DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 936 goed, en toonde zich dankbaar, toen Japan na den oorlog, als een nieuw bewijs van goede gezindheid, een buitengewoon gezant schap onder graaf Ito naar China zond. De heer Russell Young raadde toen Li aan, de beleefdheid te beantwoorden, zich aan het hoofd van een talrijk gezantschap naar Japan te begeven, er met eigen oogen land en volk te zien en met de meest invloedrijke staats lieden van het naburig koninkrijk nadere betrekkingen aan te knoopen. Maar daarvan wilde Li niets hooren. De gedachte kon natuurlijk niet bij hem opkomen, dat hij, enkele jaren later, zou gedwongen zijn de reis naar Japan te maken om na een rampspoedigen oorlog een vernederenden vrede te vragen. Bij een onderhoud tusschen Li-Hung Chang en den gewezen president der Vereenigde Staten, generaal Grant, werd ook de spoorwegquaestie ter sprake gebracht. De Chineesche onderkoning bleek daarover eigen aardige begrippen te hebben. Volgens hem deed de door Kussen in Siberiëaangelegde spoorweg meer kwaad dan goed; immers hij stoorde de herders en maakte de karavanen overbodig. »Indien ik een spoorweg bouwde van Ching-Hiang naar Peking, over een afstand van achthonderd mijlen, langs het Groote Kanaal, wat zou ik dan doen met mijn vloot van jonken en rijstschuiten waar van ge hier uit het venster mijlen ver de masten kunt zien? Op deze booten wonen geheele gezinnen, ouders, grootouders en kin deren. Zij hebben geen ander tehuis en hun eenig middel van bestaan is het overbrengen der als schatting opgebrachte rijst naar Peking. Brengt ge die rijst over met spoorwegwaggons, dan zal de regeering daardoor veel geld uit winnen. Maar wat zal zij doen met de twintig duizend gezinnnen, die dan broodeloos zijn geworden ? Het vraagstuk, waarmede wij ons bezig hebben te houden, is het onderhoud eener ontzaglijk groote bevolking. Dat is alleen mogelijk door visch en rijst, de visch uit de rivieren en de zee, de rijst van een ongeëvenaard vruchtbaren bodem. Maar met al onze zorg" zoo besloot Li »is het ons toch niet mogelijk, een hongersnood te voorkomen, die millioenen slachtoffers eischt." »Er is maar n middel tegen hongers nood: spoorwegen," antwoordde Generaal Grant kort maar krachtig. En dat antwoord scheen op Li een grooten indruk te maken. Heeft generaal Grant gelijk gehad, toen hij Li-Hung-Chang op ne lijn stelde met Bismarck, Beaconsfiehl en Gambetta:1 De Amerikaansche staatsman, die zoo sober was met zijn woorden en aan wien alle overdrijving vreemd was, heeft Li beter gekend dat de meeste Europeanen, en aan zijn oordeel kan een zekere waarde niet wor den ontzegd. Voor ons westerlingen blijft deze Chineesche leider der volkeren een aonderling mengelmoes van sluwheid en naieveteit, van gezond verstand en bekrompen veroordeel. Maar juist daardoor is Li een echt Chinees, en zonder die vereeniging van schijnbaar strijdige eigenschappen zou het hem onmogelijk zijn geweest, op het volk, waartoe hij behoort, een zoo grooten invloed uit te oefenen. ""' ..... lllllliiiiiiiinilmillin ......... IIIIIHI ............. nu ....... iimiiinm !?"""'" ..... iiiiiiiiirn ..... iiiiiiiiiiiiiiiiiniiii De aclitiireiiueweiiiiE in Engeland in 1833. f) Het is een werkgever geweest, die meer dan zestig jaar geleden in Engeland voor het esrst een groote beweging organiseerde ter verkrijging van een arbeidsdag van acht uur voor alle werklieden. En dat met behoud van een loon voor twaalf; een achturendag met het volle tegenwoordige loon" heette het in de manifesten. Hij was een groot katocnf'abriekant, woonde te Todmorden, en zat in het Parlement voor Oldham. Hij heette John Fielden, of, onder de weiklieden. --Honest John". Sedert hij als leerling in zijn vaders fabriek was afgetobd achter het weefgetouw, was hij de apostel geworden van een korten arbeidsdag. In liet Huis der Gemeenten was geen warmer voorstander van een wette! ij ken werkdag van tien uren dan hij. In IXx! was het reeds eenige jaren slecht gegaan in den handel ; de loonen waren dus gedaald, en winst werd waarschijnlijk niet gemaakt. Ieder op zichzelf' hadden in dat jaar een commissie van fabriekanten uit Yorkshire en de afdeeling Liverpool van den Anti-Corn-LawLeague een onderzoek ingesteld de een naar de loonen in het district Hutterfield, de ander te Liverpool, en beiden kregen tot uitkomst, dat de meerderheid dor fabrieksarbeiders leefde van twee en een halven stuiver per dag. En per hoofd : het gemiddelde inkomen van een gezin was vijf shilling; maar het -twee en een halve stuiverper dag" werd de strijdroep van Fielden. *) Zie: John Kae: Eight Ilours for Work. London, McMillan & Co. l*!i-i. Want hijzelf had in zijn omgeving geen . andere ervaring opgedaan. De handwever i verdiende vier, hoogstens vijf shilling 's weeks, de werklieden in de zijde industrie, die nog j voor weinig jaren 10 shilling thuis brachten, verdienden nu maar 6. Indien nu, zoo rede neerde Fielden en zoo de menschen wat meer uit de geschiedenis wilden leeren, zou die dwaling heden ten dage niet meer worden begaan! werkgevers'en -nemers het er maar over eens konden worden, juist in de vakken die onder tegenspoed leden, en een langen werktijd hadden, om de productie te beper ken, dan zouden de prijzen stijgen met minstens 25 procent. Winst en hooger loon zouden de onvermijdelijke gevolgen er van zijn. Beur telings zouden de verschillende takken van nijverheid deze nieuwe orde van zaken onver deeld moeten invoeren. Dat beurtelings iedere branche haar gewin op de andere ging ver halen, en dus, als de beweging het rijtje rond was geweest, wel alle loonen waren verhoogd) maar de koopkracht dezelfde was gebleven, dat bedacht niet alleen Fielden niet, maar evenmin Robert Owen, die, in Noord-Engeland lezingen houdende, bij Fielden aanlandde, drie dagen bij hem bleef, en geheel door het nieuwe denkbeeld werd ingepakt. Reeds in 1817 had hij, de socialist, voor het type van zijn plattelandsgemeenschap acht uur als den normalen arbeidsdag aangewezen; maar in dezen vorm was het begeerde hem geheel nieuw. Onverwijld togen de vrienden aan den arbeid. Fielden's compagnons waren dadelijk bereid, hem te steunen, en daardoor sterk,kreeg hij de toezegging van hulp van verscheiden fabriekanten uit Manchester. Condy, de redac teur van den Manchester Advcrtiser, een radi caal orgaan, liep met het plan hoog weg; de groote William Cobbett, van den Polilical Jiegister, Fielden's mede-afgevaardigde voor Oldham, stelde zich mede aan de spits, en den 25sten November werd te Manchester staande een groote vergadering een sterke vereeniging gegrondvest: de »Xational Regeneration So ciety", wier doel was: »de werklieden bij te staan in het verkrijgen van den achturendag, met behoud van het tegenwoordige loon." Te Sheflield vocht Ebenezer Elliott, te Bradford Parson Buil voor de zaak. Afdeelingen werden gesticht te Oldham, Ilochdale, Ilfywood, Bury. Bolton, Blackburn, Burnley. Preston, Chorley, Macclestield, Xottingham, Worcester, Wigan, Lsicester, Congleton, Stalybridge, Warrington en andere plaatsen, Londen niet te vergeten. In December deelde de Manchester Ai/miiscr mede, dat de acht urendag zonder loonsverlaging reeds was ingevoerd in de fabriek van John Wood, den grootsten industrieel van Bradford, die niet wilde wachten op den afgesproken datum : l Maart ','U. Wood liet reeds, vóór de be weging ontstond, n uur korter werken dan al zijn concurrenten, en was een van de financieele steunpilaren der tienurenbeweging. Om de agitatie te levendiger te drijven, had Robert Owen een catechismus samengesteld waarvan vraag 11 in het hart der kwestie greep: Waarom hoogstens acht uur arbeiden ? 1. Omdat het de langste duur is diende mensch de gemiddelde sterkte genomen, en het recht op bestaan voor den zwakke erkennende, zoowel als voor den sterke physieke inspanning kan uithouden, zonder zijn gezondheid, zijn verstand, zijn moraliteit en zijn geluk te benadeelen. 2. Omdat de nieuwe ontdekkingen op scheikundig en mechanisch gebied het onnoodig maken, moer lichamelijke inspanning te eischen. .'!. Omdat door acht uur werken, bij een geschikte regeling een overvloed van welgesteldhcid voor ieder wordt geschapen. ?i. Omdat niemand het recht heeft, zijn medeinenscli langer te laten arbeiden dan voor de maatschappij nuttig is, bloot opdat hijzelf rijk. en de ander arm zou worden. i"). Omdat het ?waarachtig belang van ieder rnenschelijk wezen medebrengt, dat ieder ander mensch zij gezond, ontwikkeld, tevre den en welgesteld. Bij het naderen van den l sten Maart, de dag waarop -National Itegenermion" 7,011 beginnen, wies de beweging. Et'u petitie werd door de Society aan het Huis der (.u'ineenton aangeboden; een weekblad verscheen, de Jf/'filtl of' liir lti;i/lix of' Indtinh'i/: don l'l.sten Februari hadden de werklieden van meer d:in ."ij ondernemingen te Manchester aan hun werkgevers om deu achturendag gevraagd ; de antwoorden v\aren hoven verwachting gunstig uitgevallen. Vierentwintig van de 'Jij fabriekanten van Todmorden verkhiaidon zich bereid lot. ecu proef, indien al hun concurrenten medededen; te Oldham, te Ilt-ywood, in Lancasiiire stond de zaak zoo gunstig mogelijk. Yorkshire aarzelde, Schot land achtte den termijn te vroeg: Ierland was geheel buiten de beweging gebleven. Er werd dus besloten, don kritieken datum van 1 Maart naar 'J .Juni te vci'Bchuiven en toen was het met de geheele beweging gedaan. De laatste ll/:rnl'l verscheen den loden Mei. De werklieden waren oorzaak van het mis lukken. Oastler weigerde den lulun Maart naar een meeting te gaan, omdat de werklieden zoo weinig medewerkten. Parson Buil verweet hun, dat zij aan elkander hingen als de zandkorrels der duinen, en geen glas ale konden missen om hun eigen klasse te redden van ellende en ondergang. Wat de werklieden dachten, wordt duidelijk uit een ingezonden schrijven in den Herald van 29 Maart. Daar wordt betoogd, dat het weinig geeft 25 percent meer te verdienen, indien voor brood, bier en schoenen ook 25 percent meer moet wor den betaald. De Ilerald betoogde, dat het noodzakelijk zou worden, ook de werkloozen weder in dienst te nemen, en dat dan de loonen opnieuw 25 percent omhoog zouden gaan; hij was hierbij echter reeds buiten het terrein van Fielden's theorie, en noch deze bewering, noch de heftige verwijten van andere leiders brachten 'Ie werklieden tot het nieuwe geloof. Zij zijn voortgegaan met produceeren, en terwijl zij in 1834, 500000 in getale, on geveer 1500 millioen pond katoen vervaar digden, en zeer lage loonen verdienden, brengen zij thans, 700 000 man sterk, 2000 millioen pond aan de markt, en verdienen flinke loonen Wie na deze schets, die ik weergaf om haar historisch belang, neiging mocht gevoelen om den korten werktijd te verfoeien, en den lan gen aan te bevelen, leze het boek waaruit ik mijn wijsheid putte, en hij zal genezen zijn. PRO Socio. liiiiiiiliiiiiiiiiimniimiiill'i'lmn'iiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinMiiiiiiiininiiii Inhoud van verschillende bladen. liet Handelsblad. 25 Mei. De spoorweg Fort de Koek?Pajakombo." 2fi Mei. Onze macht in Indië." 28 Mei. lüjkslandbouwschool en tninbouw-onder wijs" I. llente en belegging van spaarbankgelden." 29 Mei. Twee meeningon over de gasquaestie." 30 Mei. De koflieeultuur op de Buiten-bezittingen." De Standaard. 27 en 29 Mei. .,Armenverzorging" I. H. 31 Mei. Calvinistische of Ultramonta^nsche politiek." Het C'e n t r u m. 27 Mei. »Fabrieks-inspectie" il) Mei. «Polemiek en politiek" (quaestie L dimanKnyper) 31 .Mei. Onvruchtbaar werk" (de Amsterd. raad). l Jan. Een wanbegiip" (behartiging der volks belangen door katholieken). Do Tijd. 25 Mei. De onschendbaarheid der Wet." 27 Mei. De herziening der belasting op het I'ersonf ei.'' 28 Mei. Een interpellatie" (Uabier in de fransche Kamer." 2H Mei. Weelderige phantisie in dienst van erns tige waarheden." (De Broeders. Tragedie van het Kecht, door l''relevik van Eeden >, door Jan Holland. ,.Amsterdamsehe Ptadicalen." 3il Mei. De zaken in Ojstenrijk Hongarije.'1 Het X i e u \v s van den D ag. 25 Mei. 13edrijfsbelasting." Wijziging in do beschrijvingsbiljetten III, model Ba door F. 27 Mei. Oud en nieuw," door B. 2H Mei. De nieuwe ]>ersoneele belastingwet," door J. Kuiper, I 31) Mei II. X. Hotte r cl. C r t. 25 Mei. Het toezicht der Pekenkamer" I, 20 Mei II, 31 Mei (antwoord aan het Vaderland) III. '2S Mei. Het wetsontwerp op de personeele be lasting" I, 29 Mei II, 80 Mei III De M a a s b o d e. 22 Mei. De verkiezingsstrijd i» Italië." 23 Mei. Pauselijke intentiën." 20 Mei. »tSr.:.*.;. C'rispi" (door I.aicus). 2S Mei. Die kaatst moet den bal venvachten'' (polemiek) door d. I', te W. 29 Mei. ,.l)e Volksschool in het gedrang.'' 30 Mei. Kiesplicht" I. De (anti-rcv.) Nederlander. 29 M,-i. De laatste stap." (naar de vrije" school). Hot Vaderland. 26/27 Mei. ..Puntjes op de i's." (Statenverkiezing! 28 Mei. ..Personeel en kie-recht." 30 Mei. Oomptabiliteitsvragen." (Polemiek met de X. l!»llr,;l. Cl.) Het Haagsche Dagblad. 2627 Mei. De herstemini.ig" ivoor de Staten). 28 Mei. Het aseo van den ijzeren schecpsbouw", door X Peil, II. Naar de stembus." 30 Mei. De moderne behistingwijsheid." l't recht sch Dagblad. 20 Mei. Het Personeel" I, 29 Mei 11 Ai-n h. C t. De belastingwetten van den minister Sprenger van F.yk." II. 111. N. Arnh. C r l. 25 M.-i. Het venten van drukwerk op .ie openbare straat" II. 29 Mri Sociologie" X. !Vrouwenkiesrecht). I'r o v. (! r o n. ('t. '21 Mei. Ken werkkring voor de- vrouw!" (s'erplcging). W i n s c li. ('t. 2ti Mei. ,.A;in het roer" !de werk zaamheid van 't tegenwoordig kaltineti. '/. ;\ a n I. C t. en de D e l i t s c li e O p m e r k e r. 25 Mei. ..Hei IVrsoneei". Venloohc-h Weekblad. 25 Mei. Wel v,-a t al te voorzichtig." (Kiesdwang.) De Nederlander iWcckbHd'. 25 Mei. ..De b^r/iening der personeele b'dast ing". | l' a t r i in n n ; n m l -luni. De Trailes-! 'mons'' I j Waarom Patrimonium er van vn-schih). j In; W ach t c> r. 25 Mei. De niciiwf' ..Volkspartij'' j in betrekking tui de sociaal-democraten." | U c c h: voor Allen. 25 en 2IJ Mei. Wei-ksiakin 1 " >'j Ynlksbrinier (K. K. VolK-bondi. 21 Mii. ,.Dc Vcivadrriiig van den i-enti'. r;i;iu." i'e P. a a n b r e k c t. 23 Mei. ..Moderne af'x< >uen." (mammon, vrijheid, orde, enz.) l>e Vrouw. 20 Mei. ,,(";! liebel's boek. Vrouwi nin-weging. ];;?]? ven aan de vrou\\ en," l'e Liberaal. 25 Mei. W'.'rküedcnprüsiopuLii." v'n s Yakbeiang. l .lani. .,\\erksiakingcn" willen geven mij te berichten, dat de mededeeling in de courantenverslagen van de laatste Algeineene Vergadering, volgens welke »de heer Dr. Vinkesteyn gekozen werd in de plaats van den heer Van Hamel", niet moet worden uitge legd alsof de heer Vinkesteyn nu ook voorzitter wordt. Ik gebruik deze gelegenheid om er op te wijzen, dat ik deze door mij onderstelde be noeming geenszins had afgekeurd. Ik zou niet weten wat den heer Vinkesteyn zou beletten deze waardigheid met eere te vervullen. Maar het Tooneelverbond, dat er blijkbaar prijs op heeft gesteld steeds een aanzienlijker letterkundige, een in het litterarisohe Xederland populair personage, aan zijn hoofd te zien, week dit was mijne opmerking van deze traditie af door de verkiezing van de heer Vinkesteyn. Mijne opvatting, overigens, was niet gezocht; want indien de statuten van het Tooneelverbond niet dit voorschrift bevatten, is de vrijheid welke daarmede aan de leden van het Hoofdbestuur wordt gelaten, uit hun midden een president te benoemen, vrij wel strij dig met de gewoonte dat althans deze grootwaardigheidsbekleeder direct door de vergadering wordt gekozen. Het kan er médoor, dat de administratieve betrekkingen van secretaris en penningmeester toen de heer J. Ilartsen rog leefde, had men ook een dineur van het Tooneelverbond, maar dit was bij eigen verkiezing, in een van zijne goedgehumeurde en geestige toasten kond ge daan dat deze minder in 't oog vallende baan tjes in den beperkten kring van een bestuurscol lege worden verdeeld. Doch even huiselijkerwijze te werk te gaan bij het aanstellen van een voor zitter, dit is, vind ik, den afkeer van het ceremonieele overdrijven. Bovendien is het niet altijd zeker, dat de bestuursleden de voorkeur geven aan den zelfden man, dien de vergadering zou hebben gewenscht. Een voorzitter op deze. zooals men vroeger zeide, getrapte wijze gekozen, komt ni et met zooveel clat bezit te nemen van zijn gestoelte, noch ontleent daaraan zooveel zedelijk overwicht, als in het belang van de zaken wenschelijk is. Do Hemel beware ons voor de al te precieze toepassing van deze algemeene opmer kingen, welke slechts mijne opvatting, die een misvatting is gebleken, moeten verontschuldi gen, op het onderhavige geval. De heer Mendes da Costa schrijft, dat Dr. Vinkesteyn niet, dat een ander hoofdbestuurder zal worden benoemd. Nu, dit op zijn gezag aan te nemen zal wel niet lichtvaardig zijn. Slechts een noodeloze preutschhoid zou ons verbieden de gissing uit te spreken, dat de aanstaande voorzitter van liet Hoofdbe stuur des Tooneelverbonds de heer Marcellus Emants is. En zie hier ongetwijfeld een be noeming, schoon niet volgens een democratisch dogma uitgevoerd, veroverd krachtens een litterarisch geboorterecht. De heer Emants is immers niet slechts tooneelschrijver, maar, in zijn vrijen tijd. ook acteur. Van het liefhebberijgezelschap onder zijne leiding, verneemt mea niets dan goeds. ? De nieuwe president zou dus, indien het zoo te ! pas kwam, aan bijzonder hardleersche lèves van de school het werk voordoen. Zoodat, om te j besluiten, de pessimistische beschouwing van ons vorig artikel, voor zoover zij op eene presidents keuze berustte, welke niet is verricht, komen te vervallen. Mogen ook mijne andere gronden van | vreeze on twijfel te hunner tijd even afdoende | worden verstoord ! 5 * Ik heb alweer woorden niet den Ncflerlaii'lichen i Spectittur. De beer Jan C. de Vos zou door mij j onbillijk behandeld zijn. ,Naar veler meening'' was het ensemble bij De Vos en Van Korlaar \ gewoonlijk zeer goed, soms uitstekend''. Velen, i zeer velen zullen hot mot Pe Vos betreuren, dat er in lïotterdam geen stem opging om te trachten het gezelschap te behouden". Hos velen hier bedoeld zijn. doet niet ter zake. en het is de ' vraag niet oi' bij meerderheid van stemmen kan , worden beslist, wat door mij werd betwijfeid. Maar ik ben zoo vrij ook deze verzekeringen voor , praatjes te houden, zoolang niet uit eenige/cmiWoïr/ blijkt, dat liet in de letterkundige kringen i die geacht kunnen worden, met de tooneoldirectio Do Vos ingenomen te zijn en waarvan de ^i'ccuitm- cenigszins het orgaan is, ernst is met hunne droefenis over het te-nict-gaan van dit gezelschap. Wat hebbon bijvoorbeeld de auteurs wie:1 werken door De Vos opgevoerd zijn, wat hebben zij ijdLinn om zijn achteruitgang te ver holpen, zijn val te verhiuderea V Dit moet niets zijn geweest, of minder dan weinig, want De Vos had maar weinig noodig. .\ti. dan hebben zij ook niet het recht van klagen. want dun is bet hun schuld. De ware vrienden Twee :"i!en van het Hoofdbestuur var. het Tooneelverbond hebben z:ch wel de moeite dadig prijzen, on in den steek laten, on dus hem tweemaal foppen. Vut ons betreft, wij hebben erkend dat de heer De Vos een beter lot had verdiend, want hij had even goed aanspraak op succes als ieder ander gezelschap. Dat liet nu verkeerd mot hem is afgeloopon, is slo/'hts, in zoo verre :>:.i: hom zei!' te wijten :;K het eene ont nuchtering is na eene roes van zelfoverschatting, ' hem toegedronken. het is waar, door de Heden die hem nu loslaten. Xiet bet linancioe'.o. maar het artistieke mislukken; wil men, hot nvireele in ! tegenstelling mot bet stoffelijke, was het onder werp va:i mijn onbillijk stuk''. Allerminst was het -tegen Jan C. de Vos"