DE AMSTEEDAMMEB, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 940 ning van velerlei wetsontwerpen, die elk op zich zelf slechts eene kleine groep tevreden stelden, en die, zoo zij al door het Lagerhuis waren aangenomen, door het Hoogerhuis zeer zeker zouden zijn verworpen. Na de verwerping door het Hoogerhuis van de laatste Home-Rule-bill is deze quaestie wel is waar tijdelijk op den achtergrond geraakt, maar het was voor de regeering onmogelijk, zich die voor goed van den hals te schuiven, omdat 7.ij dan den onmisbaren steun der Ieren zeker zou hebben verloren. Een ander element van zwakheid lag in het feit, dat in de oogen van de overgroote meerderheid der regeeringspartij niet Lord Rosebery, maar Sir William Harcourt de aangewezen premier was. Verder is Lord Rosebery's buitenlandsche politiek verre van gelukkig geweest, en ten slotte liet de gezondheid van den premier (hij lijdt aan hardnekkige slapeloosheid) veel te wenschen over. De partijen in Engeland zijn sedert lang niet meer, wat zij vroeger zijn geweest, en de Whigs en Tories behooren feitelijk tot de geschiedenis. De uitbreiding van het kiesrecht, de gestadige en onwederstaanbare vooruitgang der democratie, het groote en steeds meer erkende belang van de arbeidersvraagstukken en van hunne wettelijke regeling, hebben in den partijstrijd diep ingrijpende wijzigingen gebracht. En dit geldt niet slechts voor de zoogenoemde liberale partij, maar ook voor de conservatieven, de coalitie van tories en liberale unionisten. Het is zeer de vraag, of deze beide laatsten, die in de oppositie broederlijk vereenigd zijn geweest, als regee ringspartij de noodige eenheid zullen behou den en de noodige kracht zullen ontwikkelen. Men wil het beproeven. In het nieuwe ministerie zullen, naast Lord Salisbury als premier, Arthur Balfour als leider der regeeringspartij in het Lagerhuis en Sir Michael Hicks-Beach, ook de hertog van Devonshire (vroeger Lord Hartiugton), de heer Goschen en de heer Chamberlain op treden. De hertog van Devonshire en de heer Goschen behooren tot den rechter vleugel der liberalen; de heer Chamberlain is een intransigent radicaal geweest, en alle drie hebben zij vroeger zitting gehad in een ministerie Gladstone, terwijl de drie eerstgenoemden indertijd deel uitmaakten van een Tory-ministerie. Eene dergelijke ver deeling van den buit zal waarschijnlijk plaats hebben onder de dii minores van de beide oppositiepartijen. Eene ministerieele verklaring is nog niet verschenen, daar het ministerie nog niet vol ledig is. Is dit staatsstuk gepubliceerd, dan zal de "vaststelling van den datum der nieuwe verkiezingen wel niet lang meer op zich laten wachten, want Lord Salisbury kan onmogelijk blijven voortwerken met eene Kamer, waarin hij feitelijk de minderheid heeft. immuun in iiiiiiiiiii Sociale, liiniiiiiiiiiiiiiiiii mum miiiiii IMIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIII De lacbine in Men van den boer, Als een paradijs in de oogen van velen, die de groote steden slechts kennen als broeinesten van zedelijke ellende, als een paradijs ook in de oogen van vtlen die in de groote steden de broeinesten zien van socialistische en revolutionaire woelingen,geldt het platteland. Daar waaien over de uitge strekte velden nog de onbezwalkte luchten, daar brengt de eenzaamheid den mensch tot deugd, daar staalt de dagelijksche omgang met de krachten der natuur zijn verstand, en maakt hem af'keerig van slechts in pestilente . atmosfeer opvlammende dwaalleer. Waar is, dat?met uitzonderingen het platteland, in in vergelijking met de steden, nog weinig heeft bemerkt van de nieuwe economische bedeeling, en dus de behoefte aan nieuwe wetten onder den nieuwen heer door den boer minder sterk wordt beseft dan door den wever en den mijnwerker. De boer ploegt en egt, en zaait en oogst hij houdt er het leven bij. Verarmt hij, de natuur krijgt voor een groot deel de schuld; getroost arbeidt hij voort in zonneschijn en regen, hopende op vruchtbare jaren, en zijn de jaren vrucht baar en verarmt hij toch, het ontbreken van beschermende rechten, of het niet hoog ge noeg zijn ervan wordt gereedelijk als oorzaak aangewezen. Het is immers de landheer zelf, die ze voor hem heeft opgespoord ? Staat dit anders te worden, wanneer de machine, het godsgeschenk dat de menschheid nog niet naar haar hand heeft weten te zetten, haar intrede doet ook op de akkers der boeren ; wanneer zij niet alleen onder het stuur van een man gras maait en hooi schudt, maar gedreven door stoom of electriciteit, den land man het zwaarste werk uit de handen neemt, het sneller en beter doet dan hij, en voor minder loon ? Het is reeds genoegzaam bewezen, dat het conservatisme van den daglooner tegen hongerlijden niet bestand is, en de verschijning van de machine ten platten lande verdient dus de aandacht, te meer, waar ook haar statistiek reeds resjectabele cijfers heeft aan te wijzen. In 1891 werden in Frankrijk ten behoeve der landjouwindustrie 1G:250 stoomketels, met 92,650 mardekrachten gebruikt Maar het is er mij leden minder om te doen, cijfers bijeen te 3rengen, dan wel om te beschrijven een paar werktuigen, die ik vermoed, dat zelfs op landbouwtentoonstellingen in Nederland nog niet zijn aanschouwd. In Amerika wordt in den regel geploegd met een stoomploeg. Een locomobiei trekt aan een metalen kabel de ploegschaar naar zich toe; deze werpt verschillende voren tegelijk op en wordt teruggehaald langs een tweeden kabel, die over een katrol loopt, geslagen in den grond aan het andere einde van den akker. De ploeg heefteen dubbel stel scharen, en behoeft dus niet te worden omgeworpen ; het stel dat henen ploegde, steekt op den terugweg boven den grond uit. Vaak staat aan beide zijden van den akker een locomobiei. Tal van praktische moeielijkheden staan echter aan de invoering van de stoomploeg in den weg. Afgezien van den speciaal bij de Hollanders lang gekoesterden tegenzin in nieuwigheden, die onze zuivelboeren nog bij voortduring leergeld doet betalen, heeft het inderdaad zijn moeilijkheden in, een loco mobiei steeds daar te plaatsen waar zij behoort te staan, en haar telkens te verplaatsen. Men is er daarom op bedacht geweest, op de ploeg zelf een kar met een electrischen motor aan te brengen, een dynamo, die van een buigzamen kabel, afkomstig van de voor het stellen eener machine meest geschikte plaats haar electriciteit ontvangt. Door de dynamo worden de wielen van de kar in beweging gebracht; om den harden tegenstand van den grond te overwinnen, loopt zij als een veerpont over een gespannen kabel. In October 1891 is in Saksen, te Halle aan de Saaie een proef genomen met zulk een electrische ploeg ; er werden twee voren tegelijk van 200 meter lengte mee gegraven ; het ging, in een leemachtigen, klefien grond, met een snelheid van 90 cm. per seconde. Van den door de stoommachine voortgebrachten kracht voorraad wras voor de beploeging 53 procent overgebleven ; stoomploegen daarentegen hou den slechts 35, of indien zij met n loco mobiei werken, slechts 25 procent over voor het ploegen zelf. Een duilsch autoriteit, de heer Ringelmann, stelt de kosten der electrische ploeg op / 19.30 per hectare, met dien verstande, dat indien de schaar niet te diep gaat, per dag 6 hectaren kunnen worden geploegd, en dan de hectare maar f 12.85 zou kosten. Brutschke echter meent dat men met een sterke kar in tien uur vier hectaren met 35 cm. diepe voren kan doorploegen, en dat hiervan de kosten, met amortisatie en al niet meer dan f 50 of /' 12.50 per hectare zullen bedragen. Een geheele kar met motor, kabel en verder toebehooren, kost voor een ploeg met 4 scharen /' (j.250, voor een met 3 scharen /' 0,000 en voor een met 2 scharen / 3.750. De cijfers, hier genoemd, zijn een afdoende reden om een installatie als de beschrevene vin de meeste akkers ver te houden. Maar waar verval van water de stoommachine kan vervangen, en op tal van plaatsen is dat zoo, wordt de zaak anders. Te Enguibaud, een plaatsje in het Fransche departement Tarn, woont de heer Tailhades, die door een water val op zijn grond een rad van 3 paardekrachten in beweging brengt. Zijn akker, 1800 meter lang, heeft hij overspannen met een draad, die de overbrenger is der electri citeit; tot op 400 meter afstand van beide zijden van den draad ploegde hij een vore van 00 cM. diep door zijn steenachtigen klcigrond, met een snelheid van 20 50 meter per minuut. De heer Tailhades gaat nu op zijn overige werktuigen, te beginnen met den stroohakker en de karn, den electrischen motor overbrengen, en al is hij ongetwijfeld een der eersten, de eerste die dit doet is hij niet, zelfs niet de eerste Europeaan. In Moravië, op een pand van Ugaste Lowatell, is in een schuur, waar tevens hout, verwerkt wordt, een stoommachine van 30 paardekrachten opgesteld. Zij werkt op een dynamo, waarvan twee kabels, van ongeveer lu K M., uitgaan. Dezen loopen langs een molen, ge woonlijk door water bewogen, maar zoo dit ont breekt, door aan den kabel ontleende elec triciteit. Langs een m eikerij ; langs drie boerderijen. De boterbereiding geschiedt met electrische kracht; in de boerderijen wordt de kracht overgebracht op een tegen regen weibeschutte dynamo, die verplaatsbaar is, en zoo gedragen naar alle deel en van bet bedrijf', waar zij noodig is. Ziedaar een paar kijkjes, die aan de ver beelding een wijd veld openen. Zonder da delijk te meenen, hier in den baarlijken toekomststaat te zijn verplaatst, behooren wij de mogelijkheid in het oog te houden, dat ook op het platteland eerlang de machine haar glorieuse intocht zal houden. Wat er dan van het paradijs zal overblijven ! F. M. C. De Engelsche coöperatieve Unie telde in 1804 1184 magazijnen met meer dan l % millioen leden. De omzet bedroeg het laatste jaar .">2.724.89!> pond sterling, terwijl er 4 K millioen pond werd bespaard. Voor opvoeding werd .'i8.016 pond en voor weldadige doeleinden 17.420 pond gebruikt. De Engelsche en-gros-vereeniging heeft hare kolossale depots in Manchester, met filialen in New-Castle en Londen en depots, agenturen en verkooplokalen in alle nijverheidsdistricten. Zij heeft haar eigen inkoopers o a. te New-York, Montreal, Kopenhagen en Hamburg en een vloot van 6 stoombooten, die de goederen van het vaste land naar het centraalpunt vervoeren. Deze engros-vereenigingen zijn de grootste koopers op de theemarkt en zij oefenen een wezenlijken invloed op de theeprijzon uit. Zij zetten jaarlijks zeker y3 millioen pond sterling in thee om en betaalden bet laatste jaar niet minder dan 142.000 pond sterling aan invoerrechten, dat is 1/2*5 van liet totale bedrag. De opbrengst der productieve vereenigingen wordt in het verloopen jaar op meer dan (>'-/.> millioen pond sterling geschat. Londen. De bekende statisticus C. Boo'h, wiens bekende, moeitevolle, maar zakelijke en betrouwbare onder zoekingen naar de armen en de armoede van Londen belichaamd zijn in verscheiden boekdeelen, beeft bij Mac. Millan & Co. opnieuw een paar deelon doen uitkomen, die een helderen blik geven op de arbeidende en gebrek lijdende be volking der niillioenenstad. Het zijn om zoo te zeggen statistieke momentopnamen, aanschouwe lijk in hoige mate. In deze twee nieuwe boeken neemt Booth de proef op de som van zijn vroegere onderzoekingen, ingesteld naar een geheel andere methode. Hij verdeelt de armen van Londen in ongeveer 90 beroepen, klassüiceert ben r.aar bet aantal kamers dat iedere familie in gebruik heeft en bet aantal dienstboden. Eu bij komt dan, naar hij zegt, tot een overbluffende eenstemmig heid met de resultaten, het eerst door hem ge vonden. Volgens zijn vroegere methode vond hij dat .'51 pCt. der Londensche bevolking in armoe leeft; thans komt hij tot het cijfer .'SI 1A pCt. van degenen die leven in te bekrompen omstandig heden. Tachtig procent van de bevolking houdt geen dienstboden. 11 pCt. houdt ze wel, 5 pCt. zijn dienstboden, en de rest leeft in gestichten. Van ben die geen dienstboden houden zijn 188.000 zoo arm, dat zij van vier tot acht bij elkander op n kamer wonen, zelfs tien en elf vindt men soms. zoo de censustabellen, waaraan Booth twij felt, geheel betrouwbaar zijn. Ongeveer n mil lioen leeft in n kamer alleen, of twee in drie, drie in vijf', vier in zeven kamers. De hoogere klassen, die een of meer dienstboden voor minder dan vier personen houden, brengen het nog niet tot !i millioen, en nog niet 100 000 kunnen zich de weelde veroorlooven er drie of meer dienst boden er op na te houden. IIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIMIIIIMMIUtllmullllllllllllllllllirjIfllllMIIIMIII De Delftache Opmerker. 22 Juni. Eene opmerkelijke misvatting." (Wetswijziging ten opzichte van den eed.) De Volksstem. 23 Juni. .De kieswet" Geen personeel." Hoeveel?" (program Lib. Unie). De verkiezing.1' Patrimonium, 22 Juni. De Trades Unions." III (slot). P a t r i m o n i u m, 29 Juni. Dreigende gevaren" I, (Verdeeldheid). De Baanbreker, 22 Juni. De Veiligheidswet". De V o l k a b a n i e r, 20 Juni. De grondslag der sociale kwestie." De V o l k s b a n i e r, (U. K. Volksbond). 27 Juni. Verband tunschen overmatigen arbeidstijd en mis bruik van sterken drank". Ne e r l and s V o l k s b l a d, 22 Juni. Zondeonaeloof". liechl voor Allen, 2223 Juni. Aan hunne vruchten xnlt gij zo kennen". 27,28 Juni. Chineesehe karaktertrekken in de geheele kapitalistische wereld''. Do Wachter, Son. Dam. Volksbla'l, 22 Juni. .Tegen den oorlog (Kiel)". II e t Nieuwe K c h o o l b l a cl, 28 Jnni. Gemeentf lijke zurg voor onderwijzers-weduwen en weezen". Do Wekker. 22 Juni. Loise gedachten'' V. W e e k b l a d v. d. A. N. D i a m a n t b e w e rkorsbond, 2-i Juni. Op kantoor en werkplaats". iiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiriiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiu Inhoud van bladen. II c t N i c u w s v a n d e n D a g. 21 Juni. ,.21 Juni", door B. B. '22 Juni. "Een Standaardwerk" (De geschiedenis der Nederlandsche letterkunde van dr. Jan ten Brink). 24 Juni. \YorsteIen en overwinnen''. 21) Juni. Onze koloniën. Opium op Lombok". 27 Juni. Nog iets over de verdediging van Nederlandscli-tndie". door Mc. Lood. Do Tijd. 21 Juni. Uitbreiding van Staatsbemoei'ng?" I. 22 Juni II, 24 Juni III (slot). 25 Juni. I)f! memotiegoeueren van Montfoort". 26 Juni Nog eens: Opstoken tot Kevolutie". 27 Juni. Denkers" (polemiek met dr. II. J. Betz). 29 Juni. De gemeenteraadsverkiezing te Amster dam". H e t II a u de l s b l ad. 23 .Umi. Aanleiding tot oorlogvoeren in ludie", door K. H. Kielstra. 25 Juni. ..Nog tens: Evenredig schoolgeld." (ingez. door M. Bock). 27 Juni. De Kieswet". De T e l e g r a a f. 20, 27, 28 Juni. Het nieuwe ontwerp Kieswet". De Standaard, 24 en 2C Juni. Hervatting van den schoolstrijd op politiek terrein" VI en \II. 28 Juni. On/e critiek". H e t C o n t r u m, 2-4 Juni. De adel en liet volk". 2j Juni. De Liberale t'nic." 27 eu 2S Juni. Kieswet?Van Houten". 2'J Juni. Do dogma's van Ds. II. Cremer (der eeuwige straiïen)". De (a n t i r.) Nederlander. 2-1 Juni. ..De Schei ding, (slot!. 27 Juni. Onze nieuwe positie". N. llotterd. C r t. 23 Juni Het wetsontwerp betrekkelijk de gerechtskosten in strafzaken,". De Maasbode. 20 Juni. lioomsclie Journalis tiek", door l'. M. Bots, pr. 23 Juni. Nog eens o ver k i esd wang. "d oor P. M. Bots, pr. 2fi Juni. Annexatie", van Xieuwer-Amstol enz. 27 Juni. De Liberale l:nio.'' Haagsch Dagblad. 21 Juni. Chauvinisme". 23/24 Juni. Geen Staatsbemoeiing" (met het bouwen van arbeiderswoningen). 20 Juni. ..De Uadicale L'nie". Het Vaderland. 21 Juni. De Kijkspostspaarbank". door H. de Jong. '23 24 Juni. Wijziging van art. 103, 2de lid, der Gemeentewet'". 25 Juni. Ook een non-possumus''-politiek. Ge meente raad s-voorbo tracht in g. 27 Juni. Onzuivere bijmengselcn". T t r e e h t s c h D a g 'b l a d. 21 Juni. Het belang dei- particuliere nijverheid on/er O. L bezittingen voor Nederland", door H Joh. Smid. 23 Juni. De Veiligheidswet". 20 Juni. Ter ontwikkeling van Suriname". A r n li. C r t. 24 en 20 Juni. ..De vakopleiding van werklieden." L II. 25 Juni, Het besluit van de Lib. Unie." L i m b. Koerier. ..Uit do Tweede Kamer I" (Gelden der Kijkspostspaarbank voor arbeiders woningen) l' r o v. G r o n. (! r t. 24 Juni. Urgente Staats zorg". (Jeugdige misdadigers i. Winsch. C'r t. 23 Juni. Gemeenteraadsverkie zingen". V o n l o o s c h \\' o e k b l a d, 22 Juni. Eindelijk en ten laatste", (Afschaffing van belasting op deuren en vensters.) De 11 i b.) N e d e r l a n d e r, 22 Juni. De Veilig heidswet". De Liberaal, 22 Juni. Landnationalisatie", door T. Hettema ..Censuskiesrecht'.'" KraiieL ]!ij de uitgevers Delsman en Xolthenius, Aca demische boekhandel te Amsterdam, is een be langrijk boek over ons tooneel verschenen. Na melijk de catalogus van hetgeen de universiteits bibliotheek aldaar over het onderwerp bevat. Met inbegrip van ongeveer 1300 stuks komedie stukken. Dit is betrekkelijk geen groot cijfer. De bibliotheek van de Maatschappij van Letter kunde te Leiden heeft een verzameling van 8(!9,'5 nummers, ongerekend de uitgaven van schrijvers. Daarentegen is in de andere afdeelingea de Leidsche collectie minder goed voorzien dan de Amsterdamscue. De geschiedenis, de kritiek, de biografie en vooral de historie van den stadsschouwburg. De zalige heer Hilman heeft zijn boeken en boekjes aan de gemeente nagelaten, en wat hij over het Leidscheplein bij elkaar had gehaald was waar lijk niet gering. Behalve deze erfenis heeft voor jaren de Amsterdamsche bibliotheek van twee heeren eding van Berkhout cadeau gekregen een aantal tooneelstukken en een in hare soort merkwaardige verzameling van geschriften, alweer over den stadsschouwburg. Wat Johannes Hilman en de laatstgenoemde heeren deden, was vooral in de vorige eeuw een zeer gewilde liefhebberij. Hot deftige publiek gaf niet veel om het tooneel, maar er schijnt toch een kern van aanzienlijke theatervrienden geweest te zijn die de kunst protegeerden. Het aanleggen van verzamelingen was alge meen in den smaak, niet in de laatste plaats gebruikelijk als geldbelegging. De tooneelspecialiteiten deden het met de komediestukken die, althans voor zoo ver ze gespeeld werden te Amsterdam, later ook te otterdam, den Haag, in klein formaat uitkwamen en in de schouwburgen tijdens de voorstelling werden verkocht. Zij heetten in de wandeling boekjes, en Hilman spreekt ook nog soms van tooneelboekjes als hij de spellen bedoelt. liet was een artikel in den boekhandel waar veel in omging. De reiziger Utfenbach, ongeveer 1710, vertelt van een winkel, gehouden door de be kende dichteres Cathorina Lescailje, die niets dan deze stukken verkocht. De bibliotheek te Leiden bezit een menigte catalogussen van verkoopingen van Tooneelbibliotheken afkomstig van min j of meer voorname liefhebbers. Een der grootste | collecties is de bekende Naernrol der Xederduitsche tooneelspellen van Joh. van der Marck, in 1871 te Leiden geveiU met een opbrengst | van bijna f i! l On of minstens /' ,'!500 naar tegen woordige geldswaarde. Een andere noemens waardige catalogus is die van de verzameling A'an der Lely te Delft, door bemiddeling'van de reeds in de vorige eeuw algemeen bekende Haag sche lirmn Scheurleer verkocht aan de Keizer lijke bibliotheek te J'arijs, voor de luttele som van f -J15. Wie zou daar die duizende oude Ilollandsche tooneelspellen zoeken 'i Historische waarde bezitten vooral de registers van de stuk ken die onder het privijegie van den Arasterdamschen schouwburg zijn uitgegeven. Men heeft er een van 1742, een van 1751 en nog een van HSL'. Welke stukken bijgekomen zijn, welke niet meer herdrukt, welke opnieuw uitgegeven, leert de vergelijking van de edities. De oudste catalogus van tooneelwerken is de alphabetische van H. Bosch, Amsterdam 17i'7. De 17e eeuw was geen tijd van bibliografie of kritiek, allerminst over het tooneel, dat men beschouwde als een tijdverdrijf, hoogstens als een leerzaam tijdverdrijf, om niet te spreken van de velen, die er zich nooit mee verzoenden en het aanzagen voor een uitvinding van Satan. Het oudste afzonderlijke tijdschrift bevat een critiek over het seizoen 17U2?(>'>, O Augustus 24 Mei, van den schouwburg op de Keizers gracht. Ik ben in de gelegenheid de lotgevallen van onzen voorganger eenigszins uitvoerig mede