952 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. langer een doodeiide concurrentie in het leven roepe." Het Centraal Bestuur, dat hebben de meeste leden wel gevoeld, zal met zoo een opdracht niet met drie vloeken en een zucht uit de voeten komen; meer algemeen wordt de ver betering dus gezocht op de volgende wijze: de belangen van patroons en gezellen gaan onafscheidelijk samen ; beide groepen behooren zich afzonderlijk te vereenigcn, de besturen van beide vereenigingen kunnen zich dan met elkander verstaan, en allen strijd uit de wereld helpen. Daarbij behoort de Staat zijn medewerking te verleenen, door het allerwege instellen van Kamers van Arbeid, waarin wordt zitting genomen door patroons, gekozen door de patroons, en gezellen, gekozen door de gezellen. De bevoegdheid dezer Kamers wordt zeer ruim gedacht Zij stellen een loonstandaard vast voor de plaats harer vestiging, en bepalen een maximum-arbeidstijd; regeering of ge meente bekrachtigen dezen maatregel met koninklijk besluit of verordening, en gaan zelf voor in de getrouwe naleving ervan. Verder zullen deze Kamers naar het ideaal van den Volksbond colleges zijn. waarvoor de werklieden en de patroons hun ges-chillen brengen, «colleges van hooger beroep." Ook «colleges van laatste instantie?" Dit wordt nergens uitgesproken. Integendeel, de moge lijkheid van een werkstaking is ook voor den Volksbonder niet uitgesloten. Een sectie, «werkstakingen altijd gevaarlijk ach tend, daar zij de klove tusschen patroons en gezellen verbreeden, onder de arbeiders onderling vijandschap kweeken en de natie direct en indirect benadeelen," is van oor deel, »dat er omstandigheden kunnen zijn, die een staking als het eenig wapen van verweer onvermijdelijk kunnen maken, zoodat onlho^l? ding alsdanniet altijd wenschelyk is."De moyelykheid bestaat dus, dat ook leden van den Volks bord zouden gaan slaken. Niet alleen op eigen houtje, maar zelfs in samenwerking met an dere werkliedenvereenigingen : »De sectie (4) acht het samenwerken der R. K. weildiedenvereenigingen wenschelijk, wanneer etn goed doel met geoorloofde middelen wordt nage streefd"; of: »De sectie (6) acht het wensche lijk bij voorkomende gelegenheden in punten waar gelijke belangen bij zijn betrokken, met andere vereenigingen samen te gaan, onder dien verstande, dat elk zijn zelfstandigheid hehoude." In verband hiermede is de volgende consequentie getrokken : »De sectie (0) acht allernoodzakelijkst ter beveiliging bij werk stakingen, het oprichten eener weerstandskas in overweging te nemen, en draagt het C. B. op, met bekwamen spoed ten deze maatrege len te nemen." Aan de Kamers van Arbeid zal nog een andere, niet minder gewichtige taak worden opgedragen, n.l. het uitreiken zoowel aan pa troons als aan gezellen, van diploma's van bekwaamheid. Er behoort n.l. een geheele her ziening te komen in de vakopleiding. Zoo mogelijk zullen de knapen hun. vak leeren in daartoe opgerichte scholen, of waar dit niet kan, als leerling bij een patroon. Aan leer plicht schijnen de Volksbonders echter niet te hebben gedacht. Het vraagstuk der be perking van kinderarbeid schijnt tegen over het hier geteekend ideaal zijn belang rijkheid voor sommigen te hebben verloren. In een sectie staakten de stemmen er over; in een andere echter werd afschaffing van allen arbeid voor kinderen beneden 14 jaar verlangd. Ook omtrent vrouwenarbeid heerschte geen eenstemmigheid. Een sectie betreurde de omstandigheid, dat de maat schappelijke toestand soms den arbeid vau vrouwen noodzakelijk maakt, en meende, zoo lang deze maatschappelijke toestand besten digd wordt, geen uitspraak te mogen doen over de goed- of afkeuring van vrouwenar beid." Maar elders werd voor beteugeling van vrouwenarbeid de hulp van Staat, Gemeente en particulieren ingeroepen, of' ook gelijkstel ling geëischt van loon voor vrouwelijke en mannelijke arbeiders en geëmployeerden. Ik zou werkelijk geen raad weten, indien ik het aantal conclusies, dat mij na het hier vermelde nog rest, in een paar woorden moe^t samenvatten. Sommigen, als de tegen nacht-, en vooral tegen Zondagswerk gerichte zijn bezadigd, anderen, als die waarin gepleit ?wordt voor het opnemen van arbeiders in het corps inspecteurs, verdienen de overweging, weder anderen, als die een vermeerdering van toezicht op de veiligheid in fabrieken eu werkplaatsen vragen, komen wat achter aan na de jongste wettelijke maatregelen te dezen opzichte genomen. £r zijn er ook, die een meer politiek dan sociaal karakter dragen: meer dan eenmaal is de protectie, zoowel door gemeenten tegenover elkander, al door het Rijk tegenover het buitenland toe te passen, als leus verheven. Er zijn er legio, die afschaffing van eenig misbruik in het een of ander vak, ook vaii algemeene misbiuiken, het onbelemmerd voortbestaan der pandjeshuizen bijvoorbeeld ten doel heb ben. Beurtelings worden de Staat en liet Cen traal bestuur met het uit den weg ruimen van misstanden belast. Maar n conclusie is er, die zeker niet in dezen vorm, en met deze algemeenheid had mogen worden genomen. Het is deze: »Met het oog1 op de afkeurenswaardige werking der coöperatie wenscht de sectie (5) de be strijding der cc operatie." Zoo toch zou ook de Socialisten bond kunnen besluiten. Thans blijft de vraag bestaan, of de H. K. Volksbond het in dit punt, en dat zou een pikante zeld zaamheid wezen, met Domela Nieuwenhuis en de zijnen eens is, dat de ccöperatie slechts kapitalistische arbeiders kweekt, en daarom afkeurenswaardig is, of wat anders het kwaad is van dezen machtigen factor in de geschie denis der ontwikkeling van den stand der werklieden. F. M. C. De Nederlander (Weekblad). U Sept, De libersle partij". III Patrimonium,21 Sept. De achtuurswerkdag" II. Sociaal Weekblad, 21 Sept. Het bevol kingscijfer voor lYienland, vergeleken met dat dfr andei-H provinciën" (Slol). Patroons en arbiiders". Fricsch Volksblad 15 Sept. De Eedskwestie". K e c h t voor Allen. 14 en 15 Sept. Wie willen ailes deelenV" 19 en 20 Sept. Het recht van fluiten en nog iets." Weekblad van den A l g. N e d. D i a m. Bon d. 20 Sept. Kleit e en oneerlijke agitatie". Antwoord aan den Leer A. Loopuit.) Toch niet alles hetzelfde. De »I'arti Ouvrier" van Frankrijk heeft op zijn congres te Komilly aangenomen de volgende conclusie: »Het is geraden, een poging te doen, opdat er een wet kome die voor alle werklieden van een vak. lid of geen lid van een syndicaat, de beslisssingen inzake loonen en alle overige voorwaarden van den arbeid, door de chambre syndicale ge nomen, verbindend stelt." Daaraan voegt een van de conservatieve or ganen de opmerking toe: Indien wij leefden onder een gouvernement, dat nog eenige notie heeft van de vrijheid van den arbeid en een Parlement dat het zich niet uit de handen liet nemen om de vrijheid der burgers met hand en tand te ver dedigen, zou dit besluit niet anders dan een platonische waarde hebben. Ongelukkig is het niet zoo: Niemand zegt ons, dat er niet morgen een minister zal worden gevonden, die in de eerstvolgende zitting een voorstel van dien in houd aan de Kamer doet, en een meerderheid die het aanneemt. Een boutade misschien, maar ook dan nog be wijst d< ze verzuchting, dat in Nederlaand en in Frankiijk toch nog niet alles hetzelfde is'. Inhoud van verschillende bladen. Het Handelsblad, 15 Sept. De gesloten zitting '. 18 Sept. De nieuwe zittüg". 18, 19 en 21 Sept. Over maximum arbeidsduur en minimum-loon in bestekken van openbare bestu ren", I, II, III door Mr H. S. Veltman. 19 Sept. Nabetraeliting over de groote manoeu vres" . 21 Sept. De Staatsuitgaven". De Standaard, 16 Sept. Werken en eten" (concurrentie). 18 Sept. Grensverandering" (Nieuwer-Amstel). 20 Sept. Zusje en Broertje" I (gelijkheid op sociaal en politiek gebied). Het Centrum. 17 Sept. Naar aanleiding van het interrationaal geheei-onthoudings-congres". 18 Sept. Etn verkeerde opvatting" (omtrent samenwerking). 19 Sopt. De toestand" (het nieuwe zittingjaav). 2j Sept. 20 September" (Italië). 21 Sept. De lloniöinsche Quaestie beschouwd naar onze hedeiidaagsuhe ideën" I. D e T ij d, U Sept. Een Anglicaansche Encycliek". 16 Sept. Verveling", door U E. L. 18 Sept. Yereenigde Vergader iüg van de beide Kamei s". De Telegraaf, 14 Sept. De gescbiedemsschrijver der Zuid-Afrikaacscbe Kepubliek", door Eugène V. Marais, te Pretoria. 1G Sept. Stadsuitlegging II", door mr. Ph. Falkenburg. Het Nieuws van den Dag, 16 Sept. On misbaar". 17 Sept. Internaten bij de Eijkskweekscholeu voor onderwijzers". N. Hot te r d. C r t., 15 Sept. De Indische be grooting voor lï'Ob". 18 Sept. De Troonrede". De Maasbode, 13 Sept. Het tweede Vakcon gres van den Ned. E. K. Volksbond", docr P. M. Bots, pr. li Stipt. He t mandement der Belgische Bisschoppen". 18 Sept. Ue Kieswet'', door A. L. Ph. 19 Sept. De Troonrede". De (antir.) Nederlander 16 en 18 Sept. Ka rakter-aanranding, (strijd Kuijper Lobman"). 21 Sept. Kieswet. Troonrede". Haagacli Dagblad, 13 Sept. DeHavenquaestie1'. 16; l O Sept. Do aanhouder niaL" (tijdige behan deling der begroeting). 17 Sept. Het Indisch budget voor 1896 '. 18 Sept, De Troonrede". Het Vaderland, 15/16 Sept. Democratie on Vooruitgang". 17 Sept. Paardemnilitic". 18 Sent. Een sober Staa sstuk". U t r e c h t s c h Dagblad, 15 Sept. Een oude Strjjdvraag" (de zaak-Seret). 18 Sept. Het nieuwe zittingjaar". Middel b. C t. 17 Sept. i-'e demonstratie te Hengelo en bare gevolgen '. 18 Sept. e openingsrede". 20 Sept. De ondtrwyztrs-quaestie te Den Helder." A r n b. C t. 1(J en 17 Sept. Aannemen of ver werpen van bet kiesstelsel vau du tegenwoordige regeeriug", I en II. 19 Sept. De Troonrede van 17 September." P r o v. G r o n. C t. l (i Sopt. Tot eiken prijs'.'" (Prof Cort v. d. Linden over do kieswet). De D e l i' t s u b e O p m e r k e r. 14 Sept. Ver keerde raad"' (van prol'. Cort. van der Linden over de kieswet./ N. Winscbotor C t. 15 Sept. tets over rechtspleging", (het wetsontwerp Hartoghj, V e n l o o s c b Weekblad, 14 Sept. Nog lang geen Boys". (Gidsartikel van pret'. Cort v. d. Linden). De Volksstem. 21 Sept. De Troonrede". Heldersch despotisme", Het Centruin en do Ned. K. K. Volksbond", Patrimonium" Ter aanvulling (het preadvies van prof. Pierson over minimum loon en maximum arbeidsduur) door C. V. Gerritsen", Driekeer is scheepsiecbt (Wethouders)", Alberts conti a Weissman. De Liberaal. 14 Sopt. Conservatiei'-kiesrecht". kantteekeningen (op bet artikel van prof. Cutt van der Linden). Wettelijke vaststelling van minimum loon" (de heer Hubert-Valleroux). miiiiiiiiiiiiiimiiiitmiiiiiiimii TQONLLLeaMVZiLK Invloed van het HolMscli Tooneel op liet Dnitsck i. Vondel levendig deelnemend aan de ontwikke ling der Duitsche litteratuur, lid van liet door l'hilipp von Zesen in Dnitschland gestichte: Deutschgexinnten <7enosstwsefo»/ï; 1) Isaak Vossius oordeelen in het licht gevend over de Duitsche taal die groote ontrusting te weeg brachten ..... dat was tot nog toe onbekend. Dr. Julius Schwering, privaatdocent aan de Koninklijke Aca demie te Munster openbaart dit in cene belang wekkende studie: Zur Geschichte des Niederliindschen und Spanischen Dramas in Deutschland. De studie van Dr. Julius Schwering vult aan en breidt uit wat door mij in ditzelfde blad in den aanvang des jaars geschreven werd over Hottanilsche Toonet Itpeters in Duitttchland naar aanleiding eener Duitsche monografie. 15ij voortgaand onderzoek zal meer en meer blijken hoe door geheel Duitschland, dank zij den handel, Ilollandsche invloed zich heeft doen gelden. In de zeventiende eeuw kwam den Duitschers de Ilollandsche literatuur voor in een glans vau roem, van. welken slechts een matte schemerschijn j op die van onze dagen gevallen is. De »Uenais| sancebouw" harer gedichten, haar mythologisch cieraad, haar dorre allegorie, haar tragische steltengang, al het niet-nationale en gekunstelde, wat volgens dr. Schwering den Duitschers thans het genieten dezer poëzie belemmert, gold het 17de eeuwsche geslacht als eene openbaring van "n*et klassieke schoon, als een bewijs, dat de muzen van Hellas en Rome aan den mond van den Kijn woonstede hadden genomen. In de Lyriek van Danié'l Heynsius, den Leidschen ge leerde, groot voorstander der Nederland sche taal begro' tte de Duitscher : Martin Opitz »die Mutter seiner Licder1'. In een gedicht: Auff Danielis Ileinsii NiedeTlilndiache Puemata zegt hij : Was ich fiïr Ehr' und l'aihm durch Hocbdeutsch werd' erlangen Will meinem Vaterland eröffnen rund und frei, : Das Eure I'oesie der meinon Mutter sei. i In Ari'tarchtts Mre de contemptu liiiguae Tewtonicae beval hij, Opitz, zijnen landgenooten aan de Ilollandsche dichters na te volgen : »Cum Italia, tot Petrarchas, Aristos, Tassos ; Gallia Marottos, Bartasios, Uonsardos et alios I'oëtas praeclaros i in dedicus notri et exprobrationem eduxerit : | Betyae quoque eadem virtute stimulati id ipsum tentaverint. Nee infeliciter sane. Extant enim preeter caetera, Daniel, .t Htinsii, hominis ad j miraculum usque eruditi, Poëmata vernacula, | quibus ille Latinorum suorum carminum elegantiam non aequavit modo, sed quadamtenus illa et se ipsum fere exuperavit. Opitz roemde Ilugo de Groot als geleerde en dilettant op het gebied der dichtkunst als een navolgenswaardig voorbeeld in de poëzie. De duitsche dichter Gryphius koos zich Vondel tot model. Voor IlarsdörtVer, Grellinger, Neumark, Homburg en Schwiger was Jacob Cats een even stichtend als geschikt voorbeeld. Nog aan het einde der L7de eeuw stelde de geleerde Daniel Georg Morhof de Nederlandsche dramatische kunst gelijk met de Engelsche in het gouden tijdperk van Elizabeth, en met trots wijst hij op de stamverwantschnp der Duitschers met de Hollanders. »Niederlnndisch ist Teutsch" zegt hij »das Ilochteutsche ist nur ein neuer Diulectus. Als merkwaardigheid zij er op gewezen, dat de Duitsche steden aan en bij de Oostzee, waar Ilollandsche invloed zich heeft doen gelden, thans nog groote sympathie1 voor de Ilollandsche taal hebben; bij voorkeur noemen zij zich, ->menschen an de waterkant". Bij de openingsfeesten van het Noordzee-kanaal worden te Hamburg, Kiel en remen de Hollanders steeds verzocht in de Ilollandsche taal te spreken. Met blijkbare vreugde verstonden zij alles. liet is een onvergeeflijke fout, oen karakterfout der Hollanders, dat zij bij openbare samenkomsten waar vreemdelingen zijn, of in het buitenland, niet in hunne eigene taal spreken en getuigen. 1) De heer Moes, wien dit alreede bekend was, zal in een der volgende afleveringen van het tijdschrift Outl-Holltindt, iets meerdere over VondeFs verhouding tot de >-Deutschgesinnten Genossenschaft" bekend maken. De talrijke opwekkingen die de Duitsche dicht kunst in de 17e en in het begin van de 18e eeuw van de Nederlandsche poëzie ontving zijn nog bij verre na niet bekend. S. Daniel Georg Morhofens Unterricht von der Teutschen Sprache und Poësie, Deren L'rsprung, Fortgang und Lehrsiitzen, Sampt dessen Teut schen Gedichten. Van den Erben herausgegeben Lübeck und Frankfurt. MDCC bevat o. a., waar sprake is van »Der Enge ander Poet<'rey" het volgende: »John Dryden, ein gelehrter Edelmann, der ein: AWJM/ on dramatic poesy geschrieben, hat sich vorgenomir,en, von den Englischen Comoedien und Tragödienschreibern sein Bedencken zu geben. Er last sich aber alsbald in Anfange merken, dasz diejenigen, die itzo in Engelland schreiben, alle Italiiinische, Französische, und Spanische Comoedien-Schreibers ubertreffen ... . Der Niederliiuder wird mit keinem einzigen Worte gedacht, da doch bekannt, was bei ihnen nicht allein von gemeinen Gedichten, sondern auch van Comoedie*, Trngocdien von Joxt von Vondeln, und andern, verfertigt hervor gekommen, welche weder Frantzozen und Italianern, geschweige Engelliindern, was nach zu gtben haben''. Op de wisselwerking tusschen het Duitsche en Ilollandsche tooneel is tot nog toe te weinig gelet. De bevruchting die de Duitsche tooneelspeelkunst van het Hollandsen tooneel ontting is te weinig aandacht geschonken. Te weinig heeft men den invloed nagespeurd der vele reizende Nederlandsche tooneelgezelschappen in Duitsch land gedurende den dertigjarigcn oorlog. Ileeds vroeg heeft de Nederlandsche tooneelspeelkunst en het Nederlandsche tooneel in Duitschland de aandacht getrokken. Van belang is o. a. de briefwisseling van Louis Riccoboni en Gotsched. Riccoboni spreekt er over in zijn boek : »Reflexions historiques et critiques sur les ditt'erens Théutres de PEurope. Avec les pensees sur la déclamation. A. Paris KiS.'!. Op bl. 205 leest men: »Depuis 151C) jurqu' en HöS, ou 30, ce rie sont que les mauvaises Tragédies s^crées et profanes, et les insipides comédies d'Hans Sachs, et des autres Maitres Chantres, qui ont ócrit dans son gout, qui out occupétout Ie Théatre Germanique : l'an lG'2(i une Troupe de Comédiens Hollandais passa a Hambourg, et Ie Théatre allemand changea de gout en prenant d'eux Ie modèle d'une meilleure Tragédie et d'une rneilleure Comédie. Vers 1()27, au -28, il se forma une troupe de comediens, qui bientöt fut suivie par plusieurs autres, qui dans Ie gont der Hollandois, en crivant des Pièces dramatiques, détruisirent petit il petit Ie Théatre des .Maitres Chantres, en se moquant d'eux et en les parodiant.. . . Les troupees ne quittèrent par pour cela la methode du Théatre Hollandais, et ils mèlaient la bonne Tragédie avec leurs Représentations ordinaire?, qui ne valoient pas mieux en un sens que les mauvais Drames des Chantres. Depuis 1(180 les Cornédif ns Allemands, instruits par les Comediens Italiens qui toient appellés aux Cours d'Allemagne, ont entrepris de j; uer la Comédie a Pimpromptii; les Italiens leur ont fonrni des canevas, et on leur en a voléen les crivant pendant qu'on les représentoit. Aujourii'hui Ie Théatre d'allemagne est compos de la bonne Tragédie et de la boni.e Comédie, des Tragédies et des Comédies crites dans Ie premier gout des Hollandois, d'une grande quar.t't de traductions et des comédies Italiennes transportées en leur Langue, et joueés a lïmpromptu." Dit beweren spreekt Gotsched tegen, hiermede bewijzende de onvoldoende kennis van eigen litteratuur. Doch er was meer. De Duitschers wilde niet gaarne meer herinnerd worden aan den invloed van het kleine Holland, te meer, daar het zelf, in het begin der l Se eeuw, alle oorspronkelijkheid ging inboeten door Fransche navolging, die ook in Duitschland zich over wegend deed gelden. Na het einde der 17de eeuw is van Ilollandsche literatuur en hare aanraking met de Duilsche eerst weder sprake aan het eirde der Isde en het begin der l'tde eeuw. Ilieronymus van Alphen, Peter Leonard van de Kasteele, Bellamy en llhynvis Feith knoopen de verbroken band met Duitschland weder aan. J. II. R. Muziek in de Hoofdstad Dat een Hollander op Duitschen tekst compo neert is reeds te vaak voorgekomen om er bij zonder do aandacht op te vestigen, doch dat een Duitscher op Nederlandschen tokst componeert. komt minder voor, vooral wanneer die Duitscher niet in ons land woont. Het trekt daarom zeer de aandacht dat voor korten tijd zijn verschenen : V ie f Liederen voor eene zangstem met pianobegeleiding van \YiIhelm Berger?den jongen Duitschen liederencomponist J''.'joïsmu«, J)<tlce far niente, L'edje in den M'ine*cliijn, van de Génestet en /i'M gaat het van Boele van Hensbroek. I lij het beoordeelen van de opvatting stuit men in een geval als zich hier voordoet wel eens op moeielijkheden in verband rnet het karakter en den volksaard van onze naburen. Een Duitscher (en het blijkt ook hier alweer) vat de Hollaudsche gedichtjes die een guitig