Historisch Archief 1877-1940
la. 954
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
Van Java's blauwe bergen.
(Particuliere Correspondentie.)
Had ik het in mijn vorigeu brief over de te
betoonen belangstelling in Indië, naar aanleiding
?van het allerongunstigste weder dat wij liicr nog
steeds hebben, zoo blijkt uit de ontvangen mails
dat men ginds ten uweut was opgeschrikt door
die twee alarmeerende telegrammen: over Atjeli
en de Baudjirs.
Nu, te midden van den roes der
Lombok-feesten en de pretjes der Wereldtentoonstelling was
zulk een dissonant niet erg welkom.
Wat was het geval? de politiek in Atjcli heeft
nog altijd zijn vóór en tegenstanders en dat
de laatsten niet goedschiks gelooven willeu
dat het daar alles pour Ie mieux dans Ie meilleur
des mondes" is, kaa ik mij voorstellen, vooral als
het waar is dat onze niet gesprougene granaten
dienstbaar worden gemaakt tot, retour-ladingen,
geschoten uit vuurmonden, al of niet gemaakt van
klapperstam men.
Een der beutiags nl. werd met granaten be
schoten en nu mag dat schieten nog iiiet veel
uitwerking hebben, er kwam dan toch een granaat,
terecht in de krib van een artillcrist, htt //al
doende leert men" zullen de Atjehers ook wel
kennen en zicli ten nutte maken.
Rrpetecrgewcren op Lombok, granaten te Atjeli: waarlijk onze
vijanden achte men met te licht.
En dat tweede telegram? Wel, ik vind dat de
afzender nog zoo verkeerd niet handelde, al was de
voorstelling wat al te pessimistisch. Het treurige
van het geval is dat het telegram ook nu nog
van actueel belang zou zijn.
De Buitenzoi>gsche bandjir moet enorm geweest
zijn, maar de bandjirs in M. en O. Java waren al
even erg.
Dat er oogsten te loor zouden zijn gegaan,
geloof ik nu niet precies, wél dat West-Java, dat
toch niet veel bijdraagt in de productie van
Javakoffie voor '96, zeker niet veel geven zal en
OostJava met heel wat geringer cijfers te voorschijn
zal komen; de opkomende Libcria-cultuur zal er
nu niet heel veel onder lijden. Erger zijn, zooals
ik reeds schreef, de suiker fabrikanten en de
kom'eplanters in Oost-Java er aan toe. Dat laat naar
het schijnt, De Javabode vrij wel koud ; zij lelt
het verlies aan tweede gewassen op sommige plaat
sen door de inlandsche bevolking geleden, zwaar
der. Zeker, het belang der bevolking dieut no. l
te zijn, hier zoowel als overal elders, maar wat
zou Java zijn zonder de suikerindustrie, zonder
de particuliere industrie in het algemeen?
De laatste jaarverslagen over 1891 van Indische
zaken zijn gepubliceerd en behalve enkele geluk
kige bezitters van goede Deli-aandeelen en Ie
handsche koffieperceelen zullen er niet velen zijn geweest.
die zich de kramp geteld hebben aan de Indische
dividenden. En wat zal 1895 ons geven, nu Rijst,
Suiker, Kina, Indigo en thee geen of weinig prijs
halen? Men is bitter bij de gedachte aan de kiria,
men trekt een zuur gezicht bij het hooreu van de
suikercrisis, men voelt een wrangen nasmaak als
men aan de handelsusantiën denkt die de
theemarkt beheerschen, donker is de toekomst van de
indigo, maar hoe onze iulandsche boeren zich ge
voelen uu zij realiseeren moeten voor winnende
prijzen .. . daar deuken weinigen aan en toch er is
niets zóó verontrustend dan lage rijstprijzen, want
hoe vreemd de stelling tok moge klinken, lage
prijzen voor haar pro.ïuct, de rijst, het
voedingsaitikel van den Javaan, is niet ten
voordeele van de bevolking, maar brengt
eene complicatie van allerlei ellende over haar.
Nog planten onze bruine broederen de paddie
met opgewektheid op de schilderaehtige in
terrasvorm aangelegene Sawahs, miiar of die opgewekt
heid van blij venden aard zal zijn, als de fiscus
steeds dezelfde eischen doet en van regeeringswege
geen ingrijp, nde maatregelen genomen worden,
dat blijft een open vraag ! De treurige toestand
in Importzaken in gansch den handel op Ind.
houdt toch^nauw verband met de hard achteruit
gaande koopkracht der bevolking, waar reeds jaren
lang door de ladisehe bladen op gewezen werd.
Want wat zien wij ? Java produceert meer dan
genoeg voor de geheele bevolkii.g en toch con
stateert men jaarlijks een steeds stijgende
importatie van zeer inferieure soorten uit Ringoon,
Saigon en andere plaatsen, wat alleen mogelijk is
door den ongekend lagen dollarkoers.
Er ligt hier, voor wie het wel meent met de
Indische bevolking een ruim veld open, het geldt
hier het wel en wee van millioenen menscheii, het
is een vraagstuk ernstiger en dreigender dan al
de morsboel van opium en draiik !
En men telle het tocli niet te licht, nog is het
tijd om l audelend op te treden, nog is de
iulauder rustig, maar als de nood al dreigender en drei
gender wordt, dan komt, er onmerkbaar beweging
in die bruine massa, een beweging, die wel eens
opnieuw een rilling door het lieve vaderland zou
kunnen brengen.
* *
De loterij in de hooge ambtelijke wereld is ge
trokken. De hooge prijzen zijn er uit! De heer
mr. Sibenins Trip, alhoewel onaf/eetbaar, gaf een
loffelijk voorbeeld vau tijdig heengaan, en is op
gevolgd door mr. Stibbe, die directeur van liet
departement van Justitie was en daarin vervangen
werd door mr. Mulock Houwer die bovendien ge
ridderd werd.
Het fiuantielid in den R. v. I. de lieer Rovers
werd vervangen door baron Sweerts de Landas
Wijborgh, algemeen secretaris, thans met verlof,
die het, rustiger baantje van raadslid wel zoo aan
genaam zal vinden. Een zeldiaam voorbeeld van
promotie, zoo wat een 23 jaar in Indiëen dan
f 2-1-00 's maan/lx te hebben, is nog wel niet //Ie
Pérou" maar maakt het dienen in Indiëminder
onaangenaam.
Wie nu tot het gewichtige ambt, van Alg. Se
cretaris zal benoemd worden hangt nog in de
lucht; tot nog toe werd het //waargenomen" en
misschien rakeu wij mi wel wat uit al die //'waar
nemende ambtenaren."
Men fluistert dat een ambtenaar buiten het corps
der veelbesproken Algemeene Secretarie benoemd
zal worden. De richting, die men, geloof ik, thans
volgt om verdienstelijke ambtenareja van B. li. bij de
de secretarie over te plaatsen, kan niet anders dan
toegejuicht worden. Dan eerst kan het een kabinet
heeteu van Z. Exc. den G.-G., want hoe begaafd de
HH. kommiezen, referendarissen en secretarissen
ook mogen zijn, van Indiëen Indische toestand n
hebben zij weinig notie' Hoe kan dat ook anders?
Zij leerden het, volk kennen in den vorm van h
uisjongeiis ea babocs, en dan nog alleen het onbe
schofte volkje van Batavia en Buitenzorg. Behalve
een snocpreisje met, een Gouverneur-Generaal za
gen bijv. de hli Giillois eu Sweerts niet veel var
lud . Ik vergat voor den heer Gallois zijn inte
ressante reis naar Menado! Maar die ondernam
hij als lid van den Raad.
De gewereusmokkelaars Malinpan c.s. zijn vrij
gesproken. Dat behoorde zoo bij de
Loiubok-historie. Na al de ridder- en promotie-feesten moge
er ook wel eene algemeeue amnestie volgen.
Uat is goedkoop tevens, want te Ba»avia heeft.
men nog altijd een partijtje Baliërs dat op //af
doening van zaken" wacht.
In Java's oosthoek had men alweer een
moordpeikara, een logementhouder werd door een
iniaiidschen bediende vermoord. Eri in stede van het
nationale wapen ,/de flese.li."
Als dit uu maar geen reden wordt voor de
Ametl ysteii (de geheel onthouders) om ons te
verkondigen dat wij niet alleen door den inhoud
maar ook door de flesnh zelve ten gronde gaan !
Want waarlijk er is te veel goeds in het edele
doel der Ametl ysten (waaronder dr. Fiebig vooral
reeds op gunstige resultaten mag wijzen te
Makassar) om er al den zotten omhaal bij te l alen
dien zij maken. De Amethysten houden er een gezond
denkbeeld op na om, voornamelijk .ten bate van het
leger, door een goed voorhecld vele navolgers te
krijgen, en zoodoende het drankmisbruik te voor
komen. En nu krijgen wij allerlei opvattingen te
hooren van de geheel- en halfonthouders. De
laatsten, die zicli niet, hinden willen, zullen zeker niet
bekeerd worden door de wel wat bonibas! iselie
bepalingen van liet reglement der amethysten
vcreeniging, waarin blijkbaar meer op de ijdelheid
J dan op liet, gezond verstand der mentchen gewerkt,
wordt. Men kan zich nu een soort vau kruisje
verwerven van goud of zilver met ametJ ysten ver
sierd, alles zonder veel gelrl, maar ook zonder
koninklijke bewilliging tot het aam emen en dragen
der versierselen.
Inttisschen weiischt, iedereen Fr. Fiebig good
luck." op zijn streven, even als een anderen strij
der, dr. van Lingen te Semarancr, t)eii ijverigen
bevecliter vau het pauperisme in Indië, den edelen
stichter vau Soeija-Soemirat,! Mocht ook in Neder
land veler hart, maar liefst, nog veler beurs
geopend worden voor zijn loffelijk streven, zijn
onverpooslen strijd. Dat hoopt, van harte uw
iiiiiiiiiiitimiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiniiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiniiiiiiimiiiniiiniiiiiiH"
Scciaw
»""" ......... Minimi ..... i .................. iiiiiniii .............. minimin ........
Het 'luchlkwaNicp en de afdceling
voor jeugdige veroordeelden in
de centrale gevangenis
(e Gent.
Belgiëheeft vijf rijksweldadigheidsscholen
(in hoofdzaak onze rijksopvoedingsgestichteri i,
staande onder de administration de la
bienfaisance", voor jeugdige personen onder de
18 jaar, die ter beschikking van deregeering
zijn gesteld door den vrederechter, of door de
hoven en de rechtbanken, op aanvraag van
burgemeester en schepenen, mits met toestem
ming van den voogd, of ook wel op verzoek
der ouders. Tot hunne meerderjarigheid (21
jaar) krijgen zij dan eene dwangopvoeding.
De wet van 27 Nov. 18 'l bepaalt, dat opzen
ding kan plaats hebben bij politieovertredingen,
geqijalinceerde bedelarij en landlooperij, en
' vrijspraak, bij gemis aan oordeel des
onderscheids. Ook kunnen rechtbank en hof'
bei palen, dat de delinquent na 't ondergaan der
gevangenisstraf door den Staat opgevoed zal
worden.
De gevallen kunnen zich echter voordoen,
dat voor de jongens eene strengere opvoeding
j noodig is dan in de rijksweldadigheidsscholen
! gegeven wordt, of ook, dat kinderen
uitbe; steed zijn en onder verzwarende
omstandigi heden van hun patroon wegloopen. Dan
zullen zij naar het tuchtkwartier (quartier
! de discipline) worden overgebracht, en komen
j onder de administration des prisons''. Dit
is bij Kon. ISesl. van 21 Maart 1SS7 opgericht,
geves;igd in het »niaison de f'orce' te (Jent,
en uitsluitend bestemd voor onverbeterlijke
en immoreele sujetten (Min. eire. van 1.~>
Maart 189 1). 1)
Deze gevangenis werd van 1772 177"' door
Montf'esoii naar de opgaven van vicomte
Vilain XIV gebouwd, en was. wat de inrich
ting betreft, gevolgd naar hot door Fontana
op bevel van paus Clemens XI gebouwde
verbeteringshuis voor jeugdige misdadigers in
't klooster St. Michele te Rome (1701). Hierin
vond men klassenafdeelingen naar ouder
dom en ontwikkeling met gemeenschappelijke
arbeidszalen, en s nachts afzondering in cellen.
Het was verboden met elkaar te spreken,
en er werden voetboeien aangelegd. Dit laatste
is in de centrale gevangenis te Gent niet
ingevoerd. Het hier toegepaste systeem heet
het Auburnsche, maar eerst in Is2o werd te
1) De meisjes gaan naar eene afdeeling
van het bedelaarsgesticht te Brugge.
Auburn 't zwijgpysteem met gemeenschappe
lijke arbeidszalen en nachtelijke afzondering
ingevoerd; het Auburnsche had dus eigenlijk
het Gentsche stelsel moeten heeten.
De centrale gevangenis te Gent, gelegen
aan de Coupure, beslaat eene oppervlakte
van ongeveer 4 H. A., maar is pas in den
oop van jaren zoo groot geworden. Het is
eene zeer bijzondere gevangenis.
Men kan zich de inrichting het best aldus
voorstellen : Om een plein, een regelmatigen
achthoek van 40 M. doorsnede, geheel door
administratiegebouwen ingesloten en met een
bloemperk in 't midden, sluiten zich 8 ongeveer
evengroote gelijkbeenige trapezia (sections)
aan ; de bases (ieder 75 M.) vormen dus samen
weder een regelmatigen achthoek. Vijf dezer
trapezia bestaan uit plaats, roe dom met ge
bouwen bezet, waarin werkzalen, school, eetzaal
en kapel, en nachtcellen of aIcoven, of nacht
cellen alleen. Dan is er nog een trapezium
»avant-cour" met administratiegebouwen en
woningen van ambtenaren, een ander, geheel
tot cellulaire gevangenis ingericht, en een
derde in tweeën gedeeld, voor de gevangenen
voor den inwendigen dienst en voor de zieken.
In de laatste jaren is de gevangenis met
eenig terrein vergroot voor de woning der
geestelijken, enz.
Het verschil tusschen pasgenoemde
nachtalcoven en cellen is, dat de eerste in 2 rijen
in zalen gelegen, van elkaar door smalle
muren afgescheiden en van boven door tralie
werk afgesloten zijn. De cellen (2bij2VsM-)
zijn van steen en van voren door eene deur
afgesloten, waarin houten spijlen, die licht en
lucht voldoende doorlaten. Ze zijn gelegen
aan eene galerij, die winter en zomer voor
de buitenlucht open is, maar dit schijnt vol
strekt geen nadeeligen invloed te hebben op
de bewoners. Wel zijn de cellen hoogst een
voudig ingericht, maar ze maken met hun
net ijzeren ledikant en door plaatjes enz.
versierde muren, een aangeriamen indruk.
In deze gevangenis worden nu verschillende
categorieën van gevangenen ondergebracht.
Zoo treft men er mannen aan,ongeschikt voor
het celleven in de overige Belgische gevan
genissen; ook mannen, die van l?3 maand en
correctioneele gevangenisstraf hebben, en zelfs
crimineele gevangenen, die 10 jaar in de celge
vangenis te Leuven waren en na dien tijd
gemeenschappelijk wenschten te zitten, wat de
Belgische wet toestaat. Bovendien jongens,
van wie reeds gesproken is. Er is nu voor
820 mannen en 374 jongens plaats.
Over de afdcelingen der mannen is in de
laatste jaren wel wat geschreven, maar over
die der jongens zeer weinig. 1) Een bezoek
door mij meer in 't bijzonder aan eleze laatste
gebracht, stelt me in staat hierover eenige
mededeelingen te doen.
Van het achthoekige binnenplein
(octogoon) komt men door zware ijzeren deuren in
de G'ile, 7de en 8ste sectie, die ons voorname
lijk aangaan. Met de twee eerste begon men
volgens een plan van 1772 te bouwen in 1820;
in 1824 waren ze gereed en in 1800 heeft men
eenige veranderingen aangebracht. Toen werd
ook de 8ste sectie gebouwd. 2) Onderling staan
deze secties niet met elkaar in verband. Orn
van de eene in de andere te komen, moet men
steeds het binnenplein over.
De zesde sectie (quartier de discipline) met
122 alcoven is bestemd voor de jongens onder
de LS jaar, die eene dwangopvoeding krijgen,
en zicli in de rijksweldadigheidsscholen of ter
wijl zij uitbesteed waren slecht gedroegen. Zijn
zij 18 jaar geworden , dan gaan zij tot het
21ste jaar naar de 7de sectie. Hierin k< men:
lo. jongens, nog geen 18 jaar oud, die tot ge
vangenisstraf zijn veroordeeld met de bepa
ling, dat zij na het eindigen ervan ter be
schikking van de regeering worden gesteld,
2o. jongens onder de 10 jaar, die tot meer
dan n maand en 3,). jongens van l(j 18
jaar, die tot meer dan zes maanden gevange
nisstraf zijn veroordeeld. Zijn ze 21 jaar ge
worden, dan gaan zij naar de cel. Ook de
souteneurs komen in deze afdeeling.
Wordt nu een jongen naar het tuchtkwartier
gezonden, dan komt hij eerst eene maand of
zoo noodig. langer, in quarantaine in de 8ste
sectie, de cellulaire gevangenis, waar men
zijn karakter tracht te loeren kennen, en
directeur, hoofdoppasser, geestelijke, onder
wijzer, enz. hem dagelijks bezoeken. Toch
gaat hij school en nee,ut deel aan de militaire
oefeningen. Ook kan hij nu eon handwerk
kir/on. Kn er is nog al keus. Smid, kleer
maker, wever, mandenmaker, schoenmaker,
boekbinder, schrijnwerkfv, blikslager en schil
der kan hij worden. In de rez-de-ehaufsée der
gebouwen zijn doelmatige' werkplaatsen voor
smeden, blikslagers en schrijnwerkers : de
andere ambachten worden 3 verdiepingen hoog
uitgeoel'end. De ijzeren ledikanten b.v. voor de
1) Revue penitentiaire van Dec. l^tl en
Gerichtssaal Bnd. XLIX p. lÜO.
2) De plattegrond in het llandbucli des
Geiiingenisfiwesens (Hamburg 18SS) is niet
in overeenstemming met den toestand van
toen en nu.
rijksweldadigheidsscholen benoodigd, worden
in deze gevangenis gemaakt en kant en klaar
afgeleverd ; mooie mandjes vlecht men, en
wat het bindwerk betreft, ik zag een jongen,
die prachtige héren boekbanden maakte.
Vtoral bijbeltjes worden hier veel ingebonden.
De schoenmakers leveren o. a. kaplaarzen
voor 't paarde volk Er wordt ook nog ge
weven, maar het laatste weefgetouw zal weldra
verdwijnen, omdat tegenwoordig een en ander
in de bedelaars-kolonies gemaakt wordt.
Utrecht Mr. M. C. NIJLAND.
(Slot volijl.)
Loonen in Engeland.
Sir Robert Giffen heeft een overzicht gegeven
over de loonen die in Engeland wer len verdiend
gedurende de jaren 1H8(> tot '01. De bewerkers
van ruw ijzer, de werklieden der bouwvakken,
de machinisten en scheepstimmerlieden, de
schoenmakers, wagenmakers, wagon-makers, de
werklieden der zaagmolens, brouwerijen en druk
kerijen zijn behandeld. Meestal hebben de werk
gevers aan den schrijver de noodige inlichtingen
gegeven, niet alleen wat het loon, maar wat de
geheele verhouding van patroons en werklieden
betreft. Vooral de spoorwegmaatschappen hebhen
uitvoerige inlichtingen verstrekt. Uit dit alles
blijkt o. a., dat in 1S8G 40 procent der
Engelsche werklieden hoogstens 20 shilling in de week
verdiende ; in Schotland f O procent en in Ierland
78 procent. In Engeland en Sc otland echter
blijft van deze werklieden het meerendeel boven
l") shilling; in Ierland verdienen van hen twee
derden niet meer dan van 10 tot 15 shilling
Meer dan 40 sb. per week verdienen in En
geland slechts 4 pCt. der werklieden, in Schot
land 11/2 pCt. in Ierland 2 pCt. Het jaarlijksch
inkomen van zeelieden, met uitsluiting van.
officieren, wordt gemiddeld op 70 pond gerekend.
Buitengewoon gunstig worden de loonen der
typograt'en betaald: 37M pCt. van hen verdienen
2 pond en meer in de week, en maar een geheel
onbeteekenend aantal krijgt minder dan 20 sh.
weekloon. liet gemiddelde loon in d-? groote
drukkerijen is 79, maar in de kleine niet meer
dan 4:5 pond. De mode is geen bevoorrecht vak.
Vrouwelijke .kleermakers verdienen nauwelijks
o» pond, modemaaksters nog iets minder, man
telmaaksters ongeve, r '58 pond, jonge meisjes in
de modemakerij krijgen gemiddeld 117 sh. per
jaar. Van de vrouwelijke kleermakers, die in.
doorsnede 35 pond verdienen, krijgt maar l pCt
meer dan 25 i-h. per week, terwijl 51 ]4 pCt.
tusschen 10 a 15 sh. loon ontvangt. Daarenboven
is het systeem van onbetaalde leerlingen hier in
zwang, zoodat ;~>'2'A pCt. van alle ma; telnaaistf rs
wekelijks maar met 2 a 5 sh. worden betaald en
47 pCt. der jeugdige modemaaksters zelfs geheel
niets ontvangen ! Daartenover bevinden zich de
dienstboden in een bevoorrechte positie. Van :>5
gevallen werd een gemiddelde opgemaakt, dat
neerkwam op 25 pd. st. behalve kost en inwoning.
De grootste schommelingen besfonden tusschen
de 10 en ,"0 pd. st. De inwoning wordt berekend
op 2(> pd. st., zoodat de kosten van een dienst
meisje aan de huishouding jaarlijks 51 pond kost.
Xog heter zijn de mannelijke dienstboden eraan
toe. 21,'! nagegane gevallen bewegen zich tusschen
'M en (50 pond loon; Int gemiddelde is 55. Reken
daarbij voor huisvesting en kost 2G pd. st, dan
wordt het gemiddelde SI pd. st.
Als een merkwaardigheid wordt medegedeeld,
dat de verpleegsters in de hospitalen liet heel wat
slechter hebben dan de dienstboden, zij moeten
haar verantwoordelijk en zwaar werk doen voor
l IJ tot .'!<) pd. st. per jaar.
imimiiiiimimmmniniiiliiuiiininiiiiuiimiiiminmiiiiiiiiiniiiiiimium
Inhoud van verschillende bladen.
Het Handelsblad, 28 Sept. De welvaait.
op Sumatra's Westkust.".
29 Sept Gas,-xploitatic". (B-u-sol en Utrecht)
l Oct. l)e staatsschuld."
2 (Jet. E j waterwerk.'' (Verslag van den inge
nieur Grimes l'laat).
2 Oct. Voortvarendheid bij koloniën" (politie on
conversie).
3 Oct. Aïasterdamseh Belang" (een bvvig over
het IJ).
4 Oct. Voor 45 jaren.'' (eultuurs-tolsel'.
De Standaard, 30 S->pt.
Depntatenvergadering." I.
2 en 4 O,'t. Tiet concurrentiestelsel". l on II.
liet Centrum. 30 Sept. Handel of K\ editie''
(de heer Muller over bet vershig der lïott. Kamer
VTLII Koophandei).
t (>'t. Koloniale Expedities !| Madagasear- Atjel>).
2 Oct. Op haren en s-nareii1' (werkstakingen).
3 Oct. De wintvi' komt" (kindervoeding).
5 Oct. De politiek en de sociale vraagstukken"
(het congres te Gent).
D e T ij d. '2X Sept. Prof. Fruin over den
zoogenaamilen kie-d\vang'v I. 30 Sept. II i.--loO.
9. Oct. ,.13ijgeUieven indrukken van het
Yakeong'ew." ilnge/.onden), door l'. IJ B., pr. II ish t).
3 Oct. Examens en Ex.'imiiiHtoren.'' Inge/unden).
II et Ni e u \v s van de n I) a g. 28 Sept. ..Sport
en (iyiiinastiek.';
3U Sept. Gewetenloos,-" duur G.
l Oei. De opbrengst der l'ersnneele belasting
volgens het ontwerp," door t'. '2 Oct. J l 'slot,.
3 O-t Geen nood nog." door J!. B.
N. Kotter d. ('t. 27 Sept. Indische zeemacht
en /.eemaelit in ImUe."
'l'! Si p t. De Maatschappij van Weldadigheid."
De Maasbode, Oct. Ken manii\st" van
den K K. Volksbond), do,-,r l'. M. Bots, pr.
3 Oct Yau katholiek standpunt."
De N e d e i-l a n d c r ,'antir.J -l Oct.
l'roportionerle verlegc-nwoordiging."
31) Sept., t en 2 Oct. .Dwang, die geen kiesdwang
is, m;iar de Uie/ers toch tut kiezen moet dwingen.'1
(Biuchure prut'. Frnin).
:i en -l Oct. Cln istr lijke l.unst I f n II," dun;- mr.
?I. l-'.. lïauok fn-ar aanleiding van I'aaysclic
?,tutitighedcii. door Vietor de Sniert- .
5 Oct. Kiet-recht-plicht-tunrtie." 'Brochure p>of.
i'rnin}.
U \\ :\ g s c b e Dagbl. 27 Scy>(. .. VmenkaanscLe
<|ll,-lrst ics en Ellropeeseh gel.l," do ?!' 'ilo.
211/30 Sept. Een professoraal advies.'-' 'De bro
chure over kiesdwang van prot. Ernin1.
3 Oct. De oiiderwerpjjifr van Atjeli," door M.
liet Vaderland. 2J-SO Sopt. Vrf
rnatadors" I. 2 Oct. II. le rapporteurs der Eerste
Kamer over het wetsontwerp Ilartogh).
Utrecht s eh D a g b l ?>, d. 2!) Sept. De
gemeentebegrooting" I. 30 Sept. n. _ 2 Oct. 111.