd. Onbemid deld waren zijn werklieden niet : zij hadden samen een half' millioen dollars op de spaar bank staan, en hst publiek meende, dat de onzekerheid die in de Amerikaansche tariefkwestie bleef heersenen, en andere omstan digheden, een loonsverlaging rechtvaardigden. Maar Pullmann weigerde een scheidsgerecht, en gaf uit zijn boeken een onvolledig uit treksel. Dat was genoeg, om het democra tische hart der Amerikaansche ?ponrwegbeambten te treffen : de American Railwmj Union met haar 125 000 leden verklaarde zich tegen de Pullmann-Company, weigerde haar wagons te bedienen, en de strike ontstond waarvan de bladen vrij volledige overzichten hebben gegeven, en die o- a. in zijn geschiedenis de moedwillige brandstichting in eenige van de mooiste expositiegebouwen haeft staan. Het spoorwegwezen noemt Stead de Achil leshiel van de amerikaansche beschaving, die door hem trouwens niet hoog wordt aange slagen. Er zijn 712 onafhankelijke spoor wegmaatschappijen in de Vereenigde Staten, die een leger van 800000 man in dienst heb ben, en met een kapitaal van 10 milliarden dollars werken. Hoe onbarmhartig zij ook onderling concurreeren, hun gemeenschappe lijke belangen verdedigen zij tegenover het publiek, met een eendracht waarvan de kwade gevolgen niet op zich hebben doen wachten. In Chicago zijn 3000 mijlen der bestrating doorsneden van de rails der verschillende lijnen die in de stad samenkomen; op de 2000 plaatsen waar op den beganen grond straat en rails elkander kruisen, zijn in '02: 394 en in '93: 431 mens-chen doodgereden. Van veiligheidsmaatregelen geen sprake. Wil de stad slagboomen zetten, en wegwachters aanstellen, a, la bonheur, maar zij mag zelf daarvoor alle kosten dragen; concessies behooren in de oude wereld thuis: vergoeding voor het leggen van rails wordt niet gegeven. En met wat handigheid weten de spoorwegbesturen het zoover te krijgen, dat van hun eigendommen binnen de grenzen der stad, die op een waarde van 350 millioen worden geschat, nog geen 19 millioen worden aan geslagen in de belasting. Ziedaar een en ander uit het boek van Stead, dat voor ieder die een kijkje verlangt in de sociale toestanden van Amerika, ter lezing zij aanbevolen. PRO Socro. Zondagsrust in Duitschland. Den eersten April j.l. is de wettelijke Zon dagsrust voor fabrieken en werkplaatsen in Duitschland ingevoerd. Reeds den Isten Juni'1)1 is zij in 105 der arbeidswet afgekondigd, maar haar in werking treden moest wachten op een keizerlijke verordening. Ter voorbereiding daarvan moesten echter eenige folio-deelen met akten en vertoogen worden volgeschreven; den 2!>sten Maart '92 werd vast de eene helft der paragraaf, die op den handel betrekking heeft, in werking gesteld; na lang wachten is thans ook de tweede van kracht geworden. De verordening waarbij dat is geschied, bevat echter tal van uitzonderings bepalingen, en zal in de praktijk menige moei lijkheid opleveren. Intusschen is de omstandigheid dat zij is uitgevaardigd te vermelden : het is het eenige teeken, dat de regeering van het Duitsche rijk zich nog bezighoudt met sociale politiek: een koers schijnt in dezen zelfs niet meer te bestaan, en andere landen varen het grooto Duitschland, dat onder Bismarck wel eens een levend voorbeeld van staatssocialisme dreigde te worden, voorbij. Zelfs Nederland met zijn ont worpen veiligheidswet. De controle op de uit voering der bepalingen van de Duitsche fabriekswet wordt in het grootste deel van het rijk nog altijd toevertrouwd aan mannen die weinig meer zijn dan opzichters van stoomketels, die voor een ernstige sociaal-politieke studie niet alleen den tijd, maar ook den vereischten grondslag van kennis missen. Gemeentebestuur en middenstand. Te Freiburg in Baden hadden de slagers gemeene zaak gemaakt, en de vleeschprijzen onbe hoorlijk hoog opgedreven. Zij profiteerden van deze zeldzame eendracht onder concurrenten, en bleven voor alle klachten van hun klanten doof. Tot de gemeenteraad, bet belang der vleescheters boven dat der vleeschhouwers stollende, zelf oen slachterij begon, en leverde tegen civi-'len prijs. Het socialisme in den dop! Inhoud van verschillende bladen. Handelsblad. 7 April. »De Staten-ver kiezing" !) April. »0ns Indisch Rijk" (in de laatste 80 jaar). O, 10, 11 en 12 April. »Los?e denkbeelden over een muntconferentie. in verband met suiker crisis," I?IV (ingez. door W. Bosch). 11 en l i April. «Pensioenverzekoring voor werk lieden", (ingez. door Mr. Veldman I en II). De Standaard. 8 April. «Da oude dag" (pensioenverzekering). 10 April. »Lage prijzen" (muntconferentie). 12 April.«Slaaf en werkman" (recht op pensioen). Het Centrum. 8 April. «Landbouw-Syndicüten'1 (opgericht in pro v. Luik). O April. »Uit werken gaan." 10 April »Da verkiezingen voor de Prov. Staten." 11 April. »Een wetenschappelijk .... banket!" (ter eere van Bertbelot). 12 April. »Stembus-geknoei" (in Italië). IS April. »De Pensioenneering van werklieden." Het Nieuws van den Dag. 4 April. »Da bedrijfsbelasting in de praktijk" door F. I, 5 April il. G April III. 8 April. Het Kruis," door O. te U. De T ij d. 4 April. Het wetsvoorstel-Hartogh in de Tweede Kamer". 5 April. «Een nieuwe opvatting van neutrali teit" Het artikel van den heer lloozeboom in de Vrnqen fits Titjd*." 8 April. »Van Genève naar Rome", door Jan Holland. Het boek van Théodore de la .ïive. i) April »De wetenschap" in gevaar"? Brunetère en zijn tegenstanders. 10 April. »De Umsturz-Vorlage" in Duitsch land" I, 11 April «Werkstakingen". N. R o 11 e r d. C r t. (5 April. »In memoriam." (W. K. lm van Dedem) door door J. van Gennep. »DüRadicalen in de hooflstad." 7 April. »Uit het verslag der centrale com missie voor de statistiek." I. 10 April II (slot.) 10 April. »Een dringend verzoek uit Indi aan het Xederlandsche volk." Door C. v. Zeventer, een aansporing orn generaal Vetter in de Kamer te brengen. De Maasbode. 5 April. «Werkmanspensioen" door I'. M. Bots. pr. (De Staat sta ook hier naast den patroon!'1). 7 April. «Alweer mis''. Dr. Kuyper. Door F. A. Maaier. 10 April. »Het Inwaarschooldebat in onzen (dc-n Uotterdamschen) gemeenteraad" 1.11 Apr.II. Haag s c h e Dagblad, 5 April. «Bevoor rechting" (Gerritsen te Purmerend). 7 <S April. »Kort, maar belangrijk". «Suikerdiscussie in de Kamer". !( April. «Spoedig verder" op den weg van het voorstel Hartogh. 11 April. »'t Kiesrecht voor de gemeente raden." Naar aanleiding van wat De Standaard daarover schreef. H et Vaderland. 7 8 April. »De rechts toestand der vrijwilligers voor het Reservekader." 10 April. «Oordeelt niet." (Het huidig ka binet en zijn voorganger.) U tree h t se h Dagblad, 7 April. »Een wekstem"? Het Ileilsleger. G April. «Maximum-werktijd en minimum loon". De (A n t i r) Nederlander. 8 en O April. Het «heilige moeten". 12 April. «De Leeuwarder interpellatie." M i d d e l b. C t. 10 April. «Geestelijke over spanning en zenuwlijden (onderwijs)." A r n h. C t. 8 April. «Wetsontwerp tot wijziging der per-;, belasting " 11 April. «Inspecties." Prov. G r o n. C t. 8 April. «Politieke pro messen" (hervorming der liberale partij.) W i n s c h. C t. 7 April. «Parlementaire Leutorijen" (motie Heldt). L i ml>. Koerier. '.) April. «Veroordeeld" (slot) (motie Dobbelman). 10 April. »De Wetenschap" in gevaar ?" (diner Berthelot) De V o l k s s t e m, l.'ïApril. «Ileldt en Kater". «De belofte (tot pensioeneering van werklieden)". «Parlementaire Commissie" «Een oude bekende". «(AT. lioil. Ct. over de radicalen." De Baanbreker. G April. «Een vader die zijn kind vermoordt", (motie Heldt). De W a c h t e r. (Soc. Dein. Volksblad) G April. «Kan een geloovige geen socialist wezen?" De Vol k s b ani er. (R. K. Volksbond). G April. -Nog eens de motie-Heldt." V c n l o o s c h Weekblad. G April. «Meten met twee maten". (Nieuwe geweren en bescher ming.) B i l d t's c h e C t. 11 April. «De aanstaande statenverkiezing " N e d e r 1. Landbouw Weekblad. G April. «Omwisseling van boerenzoons met ge sloten beurs." De Nederlander (Wkbl.), G April. »Een pensioenstelsel voor werklieden" (De motie-IIeldt). «Een slechte taktiek." (liet mininisterie tegenover de kwestiën van den dag). «Een mislukte inter pellatie'' (Staalman). j Het Sociaal W eekblad, 13 April. «Iets j over het brood en de broodprijzen" (slot) door A. J. C. Snijders. »Maximum-arbeidsduur met of j zonder minimum loon" door C. V. Gerritsen. »De j britsche staatscommissie voor den ouden dag." De Liberaal, G April. De »motie-Heldt", «Leroy-Bea'ilieu over minimumloon", «Sociale preeken", Polemiek met de Herrormtng. Wageningsch Weekblad. »Een ge| plukte kip." De motie-Heldt. j Weekblad voor b u r g e r l ij k e a d m iI stratie. 11 April. «Vernietiging eenerloting" ; (vervolg). De Wekker. 5 April. «Losse gedachten." IVit, door J. O. Rosenboom te Hommers. ^^|^>;^^£7-~ NLlWMVZlEK Kroniek. II et Nuhrlandsch Tooneel verdient de erkente lijkheid van allen, die voor hun eigen vermaak of voor het pleizier van anderen den schouwburg bezoeken. De voorstelling vau De Frouw can de Zee 1) is een alleraangenaamste afwisseling. Dit is, om te beginueu, een stuk waarnaar geluisterd kan worden. Do Fnmsci'e en de Duitsche werken van het reper toire kent men reeds voor men ze hoort. Hoe nieuw vij mogen zijn, ze komen vuor als oud. Ibsen, daarentegen, is een genre rlat nog niet door de groote menigte der theaterschrijvers wordt geëx ploiteerd; de oorspronkelijke auteur heeft er tot liuden het monopolie van, en een van de redenen vau zijn succes moet ongetwijfeld hierin worden gezocht. Wanneer men zich met. c'ecn kwaden wil of verkeerd begonnen kennismaking- er tegenover stelt, zal men bij een voorstelling van De Trouw van de r/ee allereerst deze aangename aandoening vau nieuwheid genieten. En dit niet juist daarom, wijl bij Ibsen veel sprake is vau geheimzinnige invloeden op den mcusc'i en zielkundige motieven aangewend worden, anders dan men in Frausche en uitsclic stukken gewoon is, maar omdat, zijne behandeling van het dramatische zich vrijhoudt van de ons al te gemeenzaam geworden trucs. Hoe in dezen tijd van vormen die verouderen en banden die breken, ook die banden en vor men welke, vastgelegd en behoorlijk in acht ge nomen, het menschelijk geluk plachten te verzekeren door iu het huwelijk twee zielen niet slechts te paren, maar voor altijd te vereenigen, hoe zij nu de aan hen gestelde tischen kwalijk nog bevredigen, is een van de onderwerpen door den dichter Ibsen gaarne bepeiusd en uitgewerkt. Uiterlijk is het huwelijk nog een ongeschonden maatschappelijke instelling. Inwendig is het geschokt, en nog maar de schijn van wat het eenmaal mag geweest zijn. Het huwelijk van den dokter Wangel en Ellida is schijnbaar zoo gelukkig als een vereeniging van twee be-,chaafde en elkaar lief hebbende echtgenooten zijn kan. Hoe vele pareu zijn er in de omstan digheden van deze twee niet volkomen tevreden met huu deel van het aardsche heil ? Zij hebben geene in het oog vallende zonden of zwakheden, de ongeveer volwassen meisjes uit hot vorige huwe lijk van Wangel verstoren de goede verhouding tusseheu man en vrouw geenszins, maatschappelijk mankeert er aan de positie van het gezin evenmin iets. Toch loopt de mail inet zijn handen in het haar en de vrouw, juist uit het zeebad stijgende, kan geen koelte of rust vinden. Wat is er dat hen hindert, wat bedreigt hun toekomst en maakt hen heden ongelukkig? Hierop is geen stellig ant woord te geven. Welke zijn die inwendige, geheim zinnige, in het duister werkende machten die deze vrouw van de zee dwingen ongelukkig te zijn, en haar beletten het leven te genieten zooals de vrouwen van haar stand en leeftijd plegen te doen ? Neen, hierop is geen stellig antwoord te geven, geen feiten zijn er voorgevallen welke haar geweten bezwaren met wroeging, in haar omgeving is niet iets aan te wijzen dat haar afkeer inboezemt. Er is alleen van te zeggen dat het huwelijk Ellida niet bevredigt, wijl 't het huwelijk is. lu ou/.eu tijd leeft bij de groote meerderheid van de meuscheu het fijne, soliede en intieme leven binnen de wanden van hun huis. Zij zijn er aan gewend buitenshuis met hunne msdemenschen te verkeeren als honden en katten. Dit heeft het verse, ij nsel doen ontstaan van een dubbel leven, een voorde wereld en een voor het gezin. Het gedragstype van lieden die gehouden worden de levenslust goed te verstaan, is het aanwenden van een affabele nauw gezetheid tegenover de vreemden met wie zij in aan raking komen. Niemand iets te kort doen, ieder liet zijne geven, met voorkomendheid de lieden behandelen, en overigens zich onthouden vau alles wat een ander zou kunnen kwetsen. Maar er blijft een moreele wet voor het gezin, en een voor de wereld. Ik spreek hier van het ideaal dat wij ons stellen, en dat enkelen bereiken. Het behoort tot de reputatie van de best aangeschreven mensehen, dat zij hun binnenste niet spoedig voor iemand ontsluiten. Er moet veel gebeuren eer zij tegenover u den gezelschapstoon laten varen, en gij iets krijgt te verstaan van de muziek huns harten. Ik spreek van de meiischen niet die het