DE AMSTERDAMMER, WEEEBLAD VOOR NEDERLAND. No. 943 der zelfstandigheid van zijn land, zit te CarJsbad af te wachten, of de ezar zijne nederige onderwerping aan de welbekende eischen van Eusland'e politiek in genade wil aannemen. Plotseling kwam uit Sofia de tijding, dat de oud-premier Stamboeloff het slachtoffer was geworden van een laaghartigen aanslag. Het is bekend, dat Stamboeloff, de energieke patriot, aan wien Bulgarije zoo ontzaglijk veel te danken heeft en zonder wiens be scherming vorst Ferdinand het te Sofia geen drie maanden zou hebben uitgehouden, on geveer een jaar gekden zijn ontslag als minister-president had genomen, omdat hij de pogingen van den voret om door Rusland erkend te worden noodlottig achtte voor de zelfstandigheid en de onafhankelijkheid van zijn vaderland. Stamboeloff, die jaren lang de lotgevallen van zijn vaderland bestuurde, heeft dit zeker niet met zachte hand gedaan. Zelfs voor de lüjna Oostersche toestanden van den jongen Balkanstaat trad hij buitengewoon kras op. Maar met het volste recht kon hij, eenige weken geleden, tot een interviewer in zijn gebrekkig Fransch zeggen: Ze n ai jamais touéque les ennemis de mon patrie". Dat Stamboeloff vele vijanden had, wist hij zelf het best. Maar hij had ook vele vrienden, en daarom trachtte de regeering hem onschadelijk te maken, door een proces tegen hem op te zetten, waarin hij van machtsmisbruik in allerlei vorm zou worden beschuldigd. Een door Stamboeloff om ge zondheidsredenen aangezocht verlof om naar het buitenland te gaan (hij leed aan suiker ziekte) werd geweigerd. Daar er geen termen bestonden om hem in hechtenis te nemen, had de regeering ten minste moeten zorgen voor zijne persoonlijke veiligheid; zij schijnt echter het tegendeel te hebben gedaan. »Wij weten zeer goed" zeide Stamboeloff voor korten tijd tot een correspondent der Kölnische Zeitung »dat zich in een der voorsteden eene bende bevindt, die zich in het gebruik der wapenen oefent. Het heet dat dit voor Mace doniëis, en de regeering, die niet weet wat zrj wil, laat de/e lieden ongestoord hun gang gaan. Wij weten, dat die lieden, onder wie zich de moordenaars van Beltcheffbevinden, gezworen hebben mij te dooden, om Panitza te wreken en de vier personen die na het proces-Beltcheff zijn opgehangen." Stamboe loff noemde daarop de namen der samen zweerders. Een van deze, Toefektcheff, was te Constantinopel veroordeeld wegens den moord, door hem gepleegd op den Bulgaarschen zaakgelastigde Voelkowitch; de Bul gaarsche regeering weigerde hem uitteleveren, onder voorwendsel dat dit aanleiding zou geven tot eene gevaarlijke gisting onder de Macedoniërs; zij liet den moordenaar niet slechts op vrije voeten, maar gaf hem eene betrekking bij den aanleg van spoorwegen in de provincie. Toef'ektcheff kwam geregeld zijn traktement ontvangen, maar bleef te Sofia, en Stamboelofl heeft hem onder zijne moordenaars herkend. Niet minder verdacht was de houding van de politie en de gendarmerie tijdens den laatsten aanslag. Deze had plaats voor zonsondergang, in een drukke straat, vlak bij een politiepost. Maar er was geen politie te zien. Deze kwam eerst toen Stamboeloff, doodelijk gewond, naar zijn huis werd ge bracht. En in plaats van de moordenaars in hechtenis te nemen of daartoe althans pogingen te doen, arresteerde zij een be diende van Stamboeloff, die deed wat de politie had behooren te doen en met den revolver in de hand een licht gewonden moordenaar achtervolgde. Den dag vóór den aanslag bevatte een der Bulgaarsche regeeringsorganen, de Mr, een heftig artikel tegen Stamboeloff, waarin deze beschuldigd werd een spion van het buitenland te zijn. Zoo werden de hartstochten geprikkeld, en tegelijkertijd nam de regeering bekende boosdoeners in hare bescherming en ver zuimde te waken voor het leven van den man, dien zij als haren gevaarlijksten tegen stander vreesde en haatte. Neemt men dit alles in aanmerking, dan moet men wel tot het besluit komen, dat de Bulgaarsche re geering, al is zij aan den moordaanslag niet rechtstreeks medeplichtig, daarvan toch de zedelijke verantwoordelijkheid draagt. Onder dezen indruk verkeerden klaar blijkelijk ook de te Soiia aanwezige consuls en zaakgelastigden van vreemde mogend heden. Zonder onderscheid begaven zij zich naar de woning van Stamboeiolf om hunne verontwaardiging over den aanslag uit te spreken; maar op de receptie, den volgenden dag door den minister Natchev»itch gegeven, bleven zij allen weg. Vorst Ferdinand toont zich natuurlijk zeer verontwaardigd, dat men zijn naam mei den aanslag in verband brengt, en verzekert bij hoog en laag, dat men hier slechts aan eene particuliere wraakneming van een van Starnboeloff's vijanden te doen heeft. »De poging van vorst Ferdinand om alle verantwoorde lijkheid voor te Sofia bedreven misdaad van zich af te werpen, is weliswaar karakteris tiek voor den Coburger, maar zal hem, met het oog op de gebeurtenissen in Bulgarije, bij de tijdgenooten niet veel baten." Zoo schrijft het Berhner Tagehlatt, en in bijna alle landen van Europa laat de pers zich op gelijke wijze uit. De Standard, het or gaan van Lord Salisbury, houdt eene warme lofrede op Stamboeloff's patriotisme, en zegt daarna: «Wanneer vorst Ferdinand ook nog maar op het geringste deel van de achting voor een fatsoenlijk man aanspraak wil blij ven maken, dient hij zoo spoedig mogelijk naar Bulgarije terug te keeren. Maar hij kan dit genist nalaten, wanneer hij niet den rechten weg wil betreden, dien iedereen kent. Eén van beiden : of hij moet voor den czar blijven kruipen en de gevolgen van die erbarmelijke houding dragen, of hij moet als een man en een vorst opstaan en zijne plichten vervullen tegenover zijn onderdanen en zijn suzerein." En de Dailij Chronir.le, geeft te kennen, dat het voor de Europeesche mogendheden tijd wordt, om te zien naar een opvolger van een vorst, die voor de rechten' en het leven van zijne onderdanen niet weet te waken. Zelfs de Russische bladen keuren de houding der Bulgaarsche regeering scherp af. De Novoje Vrenuja schrijft: »De regeering van vorst Ferdinand heeft waar schijnlijk met het leven van Stamboeloff gespeeld, toen zij zijn proces uitstelde. Eene zoo barbaarsche wijze om een tegenstander uit den weg te ruimen wekt echter de ver ontwaardiging niet slechts van diens vrien den, maar ook van diens vijanden". En in de Nowosti kan men lezen, dat de verwij dering van Stamboeloff noodig was voor diegenen, voor wie hij onder de bestaande omstandigheden het gevaarlijkst was. Wellicht zullen de Fransche bladen, die nu voor de moordenaars van Stamboeloff verzachtende omstandigheden pleiten, tot andere gedachten komen, als zij dit oordeel van hunne Russi sche vrienden lezen. KuiiiiiiHitiiiiiiuiHiiiiuiiiiiiii m minimum m mum Socicm De huisvesting fier New-YorMe armen. Wanneer wij aan slecht-behuisden denken, komt ons Whitechapel voor den geest, of' de Josephstadt te Praag, of' de rue SainteMarguérite te Parijs. Maar aan de overzijde van den grooten oceaan ligt de stad, die reeds in Dickens' dagen de aandacht trok, niet om de paleizen harer rijken alleen, maar inkom de krotten harer armen. En geen Whitechapel noch Josephstadt noch rue Sainte-Marguérite ?? geven een toestand te zien, zoo treurig, als (Jherry-Hill in New-York. In de oude en in de nieuwe wereld vindt gij woningen waarvan de muren vochtiger, de slaapkamers onreiner, de vloeren meer verzadigd zijn van ziekte kiemen dan de straat voor de huizen; overal vindt gij gezinnen die in den winter aan geen lichaamsreiniging denken, en hun soep eten uit den vuil-wateremmer. Maar de ellende die in den winter door de koude, in den zomer door de hitte wordt geleden, is te New-York erger dan overal elders, ten gevolge van de slechte behuizing en de opeenhooping van menschen. De schildering van ])nr';csi Etifjlfiiifl door generaal Booth wordt over troffen door de beschrijving van ('herry-HiH door mrs. Julia Hayes Percy in de A>T Yorl: World, of het zakelijk verslag der»Tenement House Committee'' van 18Ü1. De enement-House: dat is het type van de New-Yorksche arbeiderskazerne. (leen be ter definitie dan deze. al is ook zij gebrekkig, heb ik kunnen vinden. Een f'ranschman noemt als haar karakteristieke eigenschap, dat zij dag en nacht de straatdeur open heeft. In de Tenement-Houses, waarvan Dicko.ns schreef: >de honden zouden vermijden er binnen te gaan; mannen vrouwen en kinderen zoeken er een onderkomen," leeft liet grootste gedeelte der arbeidersbevolking van de eerste slad der Nieuwe Wereld; hoe het er leeft, doet eene opgave van eenige woningen vermoeden. I. Een apartoment van twee kamer.--, een >tuk gang dat tot keuken dient, en een slaapka mer van 10 vierkante voeten. Tiet heeft !) bewoners: man, vrouw, groot moedei' en zes kinderen. De huur bedraagt T}!« dollar per maand- II. Een woning van drie kamers, nl. een slaapkamer die tegelijk keuken is, en twee alcoven. Elf' men.-chen wonen er : zes volwnssenen cu vijf' kinderen. De huur bedraagt '.V/., dollar per maand, (ieslapcn wortlt er niet. in bedden, maar in kisten, met stroo belegd. III. Twee kamers: zij bergen een familie van veertien personen: vader, moeder en uvan!!' kinderen, plus zes eommensalen. IV. Ken kamer, van ]'2 vierkante voeten, zij is be woond door vijf'gezinnen, samen twintig per sonen uitmakend. Het meubilair bestaat uit, twee bedden, een kachel, een tafel en een stoel. Het, grootste deel der arbeidersbevolking van New-York leeft zoo drie vierden van New-York's inwoners. Amerikanen van ge boorte echter zijn gewoonlijk beter gehuisvest. Maar van de geheele bevolking (van 1.515.301 zielen) zijn zij maar een kleine minderheid (334725); Duitscbland heeft 403.784, Ierland 399.348 zielen geleverd, en naast de Polen en Russen zijn het de Duitschers en Ieren, die telkens worden aangetroffen waar de ellende het grootst is. Het zuiden der stad, de wijk der armen, wordt bijna uitsluitend door vreem delingen bewoond. De inboorlingen zelf trek ken, zoodra hun dagtaak is afgeloopen, naar Brooklyn of New Jersey, of hebben althans in het midden en noorden der stad een betere huisvesting; in de wijken der tenement houses kunnen bij een hitte als die van deze dagen, de straten er uitzien als een slagveld: nauw als zij zijn, vaak niet meer dan 15 meter breed, en aan weerskanten ingesloten door huizen van vier verdiepingen, vindt gij hier en daar voor uw voet menschen en dieren ineengezakt, bezweken door de hitte. Er zijn verschillende typen van tenement houses. De ook bij ons bekende kazernewoning is de meest gunstige. De »rear tenement" heeft zijn ramen meest op een binnenplaats, opengelaten volgens voorschrift der wet, om minstens 35 pCt. der oppervlakte van ieder perceel aan feitelijke bewoning te onttrekken. Maar voorzoover de verordening niet is ontdoken en gemiddeld is 80 a 80 pCt. der oppervlakte in beslag genomen, soms zelfs 93 pCt, bestaat deze binnenplaats uit een poel, waar in zwart, stilstaand water koolstronken en rottend hout, beenderen en krengen drijven, en al wat van menschelijken en dierlijken afval kan worden bedacht. De gezondheidscommissie is niet sterk genoeg om hierin verandering te brengen ; dikwijls zelfs is zij onbekend met den toestand, want de bewo ners, afkomstig als zij zijn uit deoudewereld,en gedegenereerd voor het grootste deel, beschou wen haar als hun natuurlijken vijand. Deheilsoklaten, die ook hier hun zeldzamen moed niet verloochenen, en in de vunzigste krotten hun leven wagen, hebben het hart niet, een poging te doen, om hierin verbetering te brengen. Al de veroordeelen trouwens der oude wereld vindt gij hier terug. Mrs. Percy kwam een woning binnen, waar een aan kroep lijdende vrouw haar bracht bij het bed van haar man. die in doodstrijd lag. Ook hij had kroep gehad, en ten gevolge daarvan een longontsteking. Hij lag op vodden, tusschen eenige aan elkander gespijkerde planken. Op den beslijkten vloer lag, het hoofd onder de tafel, een andere vrouw te slapen, en een aantal medelijdende buurvrouwen vulden liet vertrek. De heilsoldate, die hier alle hulp had gebracht die in haar macht stond, had vruchteloos gepoogd, den lijder naar het hos pitaal te brengen : hij wilde rustig" sterven op zijn eigen bed". Zóó ziet het er uit in de stad der Jay Goulds. En al weder het is een oud liedje! moet worden vermeld, dat de tenement houses voor een groot deel het eigendom zijn van rijke lieden, die van de opbrengst der huren een vroolijk bestaan hebben, licht, en lucht zooveel zij verkiezen, en een huisvesting die aan alle eischen der gezondheidsleer beantwoordt. Zelf' hebben zij maar zelden met hun bezit kennis gemaakt: niet zelden verpachten zij, gelijk de Friepclie landheeren, hun perceclen aan tusschenpersoncn, die er dan natuurlijk op uitgeslapen zijn, een zoo hoog mogelijke huur te slaan uit deze ^woonhuizen voor menschen", en aan barmhartigheid een broertje dood hebben. De rijke Amerikaan, die, den Europeëer overbluft met zijn dollar, heeft dien dikwijls geslagen uit het, bloedgeld van den op goed geluk en het hart vol hoop naar de Nieuwe Wereld overgestokene. De slechtste toestanden zijn in de huizen die double-deckers" heeten. Oorspronkelijk gebouwd voor burgergezinnen, maar lang zamerhand door dezen verlaten, zijn zij gaan deweg betrokken door arbeidersf'amilies, waar? van er gemiddeld l een verdieping bewonen. ! Het ontbreekt daar aan de noouige hoeveel heid waterkranen, afvoerbuizen. enzoovoorts. Niet alleen dat op deze huizen van toepassing ' is wat het lid der House Tenoment Committee R. W. (Jilden van alle Tenements" zonder onderscheid verklaarde, dat, hun wanden op i den duur door de uitwasemingen van gezon ? i den en /.'teken vruchtbare haarden worden i van alle mogelijke ziektebacillfin ; maar oud l en uitgewoond als de/.e huizen zijn. en niet ' in goeden staat te brengen dan met gmole kosten, weigeren de eigenaar;- iedere hei'slelling, alleen bekommerd om de tijdige inning der huurpenningen. Er zijn wijken in New-York die dichter bevolkt, zijn, dan cenige stad der aarde. Do eigenlijke stad heeft gemiddeld i i'!- inwoners op ! acre !o aren. Parijs heef l, er ll'.V_', Berlijn llü.i;. De Josephstadt te Praag heeft i'rL.'iI.'2'i bewoners per acre, op 15.r> per lm M".; een district van wijk XI van New-1! ork telt er i'Ui per ion M'., een van de wijk X .'!.'!. L Zelf.-; het om zijn engte van huisvesting be kende, Bombay komt, niet tot een hooger cijfer dan 1s.i) inwoners per 1<HI M-. Op een verbetering binnen korten tijd is weinig te hopen. De geogralische gesteldheid der oude stad, die op zichzelf een eiland vormt, en de voortdurende trek van armen en gelukzoekers uit alle deelen der wereld naar dit middelpunt van ongehoorden rijk dom zijn twee factoren, die door alle plannen van lieden die goed van wil zijn een streep halen; en dan : de grond, onmiddellijk aan het bebouwde gedeelte grenzende is rondom in de handen van bouwspeculanten, die de prijzen tot een enorme hoogte opdrijven Tout comme chez nous! Gelijk te Londen en Berlijn zijn het ook hier de thuiswerkende kleermakers, die het het ergst hebben. En daarom is het te begrijpen welk een schrik in New-York een epidemie van Cherry-Hill veroorzaakt Kinderen met pokken, gebed op stof waarvan jassen moeten worden gemaakt typhuslijders bij wie de half afgemaakte pantalons door het vertrek zwerven de commissie van '94 heeft ze meermalen aan getroffen. F. M. C. Een politiek program. Zie hier de hoofdpunten van het politiek pro gram, dat de vertegenwoordigers der rade Unions vaststelden voor hun candidaten bij deze Parle mentsverkiezing : Bezoldiging der jury; verhindering van het immigreeren van lieden die zonder middel van bestaan zijn ; de achturendaa; voor mijnwerkers, bakkers, en arbeiders in fabrieken en werk plaatsen ; nationalisatie van den grond, van de arbeids-, verdeeling- en ruilmiddelen, pensioenen voor ouden van dagen, bezoldiging der Parlements leden, afschaffing van het Hoogerhuis. Tegenover dit program dat Ben Tillett opmaakte, staat dat van de Independent Labour Party, waarvan Keir-Hardie de vader is. Onthouding in alle districten waar de I. Ij. P. geen eigen candidaten hoeft, is zijn eerste voorschrift. Ver der eischt het een andere samenstelling van het Lagerhuis, en de langzame overgang naar een socialistische productiewijze. liliimiiitiiimiiiiiiiiitiiiiiiiii Inhoud van verschillende bladen. Handelsblad. lüJuli. Ons openbaar onderwils" (A. Sassen) 18 Julli. Van dag tot dag" (bevorderingen bij het leger). 19 Juli. De aoeiaale politiek der L. U.," door Mr. Rochnssen. 20 Juli. De sociale politiek der L. U.", J. A. Levy, (antwoord aan Mr. Rochusson). S t a n d a a r d. 15 Juli. De schoonmaak" (gemeen teraadsverkiezing). 17 19 juii. nHet Muntvraagstuk", I, II. Hot Centrum. 15 Juli. Luiksche toestanden" (Dr. Ch. Lncds).» 16 Juli. Niet onvermijdelijk'' (leerplicht). 20 Juli. Staatsbemociing" (K U. Koclrassen). Het X i e u ff s v. d. Dag. 15 Juli. Afgewezenen'' en ..Geslaagden". 111 Juil. Burgerplicht". 18 Juli. Ken laatste Cadettenkamp", dooi' Een oud-cadet." De Tijd. 12 Juli. Nuttelooze polemiek" (c. dr. H. J. Het/1 I: 13 Juli II (slot). 15 Juli. l>e sociale politiek der Liberale Unie." 17 Juli. Nog eens de memoriegoederen van Montfoort." 18 Juli. Nederland en Marokko.'1 N. l! otterd. C r t. 11 Juli. De aanstaande. gemeenteraadsverkiezing.'' De Maasbode. 12 Juli. »De Belgische school wet" I : 17 Juli II. 13 ,lnli. De verkiezing voor den gemeenteraad" I: l:i Juli II: 14 Juli 111 (slot). De Nederlander. 15 Juli. Heropening van den schoolstrijd'.' II. (slot). 18 Juli. Onze Yulkssehool. ] l a :i g s c li D a g b l il d. 12 Juli. Meervoudig kiesrecht". 15 Juli. Aan de kiezers der residentie.'1 IS Juli. ...Ujeh." Hot Vaderland. 14?15 Juli. Verkiezing voor den gemeenteraad." l(i Juli. Nog een paar woorden.'' Vtrechtseh Dagblad. 11 Juli. ..Een meet kundig vraagstuk." 14 Juli. ..De aanstaande Gemeenteraadsverkiezing" l . A r n h. C t. 15, 17. 18 Juni. Rot voor en tegen van het kiesrechtontweip I, 11. III." L i in b. Koerier. 12 Juli. Do misdadige jeugd. lüJuli. Journalist en Representant l Hall'mans over ke kieswet). 18 Juli. Efii na'ionale Wapenfabriek door M. do lias N i e n u- e W i n s c b. C t. 14 Juli. De nieuwe kieswet, hier en dsar." D e l f t s c h c 'O p m e r k e r. 13 Jnli. Hut kiesrerhtontwcrp". Weekblad v.'d A. N. Diam. l!. 19 Juli. ISondsfabrieken. Hun beteekenis en waarde voor on/e beweging.'1 V e n l o o s c li W c ' k b l a d. 13 Juli. ..T\vee dau'likulcn die het eens zijn." Maastr. euLimb. Koerier over kiesplicht ). V rul a n d. 15 Juli. ,. Vrijheid." li juli. . K.-udtcekeningen op het l;io.-rei:lit-ontwerp" IV. U e Nederlander (weekblad). ]:! Jnli. Het kies\\ c;ontu ero II. Recht vtïor Allen. ISJu'i. Ken oude lap op een oud kleed" (Anarchisten en koi'-[ieratie\ De Vollisstem. 20 Juli. W.inrom geen Perso neel:-' idoor Dr. liet/). -- Yerkiezingstaktiek.'1 ..l te uitslag der verkiezing. " Sociaal We e kb l a, 1. ..Een stom in kalme \ wateren." door Dr. 13.1 ..Tariei' voo" geneesmid| di ien bil anüenzorg. lic \Vekke'.-. 13 Juli. Van 't platteland" X\'ÏII. N e e r l a n d 's W e r k in a n. 13 Juli. ..HageHet N i e il w l, idoor Lem.i Do Y o l k s b a n i e r. Syndicale tirannie" Ned. Diamaiitwerkersbond j. N e d. \. a n d 1) o u w W e e k b l a d. 13 Juni mindering- der grondbelasting"' door Dr. U lïruinsma. Ycr