10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 935 Fabriek aan'de L' REGULATEURGEBOUW. Fabriek aan de Linnaeusstraat. ZWAVEMUUR-AMMONIAK-FABRIEK. LABORATORIUM KEIZERSGRACHT. dalen, tenzij de temperatuur invloed heeft op het uitzetten en inkrimpen van het gas. Opent men nu de uitlaatbuis, dan drukt het geheele gewicht van de klok op het gas en stroomt dit naar zes régulateurs, welke zich in het daarvoor bestemde gebouw bevinden. Het water in de kuipen en in de hy draulische afsluitingen der ketels wordt des winters door twee stoomketels, in de onmiddellijke nabijheid opgesteld, verwarmd. Het gas wordt uit de régulateurs, die door middel van afsluiters, elk afzonderlijk of alle te zamen in werking kunnen worden gebracht, met behulp van twee 0.761 meter wijde buizen stadwaarts gevoerd. Te midden van alle deze fabrieksgebouwen staat de watertoren. Hierin zijn twee .ijzeren reservoirs geplaatst. Het grootste, 21 meter boven A. P. gelegen, dient als bewaarplaats van water voor de verschillende doeleinden der fabriek. Het tweede reservoir, geplaatst op 14.80 meter boven A. P., is bestemd voor het gaswater, dat van daaruit naar de ammoniakfabriek stroomt, waar dit in zwavelzure ammoniak wordt omgezet. Gelijkvloers bevindt zich in den toren de bergplaats der twee brandspui ten en verder brandbluschmaterieel, terwijl daarboven de brandwachts, waar van er 's nachts altijd twee aanwezig zijn, hun wachtkamer hebben. Over de geheele fabriek zijn 30 stuks hydranten of brandkranen geplaatst, die een genoegzame hoeveelheid water kunnen leveren, om eiken brand in de geboorte te smoren. Behalve de boven omschreven inrichtingen bevinden zich op het terrein nog ruime werkplaatsen voor smeden, timmerlieden, schilders, metermakers enz., de nnodige magazijnen en kantoren, welke laatste zeer fraai zijn inge richt en, wat vooral noodig is, een door de heeren W. Sugg en Co. te Lon den ingericht laboratorium voor fotometrische proeven en onderzoek naar de zuiverheid van het gas, waarin de nieuwste en beste toestellen voor dat doel zijn geplaatst. Ter controleering van de gedane waarnemingen bevindt zich ook zulk een laboratorium in het hoofdbureau der Maatschappij op de Keizersgracht. Zooals men weeet wordt het gas ook van gemeentewege onderzocht. Art. 15 der gasconoessie geeft de vereischten aan waaraan het te leveren gas moet voldoen en het was de vierde alinea van dit artikel, betrekking heb bende op het fotometrisch onderzoek, welke aanleiding gaf tot het zooveel sensatie verwekt hebbende proces tusschen de gemeente en de Impcrial. Eindelijk is het van het uiterste belang, dat op een zoo uitgebreid terrein de aan het hoofd staande ingenieur, zijn assistenten en de opzichters onder ling van gedachten kunnen wisselen. Daartoe bevindt zich in het r gulateurshuis een centrale telephoonpost, die in verbinding staat met de woningen van den ingenieur en de assistenten en de op de fabriek wonende opzichters, benevens met het kantoor, het magazijn, de stokerijen, de machinekamer, de werkkamer, de gashouders, de ammoniakfabriek en de brandweerpost. Om met belrekking tot den tijd alle misverstand te voorkomen, zijn in alle gebouwen electrische klokken aangebracht, die door een nauwkeurig loopend en op het kantoor staand uurwerk geregeld, overal denzelfden juisten tijd aanwijzen. Behalve de toepassing van meer generator-ovens en die der trek- en laadmachines komt de inrichting der fabriek aan de Linnaeusstraat, welke ook door den heer Gosschalk is gebouwd, vrij wel overeen met die aan den Haarlemmerweg. De bouw van deze fabriek is in 1885 begonnen en den len Juli 1887 werd zij in werking gesteld. Evenals die der fabriek aan de Haarlemmerweg, werd de technische inrichting aangebracht door den heer Jules Pazzani, in leven ingenieur-directeur der Maatschappij. Hoewel de fabriek, zooals wij boven mededeelden, op een veel kleiner terrein werd gebouwd, is toch baar productievermogen grooter, dan die aan den Haarlemmerweg. De stokerijen bevinden zich hier cok op de eerste verdieping, maar de steenkool, welke door den spoorweg wordt aangevoerd, wordt omhoog gevoerd door hydraulische ascenseurs, welke bediend worden door een hydraulische installatie, bestaande uit twee stoommachines met twee accumulatoren, die ieder een druk hebben van veertig atmospheeren. Ook vindt men hier, de eerste in Nederland, telescopische gashouders met drie geleidingen, (Lifts). Vermelding verdient ook de badinrichtingen welke in beide fabrieken ten dienste van het personeel zijn aangebracht. In de daarvoor bestemde zalen zijn elf cellen van gegalvaniseerd ijzer gebouwd, van boven open en van deuren voorzien. Boven in elke cel bevindt zich een watersproeier, waarin de persoon, die een bad neemt, door middel van twee kranen koud of warm water naar keuze kan doen toestrooraen. Het warme water komt uit een daarvoor bestemd reservoir, het koude water uit de Vechtwaterleiding. De ventilatie van deze badkamers geschiedt door twee Archimedes-ventilatoren. De tijd welke men noodig heeft om zulk een regenbad te nemen, bedraagt ongeveer vijf a zes minuten, zoodat in n uur tijds honderd werklieden zich kunnen reinigen. In het algemeen kunnen wij mededeelen dat volgens buitenlandsche man nen van het vak beide fabrieken n uit een architectonisch n uit een technisch oogpunt gesproken, tot de beste van Europa behooren een gevoelen, dat ook gedeeld werd door de leden der Vercanyinc] van G UK fabrieken in Nederland toen zij in Juni 1880 aan de fabriek aan de Haarlemmerweg en later in Juli 1893 aan de fabriek aan de Linnaeusstraat een bezoek brachten. »ITier viel zeer veel te leeren," schreef Ilrt Gas van Augustus 1893 ; »vooral de uitgebreide toepassing der hydraulische krachten op het gasbe drijf was hoogst belangrijk, terwijl de dispositie der verschillende afdeelingen van zulk een fabriek hoog geroemd werd met het oog op het langwerpige en betrekkelijk smalle terrein." De lengte der hoofdbuizen in de stad en in Nieuwer-Amstel, welke gemeente ook door de Tm/icnal van gas wordt voorzien, bedraagt op het oogenblik tweehonderd en zev en-e n-tach t i g kilometers, het aantal zinkers is 42, terwijl de waarde der werken en inrichtingen, toebehoorende aan d e ImperiaJ, wordt geschat op zestien millioen guldens. Het aantal gasverbruikers bedraagt ongeveer 18.000, voor de openbare verlichting doen 0111 lantaarns dienst. De Maatschappij heeft beha've een groot aantal ambtenaren in dienst negenhonderd werklieden, voor de fitten] alleen honderd. Nu een voorstel bij den gemeenteraad van Amsterdam aanhangig is om de concessie volgens art. 29 tegen l Augustus 1897 aan de Impcrial op te zeggen en B. en W. van het denkbeeld schijnen zwanger te gaan om de fabrieken in eigen beheer te nemen, achtten wij het niet van belang ontbloot om de inrichting en de wijze ? waarop de ImperiaJ het gas bereidt meer onder de aandacht van het publiek te brengen. Gaat de gemeente zelf exploiteeren, dan zal zij voor alles de hand dienen te leggen op een man in het vak doorkneed, die bovendien technisch-administratief talent genoeg bezit om zoo grootsch een inrichting, zoodanig te besturen, dat de gemeente niet .alleen de bate, welke zij thans uit de concessie geniet, niet verlieze, maar dat ook de gasverbruikers daarbij winste hebben door lagere gasprijzen. Pe cijfers in de nota omtrent de exploitatie der gasfabrieken, door B. en W. gepubliceerd, zijn daaromtrent nog niet zeer geruststellend. J. H. G