Ho. 940 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. te deelen. De schrijver van het werkje, ver schenen met den titel van Mol/awhche Tooneelbeschouwir, was zeer waarschijnlijk niemand an ders, dan de acteur Maarten Cane?, geholpen door Bruno Zweerts, een als vertaler en schrijver zeer bekend tijdgenoot. Het is namelijk^ al achttien jaar geleden dat ik in de Haarlernsche stadsboekerij een exemplaar van den Tooneelbeschouwer in handen kreeg, op een der schut bladen voorzien van de volgende aanteekening in handschrift: Met het saisoen des jaers, beginnende den Ten Augustus 17G2 gaf Adrianus Ilubkes dezen Toont elspilbetchouwer, op den 30en van die maand, aan het licht, en met gretigen aftrek. d'een en ander der Tooneelspelers en speel sters, vond zich zeer op hun zeer geraakt, morden en vielen klachtig; Spntsier'f) wierd Rechter in zijn eigen zaak, oefende personele wraak op Hubkes en gaf hem (aan den Over toom) een dragt slagen, men zecht dat hun Batailje niet ongelijk was aan die. welk in het Doolhof dagelyx vertoond word. Dit is er van, dat Spatzier op Zondagh den 4en September 1763, mij betuigt heeft, dat het kleene krat hem den vinger in bloet gebeeten hebbe. Totaen no. 4 ging den Beschouwer met z\jn critiques door, wanneer de Vrijmoedige Aenmerkingen op Denzelvm, aen 't licht quamen ; gelijk naar het uitgeven van no. 5 dezelve gevolgt wierden van Den Brief aan den Tooneeibexchouioer, Gedachten over en Brief aen den Schrijver van de V'ry'moedige Aanmerkingen; allen hier achteraen te vinden. Vervolgens gaf Hubke?, den !) November 1702, no. 6 aan 't licht, dan hem wierd het verder vervolg, op Hooge Order, geschort; wat deed hij i bij de Leidschs Cuurunt van 8 December daeraen, wierd geadverteert: Dat de Heil: 'loon: no. 7, te bekoomenwas by C. Streep, in de Pijlsterrj, S. Kun der My, op 't Rusland, en verder in d'andere Steeden; dit wierd ook in evegenoemde Courant den 22 December, aeng <ende no. S geudcertrert, doch zoo dat van der Mij eerst, en Streep daer aan gemeld wierd; maar op den 24 daeraen, adverteerde Simon van der Mij, bij voorsz. Courant, aen den D'ukker van den Holl: Too'ieelbeach:. dat Hij zijn naem niet weder wilde geplae^t htbben roor dezelve, en men geen goed aan hem in Commissie ziende, daer den Auteur of Drukker niet i-oor be kent u, alzuo hij geen Pakjfg van d er gelijken inhout accepteeren zou.'' toen hieuw den Tooneelbeschouwer halte, toen wierd hij raer. toen wierd roor no. S Twee , voor no. 7 een a Twee en voor alle acht de num mers, vier- zes- tot acht dukaten betaald. Naderhand gebruikte men den naam van Genit van Hooijen te Rotterdam, en op den 10 Aug: 17G3, gaf Hubket het vervolg des Tooneelbeschouwers, van no. 7 af tot 20 toe, benevens een liegister, en generaal Tijteltje, quasi, met genoemden Van Kooijens naam, en Opdracht nun Antonij Spatzier, om de kool, aan 't licht. Dit is beloop geduurende deze Tooneelbeschouwing voorgevallen. Of B. Zweert» (zoon van den Notaris en Dichter Philip Zweerts) uit wrok, over het niet aannemen van zijn treurspel Tmicred», dan of den Chirurgijn en Dichter, -IV. II'. Opdenhoof, de Practinjti ot' I'i>nm«,rmans zoon pag. 10 van de vrijmoedige Aenmerkingen gemeld en pag. 15 van de Gedach ten op die Aenrnerkingen, niet onduister gedoodverwt en omschreven, de Beschouwer of Beschouwers zijn, kan men niet vaststellen. Dan voor mij, ik zoude, om meer als een reden, dit werk aan B. Zweerts toeëigenen. gedachten zijn tolvrij, maer.. . . JanA'oruss, is geen onaertig Practisijn ! Bier steuren zij de rust der duo n *) Jin schenden hunne lauweikroon. Wie staet er graeg dus aart de kaek ? JVaer 'i niet een prynelijke*- zat k Elkander heu-chelijk d'ondericijzen ? Geivi*. en hielt men hier idez bnen Zoo sou den Scliomvburg heerlijk, rijzin. II. K. Pon i' pag. 11(1. t) Zie pag. op 11. 13, 11). *) Zie pag. IS, 42, 22.1, 2'.C>. ('W. (/.) C. ScHAI-M--, Mede lit van her, Kunstgonootschap Ars Super at Fonunai». N.B. Ik ben door Adr. Hubkes zelve, on derrecht, dat Aforfirms Correr en Bruno Zweert?, de schrijvers dezer Beschouwer zijn; den 27 Februari 17i 1. * * * Indien er navorschers zijn, die de juistheid van deze mededeelingen willen veriiieeren, maak ik hen tevens opmerkzaam op een verloren auto biografie van Corver. Zou het niet mogelijk wezen dat in de papieren van de veeltailige familie van dezen naam het stellig nooit gedrukte handschrift nog aanwezig was 'i Van den catalogus die hier aangekondigd wordt ik verzuimde nog het to berichten is de samensteller de heer Melder, die vroeger in dit blad de tooneelkritiek schreef; na zijn vertrek uit Amsterdam heeft de heer M. l!. Mende» da Costa het register voltooid en toezicht ge houden op het drukken; beide heoren in hunne Dualiteit aan de univcrsiteits-bildiotheek. Het overige in een volgend artikel. d. H. v. . G. de heeren S. van Groningen, L. Adr. van Tetterode en Mart. J. Bouman. Een nieuw werk van den gedistingeerden klaviervirtuoos van Groningen wekt altijd mijne belangstelling en zoo heb ik ook met veel inge nomenheid diens opus (i : Trois Morceaux pour Piano 1) ontvangen. Deze drie stukken Romance, Idylle en Caprice dragen een eenvoudig karakter en zijn door den componist op de practische en muzikale wijze waarop hij voor zijn instrument weet te schrij ven bewerkt; vooral in den leergang voor meer gevorderde leerlingen zullen deze drie stukken een aanwinst kunnen genoemd worden. Uit een oogpunt van harmonisatie zijn deze stukken eveneens zeer aantrekkelijk. Ook daar door weet de componist steeds het alledaagsche te vermijden, dat zoo licht dezen vorm van stuk ken gaat aankleven. Kortom ik beveel dit opus (i van den heer Van Groningen zeer aan voor klavierspelers die zoover gevorderd zijn dat zij behalve de techniek ook den geest van een stuk weten te vatten en weer te geven. Van den heer L. Adr. van Tetterode ontving ik diens Opus: 13. Jionte lilatlf.en zes klavier stukken (2) en Miniaturen 12 kleine klavier stukken opus 14, (3). Na hetgeen ik over de begaafdheid van dezen componist vroeger gezegd heb, behoef ik evenmin evenmin uitvoerig bij deze stukken stil te staan, want de goede meening omtrent dezen componist vond ik weer ruimschoots bevestigd. Hoewel de honte liluderen door de bewerking dieper van inhoud zijn dan de Mini duren, acht ik vooral ook dit laatste bundeltje een groote aanwinst voor onze klavierliteratuur, want juist aan zu'-ke kleine Aijwirellen hebben wij zoo groote behoefte. De mindere diepte van inhoud is hier dan ook geen mindere belangrijkheid, doch de vorm brengt hier van zelf mede, dat de componist zij';e fantasie aau banden moet leggen. Van de Jionte Biudeien, bestaande uit: In Jinlladr-loon, Intermezzo, Iinproiiiptu-, Caprice, Valse-Impromptu, Imprornntie, dragen aile num mers een zeer sprekend karkter. Wat hij in de twaalf Miniaturen geeft is juist wat die nummers bevatten moeten ; dit is met . twee woorden in. i. te karakteriseert!], nl. kort j en kernachtig. Even als de stukken van den beer van Gro ningen zijn de klavier composities van den heer van Tetterode zeer >klaviermassig". l Hieruit blijkt vooral dat hij pianist is en wat practische schrijfwijze betreft geel' ik aan zijne klaviercompositieën de voorkeur boven zijne vocale werken, zonder iets terug te nemen van het vele goede dat ik vroeger hierover zeide. Ik beveel ook deze beide werken met nadruk aan. Het is een verblijdend verschijnsel dat onze klavierliteratuur in den laatsten tijd zich zoo uit breidt, want hieraan hebben wij ten zeerste be hoefte. Mogen wij dit ook spoedig zeggen k urnen van de zooveel armere violoiicelliteratuur. Eveneens aan te bevelen acht ik Ticee Kiarierstukk'-.n (4) (Dansen) van Martin.I. Bonman. Zij zijn eenvoudig en zonder pretentie gecomponeerd en, leenen zich door de zorg waarmede alle aanteekeningen zijn gemaakt ook zeer voor leermateriaal. Over een ander werk van dezen componist moet ik uitvoeriger zijn omdat ik bier tevens mijn standpunt moet verklaren tegen over een kunst vorm dien ik in principe afkeur. liet betreft hier de combinatie van declamatie met instrumentale muziek. Ik heb vroeger al uiteengezet dat het ge sproken woord zich in den regel zeer slecht huwt met de muziek. Wel kan, wanneer de declamator er zich op to-ie^t in deu toon van de instrumentale muziek te spreken eenige har monie verkregen worden, doch dan moet dat spreken, s-ingi-tid- klinken en daarom is gezongen declamatie in ieder geval te prefereereu. Ook bij tooneelspelers van professie hebben wij maar al te vaak kunnen oprnetken hoezeer de menscbelijke stem kan vloeken met de bege leiding van het orkest, dat het waarlijk eene bedenkelijke zaai; wordt dezen vorm een langer leven te schenken. Doch zelfs al bedenkt iivn dat daar voordeden teg<Mu>\cv staan, dan moet toch m. i. in ieder geval de declamatie met piano van de aarde verdwijnen, omdat daar de/nmenvoeging van \voor,i en toon door de meer be perkte kleur die de componist tor zijner be schikking heeft, nog al dikwijls een komischun indrul: moet maken. De heer Boumaiu beeft Det Z'niycrx V!<n-k(~i) lïallade van I'hland, vertaald door li. van .Meurs op deze wijze gecomponeerd. In de eerste plaats zou ik liet beter ffeacbt hebbon de oorspronkelijke lezing te behouden, omdat deze metrische vertaling, over welker waarde ik overigens geen oordeel uitspreek, de kracht van het woord niet alujd recht doet we dervaren. Dam 'tra-* er nhtn( i-t S';./;/-; <7r;,." enz. is vertaald door 'l1 t*':;* ij^i(')k U'':'- ''>' unijiiii i/t :.ijn i> /?\ i'ii'ir*c!< grnioeil. Walmeer men daar nu e.jn dun pianotrenndotjo. togen hoort werkt dit altijd min of meer komisch. Ook bij de iti;;',,!/ .u/;i',;, ///,, ?;>(</'/< ,t ?in il'r /'»?/> iii")i, >/;-./r,-/ geeft zulk oen pi.-:no!remol.i inet een rvthniisch iignnrtjc te weinig kleur. Verder zijn de woorden: l>ii' mU '.-,'?'// ??: ^n-i^?heii n'n' ?,- n/r, 'in *'!.! !;/'»>' Yerl;i:i !d door : lt',''<>in lilC>rtl{ luj f/t' /'>Hf:,I r«j; 'i ltt"'.t: 'J ????<!' /'f'<'. I*IH leest men later: l)>n<r lii»»<t ..',/ ij-'ijL: \\\t-.ii'. ttit <1<''C, Hlnill Ut! lljlt !i.i>- li. ('l\7.. '.'l}'/.. Ik heb dit werk ,acer,:i:iien doerL'ospeehl. docb kon tot geiMi andere conclusie Xoüiei^ dan die ik bierboven noorschre; 1. Ik heb daarom eerst (lei: g;uisfii.'en indruk van de beide klavier ti.kki^: gi'aickl omdat ik want dat ben ik, ter wille van de eerlijkheid en waarheid aan myzelve en aan mijne lezers verplicht, doch wat betreft het vervangen van orkest door eene piano, zal bij zulk een werk wel algemeen, de ongeschiktheid en de onmacht, iets artistieks te geven, worden erkend. Deze vorm van illustratie komt dan ook hoe langer hoe minder voor. Laat men toch de ge dichten of als gedicht behouden óf ze voor de zangstem componeeren. Het binnensmokkelen van de gesproken decla matie in de muziek, zou, als ze baan brak, kun nen worden: Des zangers Vloek. VAN MiLi.idKx. (1) Uitgegeven te Berlijn bij Ities und Krler (Leiden: Job. Kggers). (2) Uitgegeven te Amsterdam bij den Algemeenen Muziekhandel. (,'!) Uitgegeven te Amsterdam bij den Algemoenen Muziekhandol. (1) Uitgegeven te Rotterdam bij W. F. Lichtenauer. (5) Uitgegeven te Culemborg bij Blom en Olivierse. De vertooning van Jan Klaaszen" in »Oud-Holland' Dinsdagmiddag was voor het oud stadhuis, op het marktplein van »0ud-Holland", licht en dicht een tooneel opgeslagen; op bet plein stonden de toeschouwers, en daar ging de klucht van Asselyn : Jan Klaaszen. Zoo ongegeneerd als wij hier bij elkander zaten, zoo ongegeneerd is Jan Klaaszen, en het stuk viel in den smaak ; de grappen,waar heel wat van Sint Anna onder liep, kietelden het publiek, en terwijl het in den schouwburg mis schien ernstig in zijn moreel geschokt zou zijn door het vertoon van een gansch niet gewone portie blootgespreid geslachtsleven, lachte het hier, na de eerste vreemdheid te hebben over wonnen, gul mede. De intrige is deze, dat de huisvrouw van ,Jan .Jasperzen, Diwertje Gerbrants. een meid meent te huren, en die bij haar doch ter te slapen legt, omdat Zaartje manziek is, en en het reeds een paar jaar houdt met Jan Klaas zen, een kroeglooper en een liefhebber van bet verkeerbord. Zóó, meent Diwertje, is zij tegen nachtelijke bezoeken v;\n Jan Klaaszen gevrij waard. Maar de gewaande dienstmaagd is niemand anders dan de booze Jan Klaaszen zelt .... Het %'\;\\. niet aan, bij eun eerste vertoonin" van een, voor de acteurs en actrices zeer ongewonen arbeid, al te strenge eischon to stellen. De gehuelc! geschiedenis was wat slap, het was nog te duidelijk, dat de aardigheden, hier te berde gebracht, door de spelers zelf als wél ge waagde dinaeix werden, gavoeld. De boert zelt' van de klucht lag daardoor te vaak plat op den a,;liyy^r.,;-, !. ?ü;\ar dat kan worden verholpen. Het plan i-, meer van deze grappen te geven, en dat mag worden toegejuicht. Wij willen dat wel, dat goki'iiide van onze voorvaderen, en wij hebben geen mindert; autoriteit om ons in dezen achter te verschuilen dan Busken Iluet in eigen persoon. Ais onze buurman ook mnar lacht, dan verdwijnt de gêne vanzelf. V, at.drommel, in onze dagelijkscbe gesprekken >ijn «ij toch ook zulke preutsrhe gouvernantes t:i;t, en deze grollen zijn minder gevaarlijk dan veel geiilankette en ge parfumeerde kunst, die hoog-oflicieel en hoogfatsoenlijk stempel dia;:;rt ! Ik stel mij voor, dat bij een tweede opvoering. wanneer ac'enrs en a< trices er nog wat beter in' zijn, bet geheel ook lorscbor za! zi(,n, en breng intussehon een saluut van respect aun bet gezelschap en de voor deze gelegenheid eraan verbonden krachten, die Jan Küin^r.u over de planken deiïen gaan. Z. '/.. '/., De beenderen va:: Sebastiaan Bach Zooals iaën weet zijn een vorig jaar bij Je afbraak van de O;HU- ,1 i'.'iaüiiukirc'ne te l.eipzig de beenderen van l!ich ^n'oiulen. Zeven maan den heelt men be-!;".'d nut te onderzoeken et' dit wel (ie echte waren omdat men meende dat de plaat.- wa;-t' ISacli in graven lag enkele s,'brejen van de ke;k was ver,vijilenl. De stede'ij':o archivaris to Leipzijr, Dr. Wnstmniiu. heeft ontdekt dat Bach in em eikenhouten kist is begraven, v,at eene groole zeldzaamheid in die dagen was. Door miiide! van afgietsels van den zeer eigenaanligen schedel \an een oud man in een van de drie eik"iihout"ii i.isten dio men aan de zuid/.ijde \an de ';-'r!-; M-nd, en d:'! vergeleken werd met allerlei schiMois van lijken van oude mannen en vervolgens uu-t (ie portretten van i'.acii.is Uien Tot een xrk<Mv ;n \ (n a>si nde ruiiciusie ge komen, (iie in i.eijV.ig V".'i opzien heeif ureba.ard. Alle bewij-"tul;ke;i 'zijn nu in bel. st-delijke museum tenteur.^!'--!.';.'. expositie te Weenen deed de muziekgeleerde Robert Hirschfeld aan vorstin Metternich het voorstel dit werk aldaar op te doen voeren, die er zeer mede in genomen was. Niettemin is er toen niets van gekomen. Dr. Hirschfeld kreeg vergunning copie te ne men van de helaas l niet meer geheel volledige partities en bewerkte deze stof, die zich over drie bedrijven uitstrekt op een practische wijze tot een bedrijf. De handeling is trouwens zeer eenvoudig. Een oude verliefde apotheker, S-m/i on- o wil zijne bekoorlijke pupil (rrillettn huwen docb deze be mint den apotliekersbediende 31e>tqoite.. Ook een fat Volpino wil het jonge meisje veroveren; doch in dien strijd om baar hart waarbij alle listen uit de oudere compdies worden aangewend, zooals verkleeding etc., overwint eindelijk Memjone. In de guitige gedeelten treft de muziek door den frisschen, jeugdigen toon. meer dan in de ernstige, die geheel traditioneel behandeld zijn. In weerwil van den Italiaanschen vorm heeft de muziek een duiscb karakter. Het is interes sant, zoovele motieven te hooreu die sterk aan Hayden's latere werken doen donken. Lo Speziule kan als de eerste duitscbe komische opera be schouwd worden van een der groote meesters. De vertolking met Scheidemantel (.S'emp/-jci/o) Erl. (Menaone) mej. Wedekii d (Grilleta) en mej. von Ghavanne (Volpino) moet voortrelfelijk ge weest zijn. General-musikdirector Schuck gaf door zijne leiding een zeer artistiek cachet aan het geheel. H, f, Mesdag naaf aanleiding run zvjnf. tentoonstelling in Aiti et Ainicitiae. lerwni lueu heni:'en ,M.(-i' ;i!' oj) .T:I\ 1:1-4 v:;n iiacii s gebeenir, hoiilu ii il- Dr.^J^iii-'.a's ,-it:, irinn-id i<i de op voering van i ene u: t !v, t st'-i' op.g.'.gravcii j-t-ra \.IH J.ise-.ib ii:i\ ,;,:; : /.-? ^i<- ~, >". \ !>>?,? Ai, ,-//ii /?,.?) J'f'>iii/'i .-/.f.'.-" " II; ! i M' g'eco;), j-t>:u i-ni. Deze opei1;; v,as < (?;: der c(ji'->" ucr^en die on'stnan zijn nad-it iiaydn n,-. e"ni^' jan-u van strijd en studie np e.i 'i J, i -.iai ,':'.'C[i le''';;j i Uu,, r vnrst. l;;s!.;-riiazv tot kapi'Lii' e-t. :' was iieii'.ü'iiui. lid theater op In-t i;:]-!!--'! bevalt: t-'"i :;'i'<i:. tv)uneel met. Ditmaal is mijne causerie gewijd aan de aan kondiging van eenige nieuwe Nederlandsche uit gaven van compositiën voor klavier en wel van componist niet al aanleiding van een stuk dat ik zoowel in prin cipe, als wat de uitvoering ueiret', als een mis greep beschouw,!. Laten v* ij dn- hoM-ni dat hij zijne begaatdheid als componist liever 111 een andere ricli ting zal b!ijv;n aanwenden. Uil deze muziek spreekt eveneens die be gaafdheid, doch in dezen vorm is het niet mo gelijk een gedicht hoogt-r te bezielen. Ik heb mijne antipathie voor dezen vorm niet verzwegen, herfst van i l- '??- werd dt-/e opera voc.r !i.-l eerst (ipo-e\-(!(-rd (Ml in MaMi't l;ift i:in.,r !i:i\-iln inetde \'',irsre!:ji\'; kaju'l na;;i' \\ecnen \\-:i,'U' d'uwcrlv !en huize \':in (U-'i: \ :'ijiuier \:\\i Siiriiin-aa \v:'rti o]>g'-'voord er. wa::r op boog lieve! oene herhaling moest jilaats hebben. Sedert dien tijd bleet' j> ,S'//c;j tu; in de biblio theek van den \orst te 1-nsenstat.U rusten. Bij gelegenheid van de muziek- en tooneel(Naar de teekening van JAN VKTII.) Slechts zelden is het een schilder gegeven ge durende 7. ij u leveu een compleet overzicht van zijn werk te exposeeren. Aan Mesdag is dit, mogelij!: door het ongeloofelijke productie-vermogen van zijn talent, dat slechts geevennaard wordt door zijn werkkracht. Bij een groot gemak van werken paart hij oen geregelden, dagelijkschen arbeid, die op hem bet bekende nulla dies sine linea" zeer toepasselijk maakt, eu zóó was bet mogelijk dat men thans in Arti een verzameling kan zien van niet minder dan een ijn-tal werken van hem. waaronder enkele studies van voorheen, zeer belangrijk voor de ontwikkelingsgeschiedenis van zijn loopbaan, en vele schilderijen van de laatste .jaren. Onze populaire zee-schilder werd geboren te Groningen, in is.'il. Hij is dus nu een zestiger, die onverzwakt on onvermoeid, niet alleen steeds lustig schildert, maar tevens, met ongewone ad ministratieve eigenschappen begaafd, do ziel is j van liet genootschap Pnlchri-Studio in den Haag, l dat geheel zijn bloeiperiode te danken heeft aan | zijn wakker en belangstellend presidium, en aan \ wien bet in den vreemde waardig vertegenwoor digd zijn van onze holhindscho kunst te danken ; is. !('hicagi), Parijs, Weenen. enz.) ! Aan de/e t'rissclie jeugd van karakter en ge zondheid, heeft Mesdag dan ook zijn eigenaardig : talent te danken, en daar het werk van een artiest meental de tolk is van zijn karakter, is dit v/o r k bij hem frisch. jeugdig, nooit vermoeid j of zwaargccsüg. j LuchtL'. vlug. met groot gemak zijn zijne schil ] dorijon geschilderd , nooit e"".ig spoor dragend ! van teidien o i' zwoegen, wat onvermijdelijk s-om| miiren zou doen wenschen naar meer rijpheid en j doorwo' ktheid van kleur. In ;.ijn bcsti werken weet hij op bom eigene wij/e ruimte, licht en lucht weer te geven, en hij is zeker in uiize kunstgeschiedenis de eenige i schilder, die alle nnnneinen van o",/.o zoo var? andcrlijke Noordzee heeft getracht te schilderen. l Altijd is in zijn werken een ind.-uk van leven l en beweging, vertolkt met ten groote kennis van j zijn element, de zee, die voor een groot gedeelte i bet gevolg is van onafgebroken, bijna dagelijksche studie aan liet strand.