DE AMSTERDAMMER, WEEEBLAD VOOR NEDERLAND. No. 947 Het spreekt van zelf, dat een ervaren diplomaat, als Lord Salisbury, niet zulke dwaze dingen zeggen zal, noch in een blad, al gaat dit ook voor zijn orgaan door, noch, en wel allerminst, op eene internationale conferentie. Kwam het ooit tot deze laatste, dan zou de Engelsche gedelegeerde waar schijnlijk met de meeste kalmte verklaren, dat er in 't geheel geen Egyptische quaestie is. Engeland heeft in Egypte de taak op zich genomen, aan welke Frankrijk zich ge heel vrijwillig heeft onttrokken. De Egyptenaren varen daar wel bij (dit laatste is trouwens volkomen waar). Engeland zal dus zijn taak blijven vervullen. Het heeft beloofd, zich uit Egypte te zullen terugtrekken, zoo dra de aanwezigheid zijner troepen daar niet meer noodig is, en wanneer dit het geval is, zal het zijn belofte houden. Maar het kent niemand het recht toe om, in strijd met Engeland's inzichten, het tijdstip der ontrui ming te vervroegen, of zelfs maar eene ver vroeging van dit tijdstip voor te stellen. Achterdochtige nienschen herinneren zich, dat John Buil de gewoonte heeft van alles naar zich toe te halen en niets los te laten, wat hij eens in zijn vingers heeft. Maar als John Buil dit hoort, slaat hij zich op zijn breede borst en vraagt, of men soms twijfelt aan zijn oprechtheid en aan de eerlijkheid en onbaatzuchtigheid zijner bedoelingen. Of wel hij vraagt, zoo als thans de Standard deed, of hij het niet geweest was, die Duitschland edelmoedig in een koloniaal huishoudentje heeft gezet, terwijl daarentegen Duitschland zoo krenterig was hem te beletten met den koning van Belgiëeen klein maar voordeelig Congozaakje te doen. Alles wel bezien, zal Madame la République beter doen, met deze quaestie te laten rusten. Er zijn al quaesties genoeg, en van de meeste is de oplossing vrij wat dringender dan van deze. Men moet nog dankbaar zijn, dat John Buil in dit geval eenig respect voor den vorm toont en zelf wel wil erkennen, dat zijne positie in Egypte eene voorloopige is. Een dupliek. ? Het Centrum dient ons, in zake onzer be schouwingen over de schoolvvetagititie in België, van repliek, en dat op zoo hoffelijke wijze, dat wij een dupliek niet mogen wei geren. Maar bij de beperkte ruimte, waar over wij in dit blad mogen beschikken, moeten wij ons thans, meer nog dan vroeger., tot de hoofdzaak bepalen. Het Centrum schrijft: »Het verwondert ons, dat een zoo ernstig man, als de schrijver der buitenlandsche artikelen in het W. v. N. zulk een gewicht kan hechten aan de agitatie der Belgische anti-clericalen, een agitatie, die op kunst matige wijze in het leven is geroepen en wordt gehouden. Die agitatie toch blijkt verre van algemeen te zijn, en het mag van algemeene bekendheid heeten, dat de be weging tegen het ontwerp-S c h o 11 a e r t voor een zeer voornaam gedeelte slechts een republikeinsche en socialistische beweging is. Dat het volk, of de meerderheid des volks daaraan zou meedoen, blijkt volstrekt niet. De katholieken, die ongetwijfeld de meerder heid in het land uitmaken, nemen nergens aan de demonstraties deel en zelfs beginnen deze optochten een aantal liberalen wel wat machtig te woiden. De wijze bijv., waarop het gemeentebestuur van Brussel front heeft ge maakt tegen de groote betooging van 28 Juli is waarlijk niet van belang ontbloot. »Hoe kan men dan nog, gelijk de overigens bekwame IFee/^/arf-redacteur schijnt te doen, twijfelen, of de tegenwoordige meerderheid der Belgische kiezers de regeering wél trouw is gebleven in de schoolquaestie? Is men vergeten, dat deze quaestie bij de verkiezin gen van 1894 wel degelijk op het programma stond en dat sinds jaren eene wijziging deiwet van 188-i werd verlangd? Dat onder de katholieken geen volkomen eenstemmigheid heerscht, omtrent sommige bepalingen van de voorgestelde wet, weten wij zeer goed, maar in hoofdzaak zijn allen het eens en in elk geval wordt de wensch der natie zeker niet vertolkt door de anti-clericalen, die ver langen, dat het onderwijs een beslist godsdienstloozen geest zal ademen. Wij meenen de verwachting te mogen uitspreken, dat ook het Weekblad dit bij nadere overweging wel zal willen toegeven en derhalve met ons de pressie afkeuren, welke de oppositie op koning L e o p o l d tracht uit te oefenen, een pressie, door de plaat van het voorlaatste nummer zoo geestig en aanschouwelijk voorgesteld''. Wie zich ooit eenigszins ernstig met bui tenlandsche politiek heeft bezig gehouden, weet dat het in hooge mate bekrompen en eenzijdig zou zijn, een wetsontwerp of een maatregel, elders ingediend of voorgesteld, te veroordeelen, omdat zij voor on::c toestan den minder ge wensch t, misschien bepaald schadelijk zouden zijn. Het gaat niet aan, de toestanden in Belgiëen Bulgarije, in Duitschland en Denemarken,, in Rusland en Roemenië, in Zwitserland en' Zweden naar een zelfden maatstaf te beoordeelen. Nederland zouden wij eene schoolwet als de thans in Belgiëvoorgestelde zeker bedenkelijk vinden. Of zij dit voor Belgi is, moeten de Belgen zelven weten. Niet roluntas regis suprema lex, zoo als keizer Wilhelm II in een oogenblik van overgroote aanmatiging heeft gezegd, maar rolunlas pojtuli: niet de wil van den koning, ook niet die van de regeering of van eene regeerende klasse, maar die van het volk moet ten slotte de hoogste wet zijn. Doch dan moet die volkswil zich ook vrij en onbelemmerd langs wettigen weg kunnen uiten. Geeft het tegenwoordige Belgische kiesrecht met al zijn chinoi^ericft van dubbele en drievoudige stemmen, en zonder het cor rectief van evenredige vertegenwoordigingen referendum, voor zulk eene uiting een vol doenden waarborg? Dat betwijfelen wij zeer. En daarom verkrijgt voor ons de demon stratie te Bruseel eene grootere beteekenis, dan liet Centrum er aan blijkt te hechten. Daarom zien wij in zulk eene demonstratie eene daad van noodweer, wellicht uitgaande van eene minderheid, maar in dat geval van eene minderheid, die in hare politieke rechten verkort is, en dus tot andere middelen de toevlucht moet nemen om hare meening ken baar te maken. Wanneer wij schreven dat de Belgische clericalen in meer dan n opzicht misbruik hebben gemaakt van hunne positie en dat de anti clericalen zich in staat van tegenweer bevinden, dan hebben wij niet slechts het oog op het thans ingediende schoolwetontwerp, maar ook op de krasse en inhumane wijze, waarop de schoolwet van 188 i is toe gepast, vooral in de eerste jaren na hare afkondiging; op de houding der regeering in de mijnwerkersbeweging, op de beruchte zaak-Pourbaix, op het verzet tegen de in voering van 'den algemeenen dienstplicht. \Tan de Congo-quaestie hebben, als wij ons niet sterk vergissen, alle partijen in België, behoudens enkele persoonlijke uitzonderingen, geïnteresseerden of dweepers met, eene kolo niaal-politiek, mér dan genoeg. Toch meenen wij, dat deze particuliere onderneming van den koning, die nu met kunst- en vliegwerk tot eene nationale moet worden gemaakt, IM bij de clericalen, n bij de anticlericalen, minder gewicht in de schaal legt' dan de quaestie der schoolwet. Op die wijze zou tweeërlei »akkoord" zeer wel te verklaren zijn; dat der clericalen, die zeggen: »in ruil voor de schoolwet zullen wij u in de Congoquaestie steunen:'1 en dat der anti clericalen (even hypothetisch als het vorige) die zeggen : »Weiger de schoolwet te teekenen, en we zullen het Congo-zaakje voor u opknappen.'1 Jammer voor den koning van België, die naar onze bescheiding meening wat al te veel handelsman is, dat hij beiden partijen geen gelijk kan geven ! liiilliiilliililiiiillnilimmiiiiniiiimiiiiilllMliiiiiiiiiiiiiiiitiniuiiiiiiiniiiini Sociaia aangal&g&nfïzb&n *"" ' iiililiiiiiiiiiiin minmi mini MUI Mannen van stanfl tepoyer de sociale kwestie, (Slot.) Hoe is het mogelijk geweest, dat reeds in September 188.") bij een belangwekkende volksbeweging de overbodigheid van het comitévoor algemeen stemrecht duidelijk bleek, het comitédat in 'si een manifest aan het Nederlandsche volk uitvaardigde, waarin o a. deze woorden : ' »Wij meenen dat het geheele Nederlandsche volk tot het kiesrecht behoort te worden geroepen. Zoolang dat niet is geschied, schijnt deelneming- aan de verkiezingen, overal waar geen voor standers van algemeen kiesrecht candidaat zijn gesteld, ons een ijdel werk"; het comitédus, dat terwille van de ver krijging van algemeen stemrecht een wapen durfde hanteeren, aan welks greep het zich onvermijdelijk moest verwonden, terwijl wij nu 18!)."i schrijven, en van het algemeen stem recht nog even ver zijn verwijderd, zoo niet verder, dan tien jaar geleden ? »In de meeste werkliedenkringen was het comiténiet in aanzien". In deze verzekeringmoet de verklaring worden gezocht. Dat de mannen van het comitébij hun staudgenooten weinig invloed zouden oefenen, was te voorzien: hadden niet reeds de oprichters van het comitéter bespreking der sociale kwestie zich hooren afvragen, welk IK-lang zij toch eigenlijk najoegen ? Blijkbaar niet dat hunner klasse ; welnu, het belang dat het comitévoor algemeen stemrecht najoeg werd door dezelfde vragers geacht, lijnrecht tegen het hunne in te druischen. Maar vanwaar clan zijn impopulariteit in de arbeiderskringen ? Het antwoord ligt voor de hand : het comitéwilde noch te rood, noch te blauw zijn; het wilde zelf beslissen, op welke wijze het aan de werklieden het alge meen stemrecht zou bezorgen ; het wilde het heft in handen honden : van uit de hoogte van het comitézou het algemeen stemrecht nederdalen op de gezegende arbeidershoof den. Ziedaar de fout; de fout waaraan in zoo grooten getale tot nog toe de mannen van stand hebben gesukkeld, die uit gemeen schapsgevoel werden gedreven, de handschoen voor den werkman op te nemen, en te trachten een einde te rnaken aan eigen bevoorrechting en die van hun familie, hun vrienden, hun klasse. Terwijl het comitévoor algemeen stemrecht de mondigheid bevocht der arbeiders, decreteerde het tegelijkertijd hun onmondig heid, doar in zijn statuten een bepaling op te nemen waarachter de bedoeling school, do sociaal-democraten van medewerking uit te sluiten: dezen mochten op hun houtje propa ganda maken voor de zaak: voor samenwer king met de heeren waren zij nog niet rijp. Allerwegen vinden wij deze tegenstrijdig heid. Bijzonder sterk springt zij in het oog bij de allures der L'berale Unie: de mon digheid van den werkman is door haar bevochten met een veelheid van woorden en een scherpte van aigumenten, waartegen alleen een Nederlandsen, conservatisme, en dat nog maar te nauwernood, is bestand ge bleken. Tegelijkerlijd echter wordt door dit lichaam voor den aanstaanden kiezer een dwangbuis gereed gemaakt, een poli tiek programma, een kinderstoel, waarin hij maar behoeft te worden neergezet en vast gebonden, om gedurende de eerste jaren van zijn kiezer zijn een fatsoenlijke opvoeding te genieten van de heeren. Langzamerhand mag hij lecren loopen, en wanneer de zaak geleide lijk haar gang gaat, is er alle kans, dat hij op den duur een gehoorzaam zoon wordt) die lijdzaam medeloopt aan vaders hand. Ken ander voorbeeld: de heer van Marken wil, ter meerdere eer van zijn fabriek, en ter hulpe van de bakkersgezellen, hun de be schikking geven over een bedrag van lo m ille. Hij roept bijeen zooveel mogelijk de verte genwoordigers van het geheele vak, en laat hen' beraadslagen over de beste bestemming van dit fonds. M tar als er een besluit dreigt te vallen, dat niet naar des gevers zin is. leidt hij den stroom met zachten drang in de door hem gewilde bedding; hij zegt: aan u het oordeel; maar inderdaad staat zijn oordeel reeds vast, en zorgt h\j zijn zin te krijgen. N iemand zal den heer van Marken het stichten van ean fonds ton behoeve dor bak kersknechtsnaar zijn inzichten als een daad van autocratie aanrekenen ; erkentelijkheid is in tegendeel het eenige gevoel dat tegenover zulk een daad past. Maar den schijn aannemen van nog verder te gaan, en aan de arbeiders het besluit geheel vrij te laten, en tegel i j kertijd door stillen aandrang hun die vrijheid weder ontnemen, is dat geen bespottelijk ver toon ? Kn ik heb nu nog wel de meest deinocratischen genomen uit de democraten hen, het is bijna overbodig om het nog te zeggen, die met volle toewijding democraat zijn. Maar indien een vereeniging als het Amsterdamsche Liefdadigheid naar Vermogen eens tot voorbeeld werd gesteld van de manier waarop mannen van stand zich stellen tegen over de sociale kwestie, -lieden, die door drongen van gemeenschapsgevoel, hebben gemeend, iets te moeten doen in deze dagen, wordt het dan niet duidelijk, welk een kapitaal, stoffelijk en moreel, hierdoor wordt verspild, wijl /.ij die in hoogheid zijn gezeten, maar niet tot de erkenning kunnen komen dat het ge zond verstand, het helder oordeel, de goede bedoeling, in arbsidershoofden evenzeer wonen als in de hunne ; dat het verschil in zienswijze tusschen een werkman en een heer niet voorkomt uit meerdere of' mindere ge schiktheid om na te danken, maar voorna melijk uit het verschil van toestand waarin zij zijn geplaatst ? Het is voor den democraat, indien hij een heer is, nog een groote overwinning, te ge looven. niet dat de werkman een evengoed mensch kan zijn als hij, maar o ik dat deze evenveel verstand heeft, van sommige, speciaal zijn eigen dingen zelfs meer, dan de op hoo gere- en hoogescholen ontwikkelde. Het adel dom van het intellect is er een niet niet minder veroordeelen dan dat van de geboorte. Zou niet het bedrag, thans jaarlijks voor onderstand, voorschotten en dergelijke filan tropische doeleinden uitgegeven, dubbel vrucht zou dragen, indien werkliedenvereenigingen het tot zijn doel deden komen in plaats van bezoldigde armbezoekers, die veelal te hard, onbezoldigde die veelal te zacht zijn ? Kn dit aangenomen zal dan ook de werkman niet beter dan de man van s.and weten, welke politieke of economische wenschelijkheid voor hem op het oogenblik de grootste beteekenis heeft ? De consequentie van deze woorden is de volgende : de mannen van stand, bij wie het oude liberalisme heeft plaats gemaakt voor j een warm gemeenschapsgevoel, dwalen, en j zullen bedrogen uitkomen, indien zij meenen dat hun toewijding moet gepaard gaan met hun beheerschen van de gemeenschap. Eerst wanneer zij hun beteekenis in de samenleving juist gevoelen, en hun meening niet hooger stellen dan die van anderen, vóór haar deug delijkheid overtuigend is gebleken, zullen zij hun kapitaal van geld en kennis met ver wachting van volle vruchtbaarheid aan de ge meenschap kunnen wijden. F. M. C. iiiuiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiitiiiiiiiiiiimiiiiiiii Inhoud van verschillende bladen. Het Handelsblad, 13, 14, 15 en 10 Augustus. Verplichte werkliedenverzekeving1' IV-VU (Slot). 15 Aug. Een departement voor landbouw". 17 Ang. ,.Kolouial« H'aatsschuld". De S t a n d a a r d, 12 Aug. Oailerzoek en orga nisatie'' (van den arbeid). 14 en 16 Aug. De niuuwe dischgenooten" (Het nieuwe kiezerscorps). Het C e n t r n m, 12 Aug. Het Duitsche Centrum in gevaar 'i ' 13 Aug. Hoe liet verkeeren kan" (Ministerie Van Houten). ' 15 Ang. T)cn belangrijke maatregel tot ophefting van den landbouwstan l" (in Dnitschland'. 17 Ang. Een Kulturkampf in Nederland". D e T ij d. l Au0'. Slechte tijden'' I. 2 Aug. II (slot) 3 Aug. De ixrmeiivfdt in Engeland en Uare ge volgen" I. 5 Aug II. 8 Aug. III. 9 Aug. IV (slot;. C Aug. De praktijk der verkiezingen". 7 Aug. De orde bewaard ?" 10 Aufr. D,: verkie -,inge;i voor het Engelsche La gerhuis en de Socialisten". 12 Aug. ,.In li st Oosten van Europa". 13 Aug. Een Socialist-Beoordeelaar". 14 Aug. Wie zal meester zij.) in de fabriek V" 15 Aug. Naai' aanleiding der christemiiüorden in Chii a'-'. j Het Xieuws v a n d e n D a g. 5 Aug. Kleia| heid", door L. K. te A. S Aug. De. waarde van gezonde hersenen", door C. S A. v. S. 12 Aug. Ken dabbele -weldaad", door G. N. 11 o 11'u v d. O r t. U Aug. De 26ste verga^i ring der Nede<d uid -che Juristenyereeniging. L itbrciding van d) rechtsmacht d'>s kantonrechters in bur gerlijke zaken" I. 7 Aug. 11 (slot) De Nederlander (auii-rev.) 12 en 15 Ang. Kosteloosheid" (der tchool) II en III. II a a g s u li D a g b l a d, 11, 12 Aug. Kiesweteritick". Het Vaderland. 4, 5 Aug. Vakopleiding" I. 11, 12 Aug. II. 14 Aug. III i slot). De Maasbode. 2 Aug. Wie zijn bijgeloovig?" door d. P. te W. ii Ang. ,.Het metropolüaanschap''. 4 Aug. Jesuieten en wetenschap", dojr P. ]VI, Bots, pr. I. 7 Aug. Hot proces tegen den heer de rfavo/nia Lolmian". « Ang II blut?." 9 Aug. Erfelijkheid". M i d d e l b. C t. 12 Aug. Weexcnzorg". N'eeri boscb) 10 Ang. ..Kiesrecht voor de gemeenteraden". A r n li. C t. liet kanierverslag over liet perso neel" 11. P r o v. G r o n. ('t. 12 Ang. ..Het k;nd en de strui'\vet" I. Utrochtsch D a gl> l a d. 4 Aug. Het kieswetontwerp. De kenmerken" 8 Aug. Het kiebreehtontwerp. Leeftijd, GemeentckiOM-echt, Verbeteringen '.'" 12 Ang. H^t personeel in verband met de geiri'ient'il'Miaiif ? h';. l! e c h t \ ) o r All en. 13, 14 Aug. (iemeenschnppelijk be/Att-u en geme, »fchapp<-Hjk genieten". j De D e l f t s c h e O p m e r k e r. 14 Aug. WerkI nvus-afgevaai-digen" Verzekering tegen ongevallen". l X. W i n s c h. C t. 11 Aug. Des ministers onwil" (lo in en arbeidsduur). l' a t r i m o n i u m. 10, 14 Aug. Vrijlic id of Dwang'1 III, IV (slot). S o c. Weekblad. 10 Aug. De hervorming van ons procesrt 'it' (slot). Oiidernemersvereenigingen1'. 17 Aug. Je staking der sigare imakers te Am sterdam . V c n l o o s c h W e e k b l a d, 10 Aug. Eene won dere illusie". (De eerste kamer onder de nieuwe kieswet). De Baanbreker, 10 Aug. Friedrich Engels." De geboren misdadiger." Het kieswet ontwerp," V, (wiize van verkiez"n). De N e d e r l a n d c r. (Weekblad), 10 Aug. Pensioneering van werklieden." De V o l k s s t o m, 17 Aug. Wering van drank misbruik." Goede partij-politiek." ,,/ae'ntjes aan, dan breekt de lijn met !" (arbeiders-statistiek en be stekken van rijkswerken). De Liberaal, 10 Aug. Tweeërlei reorganisatie van armenzorg", (bet denkbeeld Methorst). l De Wachter, 10 Aug. De vruchten van den j arbeid". N. Ar n b. C r t., 13 Aug. Kinderbescherming en Armenzorg" I: 15 Ang. II. W e e k i) l a d v. d. A l g. N e d. Diiimant.bew e r k e r s b o n d, löAug. Een nabetrachting". l' r i e s c h V o Ik s b l a d. Friesland en de jene ver" 1. ,.Tsvee, machten". N e d e ]? 1. L a n d b o u \v \v o o k b l a d. 10 Aug. E"ii vraag' , door A. M. lïe c h t v o o r A l l e n. 10, 11 Aug. vWat eischt de organis itie '.' ' L i m 'o n r g e r K o e r i e r. 10 Aug. Erfelijkheid". W e e k b l a il v o o r d e b u r g o r l ij k e a d m inistratie. 15 Aug. ,,/egei voor mandaten tot terugbetaling van voorschotten1'. iiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiuii Kroniel Toen de overvloed uit deze landen week, de industrieele en de kommercieele voorrang te loor j ging cu men in /ij u koloniaal bezit nog; slechts gehandhaafd bleef'door den naijver van de grootere machten, die het afhandig wilden maken, werd men j overigens met rust gelaten door hen als een goede klant dien het beter was als vermogend afnemer te behouden. De Nederlanders namelijk waren op hunne beurt koopers geworden; en de rijke burgerij in de steden voorzag zich, ook eenigszins uit modezucht en om te pronken niet vreemde waren, van allerlei voorname gebruiksartikelen op buitenlandsche markten; een van de vele parvenu's kenmerken, welke hare beschaving